CHÆ TAÂM YEÁU CHO NGÖÔØI TU THIEÀN

H.T THÍCH THANH TÖØ

PHAÀN 4

“Tuy nhieân thieàn moân cuõng cho duøng chaùnh tri kieán ñeå trò ñoù.” ÔÛ trong nhaø thieàn, cuõng coù cho duøng chaùnh tri kieán ñeå trò, töùc laø duøng caùi tænh giaùc ñeå trò caùi meâ laàm. Nhöng: “Neáu luaän ngöôøi ñöông thôøi (ngöôøi ñöông thôøi laø ngöôøi nhö chuùng ta chaúng haïn), töùc chaúng phaûi nhö theá.” Nghóa laø khoâng noùi ngoä roài môùi tu, maø phaûi noùi: “Phaät ñaïo daøi laâu, haèng chòu sieâng naêng khoå nhoïc, môùi coù theå ñöôïc thaønh.” Ngöôøi ñöông thôøi nhö chuùng ta thì phaûi noùi nhö vaäy. ÔÛ ñaây Ngaøi giaûi thích theo lyù thieàn caâu: “Phaät ñaïo daøi laâu, haèng chòu sieâng naêng khoå nhoïc môùi coù theå ñöôïc thaønh.” Coù nghóa laø: “Daøi suoát ba ñôøi phaøm thaùnh nhaát nhö, neân noùi: Phaät ñaïo daøi laâu.” Bôûi vì nhö chuùng ta thaáy, caùi taâm theå naøy noù khoâng bò haïn cuoäc trong thôøi gian. Sôû dó coù ba thôøi: Quaù khöù, hieän taïi, vò lai laø chuùng ta caên cöù treân thôøi gian sinh dieät maø noùi. Taâm theå thì noù khoâng maéc keït trong thôøi gian, cho neân noùi: ”Phaät ñaïo daøi laâu.” Nghóa laø noù thaáu suoát caû ba thôøi, khoâng bò chi phoái, phaøm vaø thaùnh ñeàu laø nhaát nhö. Vì taâm ñoù khoâng coù ñoái ñaõi, khoâng coù hai (neân khoâng coù chia ra, ñaây laø Phaøm, kia laø Thaùnh). Chaúng haïn chuùng ta, ñoái vôùi Phaät thì chuùng ta laø Phaøm, Phaät laø Thaùnh. Ñoù laø ñöùng veà maët ñoái ñaõi, meâ ngoä maø noùi. Phaät vì ngoä ñöôïc taâm theå, neân goïi Ngaøi laø Thaùnh, chuùng ta vì queân taâm theå aáy neân goïi laø phaøm. Nhöng thaät ra taâm theå aáy, khoâng coù phaøm, cuõng khoâng coù thaùnh. Nhöng giôø ñaây chuùng ta muoán laøm thaùnh thì sao? Chæ moät vieäc heát söùc ñôn giaûn laø nhôù thoâi. Vì chuùng ta khoâng phaûi treøo non, loäi bieån nhoïc nhaèn, maø chæ coù moät vieäc nhôù, nhôù laø thaùnh, queân laø phaøm, nhôù laø ngoä, queân laø meâ. Vaäy chuùng ta nhôù caùi gì? Nhôù mình coù taâm theå. Coøn queân caùi gì? Queân taâm theå, chaïy ra ngoaøi. Cho neân chöõ meâ, ngoä thöïc ra raát ñôn giaûn. Vì chuùng ta thöôøng hay quan troïng noù, noùi ngoä laø phaûi ngoä ñöôïc caùi gì? Vaø meâ laø meâ caùi gì? Noù daày ñaëc maø mình khoâng hieåu?

ÔÛ ñaây, meâ chæ coù nghóa laø queân. Nhö trong Kinh Phaùp Hoa noùi: “Coù ngöôøi coù hoøn ngoïc quí, ôû trong cheùo aùo maø queân, neân phaûi lang thang ñi xin aên nôi naøy, nôi noï chòu nhieàu khoå sôû. Ñeán khi gaëp ngöôøi baïn chæ cho, lieàn bieát laø coù hoøn ngoïc quí caát trong aùo, töùc laø ngöôøi ñoù nhaän ra mình coù hoøn ngoïc quí, töø ñoù veà sau khoâng coøn phaûi ñi xin aên ñoùi khoå nöõa.

Chuùng ta baây giôø cuõng vaäy. Ai ai cuõng coù taâm theå ñoù, nhöng queân ñi, neân cöù chaïy theo voïng töôûng sinh dieät, duyeân theo saùu traàn noù cöù cuoán chuùng ta ñi nôi naøy nôi kia, goïi ñoù laø luaân hoài. Chæ khi naøo chuùng ta söïc nhôù laïi, khoâng chaïy theo voïng töôûng, saùu traàn, haèng soáng vôùi caùi taâm theå, thì ñoù laø ñaïo. Coøn queân noù ñeå chaïy theo voïng töôûng, duyeân theo saùu traàn, ñoù laø meâ. Noùi thì heát söùc ñôn giaûn, töôûng chöøng trong choác laùt chuùng ta giaûi quyeát xong! Tuy nhieân, ñeán khi thöïc haønh thì quaû thaät cay ñaéng, phaûi vaäy khoâng?

Bôûi gì chuùng ta queân laâu ñôøi quaù, queân noù ñeå chaïy theo nhöõng caùi raát taàm thöôøng ôû beân ngoaøi, nhöng mình cöù chaïy theo maõi. Thaät tình neáu chòu khoù ngaãm nghó kyõ chuùng ta seõ thaáy:

Buoåi saùng ta aên loùt loøng, vaø laøm vaøi coâng vieäc ñeán tröa. Tröa vaøo naáu côm aên xong, naèm nghó moät chuùt ñaõ ñeán xeá chieàu. Tieáp tuïc coâng vieäc, roài naáu côm aên laø ñeán toái. Ñeâm nghó moät giaác thöùc daäy laø saùng. Heát saùng ñeán toái, toái ñeán saùng nhö vaäy... Roài chính trong caùi sinh dieät trieàn mieân ñoù, mình laïi ñaët ñieàu kieän naøy ñieàu kieän kia, chôù khoâng bao giôø coù nieäm tænh giaùc. Naøo bieát ñaâu, thôøi gian raát laø choùng vaùnh! Chaêngr haïn nhö nhöõng vò 6, 7 möôi tuoåi. Giôø söïc nhôù laïi 6, 7 möôi naêm qua naøo coù xa xoâi gì ñaâu? Nhöõng caùi ñoù noù cöù troâi qua, troâi qua trong choác laùt. Nhö vaäy, maø mình thì ngaøy nay mong ngaøy mai, ngaøy mai laøm sao saùng suûa hôn ngaøy nay. Roài mong naêm naøy saùng suûa hôn naêm ngoaùi. Chuùng ta cöù soáng vôùi nhöõng caùi gì ôû beân ngoaøi, maø queân maát mình, queân löõng ñi, chôù khoâng noùi laø queân chuùt ít. Cho neân Phaät noùi, Ngaøi thaáy chuùng sanh ñaùng thöông laø ôû choã ñoù! Neáu chuùng ta khoâng coù taâm theå, hoaëc phaûi taïo ra moät caùch cöïc khoå, vaø mình taïo khoâng ñöôïc thì khoâng bieát laøm sao, coøn noù roõ raøng maø boû queân ñi ñeå chòu khoå, thöû hoûi khoâng ñaùng thöông sao ñöôïc? Ñaùng thöông laø taïi vì noù coù, maø chuùng ta laïi queân ñi. Tuy queân maø ñi ñeán ñaâu cuõng mang noù theo, nhöng khoâng bieát ñem ra duøng. Giôø ñaây khi hieåu ñöôïc leõ naøy thì chuùng ta thaáy roõ, söï tu haønh cuûa chuùng ta chæ laø laøm sao nhaän ra, thaáy roõ ñöôïc caùi maët thaät cuûa chính mình (nhaø thieàn goïi laø: Baûn lai dieän muïc), ñeå roài töø ñaây veà sau khoâng coøn keït ôû trong ñoái ñaõi, trong phaøm thaùnh, meâ ngoä. Vì treân taâm theå ñaâu coù phaøm thaùnh, ñaâu coù meâ ngoä?

“Chaúng khôûi thaáy khaùc chöa töøng traùi boû.”       

Nghóa laø baây giôø, luùc naøo chuùng ta cuõng nhaän ra mình, vaø haèng soáng trong caùi ñoù vaø khoâng chaïy theo caùi khaùc, ñoù laø khoâng thaáy khaùc, ñoù laø chöa töøng traùi boû. Neân noùi: “Haèng chòu sieâng naêng khoå nhoïc.”

Muoán haèng soáng trong theå ñoù thì cuõng phaûi laâu môùi ñöôïc. Vì vaäy neân noùi: “Ngöôøi maø khi ñi, ñöùng, naèm, ngoài ñeàu khoâng coù nieäm khaùc, ngöôøi ñoù goïi laø thaáy taùnh.” Khoâng phaûi chuùng ta ngaøy ñeâm laïy Phaät thaät nhieàu goïi laø thaáy taùnh. Thaáy taùnh laø suoát ngaøy ñeâm khoâng ñeå cho caùc nieäm khaùc daáy leân, haèng soáng vôùi caùi chaân thaät cuûa chính mình.

“Toät cuøng khoâng coù phaùp khaùc neân noùi: “Môùi coù theå ñöôïc thaønh.”   

Nghóa laø khi ñeán choã toät cuøng, thì chæ coù taâm theå ñoù , chôù khoâng coù phaùp naøo khaùc, khoâng coù quaû vò naøo ai ñem ñeán cho mình.

“Ñaây laø vieäc cuûa Ñaïi Tröôïng Phu.”           

Ngöôøi nhaän ñöôïc soáng ñöôïc laø Ñaïi tröôïng Phu chôù khoâng phaûi laø keû taàm thöôøng.

“Ngöôøi khoâng bieát ñi hoûi, lieàn y nôi ñoù maø ñaùp. Chaúng bieát beøn töï hoûi thì oâng muoán ñaùp cho ai? Ngöôøi khoâng bieát ñaùp, lieàn y lôøi noùi khôûi kieán giaûi. Chaúng bieát beøn töï ñaùp thì oâng coù chæ thuù gì? Cho neân noùi: Thaûy laø OÂng, kheùo xem, kheùo xem!”

Ñoaïn naøy thaät laø khoù hieåu! Neáu ngöôøi khoâng bieát ñöôïc taâm theå cuûa mình, roài ñi hoûi keû khaùc. Ngöôøi ñoù noùi y theo caâu hoûi cuûa mình, maø ñaùp laïi cho ngöôøi.

Ñoù laø tröôøng hôïp ngöôøi khoâng bieát chaïy theo beân ngoaøi ñeå hoûi. Coøn baây giôø Ngaøi noùi chaúng bieát, beøn töï hoûi thì oâng muoán ñaùp cho ai? Neáu mình chaïy theo beân ngoaøi ñeå hoûi, thì ñaõ coù ngöôøi hoûi vaø ngöôøi ñaùp, roõ raøng laø coù hai, töùc thuoäc ôû ngoaøi. Thöïc tình neáu khoâng bieát thì mình töï hoûi laáy mình, töï vaán laáy mình, nhö vaäy coøn coù ai hoûi? Ai ñaùp? Cho neân noùi: Ñaùp cho ai?

“Ngöôøi khoâng bieát ñaùp, lieàn y lôøi noùi khôûi kieán giaûi, chaúng bieát beøn töï ñaùp thì oâng coù chæ thuù gì?”

Ngöôøi khoâng bieát ñaùp, laø ngöôøi khi nghe hoûi lieàn khôûi caùi hieåu bieát phaân bieät, theá naøy, theá kia ñeå ñaùp laïi ngöôøi hoûi. Ñoù laø khôûi kieán giaûi. Neáu chaúng bieát beøn töï ñaùp cho mình, thì coøn coù chæ thuù gì? Toùm laïi, caâu choùt Ngaøi noùi: “Cho neân noùi thaûy laø oâng, kheùo xem! Kheùo xem!”   

Nhö vaäy ñoaïn naøy Ngaøi noùi, neáu chuùng ta khoâng bieát thì nhaän nôi mình, ta vaán nôi mình maø bieát. Coøn neáu chuùng ta bieát ñaùp thì cuõng töï thaàm ñaùp, ñeå xoay laïi mình, chôù ñöøng coù chaïy theo caâu hoûi cuûa ngöôøi maø suy nghó, tính toaùn. Theá môùi khoâng bò maéc keït, caùc yù nghó khaùc ôû beân ngoaøi, maø hoûi vaø ñaùp ñeàu chính nôi mình heát. Cho neân, trong nhaø thieàn thöôøng duøng nhöõng caâu noùi nhö vaán töùc laø ñaùp. Khi hoûi töùc laø ñaùp. Taïi sao khi hoûi laø ñaùp? Vaø hoûi laø hoûi caùi gì? Phaûi chaêng hoûi ñaïo? Hoûi Phaät? Hoûi Taâm? Ñaïo Phaät ôû ñaâu? Roõ raøng ôû ngay ñaàu caâu hoûi ñoù, ñaõ coù ñaïo, ñaõ coù Phaät roài! Vaäy maø mình cöù chôø ngöôøi khaùc ñaùp, roài baùm theo caùi ñoù maø suy nghó, cuoái cuøng chaáp laáy choã kieán giaûi, cho laø cuûa mình. Thaät ñaùng hoå theïn thay!   

Cho neân ngöôøi bieát hoûi laø hoûi ngay nôi mình, vöøa daáy nieäm leân bieát ñaàu caùi nieäm aáy laø gì? Töï nhieân seõ thaáy! Traùi laïi, neáu daáy nieäm chaïy theo ra ngoaøi hoûi, chôø ngöôøi ñaùp roài suy nghó, ñoù laø maéc keït. Ñeán ngöôøi ñaùp cuõng vaäy, khi ngöôøi hoûi, mình ñaùp, thì cuõng ñaùp cho kheùo, ñeå cho hoï xoay laïi hoï, mình xoay laïi mình, ñoù môùi laø ñaùp ñuùng.

Chính choã naøy neân quí vò thaáy, trong nhaø thieàn nhieàu khi coù nhöõng haønh ñoäng laï luøng. Chaúng haïn nhö hoûi: “Theá naøo laø caâu cöùu caùnh.” Vò Thieàn Sö chæ ngoài laøm thinh. Ñoù laø ñaùp hay khoâng ñaùp? Ñaùp ñoù laø duøng caùi gì ñaùp? Töùc laø trôû laïi mình. Bôûi vì caùi cöùu caùnh laø caùi töï mình nhaän, töï mình thaáy tröôùc khi voïng töôûng chöa sanh, neân hoûi: “Theá naøo laø cöùu caùnh?” chæ ngoài laøm thinh. Neáu ngöôøi khoâng hieåu thì thoâi, coøn neáu kheùo thì nhaän ra ngay, vì trong caùi laøm thinh ñoù ñaõ chæ caùi cöùu caùnh roài. Ñoù laø ñaùp ñeå trôû veà mình, vaø ngöôøi hoûi kia, hoï cuõng trôû veà hoï. Ñaây toâi daãn theâm moät caâu chuyeän:

Coù moät Thieàn sö moät hoâm hoûi thò giaû:

- Oâng hoï gì?

Thò giaû ñaùp:

- Con ñoàng hoï vôùi hoaø thöôïng.

Vò Thieàn Sö laïi hoûi:

- Ta hoï gì?

Chuùng ta ai traû lôøi duøm caâu hoûi ñoù xem?

Thò giaû thöa:

- Ñaàu caâu noùi ñoù laø gì?

Thaät laø caâu noùi kheùo laøm sao! Ñaàu caâu noùi ñoù laø gì?

Vò Thieàn Sö hoûi:

-Ngöôi töøng hoïc ôû ñaâu?

Thò giaû thöa:

- Khoâng coù choã khaùc!

Vaäy oâng Hoøa Thöôïng hoï gì? Nghe caâu chuyeän nhö laø noùi ñuøa maø thaät thaáu ñaùo. Neáu thò giaû khoâng traû lôøi nhö vaäy, maø noùi: Thöa Hoøa Thöôïng con hoï Nguyeãn, hoï Leâ gì ñoù... Thì chaéc laø nguy! Hoûi: “Ñaàu caâu noùi laø gì? Töùc vò Hoøa Thöôïng kia ñaõ bieát hoï cuûa OÂng thò giaû roài. Nghóa laø chuù ñoàng hoï vôùi ta. Ñoù laø nhöõng caùi kheùo cuûa nhaø thieàn, maø ngöôøi ngoaøi (ngoaïi cuoäc) coù veû laït leûo laøm sao! Nhöng thaät tình noù raát thaâm thuùy! Chính loái ñaùp nhö vaäy, môùi thaät laø caùi hoûi ñaùp trôû veà mình. Coøn chuùng ta cöù nghe hoûi roài ñaùp, khoâng kheùo laø hoûi ñaùp theo phaân bieät cuûa yù thöùc. Vì vaäy neân Ngaøi noùi: Thaûy laø oâng, kheùo xem! Kheùo xem. Töùc laø caùi gì cuõng xoay veà chính mình. Trong Kinh Laêng Nghieâm ñaâu chaúng noùi: “Nhöôïc naêng chuyeån vaät, töùc ñoàng Nhö Lai.” Nghóa laø, ngöôøi naøo chuyeån ñöôïc vaät, thì ngöôøi ñoù ñoàng vôùi chö Phaät. Cuõng nhö Luïc Toå noùi: “Ngöôøi chuyeån Kinh vaø ngöôøi bò Kinh chuyeån. Nhö caâu chuyeän OÂng Phaùp Ñaït tuïng kinh Phaùp Hoa ba ngaøn boä, maø khoâng hieåu chæ thuù cuûa Kinh, nhö vaäy laø bò kinh chuyeån. Coøn giôø ñaây bieát chuyeãn ñöôïc Kinh thì ñoù laø ngöôøi thaáy ñaïo. Do ñoù, bao nhieâu lôøi Phaät daïy laø ñeå thaáy laïi mình, nhöng chuùng ta khoâng chòu thaáy, maø cöù cho lôøi Phaät noùi theá naøy laø hay, theá kia laø tuyeät dieäu... Roài suy nghó hoaøi caâu noùi ñoù, ñeán noãi chöa bao giôø thaáy ñöôïc mình.

Khoâng thaáy ñöôïc mình thì duø lôøi Phaät noùi coù hay theá maáy ñi nöõa, cuõng laø cuûa baùu thieân haï (Thieàn Sö noùi: Maëc aùo nhaø beân caïnh), khoâng phaûi cuûa baùu nhaø mình. Neân nhaân lôøi Phaät noùi maø thaáy ñöôïc mình, ñoù môùi thaät laø chuyeån Kinh. Cuõng nhö chuùng ta thaáy söï vaät, chuùng ta nghe tieáng. v.v... Taát caû sau traàn ñoái ñaõi beân ngoaøi ta, nhöng moãi caùi thaáy, caùi nghe chuùng ta ñeàu xoay trôû laïi mình nhaän roõ nôi mình, thì ñoù goïi laø chuyeãn vaät, laø ñoàng vôùi chö Phaät.

“Hoaëc coù ngöôøi baûo: töø tröôùc coå nhaân Phaät Toå chæ baøy ngoân giaùo, löu boá theá gian, moãi moãi phaân minh. Côù sao ñeàu noùi laø “töï mình”, ñaâu khoâng phuï loøng töø bi cuûa Thöôïng Toå, chö Thaùnh nhoïc nhaèn daïy baûo?”         

Ñeán ñaây Ngaøi ñaët naïn vaán. Ngaøi noùi: coù ngöôøi hoûi; töø xöa ñeán giôø Phaät Toå ñaõ chæ daïy, bao nhieâu Kinh ñieån roõ raøng, truyeàn baù ñaày ñuû treân theá gian raønh reõ. Giôø ñaây caùi gì Ngaøi cuõng baûo laø “töï mình.”

Nhö vaäy coù phaûi Ngaøi phuï loøng chö Phaät, chö Thaùnh hay chaêng? Ngaøi ñaùp:

“Toâi thuaän theo toâng thuù cuûa Phaät Toå, chính OÂng phuï loøng töø bi cuûa chö Thaùnh tröôùc, chôù toâi ñaâu coù phuï. Taâò sao? Neáu noùi coù sôû thuyeát, töùc laø cheâ bai Phaät, Toå. OÂng chôù neân laøm ngöôøi roát sau ñoaïn haït gioáng Phaät. Neáu chaúng ñeán nôi mình bieát trôû veà, thì vieäc laøm ñeàu thaønh hö nguïy. Duø OÂng nhôù ñöôïc nhö haø sa, hieåu ñöôïc nhö traàn maëc ôû nôi mình naøo coù ích gì? Cho neân noùi: “ñem caùi nghe nhôù laïi chö Phaät, sao chaúng nghe laïi taùnh nghe, caàu töôùng ôû beân ngoaøi, cuøng oâng ñaâu dính daùng gì. Coù moät vò toân tuùc baûo: nay ta ñaùp oâng moät caâu, maø tieán ñöôïc, vaãn coøn ñoâi phaàn so saùnh. Neáu OÂng chaúng hoäi, Laõo Taêng thaønh voïng roài.”   

Ñoaïn naøy Ngaøi noùi thaät roõ, taïi sao chuùng ta phaûi trôû veà mình nhö caâu hoûi treân. Neáu caùi gì chuùng ta cuõng noùi trôû veà mình. Nhö vaäy laø chuùng ta ñaõ  phuï loøng chö Phaät chæ baûo. Nhaát laø ñöùc Phaät A Di Ñaø ñang ñöa tay ñoùn tieáp chuùng ta (nghóa laø Ngaøi saün saøng ñoùn tieáp chuùng ta, maø chuùng ta khoâng chòu ñöa tay cho Ngaøi dìu, thaønh ra nhö vaäy mình ñaõ phuï Ngaøi sao?). nhöng ôû ñaây Ngaøi Phaät Nhaõn noùi laïi: “Ñoù laø OÂng phuï, chôù khoâng phaûi ta phuï.” Taïi sao Ngaøi traû lôøi nhö vaäy? Vì “neáu coù sôû thuyeát (choã noùi) töùc laø cheâ bai Phaät, Toå.” Trong Kinh Kim Cang Phaät noùi: “neáu noùi Phaät coù thuyeát phaùp töùc laø cheâ bai Phaät.” Nhö vaäy noùi coù sôû thuyeát, töùc coù caùi bò noùi, OÂng chôù neân laøm ngöôøi, roát sau ñoaïn haït gioáng Phaät.” Nghóa laø OÂng chôù laøm chôù laøm caùi keû sau cuøng döùt haït gioáng Phaät. Bôûi vì lôøi cuûa chö Phaät noùi ra, coát chæ chuùng ta ngoä taâm theå cuûa mình, chôù khoâng phaûi ñeå noùi thaønh caâu hay, lôøi kheùo cho chuùng ta hoïc thuoäc. Theá nhöng chuùng ta thöôøng hay bò maéc keït ôû lôøi Phaät noùi, khoâng chòu nhaän nôi mình. Do ñoù Phaät noùi Kinh suoát 49 naêm, maø sau cuøng Ngaøi keát luaän moät caâu: “Ta chöa töøng noùi moät chöõ,” ñeå thaáy raèng coù noùi ñoù chæ laø phöông tieän taïm thôøi, chôù khoâng phaûi cöùu caùnh chôn thaät. Caùi thaät chính laø trôû veà nôi moãi ngöôøi chuùng ta, neân nhaän ra ñöôïc nôi chính mình. Neáu khoâng nhö vaäy, chính chuùng ta ñaõ töï ñoaïn haït gioáng Phaät cuûa chính mình, chôù khoâng ai khaùc.

“Neáu chaúng ñeán nôi mình bieát trôû veà, thì vieäc laøm ñeàu thaønh hö nguïy.” Neáu chuùng ta khoâng trôû veà nôi chính mình, thì nhöõng vieäc laøm cuûa chuùng ta nhö: goõ moû, tuïng Kinh, nieäm Phaät. v.v... laø caàu nhöõng caùi beân ngoaøi (töùc nhöõng caùi ñoù) ñeàu laø hö nguïy. Nhö vaäy, caùi chính yeáu, coát phaûi trôû veà mình. Theá neân, chuùng ta ngoài thieàn laø ñeå laøm gì? Laø khoâng chaïy theo voïng töôûng. Neáu ngoài maø mong thaáy Phaät, thaáy töôùng haøo quang... ñoù laø mong nhöõng caùi beân ngoaøi, ñoù cuõng laø hö nguïy, maø chaïy theo caùi hö nguïy töùc ñaõ laø taø. Vì vaäy cho neân noùi: “Duø OÂng nhôù ñöôïc nhö haø sa (nhôù Kinh, nhôù lôøi Toå nhieàu nhö caùt soâng Haèng), hieåu ñöôïc nhö traàn maëc (hieåu Kinh, hieåu lyù nhieàu nhö buïi möïc), nôi mình naøo coù ích gì? Nghóa laø neáu chuùng ta hieåu nhieàu, nhôù nhieàu. Nhöng chính nôi mình naøo coù ích gì? Chính Phaät ñaõ töøng traùch Ngaøi A Nan trong Kinh Laêng Nghieâm: “Duø cho OÂng ña vaên, hoïc thuoäc loøng ba taïng Kinh cuûa chö Phaät, khoâng baèng moät ngaøy OÂng thaät haønh tu ñeå thaáy ñaïo.” Töùc laø moät ngaøy maø chuùng ta tu, chuùng ta soáng thaät vôùi mình, coøn quí hôn thuoäc loøng ba taïng Kinh Phaät.

“Cho neân noùi: ñem caùi nghe nhôù laïi lôøi chö Phaät, sao chaúng nghe laïi taùnh nghe?” Caâu naøy trích laïi trong Kinh Laêng nghieâm: “Töông vaên trì Phaät, Phaät haø baát töï vaên vaên”. Nghóa laø ñem caùi nghe maø nhôù lôøi chö Phaät, sao chaúng nghe laïi taùnh nghe cuûa mình. Bôûi chuùng ta coù caùi beänh, nghe caâu naøo trong Kinh noùi hay thì nhôù cho thuoäc, maø khoâng chòu soáng laïi taùnh nghe haèng coù cuûa chuùng ta.

“Caàu Phaät coù töôùng ôû beân ngoaøi, cuøng OÂng ñaâu coù dính daùng.” Caâu naøy trích ôû trong lôøi caùc Toå noùi. Nghóa laø chuùng ta ñaõ coù Phaät maø khoâng bieát trôû veà, laïi cöù caàu Phaät ôû beân ngoaøi nhö Phaät Thích Ca, Phaät A Di Ñaø. v.v... vaäy Phaät ôû beân ngoaøi ñaâu laøm cho mình trôû veà ñöôïc? Muoán trôû veà, phaûi laø chính mình chôù khoâng ai khaùc! Vaäy neân Ngaøi daãn “Coù vò Toân tuùc baûo: nay ta ñaùp OÂng moät caâu cuõng chaúng khoù, neáu OÂng ngay moät caâu maø tieán ñöôïc, vaãn coøn ñoâi phaàn so saùnh.” Bôûi neáu chuùng ta nhaân caâu noùi cuûa vò ñoù maø coù tieán, coù hieåu thì cuõng vaãn coøn trong voøng ñoái ñaõi, so saùnh. Laïi “neáu OÂng chaúng hoäi thì Laõo Taêng trôû thaønh voïng roài.” Coøn neáu chuùng ta khoâng hieåu thì ñoù cuõng laø lôøi noùi roãng, voâ ích.

Noùi toùm laïi, chuùng ta phaûi thaáy raèng, hoïc ñaïo goác laø trôû veà mình. Nhöng baây giôø chuùng ta vaø Phaät töû hoïc ñaïo nhö theá naøo? Trôû veà mình hay chaïy ra beân ngoaøi. Gaàn heát 90% laø chaïy ra ngoaøi. Nghe noùi ôû ñaây, kia coù thaày boùi gioûi, töùc lieàn ñi ñeán ñeå xem. Nghe ñaèng noï coù goø moái noåi leân gioáng hình OÂng Phaät lieàn tôùi leã. v.v... Cöù nhö vaäy maø chaïy ngöôïc chaïy xuoâi tìm Phaät. Cuoái cuøng Phaät ôû ñaâu khoâng thaáy, maø Phaät chính mình thì ñaønh queân maát töï luùc naøo.     

“Hoïc Giaû thôøi nay ñua nhau, laáy hoûi ñaùp laøm quan yeáu trong Thieàn Toâng, chaúng bieát laø taâm thuû xaû khôûi töôûng. Than oâi caùi hoïc ñeán lyù, ñeán söï ñeàu laø loái noùi cuûa ngöôøi gaàn ñaây, duø coù chuùt ít nhaän hieåu cuõng chöa ñöôïc thoâi döùt. Ñaâu chaúng nghe noùi: Ñaïo Nieát baøn döùt baët nghó löôøng. Phaûi bieát thaúng thaén töï kieåm ñieåm môùi ñöôïc.”

Ngaøi noùi raèng nhieàu ngöôøi cho hoûi ñaùp laø choã quan yeáu cuûa ngöôøi hoïc Thieàn. Nhöng thaät ra ñoù cuõng laø taâm thuû xaû. Vì neáu ngöôøi ñaùp hay, thì ta cuõng chaáp vaøo caâu ñaùp ñeå maø nhôù, coøn ngöôøi ñaùp dôû thì chuùng ta cheâ. Nhö vaäy cuõng coøn laø caùi töôûng thuû xaû thoâi. Caùi hoïc daãn ñeán lyù, ñeán söï, laø ngöôøi hoïc thì chia ra ñaây laø söï, kia laø lyù, lyù khaùc, söï khaùc. Caùi ñoù ñeàu laø loái noùi cuûa ngöôøi gaàn ñaây. “Vaø coù nhöõng ngöôøi nhö vaäy, duø coù chuùt ít nhaän hieåu, cuõng chöa ñöôïc thoâi döùt.” Vì sao? Vì chuùng ta coøn keït trong caùi suy tö, phaân bieät. “Ñaâu chaúng nghe noùi, Ñaïo Nieát baøn döùt baët nghó löôøng.” Neáu chuùng ta coøn suy nghó, duø suy nghó caùi hay nhö Nieát baøn, nhö Phaät chaêng nöõa, thì cuõng chæ laø Nieát baøn töôûng, Phaät töôûng maø thoâi. Chæ khi naøo chuùng ta khoâng nghó, khoâng tính toaùn ñoù môùi thaät laø ñaïo Nieát baøn. “Phaûi bieát thaúng thaén, töï kieåm ñieåm môùi ñöôïc.” Do ñoù maø chuùng ta phaûi thaúng thaén, nhìn laïi mình ñeå kieåm ñieåm nôi mìnhthì môùi thaáy ñöôïc Nieát baøn. Coøn neáu chuùng ta cöù chaïy ra ngoaøi, theo caùi beân ngoaøi thì aét khoâng bao giôø thaáy.

“Ngöôøi do meâ taâm neân tìm ñaïo, beøn ñeán trong nuùi röøng caàu gaëp thieän tri thöùc, cho laø rieâng coù caùi ñaïo, coù theå khieán ngöôøi ñöôïc an laïc. Hoï khoâng bieát nghieân cöùu trôû laïi, chaèm choã meâ haï thuû coâng phu laø toái ñeä nhaát. Neáu khoâng ñeán ñöôïc choã meâ naøy, duø vaøo nuùi röøng khoâng trôû laïi, cuõng uoång coâng maø thoâi. Choã meâ cuõng raát deã noùi maø khoù vaøo. Cho neân Tieân Ñöùc noù: “khoù tin, khoù hieåu!” laïi baûo ñaây laø noùi ñaïo cuûa Toâng Ñoán. Noùi phaûn chieáu voán laø lôøi taåu taùc, huoáng laø chaúng nhö theá. Ngöôøi ñôøi sau, beøn duøng lôøi treân laøm bình thöôøng voâ söï, moät vò chôn thaät. Ñaây laø choã khoâng roõ cuûa keû haäu hoïc, aên maëc chaúng xeùt.”

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM