CHÆ TAÂM YEÁU CHO NGÖÔØI TU THIEÀN

H.T THÍCH THANH TÖØ

PHAÀN 2

Baây giôø trôû laïi caùi ví duï toâi noùi hoài naõy. Con maét khoâng theå thaáy, caùi thaáy cuûa chính (mình) con maét toâi. Nhöng maø toâi coù theå bieát, toâi coù caùi thaáy hay khoâng? Bieát ñöôïc khoâng?

Neáu toâi thaáy ñöôïc quí vò, thaáy ñöôïc taát caû ñoà vaät chung quanh, töùc toâi bieát ngay nôi toâi. Töï thaàm nhaän toâi coù con maét saùng. Traùi laïi, neáu toâi ngoài ñaây maø toâi khoâng thaáy taát caû, töùc toâi khoâng coù con maét saùng.

Nhö vaäy, khi thaáy ñöôïc taát caû söï vaät lieàn nhaän ra mình coù con maét saùng, chôù khoâng phaûi thaáy ñöôïc con maét saùng cuûa chính mình. Cuõng nhö vaäy, khi chuùng ta coù nhöõng caùi dieäu duïng cuûa taâm, bieát ñöôïc ngöôøi, bieát ñöôïc caûnh, nghe ñöôïc tieáng. v.v...

Taát caû caùi dieäu cuûa noù phaùt ra. Chuùng ta nhaän bieát ngay nôi mình coù caùi taâm theå, caùi taâm theå aáy roãng rang, chôù khoâng phaûi thaáy ñöôïc taâm theå. Vì vaäy ôû döôùi môùi noùi laø “Thaàm Kheá Hoäi” töùc laø thaàm kheá maø thoâi chöù khoâng coù chæ baûo ra ñöôïc.

Cho neân hieåu ñöôïc caùi ñoù roài thì bieát ñöôïc mình coù taâm theå. Taâm theå ñoù noù khoâng coù töôùng maïo. Bôûi khoâng coù töôùng maïo neân noùi: Caùi gì laø taâm theå, thì khoâng theå chæ ñöôïc. Tuy nhieân, khoâng chæ ñöôïc maø chaúng phaûi khoâng coù taâm theå. Chôù baûo, vì chæ khoâng ñöôïc neân noùi khoâng coù taâm. Noùi nhö vaäy coù ñuùng khoâng?

Cuõng nhö, vì chæ gioù khoâng ñöôïc, neân noùi: khoâng coù gioù, ñöôïc khoâng? Nhö vaäy ñeå bieát raèng, khoâng vì chæ choã nôi cuûa gioù khoâng ñöôïc, maø noùi khoâng coù gioù. Khoâng vì chæ töôùng traïng taâm khoâng ñöôïc, maø noùi khoâng coù taâm. Vaäy ngöôøi bieát roõ taâm theå noù roãng rang khoâng coù töôùng maïo. Cuõng nhö bieát gioù noù truøm khaép maø khoâng coù töôùng maïo, thì ngöôøi ñoù khoâng bao giôø noùi: khoâng. Cho neân noùi “chaúng coù töôûng khoâng”. Thöïc teá laø tröôùc maét maø ngöôøi ta khoâng thaáy.

“Neáu duøng ngoân ngöõ dieãn taû Taâm, cuõng chaúng ñöôïc taâm. Vì ngoân ngöõ voán laø taâm, neân dieãn taû noù vaãn khoâng ñöôïc. Khoâng ngoân ngöõ cuõng voán laø Taâm. Khoâng dieãn taû noù vaãn khoâng ñöôïc.”   

Choã naøy khoù hieåu laøm sao? Noùi raèng: “Duøng ngoân ngöõ dieãn taû taâm troïn chaúng ñöôïc.” Taïi sao vaäy?

Baây giôø, quí vò nghó neáu duøng taát caû ngoân ngöõ, chuùng ta seõ dieãn taû Taâm baèng caùch naøo? Khi dieãn taû,  chuùng ta luoân luoân dieãn taû noù theo caùi thaáy ñoái ñaõi. Chaúng haïn hoûi:

- Taâm noù laøm sao?

- Taâm noù lôùn laém, nhö theá naøy, nhö theá kia, nhö quaû nuùi hay lôùn nhö caùi naøy, nhö caùi kia. v.v...?

Taát caû chuùng ta thaáy caùi lôùn ñoù, ñeàu coù töôùng maïo, Taâm Theå thì khoâng töôùng maïo. Vaäy khi chuùng ta duøng ngoân ngöõ ñeå dieãn taû, caøng dieãn taû laïi caøng khoâng truùng. Cho neân noùi: “Duøng ngoân ngöõ dieãn taû cuõng khoâng ñöôïc, maø chaúng duøng ngoân ngöõ dieãn taû Taâm, cuõng chaúng ñöôïc Taâm.” Neáu laøm thinh hoaøi cuõng khoâng ñöôïc. vaäy caû hai, duø nín, duø noùi chöa phaûi laø ñöôïc Taâm Theå. Ñöøng nghó, noùi laø thaáy taâm, nín laø khoâng thaáy taâm, hay nín laø thaáy taâm, noùi laø khoâng thaáy taâm. Vì taâm truøm caû nín vaø noùi. Cho neân noùi: ”Vì ngoân ngöõ voán laø taâm.” Neáu khoâng laø taâm thì laøm sao phaùt ra ngoân ngöõ? Neân khoâng dieãn taû ñöôïc,  chaúng leõ noù laïi dieãn taû noù. Khoâng ngoân ngöõ cuõng voán laø taâm “Taâm voán töï laëng”. Khoâng dieãn taû noù cuõng chaúng ñöôïc. Im laëng ñaâu theå dieãn taû ñöôïc im laëng?

Vì duø nín duø noùi gì cuõng laø Taâm heát, khoâng lyù do gì taâm maø dieãn taû taâm ñöôïc. Duï nhö ngoùn tay toâi laø caùi hay chæ, maø noùi “chæ caùi ngoùn tay ñoù” cho toâi coi?

Neáu toâi chæ coù moät tay naøy, khoâng coù caùi tay thöù hai maø baûo chæ “caùi ngoùn tay chæ” ñoù thì toâi chæ ñöôïc noù hay khoâng? Tay toâi hay chæ ngöôøi naøy, chæ ngöôøi kia, maø baûo chæ ngay noù, thì toâi khoâng bieát laáy caùi gì maø chæ noù. Vì noù laø caùi chæ roài, cho neân noù chæ coù quyeàn chæ caùi naøy, caùi noï, nhöng chæ laïi noù, thì khoâng laøm sao chæ noù ñöôïc heát. Neáu coù caùi chæ noù, thì noù khoâng phaûi laø ngoùn tay chæ, maø laø caùi khaùc noù.

Theá neân choã naøy raát khoù noùi. Vì taâm laø phaùt ra ngoân ngöõ, dieãn taû; im laëng hay noùi naêng gì cuõng goác töø taâm maø ra. Baây giôø quí vò thaáy, nhö maët bieån, luùc coù soùng, khi khoâng soùng, cuõng vaãn laø bieån, phaûi vaäy khoâng? Coù soùng cuõng laø bieån, khoâng soùng cuõng laø bieån, chôù khoâng theå noùi: Coù soùng maø khoâng thaáy bieån, hoaëc laø khoâng soùng thì khoâng phaûi bieån. Soùng vaø khoâng soùng cuõng laø maët bieån.

Theá neân, nhöõng caùi coù, khoâng. Khoâng theå dieãn taû ñöôïc bieån. Bieån laø bieån thoâi, noù truøm khaép heát.

“Caùc thöù hoäi ñeán ñeàu khoâng kheá hoäi vôùi töï taâm”. Nghóa laø caùi naøo maø mình hoäi ñeán (hoäi ñeán töùc hieåu ñeán) ñeàu khoâng kheá hoäi vôùi Taâm. Ñaây laø choã thaät khoù! Taïi sao mình hieåu ñeán, khoâng phaûi laø taâm?

Cuõng nhö tröôùc ñaõ noùi, caùi gì mình thaáy, ñeàu khoâng phaûi caùi thaáy cuûa mình. Vì khi thaáy, laø mình thaáy nhöõng caùi, ngoaøi caùi thaáy. Baây giôø quí vò coù theå thaáy ñöôïc taát caû trong chuøa naøy, nhöng quí vò coù theå thaáy ñöôïc caùi thaáy cuûa quí vò khoâng? Chính choã naøy trong Kinh Laêng Nghieâm, ñöùc Phaät ñaõ giaûi thích cho Ngaøi A Nan: “Caùi thaáy cuûa mình khoâng theå thaáy ñöôïc noù.” Vì thaáy ñöôïc noù thì noù thaønh ra moät vaät ôû beân ngoaøi roài, chôù noù ñaâu phaûi laø caùi thaáy cuûa mình.

Cuõng nhö caùi hieåu. Neáu noùi: “Toâi hieåu taâm roài!” Thì caùi hieåu ñoù cuõng khoâng phaûi laø taâm. Bôûi vaäy coù moät Thieàn khaùch ñeán hoûi ñaïo vôùi moät Thieàn sö. Thieàn khaùch hoûi:

- Theá naøo laø ñaïo?

Vò Thieàn sö im laëng giaây laâu, roài hoûi:

- Khoâng hoäi (hieåu) khoâng?

- Daï khoâng hoäi.

- Khoâng hoäi laø toát.

Khoâng hieåu laø toát. Chính caùi khoâng hieåu, caùi ñoù môùi nhaän ñöôïc taâm. Neáu hieåu, laø hieåu caùi gì roài, chôù khoâng phaûi hieåu taâm. Quí vò thaáy ñöôïc caùi ñoù khoâng?

Bôûi vì chuùng ta hieåu laø hieåu caùi gì? Noùi mình hieåu caùi naøy, mình hieåu caùi kia. v.v... Thì caùi bò mình hieåu: Caùi naøy, caùi kia laø caùi beân ngoaøi mình roài. Coøn caùi hay hieåu, môùi chính laø mình. Song caùi hay hieåu ñoù: Noù ñaõ hieåu caùi khaùc. Töùc nhieân caùi khaùc, khoâng phaûi laø noù. Neáu noùi hieåu Taâm thì Taâm thaønh ra caùi bò hieåu. Cuõng nhö toâi noùi: caùi thaáy maø thaáy ñöôïc, laø thaáy vaät khaùc, chôù khoâng phaûi thaáy ñöôïc, caùi thaáy.

Quí vò thaáy coù deã hieåu hay khoâng? Choã naøy laø choã chæ taâm yeáu. Nghe ñeán noù ñau caùi loã tai. Bôûi vì laâu nay, ngöôøi ta quen chaïy theo hình töôùng, nhöng caùi taâm yeáu ñoù, noù khoâng coù hình töôùng vaø chính caùi ñoù, noù môùi thaät laø cuûa mình. Coøn nhöõng caùi laâu nay, toâi hieåu theá naøy, theá kia. v.v... Nhöõng caùi bò hieåu ñoù, khoâng phaûi laø cuûa mình. quí vò neân nhôù nhö vaäy.

Cuõng nhö baây giôø quí vò ngoài, quí vò thaáy voïng töôûng, thaáy mình suy nghó caùi naøy, caùi kia... thì caùi suy nghó ñoù khoâng phaûi laø mình, noù chæ laø moät phaàn nhoû xíu cuûa duïng, chôù khoâng phaûi laø caùi thaät cuûa theå.

Nhö vaäy ñeå thaáy, neáu chuùng ta cho raèng hieåu ñöôïc taâm mình, töùc chuùng ta khoâng hieåu gì heát. Vì taâm laø caùi khoâng theå hieåu. Khoâng theå hieåu maø hieåu, noùi nghe thaät laø maâu thuaån. Khoâng theå hieåu maø hieåu. Vì chöõ hieåu naøy, hieåu maø khoâng. Coù nghóa laø:

Toâi khoâng theå thaáy ñöôïc caùi thaáy cuûa toâi. Nhöng maø toâi nhaän ñöôïc toâi coù caùi thaáy, vì toâi thaáy ñöôïc söï vaät. Cuõng vaäy, toâi khoâng theå hieåu ñöôïc caùi taâm cuûa toâi, nhöng toâi nhaän ñöôïc toâi coù caùi Taâm. Nhaän ñöôïc nhö vaäy goïi laø: “Thaàm Kheá”. Vì vaäy neân Ngaøi noùi: “Caùc thöù hoäi ñeán ñeàu khoâng kheá hoäi vôùi töï taâm. Thöôïng coå baûo: Thaàm kheá maø thoâi”. Töùc laø chæ taâm nhaän, chôù khoâng thaáy ñöôïc noù, khoâng hieåu ñöôïc noù (noù chæ taâm theå). Vì khoâng thaáy ñöôïc noù, chöõ noù ñaïi danh töø khoâng xaùc ñònh, khoâng chæ ñích teân ñöôïc.

Sôû dó caùc Kinh ñaët teân cho noù cuõng laø göôïng noùi, göôïng ñaët, göôïng keâu vaäy thoâi.

Ví duï: Kinh Laêng Nghieâm goïi laø Chôn Taâm, Kinh Phaùp Hoa goïi laø Tri Kieán Phaät, Kinh Hoa Nghieâm goïi laø Phaùp giôùi Taùnh, Duy thöùc goïi laø Nhö Lai Taøng, Thieàn Toâng goïi laø Baûn Lai Dieän Muïc...

Cho neân ñoïc saùch Thieàn. Quí vò thöôøng nghe noùi: “Khoâng hieåu laø toát” hay laø “Cöù giöõ caùi khoâng hieåu ñoù”. Taïi sao khoâng hieåu maø giöõ? Taïi sao khoâng hieåu maø toát? Khi hieåu ñöôïc choã naøy quí vò môùi hieåu qua ñöôïc trong saùch Thieàn.

“Neáu nhö nôi ñaây maø chöa ñaït ñaïo thì chæ khoâng voïng nieäm laø ñöôïc.”

Giôø ñaây Ngaøi noùi moät caâu an uûi chuùng ta laø: Neáu ngay choã naøy maø mình khoâng nhaän ñöôïc. Nghóa laø khoâng nhaän ra ñöoïc caùi “Baûn Taâm roãng khoâng, khoâng bôø meù” thì vieäc ñaàu tieân coù theå laøm ñöôïc laø: “Chæ khoâng voïng nieäm laø toát”. Bôûi vì noùi ñeán choã ñoù, coát sao cho ngöôøi ta hieåu, nhöng neáu chöa hieåu ñöôïc, chöa nhaän ñöôïc, chæ caàn khoâng voïng nieäm laø toát, coù vieäc gì khaùc ñaâu? Ñoù laø giai ñoaïn ñaàu.

“Neáu ngöôøi bieát laø voïng nieäm, taùc yù döøng noù laø vì (do) thaáy coù voïng nieäm. Ngöôøi bieát coù voïng nieäm, taùc yù lieàn quaùn saùt khieán thaáy chaùnh lyù cuõng (do) thaáy coù voïng nieäm. Bieát voïng nguyeân laø ñaïo môùi khoâng voïng. Cho neân ngöôøi ñaït ñaïo khoâng soû ñaéc. Chæ khoâng caàu gì khaùc, bieát khoâng meâ voïng, goïi laø thaáy ñaïo.

Ñaây laø chæ thaúng ñaïo, hay taâm yeáu. Noùi: “Neáu ngöôøi bieát laø voïng nieäm, taùc yù döøng noù”.

Thí duï: Mình ñang ngoài thieàn, thaáy voïng nieäm, thaáy nhöõng caùi suy nghó cuûa mình noù döøng laïi. Noù döøng, laø vì thaáy noù laø voïng nieäm. Ngöôøi ñoù laø ngöôøi thaáy coù voïng nieäm. Vì thaáy noù laëng, töùc laø coù nieäm.

“Ngöôøi bieát coù voïng nieäm, taùc yù lieàn quaùn saùt khieán thaáy chaùnh lyù, cuõng thaáy coù voïng nieäm.”

Thí duï: Baây giôø voïng nieäm noù daáy leân, mình lieàn (bieát) quaùn saùt,lieàn xeùt tìm coi, caùi voïng naøy töø ñaâu maø ra, hay caùi voïng naøy laø khoâng thaät... Khi mình tìm, mình quaùn saùt noù, töùc laø laáy chaùnh lyù ñeå quaùn saùt, khieán cho noù laëng. Ñoù laø mình cuõng thaáy voïng nieäm. “Bieát voïng nguyeân laø ñaïo, môùi khoâng voïng”. (Choã naøy thaät laø tröïc chæ) Taïi sao bieát voïng nguyeân laø ñaïo môùi khoâng voïng? Haàu heát chuùng ta tu, ñeàu thaáy voïng laø voïng, voïng khaùc vôùi ñaïo. ÔÛ ñaây Ngaøi chæ, “voïng töùc laø ñaïo”. Choã naøy quí vò nghe thaáy khoù hieåu, vì chuùng ta quen soáng trong caùi ñoái ñaõi, cho neân coù laäp chôn, laäp voïng, cho beân naøy laø voïng, beân kia laø chôn. Do thaáy coù voïng lieàn bieát coù chôn. Thaønh ra chôn voïng laø hai caùi ñoái ñaõi. Nhöng thaät söï thì noù khoâng hai. Ví nhö khi ta nhìn xuoáng bieån thaáy soùng noåi daäy. Coù ngöôøi noùi: “Ñaây laø soùng”. Roài chuùng ta hoûi: “Caùi naøo laø nöôùc?” (vì coù danh töø soùng thì cuõng coù danh töø nöôùc). Vaäy caùi ñang noåi leân laø soùng, coøn caùi naøo laø nöôùc? Trong khi soùng noãi aàm aàm. Quí vò tìm nöôùc, thì nöôùc phaûi tìm ôû ñaâu? Neáu chuùng ta cho caùi naøy laø soùng, roài muoán tìm nöôùc, chaéc raèng chuùng ta tìm nöôùc suoát ñôøi cuõng khoâng ra.

Chæ caàn ngay nôi soùng ñoù maø bieát: “Soùng töùc laø nöôùc”, ngay nôi soùng muùc leân, khoûi phaûi tìm ñaâu xa.

Vaäy caùi voïng cuõng vaäy, nguyeân voïng töùc laø chôn. Giôø toâi xin hoûi laïi: Khi chuùng ta chöa daáy nieäm thì luùc ñoù noù laø caùi gì? Keá ñaáy daáy leân roài noù laëng xuoáng. Vaäy khi noù daáy leân goïi ñoù laø voïng, khi noù laëng xuoáng goïi noù laø gì? Nhö vaäy, nguyeân theå noù laø chôn hay voïng? Cuõng nhö khi chöa noåi soùng cuõng laø nöôùc, nöôùc daáy soùng leân cuõng laø nöôùc. Ngay caùi theå ñoù laø nöôùc. Thaønh ra caùi chôn, caùi voïng, ñaâu coù rôøi nhau, taïi mình cöù quen ñaët noù thaønh hai. Nghóa laø voïng khaùc, chôn khaùc, deïp caùi naøy ñeå tìm caùi kia, roát cuoäc voïng vaãn hoaøn voïng. Vì thaáy voïng khaùc, chôn khaùc, neân boû voïng ñeå tìm chôn. Nhöng khi tìm chôn thì caùi chôn aáy cuõng ôû ngoaøi chuùng ta roài!!! (Toâi ñaùnh ba chaám than ñeå quí vò nhôù hoaøi).

Baây giôø bieát voïng töùc laø chôn (chöõ töùc ôû ñaây coù nghóa laø khoâng taùch rôøi nhau ñöôïc), voïng coù daáy leân, thì noù töø caùi chôn maø daáy leân; neáu noù laëng xuoáng töùc trôû veà caùi chôn, chôù ñaâu coù gì laï! Nhö vaäy ngoaøi chôn khoâng coù voïng, ngoaøi voïng khoâng coù chôn. Ngay nôi ñoù bieát theå cuûa voïng voán chôn, thì voïng töï heát. Cho neân thöôøng thöôøng ngöôøi tu thieàn chuùng ta “Bieát voïng khoâng theo” maø khoâng theo thì töï nhieân voïng noù laëng, voïng laëng töùc laø chôn, laø ñaïo. Nhöng nhöõng caùi ñoù chæ duøng trong buoåi ñaàu. Ñeán khi thuaàn thuïc chuùng ta thaáy voïng töùc laø chôn. Luùc ñoù chôn vaø voïng ñaâu coù thaät. Taïi sao voïng töùc chôn? Vì theå cuûa voïng laø khoâng, daáy leân roài maát, daâyù leân roài maát coù gì phaûi deïp? Bieát theå cuûa noù laø chôn, hay bieát theå noù laø khoâng, thì töï nhieân noù laëng, ñaâu nhoïc nhaèn tröø deïp noù. Vì vaäy ôû ñaây noùi: Neáu mình duøng phöông tieän, quaùn saùt ñeå cho noù döøng laïi, thì cuõng laø thaáy coù voïng thaät (thaáy coù voïng, thaáy coù döøng, töùc laø thaáy voïng thaät) maø thaáy voïng thaät thì thaáy chôn coù thaät chaêng?

Nhö vaäy laø thaáy ñoái ñaõi, maø ñoái ñaõi laø phaùp sanh dieät chöa phaûi thaáy caùi theå thaät. Caùi theå thaät ñoù khoâng coù hai, bôûi khoâng hai neân voïng töùc laø chôn, cuõng nhö soùng töùc laø nöôùc. Chôù khoâng phaûi rôøi soùng maø tìm nöôùc. Vaäy ngay nôi voïng daáy leân mình bieát, theå noù laø khoâng töùc laø chôn roài, töùc laø ñaïo roài! Bôûi vì chuùng ta bieát voïng noù laø chôn.

Choã naøy caàn noùi roõ cho quí vò tu bôùt sôï. Bôûi vì chuùng ta bieát voïng laø caùi goác, daãn chuùng ta theo nghieäp, neân nhieàu khi chuùng ta coi ñoù nhö laø caùi gì ñaùng sôï. Vì ngoài tu maø voïng hoaøi, voïng lieân mieân, neân ñaâm hoaûng, nghó mình tu haønh 5 naêm, 10 naêm vaãn coøn voïng hoaøi, thì ñaâu coù keát quaû gì.

Nhöng giôø ñaây quí vò bieát, noù khoâng thaät, töùc khoâng coøn sôï noù nöõa. Bieát voïng nguyeân laø chôn thì coù gì phaûi sôï? Bieát voïng voán chôn: Moät laø khoâng theo. Hai laø töï noù laëng xuoáng chôù coù gì laï ñaâu? Sôû dó chuùng ta chaïy theo noù, vì chuùng ta thaáy noù coù lyù, thaáy noù hay hay, thaáy noù theá naøy, thaáy noù theá kia... giôø ñaây bieát voïng töôûng laø caùi theå troång khoâng, khoâng coù thaät thì töï nhieân noù trôû veà vôùi ñaïo, trôû veà vôùi chôn.

Quí vò cöù nhìn thaúng khi naøo voïng daáy leân, bieát theå noù laø roãng khoâng, laø chôn thaät, thì töï nhieân noù khoâng coù gì phaûi sôï. Chính trong Kinh Phaùp Baûo Ñaøn Luïc Toå ñaõ noùi: “Meâ thì chaïy theo nieäm ñeå taïo nghieäp, neáu tænh thì moãi nieäm mình ñeàu giaùc, moãi nieäm mình laø Phaät chôù khoâng coù gì khaùc.”

Nhö vaäy khoâng tìm Phaät ôû ñaâu xa, khoâng tìm ñaïo ôû ñaâu xa, chæ ngay trong voïng ñoù maø thaáy taâm, ngay trong voïng ñoù maø thaáy Phaät. Töùc laø, moãi voïng daáy leân ñeàu bieát, theå noù laø khoâng, thì töï noù chôn, töï noù ñaïo, töï noù Phaät chôù khoâng coù gì laï.

“Cho neân ngöôøi ñaït ñaïo khoâng sôû ñaéc.” Vì voïng laëng xuoáng töùc laø chôn, coøn caùi gì maø ñöôïc? Quí vò tìm thöû? Neáu coù ñöôïc thì caùi ñoù laø caùi beân ngoaøi, coù sôû saéc töùc chaúng phaûi chính mình. Chaúng haïn mình ñöôïc caùi naøy, mình ñöôïc caùi kia... thì caùi naøy caùi kia laø caùi beân ngoaøi. Neáu ngay nôi voïng lieàn thaáy theå noù laø chôn thì coøn gì nöõa maø ñöôïc? thaønh ra thaáy coù ñöôïc laø thaáy hai, boû caùi naøy, ñeå ñöôïc caùi kia. Traùi laïi khoâng thaáy coù hai thì choã naøo maø noùi ñöôïc? Do ñoù trong Kinh Kim Cang noùi: “Voâ Sôû Ñaéc”. Vì vöøa coù sôû ñaéc (choã ñöôïc) töùc nhieân khoâng phaûi ñaïo roài.

Nhöng ña soá ngöôøi hoïc ñaïo hieän taïi gaàn nhö 99% nghe tu ñeàu hoûi: Ñaéc ñöôïc caùi gì chöa? Cöù duøng chöõ Ñaéc, duøng chöõ Ñöôïc, duøng chöõ Thaáy... Bao nhieâu thöù ñeå hoûi. Quaû thaät laø ngöôøi thaáy ñaïo, hieåu ñöôïc ñaïo thì khoâng bao giôø traû lôøi caâu hoûi ñoù. Vì traû lôøi nhöõng caâu hoûi ñoù laø traû lôøi theo caùi keït. Ngöôøi ta ñaõ sai, mình laïi traû lôøi theo caùi sai cuûa hoï, töùc mình cuõng sai luoân.

Bôûi vaäy toâi nhaéc laïi moät laàn nöõa, neáu mình thaáy coù caùi naøy xaáu, caùi kia toát, neân môùi boû caùi xaáu, caàu caùi toát: Boû caùi xaáu ñöôïc caùi toát, ñoù goïi laø ñöôïc. neáu xaáu töùc laø toát thì, khoâng coøn boû, khoâng coøn ñöôïc. Noù chính laø noù roài, khoâng coøn gì noùi laø ñöôïc? Cho neân coøn noùi ñöôïc töùc coøn coù hai caùi ñoái ñaõi, maát caùi naøy ñöôïc caùi kia. Neân khoâng coù hai, choã naøo noùi ñöôïc?

Voïng nieäm maø mình khoâng daáy voïng nieäm laø thaät. Voïng voán nguyeân laø chôn, thì ngay ñoù khoâng coøn thaáy coù ñöôïc maát . Nhö vaäy, ñaõ khoâng ñöôïc khoâng maát, ñoù laø thaáy caùi theå chôn thaät. Cho neân caâu choùt cuûa ñoaïn naøy Ngaøi noùi:

“Chæ khoâng caàu gì khaùc, bieát khoâng meâ voïng, goïi ñoù laø thaáy ñaïo.”

Khoâng caàu gì khaùc töùc laø khoâng caàu ñöôïc, khoâng caàu thaønh, khoâng caàu caùi gì khaùc, maø chæ caàn bieát ngay nôi mình: “Meâ voïng coù, tænh voïng khoâng, khoâng coù meâ voïng goïi laø thaáy ñaïo. Cho neân ngöôøi thaáy ñaïo, laø ngöôøi ngay nôi taâm mình khi ñi, ñöùng, naèm, ngoài, noùi, nín nhö nhö chôù ñöøng caàu caùi gì khaùc! Coù caàu ñeàu beänh! Theá neân caâu keát thuùc Ngaøi chæ cho chuùng ta quaù roõ: “Chæ khoâng caàu gì khaùc, bieát khoâng meâ voïng, goïi ñoù laø thaáy ñaïo.” Caùi bieát maø khoâng mong caàu, khoâng meâ voïng, thì caùi bieát ñoù goïi laø thaáy ñaïo. Bôûi khoâng meâ töùc chaúng laàm, khoâng voïng töùc khoâng coù ñoäng, khoâng coù voïng nieäm daáy leân, ngöôøi thaáy ñaïo laø nhö vaäy (thaáy ñaïo töùc laø thaáy taâm, thaáy taâm yeáu). Ngaøi chæ thaúng taâm yeáu laø nhö theá ñoù, quí vò nghe coù thaám chöa?

Ñeán ñaây Ngaøi noùi: “Ngöôøi thôøi nay noùi thaúng taát caû ñeàu laø ñaïo”. Töùc laø nghe trong Kinh noùi: “Thaûy ñeàu laø ñaïo.” (chöõ “thaûy” ñaây laø taát caû) YÙ nghóa taát caû ñeâu laø ñaïo, roài cuõng baét chöôùc nhö vaäy. Noùi thaûy ñeàu laø ñaïo, nhöng mình ñaõ thaáy ñaïo chöa?

Ngaøi noùi tieáp: “Cuõng ví nhö keû ngoài beân maâm côm, noùi aên maø buïng vaãn ñoùi, vì chöa töøng aên.” Töùc nghe trong Kinh noùi: “Taát caû laø ñaïo.” Roài cuõng baét chöôùc noùi: “Thaûy ñeàu laø ñaïo.” Noùi nhö mình ñaõ nhaäp xong, nhöng söï thaät vaãn laø keû ngoài beân maâm côm noùi: “Toâi aên caùi naøy, toâi aên caùi kia. v.v... Nhöng chöa töøng aên vaø chöa ñöôïc mieáng côm naøo vaøo mieäng. Noùi thì nghe nhö truùng laém, maø roát cuoäc khoâng coù dính daùng gì.

“Ngöôøi ñaït ñaïo thì baët naêng sôû.” Naêng sôû laø caùi hay bieát vaø caùi bò bieát, vaø caùi hay hoaëc ñoäng vaø caùi bò hoaëc ñoäng. “Chaúng coøn rieâng coù huyeàn lyù.” Nghóa laø khoâng coøn thaáy lyù huyeàn dieäu naøo rieâng nöõa, ngay nôi mình töùc thaáy ñaïo. Cho neân noùi, Ngöôøi ñaït ñaïo voán khoâng coù lyù luaän nhieàu. Vì sao? Vì neáu ta cöù noùi ñaïo laø hay theá naøy laø hay theá kia...

Roát cuoäc caùi hay ñoù laø caùi hay ôû beân ngoaøi, khoâng phaûi caùi hay thaät cuûa chính mình.

“Choã taàm thöôøng nhaät duïng, nhö khi thaáy saéc laø luùc chöùng, khi nghe tieáng laø luùc chöùng. Khi uoáng nöôùc, aên chaùo laø luùc chöùng, moãi moãi ñeàu baët naêng sôû.”

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM