CHUÛ TRÖÔNG VAØ SÖÏ ÖÙNG DUÏNG TU HAØNH CUÛA THIEÀN VIEÄN TRUÙC LAÂM

H.T THÍCH THANH TÖØ

ÑÖÔØNG LOÁI TU TAÏI THIEÀN VIEÄN TRUÙC LAÂM HIEÄN NAY

VAØ MAI SAU NHÖ THEÁ NAØO?

Baây giôø tôùi phaàn thöù ba laø noùi veà ñöôøng loái tu. Ñöôøng loái tu ôû Thieàn Vieän Truùc Laâm. Tuy raèng tröôùc ñeán giôø toâi ñaõ daïy nhieàu, nhöng toâi chöa phaân bieät raønh reõ cho taát caû quí vò naém. Böõa nay toâi noùi cho roõ raøng roài quí vò bieát. Chia laøm hai phaàn. Phaàn thöù nhaát laø coù ba chaëng ñöôøng. Phaàn thöù hai laø coù hai chaëng thoâi. Ba chaëng vaø hai chaëng nghe raát laø noâm na, phaûi khoâng? Nhöng caùi quan troïng laø giaù trò thöïc haønh cuûa mình.

Baây giôø tröôùc heát toâi noùi veà ba chaëng. Ba chaëng naøy coù nghóa laø tieäm tu, ñoán ngoä. Trong tieäm tu ñoán ngoä naøy chia laøm ba chaëng.

Chaëng thöù nhaát: Tu quaùn soå töùc, tuøy töùc vaø bieát voïng khoâng theo. Noùi caùi naøy quí vò nghe ñôn giaûn, taàm thöôøng laøm sao. Bôûi vì ngöôøi vaøo ñaïo maø chöa coù cô hoäi tröïc ngoä thì baây giôø phaûi cho hoï ñi töøng böôùc, thöù lôùp. Maø muoán töøng böôùc theo thöù lôùp cho hoï deã tu, tröôùc tieân mình phaûi daïy hoï quaùn soå töùc.

Quaùn soå töùc nghóa laø sao? Töùc laø ñeám hôi thôû chôù khoâng coù gì laï heát. Vieäc laøm naøy thaáy nhö treû con vaäy. Hít voâ cuøng, thôû ra saïch, ñeám moät. Hít voâ cuøng, thôû ra saïch, ñeám hai. Hít voâ cuøng, thôû ra saïch, ñeám ba. Nhôù moät, hai, ba tôùi möôøi boû. Roài ñeám moät, hai, ba ñeán möôøi boû. Neáu ñeán baûy taùm queân, ñeám laïi moät. Laøm nhö chuyeän treû con vaäy, phaûi khoâng? Taïi sao phaûi laøm nhö vaäy? Toâi giaûi thích cho quí vò hieåu. Bôûi vì taát caû chuùng ta luoân luoân bò voïng töôûng thoâi thuùc, neân saùu caên luùc naøo cuõng ñuoåi theo saùu traàn. Thí duï baây giôø nhìn thaáy hoa, nhìn thaáy hoa ñöôïc roài. Nhöng voïng töôûng khoâng cho mình ngöøng ngay ñoù. Noù daïy mình phaûi laøm sao nöõa? Noù thuùc mình coi hoa naøy ñeïp khoâng, phaûi khoâng? Nghóa laø nhìn thaáy hoa, chöa voïng töôûng thì hoa laø hoa. Nhöng voïng töôûng khoâng cho pheùp mình ngöøng ôû ñoù. Noù thuùc mình coi hoa naøy ñeïp khoâng. Roài noù thuùc mình nhìn, phaân tích moät hoài, noùi ñeïp. Ñeïp roài töø ñoù veà sau thích, thích hoa naøy. Roài giaû söû phaân tích noùi hoa naøy xaáu, xaáu thì gheùt khoâng öa.

Nhö vaäy voïng töôûng thoâi thuùc chuùng ta, khoâng cho chuùng ta döøng ôû moät ñieåm naøo heát. Maø baét chuùng ta lieân tuïc lieân tuïc phaân tích. Keá ñoù nhìn hoa roài, nhìn tôùi ngöôøi, tôùi vaät cuõng laøm nhö vaäy, phaûi khoâng? Baây giôø giaû söû ai ñoù phaùt taâm toát. Hoï noùi baây giôø toâi saém cho thaày moät chieác xe ñaïp ñeå thaày laøm chaân ñi ñöôøng. Khi hoï noùi saém chieác xe ñaïp, mình bò voïng töôûng daáy leân, chaéc laø mua xe ñaïp môùi ñeïp. Töôûng töôïng nhö vaäy, voïng töôûng noù cho mình caùi hình aûnh tröôùc. Neân khi ngöôøi ta ñem chieác xe ñaïp laïi lieàn quan saùt. Quan saùt neáu gioáng nhö voïng töôûng cuûa mình thì chòu. Neáu noù khaùc vôùi voïng töôûng mình thì sao? Buoàn, xe naøy khoâng ñuùng yù cuûa toâi. YÙ toâi töùc laø voïng töôûng chôù gì. Voïng töôûng noù veõ ra, noù phaûi vaäy vaäy ñoù. Maø baây giôø khoâng ñuùng yù noù thì noù ñaâm buoàn. Mình khoâng toán xu con naøo ñeå mua heát maø vaãn buoàn, phaûi khoâng? Quí vò môùi thaáy, voïng töôûng nuoâi ôû ñaâu ñoù, noù khoâng cho mình döøng ôû moät ñieåm nhaát ñònh naøo, bôûi vaäy buoàn roài, tuy nhieân coù caùm ôn cuõng nheø nheï thoâi, chôù coøn khoâng ñöôïc vui laém. Ñoù laø moät chuyeän caùi gì ñöôïc thaáy ñeàu bò voïng töôûng chi phoái heát.

Roài giaû söû nhö coù ai ñoù ñang ôû thieàn vieän, maø coù ai goïi ñieän thoaïi leân, noùi xin gaëp thaày A moät giôø, hai giôø gaëp thaày A. Khi noùi gaëp thaày A, noùi vaäy roài coù döøng ngay ñoù khoâng? Töø khi ñöôïc ñieän thoaïi tôùi 1giôø thì luùc ñoù coù bao nhieâu thöù voïng töôûng? OÂng ñoù gaëp mình ñeå laøm gì? Ngöôøi ñoù quen mình hay chöa quen? Ñuû thöù heát. Noù daãn mình chaïy daøi, daøi daøi, khoâng bieát bao nhieâu thöù nghó. Trong khoaûng thí duï: 12giôø heïn 1giôø. Trong moät giôø ñoàng hoà ñoù chöøng bao nhieâu thöù voïng töôûng nhaûy ra? Chöøng bao nhieâu? Ít ra cuõng 50-100 phaûi khoâng? Noù khieán, noù laûng vaûng heát caùi naøy ñeán caùi kia. Nhö vaäy voïng töôûng bao phuû heát, khoâng cho mình phuùt giaây naøo an oån. Voïng töôûng noù xuùi duïc mình chaïy ra ngoaøi. Chaïy ra nghe, chaïy ra thaáy, chaïy ra ngöûi, chaïy ra neám v.v... Toâi noùi raát laø gaàn, nhieàu khi quí vò cuõng tu chuùt chuùt roài, khaù khaù roài ñoù, vaäy maø thaáy hoa, hoa naøo troå ñeïp ñoù, thaáy vaäy chòu chöa? Chöa, muoán ñeå loã muõi gaàn, ngöõi coi thôm khoâng? Thaáy baèng maét chöa chòu, coøn muoán ngöõi baèng muõi nöõa. Coù khi phaûi rôø nöõa. Ñoù noù khoâng cho mình döøng. Hoa laø hoa, thaáy ñuû roài maø khoâng chòu. Tay naâng naâng môùi chòu, naâng hoa roài ngöõi hoa. Thaáy, naâng, ngöõi, ñuû thöù heát.

Nhö vaäy môùi thaáy raèng bao nhieâu thöù voïng töôûng noù cöù ñaåy, ñaåy mình chaïy theo caûnh. Nhö vaäy trong saùu caên chuùng ta cöù bò voïng töôûng thoâi thuùc chaïy ra ngoaøi khoâng döøng. Bôûi chaïy ra ngoaøi khoâng döøng, maø baây giôø muoán döøng phaûi laøm sao ñaây?

Phöông tieän ñaàu tieân baét noù phaûi ngoù trôû laïi. Maø ngoù trôû laïi thì ngoù baèng caùch naøo? Phaûi möôïn hôi thôû, hít voâ. Heã nghe noù chaïy tôùi ñaâu cuøng, nhôù noù chaïy cuøng, töùc nhieân mình ñaâu coù ra ngoaøi ñöôïc, phaûi ngoù theo noù. Ngoù theo noù baèng trí chôù khoâng phaûi baèng maét. Hôi thôû hít voâ theo cuøng. Thôû ra cho heát. Töùc nhieân mình chaïy voâ chaïy ra theo noù. Chaïy voâ chaïy ra theo noù thì ñaâu coøn chaïy ra ngoaøi phaûi khoâng? Ñoù laø moät phöông tieän. Chôù coøn baây giôø bieåu ngoù voâ laøm sao ngoù ñöôïc. Noù cöù thuùc mình chaïy ra khoâng haø! Cho neân roài möôïn phöông tieän hít voâ thôû ra, phaûi ngoù coi noù chaïy tôùi ñaâu cuøng. Ra tôùi ñaâu heát. Roài nhôù ñeám moät, hai. Nhöõng chuyeän troø con nít ñoù, noù laøm cho mình queân chaïy ra ngoaøi. Queân chaïy ra ngoaøi thì voïng töôûng bôùt khoâng. Ñoù, voïng töôûng noù bôùt. Nghóa laø chöøng naøo nhôù hôi thôû voâ ra, nhôù soá moät tôùi möôøi ñeàu ñaën khoâng gì heát. Töùc laø queân heát taát caû caùi ngoaøi roài. Nhôù coù bao nhieâu ñoù. Nhö vaäy laø mình phaûn quan chôù coù gì. Quí vò phaûi phaûn quang khoâng? Phaûn quang coù phöông tieän, chôù khoâng phaûi phaûn quan nhö Toå Hueä Khaû, phaûi khoâng?

Coù phöông tieän nghóa laø mình möôïn hôi thôû voâ ra ñeå maø mình nhìn laïi mình. Nhìn cho töôøng taän. Thaáy hôi voâ tôùi ñaâu, ra tôùi ñaâu, thaáy roõ. Bôûi vaäy neân ban ñaàu ñeám laø laøm hai vieäc: Moät laø nhôù soá. Hai laø nhôù hôi thôû. Cho neân queân chaïy ra ngoaøi ñeå cho voïng taâm khoûi thoâi thuùc saùu caên chaïy ñuoåi theo saùu traàn, maø phaûi xoay laïi ngoù vaøo trong. Ñoù laø  phöông tieän phaûn quan ñaàu. Nhöng khi mình nhôù soá, nhôù hôi thôû, noù ñaõ thuaàn thuïc roài, khoâng coøn chaïy ra ngoaøi laêng xaêng nöõa thì baây giôø phaûi bôùt ñeám soá, maø chæ coøn theo hôi thôû thoâi. Hôi thôû voâ tôùi ñaâu bieát, ra tôùi ñaâu bieát. Cöù theo hôi thôû voâ ra, voâ ra. Ñoù goïi laø tuøy töùc. Hai tröôøng hôïp naøy mình phaûi nöông hôi thôû ñeå taäp phaûn quan cho quen. Quen cho nhuaàn nhuyeãn phöông phaùp phaûn quan. Töùc laø xoay aùnh saùng ngoù laïi mình. Nhuaàn nhuyeãn roài mình lieàn tôùi caùi thöù ba laø daáy nieäm khoâng theo. Daáy nieäm laø khôûi nghó gì ñoù, laø khoâng theo... choã naøy quí vò nghe thaáy noù deã nhö noù raát laø khoù. Khoù ôû choã ngöôøi naøo tu thi khi hoï bieát moïi thöù voïng töôûng, töùc laø moïi yù nieäm laêng xaêng ñoù. chuùng ta thöôøng thì yù nieäm laêng xaêng, cho ñoù laø taâm mình. Taâm mình nghó caùi naøy. Taâm mình nghó caùi kia. Taâm mình nghó caùi noï. Soáng mình noù laø laøm sao? Laø taïp nhaïp. Bôûi vaäy coù khi laøm laønh coù khi laøm döõ. Môùi ngoài noùi ñaïo lyù vôùi huynh ñeä thì ngoài noùi veû thaùnh thieän laém. Coi nhö ta ngoä ñaïo tôùi nôi roài. Nhöng maø ñi ra khoûi ngöôøi noùi chuyeän naøy, tôùi ngöôøi naøo khaùc ñoù, ngöôøi ñoù hoï hay guùt maéc hay choïc gheïo. Tôùi hoï noùi chuyeän moät hoài, hoï tìm chuyeän naøy chuyeän kia hoï choïc gheïo mình, noåi böïc leân, luùc ñoù thaùnh thieän nöõa khoâng? Luùc ñoù coïp soùi noù nhaøo voâ roài ñoù, noù laøm döõ leân, huøng hoå leân. Nhö vaäy coi nhö môùi laø oâng thaùnh, roài baây giôø laø con coïp. Roài ñuû thöù con nhaûy tôùi nhaûy lui hoaøi.

Nhö vaäy caû ñôøi soáng bò caùc thöù taïp nhaïp chæ huy mình. Loän xoän khoâng ra caùi gì heát. Vaäy ñoù cuõng vaãn ñaàu haøng noù, noù daãn chaïy ngöôïc chaïy xuoâi ñuû thöù. Hieän taïi bò taïp nhaïp chi phoái thì nhaém maét caùi taïp nhaïp ñoù daãn mình ñi. Ñôøi hieän taïi khoå vì noù, vò laïi cuõng bò noù laøm mình khoå nöõa. Ñoù laø caùi goác luaân hoài sinh töû.

Bôûi vaäy noùi tu laø tu caùi gì? Phaûn quan ñeå thaáy nhöõng taïp nhaïp ñoù laø khoâng thaät, khoâng theo noù. Khoâng thaät khoâng theo noù, töùc laø döøng laïi taát caû nhöõng taïp nhaïp. Taát caû nhöõng taïp nhaïp döøng laïi roài, thì coù moät phuùt giaây naøo ñoù mình seõ thaáy caùi hoaøn toaøn thanh baïch, hoaøn toaøn thuaàn thieän seõ hieän ra vôùi mình. Ñoù laø caùi nhaân ñeå mình heát ñau khoå, heát traàm luaân. Nhö vaäy muoán giaûi thoaùt sinh töû, tröôùc heát chuùng ta phaûi bieát caùi gì laø manh moái cuûa sinh töû. Manh moái sinh töû laø nhöõng voïng töôûng ñoù. Nhöõng caùi ñoù laø manh moái cuûa sinh töû laøm ñau khoå hieän ñôøi vaø ñau khoå muoân ñôøi sau nöõa, neáu chuùng ta cöù theo noù. Vì vaäy muoán noùi tu laø mình phaûi chaän ngay manh moái taïo nghieäp. Manh moái ñoù döøng roài thì nghieäp theo ñoù môùi heát.

Cho neân caùi böôùc thöù hai töùc laø heát theo hôi thôû thì bieát voïng khoâng theo. Nghóa laø thaáy roõ noù. Chöõ bieát ñaây nghóa laø thaáy, thaáy roõ noù. Thaáy khoâng phaûi baèng maét, maø thaáy baèng trí tueä. Noù laø hö doái, khoâng theo noù. Nhö vaäy khi maø mình thaáy roõ noù laø hö doái. Khoâng theo laàn laàn noù seõ tan bieán. Roài töø tan bieán ñoù chuùng ta môùi thaáy roõ caùi chaân thaät. Toâi noùi thí duï: nhö moät hoâm naøo ñoù, saùng taát caû maây muø che phuû caû baàu trôøi. Neáu maây muø che phuû baàu trôøi thì maët trôøi chuùng ta khoâng thaáy. Neáu maây muø tan töø töø, tôùi chöøng naøo tan saïch thì baàu trôøi saùng suûa hieän ra, phaûi vaäy khoâng? Nhö vaäy baàu trôøi saùng suûa coù saün töø khi maët trôøi leân nhöng vì bò maây muø che chuùng ta khoâng thaáy. Baây giôø taïo duyeân gì cho maây muø tan ñi, thì baàu trôøi seõ trong vaø seõ saùng.

Ñoù laø ñeå thí duï: moät khi bao nhieâu thöù voïng töôûng che môø trí tueä trong saùng cuûa chuùng ta thì khi noù tan ñi, trí tueä trong saùng hieän ra. Trí tueä trong saùng hieän ra roài, ñoù laø chuùng ta thaáy ñöôïc mình coù caùi chaân thaät. Maø caùi chaân thaät ñoù môùi laø caùi ñeå thoaùt ly sinh töû. Nhö vaäy böôùc ñaàu cuûa mình tu ñoù, thaáy heát söùc laø taàm thöôøng nhöng ñi xa hôn thaáy heát söùc laø giaù trò.

Baây giôø noùi tôùi caùi ban ñaàu laïi ñeå quí vò bieát maø öùng duïng. Khi chuùng ta quaùn hôi thôû, hôi thôû voâ, hôi thôû ra thaáy roõ nhö vaäy. Chuùng ta coøn theâm moät chuùt nöõa seõ thaáy caøng hay. Chuùng ta lieàn nhôù raèng hôi thôû voâ ra, maø voâ ra, voâ ra noù laø thöôøng hay voâ thöôøng? Noù laø voâ thöôøng. Hít voâ traû ra, hít voâ traû ra, laøm vieäc khoâng coù laâu daøi, khoâng coù chaéc chaén. Voâ roài ra, voâ roài ra. Caùi khoâng laâu daøi khoâng chaéc chaén ñoù neân duøng töø laø voâ thöôøng, phaûi khoâng? Hôi thôû laø voâ thöôøng nhöng söï soáng cuûa chuùng ta laïi nöông caùi gì? Maïng soáng mình laïi nöông hôi thôû. Nhö vaäy hôi thôû voâ ra, voâ ra khoâng coù döøng moät choã naøo heát. Khoâng coù döøng moät giaây phuùt naøo heát. Nhö vaäy noù voâ ra voâ ra töùc laø noù ñang voâ thöôøng sinh dieät. Maø maïng soáng laïi nöông vaøo hôi thôû, thôû döøng thì maïng soáng khoâng coøn. Nhö vaäy maïng soáng mình, caùi leõ thaät cuûa noù laøm sao? Noù thaät laø voâ thöôøng, phaûi khoâng? Noù heát söùc laø voâ thöôøng. Coøn hít voâ thôû ra laø coøn soáng. Hít voâ thôû ra, khoâng hít laïi laø cheát ngay. Nhö vaäy hôi thôû laø caùi voâ thöôøng, maø maïng soáng laïi nöông hôi thôû, thì maïng soáng thaät laø voâ thöôøng.

Thaáy maïng soáng thaät laø voâ thöôøng, mình coù giaùc ngoä chuùt naøo chöa? Mình giaùc hay mình meâ? Coøn mình baây giôø giaùc hay meâ? Taát caû chuùng ta ít coù ai nghó raèng, thôû ra khoâng hít voâ thì cheát lieàn. Nhôù maõi vaäy. Coù ai nghó vaäy khoâng? Ai nhôù vaäy khoâng? Hay laø cöù töôûng mình ít ra cuõng 70, 80  môùi cheát, chôù khoâng coù cheát baát thaàn ñaâu, phaûi khoâng? Cöù töôûng töôïng mình 80, 90 tuoåi môùi cheát. Cöù töôûng töôïng vaäy. Töôûng töôïng noù laø moät aûo töôûng, chöù khoâng phaûi laø thöïc teá, phaûi khoâng? Thöïc teá laø thôû ra maø khoâng hít vaøo laø cheát. Caùi ñoù laø thöïc teá. Coøn caùi 70, 80 tuoåi laø aûo töôûng maø chuùng ta luoân luoân xaây döïng aûo töôûng ñeå laøm choã töïa, ñeå yeân loøng. Yeân loøng laø mình coøn laâu laém môùi cheát. Cho neân laâu laâu cuõng ngoài tu coù khoå khoå moät chuùt, thoâi naèm nguû cho noù khoûe. Toäi gì haønh xaùc quaù vaäy, phaûi khoâng? Ñaâu nghó mình cheát lieàn. Nghó coøn daøi laém, coøn laâu laém.

Ñoù laø moät caùi nhaân meâ muoäi, taïo thaønh aûo töôûng ñeå khieán cho mình cöù an oån raèng mình coøn soáng laâu. Maø cöù töôûng mình soáng laâu laø aûo töôûng. Thöïc teá laø thôû ra khoâng hít vaøo laø cheát. Caùi ñoù laø thöïc teá. Thöïc teá töùc laø chaân lyù phaûi khoâng? Maø ngöôøi ta chòu thaáy chaân lyù khoâng? Nghóa laø taát caû chuùng ta soáng vôùi aûo töôûng khoâng haø! Chôù khoâng coù soáng vôùi chaân lyù. Coøn neáu ai ñöôïc thaáy roõ chaân lyù naøy thì sao? Giaû söû coù ai keâu teân mình chöûi, noùi thôû ra khoâng hít voâ laø cheát roài, ôû ñoù caõi laãy laøm chi, phaûi khoâng? Chæ caàn nhôù bao nhieâu ñoù laø heát caõi laãy, heát hôn thua. Coøn baây giôø ngoài maø phaân bua hôn thua ñeå roài ñi thöa ñi kieän ñoù, thì ñoù laø khoâng thaáy hôi thôû, khoâng thaáy maïng soáng trong hôi thôû, phaûi khoâng? Nhö vaäy thôû ra khoâng hít vaøo laø cheát. Caùi cheát noù saün saøng baát cöù luùc naøo, chæ coù caùi gì ñoù chaän laïi laø cheát lieàn. Nhö vaäy coù gì ñaâu maø beàn. Coù gì ñaâu laø thaät. Maø thaáy ñoù laø thaáy chí lyù, thaáy chaân thaät.

Bôûi vaäy toâi nhaéc laïi trong kinh Töù Thaäp Nhò Chöông, Ñöùc Phaät hoûi caùc Thaày Tyø Kheo:

- Maïng ngöôøi soáng trong bao laâu?

Caùc vò Tyø Kheo ngöôøi thì traû lôøi: "5 hoâm, 3 hoâm". Roài coù vò Tyø Kheo traû lôøi:

- Soáng trong böõa aên.

Taát caû nhöõng ngöôøi ñoù, Phaät noùi:

- OÂng chöa thaáy ñaïo.

Thaày Tyø Kheo choùt noùi:

- Maïng ngöôøi soáng trong hôi thôû.

Phaät khen:

- OÂng ñaõ thaáy ñaïo.

Thaáy ñaïo töùc laø thaáy chaân lyù. Thaáy ñöôïc leõ thaät. Maø chaân lyù ôû xa hay ôû gaàn? Quí vò thaáy ta caàn ñi tìm ôû ñaâu khoâng? ÔÛ ngay nôi mình neø! Noù khoâng coù xa, phaûi khoâng? Caàn nhìn cho töôøng taän roài mình thaáy nhö vaäy. Thaáy roõ raøng, ñöøng coù aûo töôûng, thaáy roõ raøng thì chaân lyù hieän ôû tröôùc ta. maø chæ caàn thaáy ñöôïc caùi lyù voâ thöôøng cuûa hôi thôû, ñuû cho quí vò tu chöa? Ñuû tu chöa? Bao nhieâu ñoù tu hay quaù chöøng roài. Nghóa laø thaáy ñöôïc ñieàu ñoù thì taát caû loøng tham coù coøn khoâng? Chuùng ta tham caùi naøy, tham caùi noï laø cöù nghó mình coøn soáng dai, nghó mình coøn soáng laâu, phaûi khoâng? Coøn baây giôø thaáy thôû ra khoâng hít vaøo thì cheát. Vaäy thì söï soáng cheát coù bao laâu. Neân hoài ôû Chôn Khoâng khi thaáy ñöôïc leõ naøy, toâi môùi laøm moät baøi keä, raát laø ít chöõ ñeå cho deã nhôù. Toâi ñaët teân noù laø "Maïng Soáng". Toâi noùi: "Maïng soáng trong hôi thôû", ñoù laø moät leõ thaät. "Trong nhòp ñaäp quaû tim", tim ngöøng ñaäp thì cuõng roài. Tim ñaäp thòch thòch thì soáng, ngöøng caùi cheát. Loã muõi thôû ra hít vaøo thì soáng, thôû ra khoâng hít vaøo laø cheát. Söï soáng cuûa mình heát söùc laø ñôn giaûn. Caùi cheát keà caän baát cöù luùc naøo.

Baây giôø muoán ñònh nghóa laïi theá naøo laø maïng soáng. "Söï vay möôïn lieân tuïc". Cöù vay möôïn, möôïn ra, möôïn vaøo. Thôû ra möôïn vaøo. Cöù vaäy lieân tuïc laø soáng. Döøng laïi laø cheát. Möôïn, traû roài maø chaùn quaù khoâng möôïn laïi thì cheát thoâi, chôù khoâng coù gì heát, thaáy khoâng? Nhöng maø ngöôøi ta coù chaùn khoâng? Hay laø thích. Thích möôïn laïi, sôï traû maø khoâng möôïn laïi laém. Cho neân cöù raùng maø soáng. Nhö vaäy söï soáng cuûa chuùng ta raát laø taïm bôï, chæ laø hôi thôû thoâi. Nhö vaäy khi chuùng ta quaùn hôi thôû, hôi thôû voâ ra, thì ñoàng thôøi chuùng ta thaáy maïng soáng mình noù cuõng ngaén nguûi nhö caùi hôi thôû ra maø khoâng trôû laïi vaäy. Ra maø khoâng trôû laïi laø cheát. Maïng soáng cuûa con ngöôøi cuõng ngaén nguûi, taïm bôï nhö vaäy. Thaáy nhö vaäy laø caùc vò ñaõ giaùc ngoä ñöôïc caùi lyù voâ thöôøng, cuûa thaân roài, phaûi khoâng? Giaùc ngoä thaät söï ñoù. quí vò thaáy caùi giaùc ngoä naøy coù laï luøng gì ñaâu. Coù maàu nhieäm gì ñaâu. Nhöng khi quí vò giaùc ngoä ñöôïc caùi lyù voâ thöôøng naøy thì quí vò seõ deã tu 100 phaàn. Taát caû caùi gì duï doã, ruø queán quí vò cuõng khoâng nhieãm heát. Bôûi vì thôû ra roài khoâng hít voâ laø cheát roài, baän taâm caùi gì nöõa. Chæ coøn chuyeän coøn thôû coøn hít ñoù thì raùng tu thoâi. Chôù khoâng coù caùi gì khaùc. Nhôù nhö vaäy, nghó nhö vaäy thì chuùng ta ñaõ tieán ñöôïc moät böôùc ñaùng keå. Töùc laø thaáy ñöôïc caùi thaân voâ thöôøng töø hôi thôû.

Roài tôùi caùi thöù 2 (3?) neáu taát caû yù nieäm daáy leân, vöøa daáy vöøa khôûi ñoù, thì mình bieát laø voïng töôûng. Voïng töôûng laø caùi töôûng hö doái. Bôûi vì mình nhìn laïi thì noù maát. Ñoù laø töôûng hö doái. Baây giôø noù töôûng caùi gì ñi nöõa thì cuõng laø hö doái thoâi. Laâu nay moïi ngöôøi chuùng ta cöù nghó caùi khôûi nieäm, suy tính laø taâm cuûa mình, töôûng noù laø taâm cuûa mình. Bôûi vaäy taát caû caùi ñoù mình ñeàu oâm noù vaøo ñeå thaønh moät khoái. Khoái taâm taïp nhaïp, khoái taâm taïp nhaïp ñoù noù bao boïc, noù vaây quanh, noù loâi keùo mình chaïy theo noù. Cho neân mình cöù khoå. Heát caùi khoå naøy roài caùi khoå kia, luoân luoân khoâng döøng khoâng heát. Baây giôø mình bieát roõ baûn chaát noù laø hö doái.

Noùi thí duï: Baây giôø coù moät khoái nöôùc ñaù baèng 1kg ñeå treân caùi dóa. Mình ñem bình nöôùc soâi laïi cheá leân thì sao? Cheá leân noù tan heát. Nhö vaäy khoái nöôùc ñaù tan thì ngöôøi ta noùi nöôùc ñaù, mình phaûi nghó sao, nöôùc ñaù thaät hay nöôùc ñaù khoâng thaät. Caùi theå cöùng cuûa nöôùc ñaù laø thaät hay khoâng thaät. Caùi cöùng ñoù chæ laø caùi giaû töôûng neân cheá nöôùc soâi noù tan, noù khoâng thaät.

Cuõng nhö vaäy, bao nhieâu voïng töôûng daáy leân neáu theo noù, chaáp noù thì töôûng noù nhö thaät. Toâi noùi thí duï, baây giôø mình khôûi nghó phaûi laøm vieäc ñoù môùi laø hay, môùi laø toát. Mình nghó phaûi laøm ñuùng nhö vaäy laø hay, laø toát. Coù ngöôøi naøo caõi: "Khoâng ñöôïc, laøm vaäy chöa hay, laøm caùch kia môùi hay hôn". Caùi gì mình khôûi nghó mình cho ñoù laø caùi nghó cuûa mình ñuùng. Cho neân ngöôøi noùi laøm caùch khaùc, mình noùi ñoù laø traät. Roài coù caõi nhau khoâng? Caõi nhau. Töø caõi nhau ñoù, chuùng ta cho caùi nghó chuùng ta laø ñuùng, laø thaät. Thì ñoù laø chuùng ta chaáp cöùng noù roài, phaûi khoâng? Bôûi chaáp cöùng noù cho neân ngöôøi khaùc noùi khaùc chuùng ta khoâng chaáp nhaän, khoâng chòu. Chôù neáu chuùng ta bieát caùi nghó cuûa mình laø hö doái, laø voïng töôûng, khoâng thaät, thì ai coù noùi khaùc thì caùi khaùc cuõng laø hö doái khoâng thaät, thì coù gì ñaâu quan troïng phaûi khoâng.  Maø mình cöù töôûng mình thaät, roài ngöôøi khaùc töôûng thaät, cho neân ñuïng vôùi nhau.

Vì vaäy taát caû voïng töôûng noù taïo thaønh caùi nghieäp. Caùi nghieäp choáng ñoái thuø nghòch. Baây giôø mình bieát voïng töôûng laø khoâng thaät. Voïng töôûng khoâng thaät thì voïng töôûng coù phaûi taâm mình khoâng? Noù khoâng thaät thì ñaâu phaûi taâm mình. Laâu nay mình chaáp voïng töôûng laø taâm mình. Cho neân thaáy ñöôïc voïng töôûng laø khoâng thaät töùc laø thaáy ñöôïc taâm voâ ngaõ, phaûi khoâng? Caùi taâm voâ ngaõ. Bôûi vì luoân luoân chuùng ta coù caùi beänh, khi chuùng ta suy gaãm vaán ñeà gì, mình cho ñoù laø ñuùng, laø chaân lyù. Caùi suy gaãm mình cho laø ñuùng laø chaân lyù, thì caùi suy gaãm ñoù cuõng phaûi laø chaân lyù. Maø chaân lyù thì khoâng theå ñöôïc. Bôûi vì noù khoâng coù hình, khoâng coù töôùng, khoâng coù theå thaät, noù chæ laø hö doái. Bôûi noù hö doái cho neân moïi caùi nghó ñoù, noù cuõng bieán chuyeån. Noù khoâng bao giôø coá ñònh heát. Vì vaäy chuùng ta nghó noù thaät chöøng naøo, thì chuùng ta caøng meâ laàm saâu daày chöøng naáy. Neân phaûi duøng töø, taát caû caùi nghó cho noù caùi teân laø voïng töôûng. Voïng laø doái. Töôûng laø töôûng töôïng. Taát caû caùi töôûng töôïng naøy laø hö doái, khoâng thaät. Thaáy ñöôïc nhö vaäy, bieát ñöôïc nhö vaäy thì phaù ñöôïc caùi cho nhöõng caùi töôûng ñoù laø taâm cuûa mình. Nhö vaäy thaáy noù laø hö doái, laø phaù ñöôïc chaáp ngaõ cuûa taâm.

Vaäy thì chæ caàn 3 phaàn naøy: Duøng hôi thôû, soå töùc, tuøy töùc laø phaù ñöôïc caùi chaáp thaân thöôøng roài. Bieát ñöôïc voïng töôûng laø phaù ñöôïc chaáp taâm laø ngaõ. Töø ñoù chuùng ta coù ñöôïc böôùc tu vaø caên baûn bieán taâm naøy laø hö doái khoâng thaät, thì döøng ñöôïc taïo nghieäp. Bieát taâm hö doái khoâng thaät, döøng ñöôïc söï chaáp tröôùc. Cho neân thaáy ñöôïc voïng, bieát noù khoâng theo, thì ñoù laø moät caùch tu raát laø ñôn giaûn, maø raát laø cuï theå. Noù ñöa chuùng ta tieán tôùi choã phaù chaáp ngaõ cuûa taâm maø chuùng ta khoâng ngôø.

Ñaây laø moät vaán ñeà phaûi khai thaùc cho ñaày ñuû, ñeå quí vò hieåu, ñöøng coù laàm laãn treân ñöôøng tu. Cho neân toâi phaûi noùi thaät kyõ. Bôûi vì khoâng theå naøo traùnh khoûi, seõ coù moät soá ngöôøi keát luaän raèng mình noùi thaân laø voâ thöôøng, chæ trong hôi thôû, thì ngöôøi ta seõ keát luaän raèng mình bi quan phaûi khoâng? Seõ bi quan. Bôûi vaäy toâi seõ giaûng sau moät laàn nöõa cho quí vò thaáy töôøng taän, bieát cuoäc soáng trong hôi thôû maø khoâng bi quan. Ñoù laø caùi ñaëc bieät cuûa nhaø Phaät.

Ñaõ giaûng xong ñöôøng loái tu. Ñöôøng loái tu ôû ñaây chia laøm ba chaëng. Hoaëc laø chia laøm 2 chaëng.

Tröôùc giaûi thích veà 3 chaëng. Chaëng 1: Tu quaùn soå töùc, tuøy töùc vaø bieát voïng. Chaëng 2 laø loùng laëng voïng töôûng nhaän ra baûn lai dieän muïc. Chaëng naøy laø toái quan troïng. Neân khi noùi veà chaëng naøy, toâi seõ ñi roäng ra cho taát caû quí vò thaáy roõ yù nghóa cuûa ñôøi tu chuùng ta.

Noùi ñeán tu thieàn, thì ôû ñaây khoâng phaûi laø chuùng ta töï thaùn hay laø chuû quan maø coù theå chuùng ta khaúng ñònh raèng: ngöôøi tu thieàn laø ngöôøi raát can ñaûm, raát vó ñaïi, raát laø thöïc teá. Ba caùi raát: raát can ñaûm, raát vó ñaïi, raát thöïc teá. Noùi nhö vaäy thì quí vò cuõng thaàm noùi Thaày chuû quan. Taïi toâi tu thieàn neân khen tu thieàn. Maø toâi noùi ñaây laø moät leõ thaät, khoâng coù chuû quan gì heát. Taïi sao vaäy? Bôûi vì noùi ñeán tu thieàn, tröôùc nhaát chuùng ta phaûi coù ñaïi can ñaûm. Can ñaûm laøm caùi gì? Coù leõ moät soá quí vò thaàm nghó raèng: "Can ñaûm ngoài chòu ñau" Phaûi khoâng? Can ñaûm ngoài chòu ñau, nhöng khoâng ñoù laø moät caùi nhoû tí xíu thoâi, chöa ñaùng goïi laø can ñaûm. Maø can ñaûm ôû ñaây coù nghóa laø nhöõng caùi gì laâu nay chuùng ta thaáy laø quyù, thaáy laø caùi sôû thuoäc cuûa mình, bao giôø chuùng ta cuõng baûo veä, maø ngaøy nay chuùng ta daùm ruoàng boû heát. Khoâng phaûi can ñaûm thì khoâng theå naøo laøm ñöôïc.

Toâi noùi nhö vaäy laø ñeå trôû laïi. Vì ñaây laø loùng laëng voïng töôûng. Nhö töø tröôùc ñeán giôø, quí vò nhôù moät khi naøo, ai coù laøm traùi yù, mình noåi saân leân. Noåi saân leân coù baïn ñoàng tu, ñoàng hoïc tôùi noùi: "Huynh tu maø sao coøn saân?" Thì mình seõ noùi sao? Caùi vieäc laøm nhö vaäy ñaùng saân khoâng?" Thaáy khoâng? Baûo veä noù. Nghóa laø caùi saân maø mình caûm thaáy laø ñaùng, neân. Roài ai laøm cho mình gheùt, thì khi ai hoûi: "Huynh tu haønh maø coøn gheùt laøm chi". Thì noùi sao? "Caùi tö caùch noù thaáy deã gheùt quaù khoâng gheùt sao ñöôïc". Phaûi khoâng? Nghóa laø caùi noùng giaän, caùi gheùt, thöông, buoàn, töùc gì ñoù, coù ra roài ñoù, mình lieàn baûo veä noù. Cho ñoù laø caùi phaûi cuûa mình, caùi ñuùng cuûa mình. Cho neân khi moät yù kieán gì, chuùng ta khôûi nghó, noùi ra neáu coù ai khoâng ñoàng yù, phaûn ñoái thì chuùng ta noåi saân ñuøng ñuøng. Vì cho raèng yù kieán cuûa mình laø chaân lyù. Caùi mình ñaõ baét leä thuoäc vaøo mình, hay laø mình thöøa nhaän noù laø mình, thì luoân luoân mình baûo veä toái ña, khoâng bao giôø daùm thöøa nhaän caùi nghó cuûa mình laø sai, caùi giaän mình laø baäy, caùi thöông mình laø saùi. Khoâng bao giôø mình daùm nghó nhö vaäy. Maø caùi gì cuõng ñuùng heát. Ai hoûi, ai chæ trích laø mình baøo chöõa ñeå beânh vöïc noù.

Nhö vaäy quí vò nghó nhö ôû theá gian, ngöôøi ta coù ñöùa con 5, 7 tuoåi, 5, 10 tuoåi, noù laøm caùi gì maø haøng xoùm giaän, ñi maéng voán. Mình coù moät beà cho noù laø baäy heát khoâng. Luùc naøo mình cuõng binh noù. Vì mình thaáy noù laø cuûa mình, cho neân mình duøng moïi caùch ñeå beânh vöïc. Duø coù nhaän loãi cuõng nhaän ít ít thoâi, nheï nheï thoâi. Chôù khoâng bao giôø daùm nhaän thaúng. Nhö vaäy bôûi mình thöông noù cho neân mình khoâng bao giôø daùm ñeå cho noù laø moät ñoái töôïng ñaùng gheùt vôùi mình.

Cuõng nhö vaäy nhöõng taâm nieäm buoàn, giaän, thöông, gheùt v.v... ÔÛ nôi mình, mình ñeàu thaáy noù laø cuûa mình, laø caùi mình quí, mình yeâu meán noù. Cho neân khi noù phaùt ra vôùi ai, ngöôøi ta chæ trích thì mình cöïc löïc phaûn ñoái. Hay laø ñem heát söùc ñeå beânh vöïc. Chôù khoâng bao giôø mình thöøa nhaän yù nieäm, tö töôûng ñoù laø sai, laø baäy. Khoâng bao giôø coù caùi ñoù.

Nhö vaäy caùi maø mình ñaõ quí ñaõ yeâu nhö vaäy, maø ngaøy nay ngoài laïi tu, mình thaáy noù laøm sao? Mình thaáy noù laø ñoà voïng töôûng. Ñoà voïng töôûng laø ñoà boû ñi phaûi khoâng? Hö doái khoâng coù nghóa lyù gì. ruoàng boû noù khoâng moät chuùt naøo tieác thöông. Nhieàu khi noù noåi leân coøn böïc boäi nöõa phaûi khoâng? Mình coøn giaän noù nöõa. Mình khoâng muoán cho noù noåi leân. Nhö vaäy caùi raát yeâu raát quyù ngaøy tröôùc maø ngaøy nay mình can ñaûm ruoàng boû,khoâng phaûi ñaïi can ñaûm laø gì. Ñoù laø moät ñieàu raát quan troïng.

Ñaïi can ñaûm nhö vaäy, ngöôøi ta lieàn ñaët caâu hoûi, taát caû nhöõng taâm tö hieåu bieát laêng xaêng cuûa mình ñoù, ngaøy nay mình ruoàng boû heát, ñeå roài mình ñi tôùi caùi gì. Nhö vaäy caùi maø mình ruoàng boû ñeå roài ñaït ñeán moät caùi gì, phaûi laø cao sieâu, phaûi laø vöôït böïc. Chôù khoâng theå ruoàng boû caùi naøy roài trôû thaønh caùi roãng khoâng voâ ích

Nhö vaäy tôùi caùi thöù hai laø caùi vó ñaïi. Toâi noùi vó ñaïi ñoù cho quí vò thaáy. Taïi sao toâi daùm noùi laø vó ñaïi?

Bôûi vì taát caû chuùng ta hieän giôø sinh ra roài ai cuõng nhö ai. Lôùn leân roài coù moät cuoäc soáng bình thöôøng. Tôùi giaø, tôùi beänh, tôùi cheát. Caùi ñöôïc cuûa theá gian nhieàu laém laø ñöôïc ñòa vò, danh voïng, quyeàn theá. Ñòa vò cao nhaát nhö laø ñòa vò oâng vua, ñòa vò oâng Toång Thoáng chaúng haïn. Thì ñòa vò aáy cuõng laø taïm bôï, roài tan hoaïi. Coù caùi gì cuûa theá gian ñöôïc maø khoâng tan hoaïi ñaâu. Taát caû caùi theá gian ngöôøi ta cho laø cao quí, caùi ñoù laø lôùn lao, nhöng khi chuùng ta naém ñöôïc, chuùng ta ñaït ñöôïc roài thì baûn thaân chuùng ta cuõng ñi ñeán tan hoaïi. Nhö vaäy moïi caùi baïi hoaïi maø chuùng ta ñöôïc, chuùng ta theo ñuoåi, nghó noù coù giaù trò bao nhieâu. Ñem heát cuoäc ñôøi 60, 70 naêm ñeå tìm, ñeå mong ñaït ñöôïc, nhöng maø ñaït ñöôïc moät caùi, laø caùi voâ thöôøng baïi hoaïi. Ñoù, nhö vaäy noù coù gì laø vó ñaïi ñaâu.

Coøn ñaøng naøy chuùng ta loùng laëng voïng töôûng, thì chöøng ñoù ngay trong con ngöôøi chuùng ta, chuùng ta tìm ra ñöôïc caùi baûn lai dieän muïc, laø caùi chaân thaät muoân ñôøi khoâng bao giôø sinh dieät, khoâng bao giôø baïi hoaïi. Nhö vaäy caùi ñoù khoâng phaûi laø vó ñaïi ñoái vôùi theá gian laø gì, phaûi khoâng? Bôûi vì theá gian tìm ñöôïc ñieàu gì duø to lôùn maáy, duø cao sang maáy, cuõng laø caùi töôùng baïi hoaïi. Coøn chuùng ta ôû ñaây moät phen tìm ñöôïc thì caùi ñoù muoân ñôøi muoân thuôû khoâng baïi hoaïi. Khoâng phaûi laø vó ñaïi laø sao? Ñoù laø caùi thöù hai. Toâi cho raèng caùi maø chuùng ta thöïc haønh, chuùng ta tìm kieám, heát söùc laø vó ñaïi.

Noùi nhö vaäy ngöôøi ta laïi coù nghó, bieát ñaâu baûn lai dieän muïc maø chuùng ta ñang tìm ñang kieám noù laø moät caùi khoâng töôûng, moät caùi voâ côù chaúng haïn. Ñieàu ñoù seõ laøm cho nhieàu ngöôøi seõ hoang mang. Nhöng toâi quaû quyeát raèng, caùi chuùng ta ñang tìm ñoù, laø moät caùi thöïc teá, moät caùi cuï theå. Chôù khoâng phaûi laø khoâng töôûng, khoâng phaûi laø aûo töôûng gì heát. Taïi sao? Thì ñaây, chuùng toâi daãn moät caâu chuyeän nhoû xíu trong kinh cho quí vò thaáy.

Nhö trong Kinh Laêng Nghieâm, Ñöùc Phaät quôû taát caû nhöõng ngöôøi tu, luoân luoân bò chaïy theo ngoaïi caûnh, ngoaïi vaät maø queân maát mình. Khi ñoù chö Taêng hoang mang, khoâng bieát mình chaïy theo ngoaïi vaät, ngoaïi caûnh nhö theá naøo. Vaø mình queân maát mình ra sao.

Bôûi vaäy trong moät ñoaïn qua phaàn Thaát Xöù Tröng Taâm trong kinh Laêng Nghieâm, Phaät lieàn ñoái tröôùc Ngaøi A Nan, Phaät ñöa tay leân hoûi Ngaøi A Nan: -OÂng thaáy khoâng? Thì Ngaøi A Nan traû lôøi sao? -Thaáy. Maø giaû söû baây giôø hoûi taát caû quí vò, ñem vôùi caùi taâm thaät thaø baây giôø cuûa mình, quí vò noùi thaáy hay khoâng? Thaáy. Roài Ngaøi ñeå tay xuoáng hoûi: -Thaáy hay khoâng? Toâi noùi vôùi taâm thaät thaø, vôùi taâm thaät thaø maø cuûa bình dò, cuûa bình daân ñoù. chôù khoâng phaûi cuûa taâm coù hoïc kinh Laêng Nghieâm roài. Taâm thaät thaø cuûa ngöôøi bình daân ñoù, khi laáy tay xuoáng, hoûi: "Thaáy khoâng?" thì Ngaøi A Nan, Ngaøi traû lôøi ñuùng vôùi caùi taâm cuûa ngöôøi bình daân. Traû lôøi raèng: Khoâng thaáy. Khi traû lôøi "khoâng thaáy” thì Phaät lieàn quôû: Ñoù laø oâng queân mình theo vaät. "Queân mình theo vaät", Ngaøi A Nan hoaûng hoát quaù: Con queân mình nhö theá naøo? Phaät môùi giaûi thích cho thaáy: Khi caùi tay ta ñöa leân thì oâng nhìn thaáy caùi tay. Khi caùi tay ta ñeå xuoáng thì choã naøy oâng nhìn khoâng thaáy caùi tay. Nhö vaäy thì caùi tay ta coù ñöa leân, coù ñeå xuoáng nhöng caùi thaáy cuûa oâng coù vaéng thieáu luùc naøo ñaâu. Coù tay thì thaáy coù tay, khoâng tay thì thaáy khoâng tay. Maø khi khoâng coù ñeå tay ñaây thì oâng noùi laø khoâng thaáy. Coù phaûi laø oâng laáy caùi tay laøm caùi thaáy hay khoâng? Phaûi khoâng? Chôù coøn caùi thaáy laø coù tay cuõng thaáy, khoâng tay cuõng thaáy. Chôù ñaâu phaûi khoâng tay mình muø phaûi khoâng? Nhöng maø baây giôø coù tay thì noùi thaáy, tay ñeå xuoáng noùi khoâng thaáy, thì coù phaûi laø mình chaáp caùi tay laø caùi thaáy. Cho neân coù noù mình noùi laø thaáy, khoâng noù laø khoâng thaáy. Nhö vaäy coù phaûi laø ñem caùi thaáy maø chuyeån qua thaønh caùi tay. Nhö vaäy coù phaûi queân mình theo vaät hay khoâng?

Caùi tay laø vaät ôû ngoaøi maø caùi thaáy laø caùi cuûa mình. Nhö vaäy ngöôøi ta noùi ñöa tay leân laø thaáy, ñeå tay xuoáng laø khoâng thaáy. Ñoù ngöôøi ta noùi thöïc teá hay khoâng? Noùi ñoù laø ñuùng vôùi thöïc teá khoâng? Theá gian noùi vaäy ñuùng laém ñoù. Thaáy khoâng? Coù caùi tay môùi thaáy khoâng coù tay noùi khoâng thaáy.

Nhöng noùi ñoù laø khoâng coù thöïc teá chuùt naøo heát. Ñaây Phaät chæ chuùng ta caùi thaáy haèng höõu cuûa chuùng ta, coù tay, thaáy coù tay, khoâng tay, thaáy choã naøy khoâng tay. Caùi thaáy laø caùi haèng höõu, thì caùi ñoù môùi laø thöïc teá, phaûi khoâng? Nghóa laø Phaät chæ caùi thöïc teá cho mình, maø caùi thöïc teá ñoù laø noù coøn. Nhö vaäy caùi tay ôû ngoaøi laø ngoaïi vaät ngoaïi caûnh. Maø vaäy, caûnh laø caùi voâ thöôøng, chuyeån bieán. Noù coù töôùng maïo. Töôùng maïo laø voâ thöôøng, chuyeån bieán.

Coøn caùi thaáy cuûa quí vò töôùng maïo laøm sao? Quí vò dieãn taû töôùng maïo caùi thaáy coi. Noù khoâng coù töôùng maïo, maø noù vaãn thaáy. Nhö vaäy caùi thaáy laø caùi khoâng töôùng maïo. Maø haèng coù thì nhö vaäy coù phaûi laø moät caùi khoâng töôùng maïo thöôøng coøn maø chuùng ta queân ñi. Nhö vaäy Phaät thöïc teá chæ cho chuùng ta bieát roõ mình coù caùi thöôøng coøn maø mình ñaõ queân noù ñeå chaïy theo caûnh sinh dieät.

Baây giôø trôû laïi caùi thöôøng coøn. Ñoù laø cuï theå chôù ñaâu phaûi laø chuyeän baâng quô, chuyeän aûo töôûng. Nhö vaäy maø Phaät coøn sôï ñaïi chuùng chöa thaám, chöa thaáu ñaùo. Cho neân Phaät môùi daïy Ngaøi A Nan laáy chuoâng ra. Roài baûo ñaùnh chuoâng caùi boong, hoûi: OÂng coù nghe khoâng? Ngaøi A Nan traû lôøi thaät thaø: Daï! Nghe. Roài tieáng chuoâng laëng xuoáng hoûi: OÂng nghe hay khoâng? Daï! Khoâng nghe. Ñoù bò Phaät quôû moät phen nöõa. Phaät noùi raèng: Tieáng chuoâng khi coù ñaùnh thì coù tieáng chuoâng, thì oâng nghe coù tieáng chuoâng. Khi khoâng ñaùnh, khoâng coù tieáng chuoâng thì oâng nghe khoâng coù tieáng chuoâng. Chôù ñaâu phaûi laø khoâng nghe. Roài oâng laïi ñem caùi hay nghe maø gaù vaøo tieáng chuoâng. Khi coù tieáng chuoâng goïi laø coù nghe. Khi khoâng coù tieáng chuoâng goïi laø khoâng nghe. Coù phaûi nhö vaäy laø queân mình theo vaäy khoâng?

Ñoù laø taàng thöù hai. Nhö vaäy taát caû chuùng ta ñeàu naèm trong beänh ñoù heát. Giaû söû ai keâu, goïi mình, goïi Löïc, goïi roài hoûi: "Nghe khoâng". Noùi: "Nghe". Khi khoâng goïi, hoûi: "Coù nghe khoâng?". Khoâng, phaûi khoâng?

Nhö vaäy chuùng ta cöù laáy caùi nghe. Maø caùi nghe laø ôû tai mình nghe, chôù khoâng phaûi tieáng. Tieáng vaø nghe laø hai caùi khaùc, phaûi khoâng? Maø mình cöù cho caùi nghe laø caùi tieáng. Thì coù phaûi laø queân mình theo vaät khoâng. Tieáng coù sinh dieät, chôù nghe ñaâu coù sinh dieät.

Nhö vaäy Phaät chæ cho chuùng ta thaáy ngay nôi chuùng ta vaø ngoaïi caûnh, caùi gì coù tieáng töùc laø coù ñoäng. Maø coù ñoäng laø coù sanh dieät. Caùi ñoù thuoäc veà ngoaïi caûnh. Coøn caùi haèng nghe laø caùi khoâng ñoäng. Maø khoâng ñoäng laïi khoâng coù töôùng, cho neân noù khoâng coù sinh dieät.

Nhö vaäy thaáy, nghe v.v... noù hieån loä caùi chaân thaät maø toâi goïi laø baûn lai dieän muïc cuûa chính mình. Caùi ñoù noù thoaùt khoûi taát caû sinh töû. Thoaùt taát caû voâ thöôøng thì caùi ñoù laø caùi quaù sieâu vieät. Cho neân noùi laø vó ñaïi, maø caùi ñoù laø caùi thöïc teá, haèng höõu. Khi chuùng ta ñang ngoài ñaây noù vaãn coù. Chôù khoâng phaûi laø chuyeän mô maøng, chuyeän aûo töôûng. Nhö vaäy chæ ra nhöõng caùi ñoù laø chæ moät thöïc teá, cuï theå. Chôù khoâng phaûi laø moät aûo töôûng. 

Nhö vaäy môùi thaáy raèng ngöôøi tu Thieàn laø phaûi tìm cho ra caùi chaân thaät cuûa mình. Thì ñoù laø vieäc laøm heát söùc thöïc teá, chôù khoâng phaûi laø chuyeän töôûng töôïng khoâng ñaâu. Nhö vaäy yù nghóa toâi neâu leân, laø ngöôøi tu thieàn raát can ñaûm, raát vó ñaïi, raát thöïc teá. Quí vò coù chòu khoâng? Nhö vaäy chuyeän laøm cuûa mình khoâng phaûi laø chuyeän laøm cuûa keû taàm thöôøng. Bôûi vaäy cho neân ai nhuùt nhaùt, löôøi bieáng, loâi thoâi ñoù, laøm khoâng noåi. Phaûi can ñaûm, phaûi laø ngöôøi quyeát chí, sieâu phaøm thì môùi laøm ñöôïc vieäc ñoù. Noùi nhö vaäy ñeå cho taát caû quí vò hieåu caùi taàm voùc quan troïng cuûa chuùng ta ñang laøm. Ñoù laø toâi neâu leân muïc quan troïng ñoù.

Baây giôø trong phaàn loùng laëng voïng töôûng ñeå nhaän ra baûn lai dieän muïc. Toâi coù chia ra laøm maáy muïc. Hai muïc lôùn töùc laø toâi ñaët caâu hoûi. Taïi sao chuùng ta phaûi loùng laëng voïng töôûng? Ñoù laø caâu hoûi thöù nhaát.

Taïi sao chuùng ta phaûi loùng laëng voïng töôûng? Caùi caâu naøy muoán traû lôøi noù, chuùng ta phaûi ñi thöù töï. Neáu noùi ñi roäng thì chaéc giaûng heát buoåi naøy, roài buoåi nöõa. Ñaây toâi cuõng giôùi haïn moät chuùt. Bôûi vì taát caû trong kinh Phaät ñeàu laáy nhöõng ñieåm naøy. Ngöôøi tu Phaät phaûi ñi töø boán thöù: Giaùo, Lyù, Haïnh, Quaû, hoaëc laø töø khai, thò, ngoä, nhaäp. Ñoù laø toâi noùi Kinh, daãn kinh cho quí vò thaáy. Giaùo, Lyù, Haïnh, Quaû chuùng ta coi nhö boán, nhöng maø kyø thöïc coù ba thoâi. Giaùo, lyù ñoù laø thuoäc veà phaùp cuûa Phaät daïy. Phaùp cuûa Phaät daïy chuùng ta nghe, hieåu, nhaän chaân ñöôïc leõ thaät ñoù. Roài chuùng ta öùng duïng laø Haïnh. ÖÙng duïng thaønh coâng goïi laø Quaû. Giaùo, Lyù, Haïnh, Quaû thaáy nhö boán, nhöng phaàn giaùo vaø lyù chæ coù moät. Lôøi Phaät daïy mang tính chaát thöïc teá, chaân lyù, cho neân goïi laø lyù. Giaùo vaø lyù töùc laø chæ vaøo phöông phaùp Phaät daïy thoâi. Coøn ñöôïc nghe giaùo lyù ñoù, chuùng ta thaâm nhaäp, chuùng ta öùng duïng ñeå ñöôïc keát quaû. ÖÙng duïng tu haønh laø Haïnh. Tu haønh ñöôïc thaønh coâng laø Quaû. Nhö vaäy ngöôøi tu Phaät naøo cuõng phaûi ñi töø Giaùo, Lyù, Haïnh, Quaû.

Nhö vaäy tu thieàn chuùng ta ñeán vôùi caùc vò thieän tri thöùc, daãn lôøi Phaät daïy, daãn lôøi Toå daïy, giaûng chæ cho chuùng ta. Ñoù laø phaàn giaùo vaø lyù Chuùng ta nhaän chaân ñöôïc roài, chuùng ta haï thuû coâng phu tu, ñoù laø Haïnh. Roài töø caùi tu ñoù chuùng ta ñaït ñöôïc keát quaû, ñoù laø Quaû.

Nhö vaäy choã loùng laëng voïng töôûng ñaây, ñoù laø sau khi chuùng ta hoïc giaùo lyù, chuùng ta bieát ñöôïc nhöõng yù nieäm laêng xaêng. Naøo laø buoàn, giaän, thöông, gheùt hoaëc laø thuø haèn, ngaõ maïn, coáng cao v.v... taát caû nhöõng yù nieäm ñoù, chuùng ta chung goïi laø voïng töôûng.

Taïi sao vaäy? Bôûi vì nhöõng yù nieäm ñoù, noù daáy leân roài tan hoaïi maát ñi. Gioáng cuõng nhö laø moät cuïm maây, ñuû duyeân noù hôïp, roài heát duyeân noù tan. Hôïp tan baát thöôøng cho neân maây noù laø hö doái. Voïng töôûng cuõng vaäy, noù daáy leân, thì khi daáy leân laø coù, nhöng roài qua côn thì noù maát, noù khoâng coøn nöõa. Cho neân noù khoâng thaät. Bôûi noù khoâng thaät cho neân chuùng ta goïi noù laø voïng, voïng laø hö doái. Maø caùi voïng ñoù laø do taâm töôûng maø ra, neân goïi laø voïng töôûng.

Nhö vaäy voïng töôûng laø khoâng thaät maø noù coù trong noäi taâm ta. noù daáy leân lieân mieân khoâng döøng, khoâng döùt. Nhöõng ngöôøi môùi taäp tu thieàn, khi maø khoâng tu, ôû ngoaøi, coù thaáy voïng töôûng khoâng? Chaéc khoâng coù thaáy. Bò vì noù nghó mình thaáy, nghó khoâng coù gì ñaâu voïng töôûng. Nhöng maø khi ngoài thieàn roài, thì thaáy laøm sao. Noù oàn aøo, daáy ñoäng. Heát thaèng naøy, tôùi chuù kia, ñi coù daây coù nhôï. Heát caùi naøy tôùi caùi kia, lieân mieân, lieân mieân.

Cho neân maáy ngöôøi môùi taäp ngoài Thieàn chaùn laém. Ngoài thieàn sao thaáy voïng töôûng khoâng haø! Khoâng coù thaáy caùi gì. Ngöôøi ta ngôõ raèng mình ngoài Thieàn thì mình phaûi ñöôïc ñònh. Mình phaûi phaùt haøo quang gì ñoù. Maø baây giôø ngoài thieàn thaáy toaøn voïng töôûng khoâng. Chuù naøy tôùi chuù kia lieân tuïc. Thaáy vaäy coù chaùn khoâng? Ña soá thaáy vaäy hôi buoàn. Tu laøm chi ngoài thaáy voïng töôûng khoâng, khoâng thaáy lôïi ích gì heát.

Nhö maø quí vò queân ñoù laø moät caùi lôïi ích lôùn roài. Bôûi vì khoâng ngoài thieàn, chuùng ta khoâng thaáy voïng töôûng. Khoâng thaáy cho neân khoâng bieát. Bôûi khoâng bieát cho neân roài chuùng ta theo noù. Nghó caùi gì chuùng ta cuõng chaïy theo caùi ñoù, roài muoán tính toaùn caùi gì, chuùng ta chaïy theo caùi ñoù. cho neân caû ngaøy chuùng ta chaïy theo laêng xaêng loän xoän.

Giaû duï nhö chuùng ta laøm coâng taùc moät hoài meät. Ñònh ngoài nghæ 15 phuùt cho khoûe. Môùi ngoài nghæ chöøng 3 phuùt, thaáy ñaèng kia coù ngöôøi noùi chuyeän xuø xì  gì ñoù, thì voïng töôûng xuùi, ñeå coi hoï noùi caùi gì. Roài khoâng ñöôïc nghæ, ñöùng daäy ñi, phaûi khoâng?

Noù xuùi mình, mình tuaân lònh noù. Mình ñi. Nhö vaäy noù khoâng cho mình ñöôïc yeân, cöù noù xuùi mình caùi gì mình laøm theo caùi naáy. Cho neân roài caû ngaøy mình cöù loay hoay, loay hoay. Nhieàu ngöôøi tu cuõng ñònh luùc naøo raûnh roãi, ra ngoài döôùi coäi thoâng, ngaém trôøi ngaém maây cho taâm thanh tònh. Nhöng maø ra ngoài döôùi coäi thoâng ngaém trôøi ngaém maây noù coù cho ñaâu. Vöøa ngoài ñoù caùi nhôù beân kia. Hoøi naûy möôïn mình caùi gì ñoù. Ñöùng daäy ñi. Roài nhôù chuyeän gì thì noù sai mình chaïy hoaøi, khoâng cho ngoài yeân.

Nhö vaäy voïng töôûng laø caùi khoâng coù hình töôùng. Noùi khoâng hình töôùng laø noùi töông ñoái thoâi. Chôù thaät ra noù coù töôùng. Caùi töôùng cuûa noù, töø ngöõ chuyeân moân goïi laø phaùp traàn. Töùc laø caùi boùng daùng cuûa ngoaïi caûnh. Traàn laø caûnh ôû beân ngoaøi. Phaùp laø choã maø noù coøn in daáu trong noäi taâm mình. Noù phaùt hieän ra. Nhö vaäy thì noùi tôùi voïng töôûng laø noùi tôùi boùng daùng, chôù khoâng phaûi laø khoâng ngô. Noù coù boùng daùng.

Thí duï nhö chuùng ta ñi. Ñi ngoaøi ñöôøng, ngoaøi chôï, ngoaøi phoá, chuùng ta thaáy. Maø caùi naøy tôùi giôø toâi coøn nhôù. Naêm naøo ñoù coù dòp ñi ngang chôï Baø Chieåu, khoâng bieát coù chuyeän gì caàn ñoù. Roài toâi gheù xuoáng ñi laïi phoá. Thaáy moät ngöôøi, khoâng bieát bò beänh theá naøo maø hoï khoâng ñi, hoï khoâng boø, maø hoï naèm hoï tröôøn. Hoï ñeå mieáng cao su ôû döôùi ngöïc roài hoï tröôøn, hoï ñi. Thaáy ñau khoå laøm sao. Thaáy caùi ñoù ñeán giôø, caùi boùng nhôù laïi noù cuõng hieän ra tröôùc maét.

Nhö vaäy caùi boùng khi mình thaáy roài, veà nhaø moãi khi nhôù laïi noù hieän ra. Caùi ñoù goïi laø phaùp traàn. Ñoù laø caùi boùng. Boùng ñaõ in ôû trong taâm cuûa mình. Maø noùi theo baây giôø laø nhöõng daáu aán ñoù. Noù in saâu ôû trong ñoù. Queân khoâng ñöôïc. Nhö vaäy phaùp traàn laø nhöõng caùi boùng, chôù chaúng phaûi laø khoâng ngô. Noù laø boùng. Bôûi vaäy neân khi mình nhôù laïi chuyeän quaù khöù thì nhöõng caùi boùng quaù khöù hieän trôû laïi.

Coøn chuyeän hieän taïi noù boùng khoâng? Toâi noùi cho quí vò thaáy caùi quan troïng cuûa voïng töôûng. Voïng töôûng laø gì? Voïng töôûng laø noù oân laïi nhöõng caùi gì cuûa quaù khöù ñaõ qua. Khi oân laïi roài, nhöõng caùi boùng ñoù noù cöù troài leân, troài leân. Heát boùng ngöôøi naøy tôùi boùng ngöôøi kia. Laøm cho mình lieân mieân khoâng ñöôïc an oån. Ñoù laø nhöõng caùi boùng cuûa quaù khöù.

Coøn noùi hieän taïi. Hieän taïi thì noù hieän caùi gì? Hieän taïi thì noù noùi chuyeän. Thí duï hieän taïi, laùt nöõa laøm caùi gì ñoù. thì nghó laùt nöõa laøm gì, trong noù noùi aø! Laùt nöõa laøm gì, gì. Töùc laø noù keát hôïp vôùi hôi haùm cuûa mình, noù thaønh ra caâu noùi. roài laùt nghó noùi caùi naøy, nghó noùi caùi kia. Nhöõng caùi khôûi nghó ñoù laø nhöõng caùi noùi maø toâi goïi laø con ngöôøi baát thöôøng. Bôûi vì ngöôøi tu Phaät daïy "Taâm bình thöôøng laø ñaïo, maø noù khoâng bình thöôøng". Taïi sao noù khoâng bình thöôøng?

Thí duï nhö quí vò ñi ra tröôùc moïi ngöôøi, khi caùi gì caàn noùi thì quí vò noùi. Coøn neáu khi choã naøo khoâng coù ngöôøi, quí vò ñi quí vò noùi vôùi ai. Quí vò ñi, quí vò laøm thinh. Neáu vöøa ñi vöøa noùi laûm nhaûm thì quí vò seõ ñöôïc ngöôøi ta pheâ bình laø gì? Laø thaèng ñieân phaûi khoâng? Nghóa laø khoâng coù ngöôøi maø mình töï noùi laûm nhaûm. Baây giôø ñaây ñieân töùc laø baát thöôøng, bònh taâm thaàn, ñoù laø baát thöôøng. Beänh taâm thaàn, ñoù laø baát thöôøng. Mình baây giôø ngoài laïi khoâng coù ai heát trôn, moät mình, maø cöù khôûi leân noùi caùi naøy khôûi leân noùi caùi kia.

Thí duï hai huynh ñeä môùi caõi nhau chuyeän gì ñoù. Voâ ngoài laïi, luùc ñoù laøm sao? Laùt khôûi caâu phaûi noùi nhö vaày hay. Phaûi khoâng? Hoài naõy mình noùi nhö vaäy dôû. Noùi vaäy thua ngöôøi ta. Nhöõng caùi ñoù noùi vôùi ai? Luùc ñoù noùi moät mình maø cöù noùi. Noùi moät mình maø cöù noùi, coù phaûi laø ñieân khoâng? Laø laûm nhaûm, laø baát thöôøng. Cho neân taâm ñoù laø taâm baát thöôøng.

Nhö vaäy chuùng ta luùc naøo, cuõng ôû trong caùi ñieân roà maø chuùng ta khoâng hay. Vì vaäy maø tu ñeå loùng caùi baát thöôøng ñoù xuoáng. Nghóa laø khi naøo caàn noùi môùi cho noù noùi. Coøn khoâng caàn thì cho noù yeân. Ñoù laø toâi noùi caùi hieän taïi.

Vò lai coù boùng khoâng? Vò lai thì cuõng khoâng coù boùng vì noù chöa tôùi. Nhöng chöa tôùi thì cuõng trong caùi noùi ñoù ñoù. cuõng noùi nhaûm ñoù. Hieän taïi, vò lai laø nhöõng caùi noùi nhaûm. Vò lai laø döï tính. Mai mình seõ laøm caùi gì ñoù, gì ñoù. ñi gaëp ai v.v... maø khi khôûi nghó nhö vaäy laø coù caâu noùi ôû trong roài. Nhö vaäy noù cöù noùi hoaøi. Noùi chuyeän naøy heát roài noùi chuyeän kia. Taát caû vò lai vaø hieän taïi ñeàu laø caùi noùi. coøn quaù khöù laø caùi boùng.

Nhö vaâî quí vò thaáy, mình soáng trong caùi noùi nhaûm nhí vaø caùi boùng voâ ích, phaûi khoâng? Nhö vaäy chuùng ta laëng heát nhöõng caùi ñoù xuoáng, coù loãi laàm gì khoâng. Nhöõng caùi nhaûm nhí, nhöõng caùi voâ ích thì cho noù laëng xuoáng. Chöøng naøo caàn ñaõ. Mai kia tôùi ñoù thì moïi vieäc mình giaûi quyeát. Coøn baây giôø chöa tôùi cöù ngoài noùi laûm nhaûm laøm gì. Maø nhaát laø ngoài thieàn, ai cho pheùp noùi chuyeän, phaûi khoâng? Ngoài cöù noùi laûm nhaûm, mai kia laøm sao? Moát noï laøm sao? Cöù nghó nhö vaäy, roài cöù noùi laàm thaàm ôû troûng hoaøi. Ñoù laø caùi ñieân roà cuûa chính mình, maø mình khoâng hay.

Voïng töôûng laø nhö vaäy ñoù. Noù laø  caùi hö doái, khoâng thaät, voâ nghóa nöõa. Do ñoù phaûi cho noù laëng xuoáng, chôù khoâng cho noù nhaûm nhí nhö vaäy. Muoán cho noù laëng xuoáng ñoù thì töï nhieän chuùng ta phaûi coù moät coâng phu tu. Ngoài yeân tænh taùo ñeå nhìn noù vaø ra lònh cho noù coù hay noù khoâng.

Ñoù laø toâi noùi yù nghóa voïng töôûng maø khi voïng töôûng laéng roài thì noù seõ coøn caùi gì? noù coù caùi gì? chôù coøn laéng xuoáng heát trôn thì noù voâ ích. ÔÛ choã naøy toâi chæ cho quí vò thaáy, ñöùc Phaät toâi daãn trong kinh Phaùp Cuù, coù moät ñoaïn ñöùc Phaät keå laïi. Ñöùc Phaät keå laïi raèng: "Ta ñaõ haøng phuïc taát caû. Ta ñaõ roõ bieát taát caû. Ta khoâng nhieãm moät phaùp naøo. Ta xa lìa heát thaûy. Dieät duïc maø giaûi thoaùt vaø töï chöùng ngoä thì coøn ai laø thaày".

Nhö vaäy Ngaøi haøng phuïc ñöôïc taát caû. Ngaøi khoâng nhieãm moät phaùp naøo. Ngaøi xa lìa taát caû. Dieät duïc vaø giaûi thoaùt. Töï mình chöùng ngoä thì coøn ai laø thaày (Ngaøi thaønh Phaät chöùng quaû ñoù, ai daïy Ngaøi. Khoâng coù ai laø thaày. Nhö vaäy thaày Ngaøi laø ai maø khieán cho Ngaøi chöùng. Ñoù laø choã raát quan troïng ñoái vôùi ñôøi tu chuùng ta.

Khi chuùng deïp saïch voïng töôûng roài thì caùi chaân thaät noù hieän ra vaø caùi saùng suoát töï noù saün coù, chôù khoâng phaûi ai chæ, ai daïy chuùng ta ñöôïc caùi ñoù. Cho neân nhaø Thieàn goïi ñoù laø Voâ sö trí.

Voâ sö trí laø trí khoâng coù thaày. Chuùng ta hoïc giaùo lyù, ñoù laø Höõu sö trí. Roài chuùng ta thöïc haønh ñöôïc keát quaû. Nhö vaäy töø caùi höõu sö trí ñi tôùi keát quaû laø voâ sö trí. Chuùng ta, theo kinh Phaùp Hoa, nhôø ñöôïc Phaät khai thò. Khai laø môû. Thò laø chæ. Caùi ñoù tuy laø hai nhöng maø cuõng laø moät. Töùc laø vaïch baøy cho ngöôøi ta thaáy laø khai thò. Khi khai thò ñoù ñöông söï hay ñöông cô ngoä ñöôïc. Ngoä ñöôïc caùi lyù chæ cho mình ñoù. Nhaän ra ñöôïc caùi ñoù thì goïi laø ngoä. Ngoä roài öùng duïng tu ñeå nhaäp. Cho neân noùi "Khai thò ngoä nhaäp".

Nhö vaäy khai thò laø gôïi cho chuùng ta thaáy, chuùng ta phaùt ra caùi höõu sö trí. Nhôø khai thò neân caùi höõu sö trí chuùng ta phaùt hieän ra. Khi phaùt ra roài môùi ngoä ñöôïc caùi lyù cuûa Phaät daïy. Ñoù laø ngoä, ngoä ñöôïc caùi lyù Phaät daïy roài öùng duïng tu, ñoù laø nhaäp. Nhaäp caùi gì? Nhaäp ñöôïc caùi voâ sö trí.

Nhö vaäy khi chuùng ta bieát voïng töôûng laø caùi hö doái khoâng thaät. Noù ñang che ñaäy taát caû taâm tö, taát caû taâm chaân thaät cuûa chuùng ta. Baây giôø chuùng ta bieát noù roài. Bieát noù, nhôø giaùo lyù maø bieát. Do ñoù nhôø khai thò maø chuùng ta ñöôïc bieát noù. Khi bieát noù roài chuùng ta laïi nhaän ra raèng noù laëng leõ xuoáng. Voïng töôûng khoâng coøn thì caùi chaân thaät caùi voâ sö trí hieän ra. Maø voâ sö trí, trong kinh coù choã noùi laø Phaät tính. Coù choã noùi laø chaân taâm. Coøn trong nhaø Thieàn thì goïi laø Baûn Lai Dieän Muïc. Teân tuy khaùc nhöng ñeàu chæ ra caùi chaân thaät ñoù.

Nhö vaäy khi chuùng ta laëng heát voïng töôûng, thì caùi chaân thaät hieän ra, goïi ñoù laø nhaäp. Laø chuùng ta theå nhaäp ñöôïc caùi chaân thaät ñoù, goïi laø nhaäp ñöôïc caùi voâ sö trí. Nhö vaäy taát caû ngöôøi tu ñeàu töø höõu sö trí roài vaøo voâ sö trí.

Trong luùc chuùng ta ngoài thieàn, chuùng ta nhìn thaáy nhöõng voïng töôûng noù daáy leân raát laø oàn aøo, raát laø phöùc taïp. Lieân mieân khoâng döøng. Thaáy nhö vaäy laø chuùng ta coù ñöôïc moät caùi hay gì chöa? Caùi hay laø caùi chuùng ta ñaõ thaáy ñöôïc nhöõng ñaùm giaëc, phaûi khoâng? Noù laø nhöõng ñaùm giaëc. Baây giôø chuùng ta thaáy noù roài, chuùng ta bieát noù roài. Chuùng ta khoâng theo noù vaø cuõng khoâng ñaàu haøng noù.

Ñoù laø caùi böôùc tieán ñaàu tieân, tuy noù chöa laëng, chöa bôùt chuùt naøo, nhöng chuùng ta  ñaõ coù ñöôïc caùi trí. Caùi trí do höõu sö, töùc laø töø Phaät daïy, Toå daïy maø chuùng ta bieát. Coù caùi trí ñoù hieän ñang nhìn noù, ñang thaáy noù. Nhö vaäy mình nhìn thaáy voïng töôûng thì caùi voïng töôûng laø caùi bò mình thaáy, bò mình bieát. Maø bò mình thaáy, bò mình bieát thì caùi gì thaáy, caùi gì bieát? Ñoù laø caùi trí höõu sö ñang thaáy noù, ñang bieát noù. Maø ñaõ laø trí thì caùi ñoù khoâng phaûi laø voïng töôûng. Khoâng phaûi laø hö doái nöõa. Nhöng maø caùi trí, ñoù toâi hay thöôøng noùi vôùi quí vò, ñoù laø caùi duïng cuûa trí. Nhöng ôû ñaây mình coù theå noùi cho deã hieåu laø caùi trí höõu sö. Caùi trí ñoù noù laø caùi trí môùi sinh ra töø nhöõng thieän tri thöùc. Do thieän tri thöùc höôùng daãn chæ daïy, chuùng ta phaùt sinh ñöôïc trí ñoù, môùi bieát ñöôïc voïng töôûng. Khi bieát noù ñang tieán tôùi ñoâng ñaûo maø chuùng ta vaãn coù caùi trí bieát ñoù laø chuùng ta  ñaõ saùng leân moät phaàn roài. Vì vaäy maø khoâng sôï voïng töôûng daáy, noù khôûi. Chuùng ta chæ laø sôï mình khoâng coù trí ñeå bieát noù thoâi. Cho neân caùc Thieàn sö hay duøng caâu: "Khoâng sôï voïng khôûi maø chæ sôï giaùc chaäm" laø vaäy ñoù. Giaùc laø trí, phaûi khoâng. Noù khôûi maø mình thaáy noù ñeàu ñeàu thì ñoù laø caùi hay, caùi toát roài.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM