CHUÛ TRÖÔNG VAØ SÖÏ ÖÙNG DUÏNG TU HAØNH CUÛA THIEÀN VIEÄN TRUÙC LAÂM

H.T THÍCH THANH TÖØ

ÑÖÔØNG LOÁI TU TAÏI THIEÀN VIEÄN TRUÙC LAÂM HIEÄN NAY

VAØ MAI SAU NHÖ THEÁ NAØO? (tt)

Nhö vaäy quí vò ngoài thieàn thaáy voïng töôûng laø quí vò thua noù hay laø thaéng noù? Thaáy laø thua hay thaéng? Tuy thaáy noù, noù coøn ñi, mình chöa deïp ñöôïc noù nhöng ñaõ thaáy noù, laø coù moät böôùc thaéng noù roài. Thaéng noù cho neân mình môùi bieát noù maø khoâng theo. Chôù mình khoâng thaéng thì ñaâu coù bieát.

Nhö vaäy hieän giôø ngöôøi meâ chaïy theo voïng töôûng. Voïng töôûng daáy leân mình theo noù, thì goïi ñoù laø ngöôøi meâ. Coøn baây giôø voïng töôûng daáy leân, mình thaáy bieát laø voïng töôûng, ñoù laø ngöôøi gì? Ngöôøi giaùc. Nhö vaäy thì quí vò thaáy voïng töôûng laø quí vò ñaõ giaùc roài. Taïi sao laïi buoàn phaûi khoâng? Phaûi hieåu cho thaät töôøng taän yù nghóa thì vieäc laøm quí vò môùi khoâng sôï. Môùi thaáy coù söùc haêng haùi. Chôù coøn khoâng cöù noùi: "Sao toâi ngoài thieàn thaáy voïng töôûng khoâng, chaùn quaù!" Ñoù laø chöa coù hieåu ñöôïc. Bôûi vì chuùng ta bình thöôøng voïng töôûng daáy leân, xuùi chuùng ta caùi gì, chuùng ta laøm theo caùi naáy. Daãn chuùng ta ñi ñaâu chuùng ta theo ñoù. cho neân goïi chuùng ta laø meâ. Baây giôø voïng töôûng daáy leân chuùng ta thaáy. Chuùng ta laøm chuû, khoâng theo noù, ñeå cho noù ñi maët noù, thì ñoù laø chuùng ta ñaõ giaùc. Voïng töôûng ñi caû haøng maø mình vaãn thaáy, khoâng theo noù. Ñoù laø mình giaùc roài.  Toâi noùi thí duï, nhö coù chuù aên troäm, chuù laïi laøm quen roài ruû mình, anh ñi vôùi toâi hay laø chò ñi vôùi toâi. Ñi laøm caùi naøy mau coù tieàn laém. Nghe noùi vaäy roài mình ñi theo. Mình ñi theo chuù aên troäm töùc laø mình bò duï doã. Maø bò duï doã laø mình meâ hay mình giaùc tænh? Theo keû gian duï doã laø meâ. Coøn baây giôø chuù aên troäm tôùi, 5 chuù, 10 chuù leân ruû mình ñi. Mình khoâng ñi mình cöôøi. Thoâi toâi bieát chuù laø aên troäm. Thì mình tænh hay meâ? Nhö vaäy mình ñang tænh. Mình ñang tænh, ñang giaùc, hay quaù chöøng roài. Coù gì nöõa phaûi buoàn, phaûi khoâng?

Nhö vaäy thaáy voïng töôûng khoâng coù nghóa laø buoàn, khoâng coù nghóa laø thoái chí, maø thaáy voïng töôûng chuùng ta möøng raèng chuùng ta ñang giaùc. Ñoù laø moät ñieàu noùi cho quí vò yeân loøng trong luùc tu. Chôù coøn khoâng thì quí vò cöù sôï. Sôï voïng töôûng quaù! Sao tu 5 naêm, 10 naêm roài maø voïng töôûng vaãn coøn, chöa coù heát. Thaät ra khoâng phaûi baét noù heát, maø chæ laøm chuû ñöôïc noù, khoâng theo noù, ñuû roài. Ñoù laø caùi thieát yeáu.

Nhö vaäy noùi ñoù ñeå quí vò thaáy chuùng ta tu laø ñeå saïch voïng töôûng laø loùng laëng töø töø noù heát, chôù khoâng phaûi chaän ñoùn tieâu dieät noù. Khi mình heát voïng töôûng thì chaân thaät ñaõ hieän ra. Nhö trong ñaây ñöùc Phaät noùi Ngaøi haøng phuïc ñöôïc taát caû. Töùc laø haøng phuïc ñöôïc noäi taâm. Ta ñaõ roõ bieát taát caû. Töùc laø roõ bieát taát caû nhöõng voïng töôûng. Roài ta khoâng nhieãm moät phaùp naøo. töùc laø khoâng theo voïng töôûng. Ta xa lìa taát caû. Töùc tham saân si khoâng coøn gì heát. Dieät duïc maø giaûi thoaùt, taát caû nhöõng thoùi ham muoán ñeàu saïch heát, nhö vaäy ñöôïc giaûi thoaùt. maø giaûi thoaùt thì töï mình chöùng ngoä, chôù khoâng phaûi ai ñem laïi cho mình. Maø ñaõ töï mình chöùng ngoä thì ai laø thaày, phaûi khoâng? Khoâng ai laø thaày heát. Thaày chæ laø ngöôøi daãn ñöôøng. Chæ ñöôøng buoåi ñaàu. Coøn ñaït ñöôïc keát quaû laø chính mình. Mình laø ngöôøi ñi thaúng vaøo trí voâ sö. Ngoä ñöôïc trí voâ sö roài nhaäp ñöôïc trí voâ sö.

Nhö vaäy ñoù laø chuû yeáu cuûa ngöôøi tu Phaät khoâng coù thaày maø ngoä ñaïo. Caùi trí voâ sö ñoù coù laø caùi saün coù ôû ñöùc Phaät. Maø ñöùc Phaät laø con ngöôøi, chuùng ta laø con ngöôøi. Maø ñöùc Phaät coù trí voâ sö thì chuùng ta coù khoâng? Bôûi vaäy Phaät môùi tuyeân boá: "Ta laø Phaät ñaõ thaønh. Caùc ngöôi laø Phaät seõ thaønh". Nhö vaäy laø quaù roõ roài.

Phaät thaáy Ngaøi coù trí voâ sö cho neân Ngaøi döùt heát maáy caùi naøy, Ngaøi lieàn ñöôïc ngoä ñaïo khoâng ai daïy. Caùi ngoä ñaïo ñoù töùc laø theå nhaäp ñöôïc trí voâ sö cuûa Ngaøi. Mình baây giôø deïp heát nhöõng caùi voïng töôûng naøy thì trí voâ sö cuõng hieän. Nhö vaäy Phaät coù, chuùng ta coù. Cho neân Phaät môùi tuyeân boá Ngaøi laø Phaät ñaõ thaønh, chuùng ta laø Phaät seõ thaønh. Nhö vaäy caâu ñoù ñeå noùi leân raèng, Ngaøi ñem laïi cho chuùng ta moät loøng tin cao quí ñeïp ñeõ tuyeät vôøi. Cuoäc ñôøi con ngöôøi laø moät cuoäc ñôøi voâ thöôøng sinh dieät khoå ñau. Baây giôø mình coøn coù caùi chaân thaät, baát sanh baát dieät, maø ñöùc Phaät ñaõ coù, ñaõ ñöôïc. Chuùng ta ñaõ coù maø chöa ñöôïc laø chuùng ta chöa trôû veà ñuùng nhö Phaät. Chöa ñöôïc nhöng mình tin raèng mình ñaõ coù. Phaät coù thì chuùng ta cuõng coù.

Nhö trong ñaây, Taêng hoaëc laø Ni, giaû söû nhö 50 ngöôøi, maø coù ngöôøi naøo ñoù noùi raèng: "Toâi coù moät trí bieát ñöôïc caùi hay caùi dôû cuûa moïi ngöôøi". Ngöôøi ñoù noùi coù caùi trí bieát ñöôïc caùi hay caùi dôû cuûa moïi ngöôøi, thì taát caû nhöõng ngöôøi chung quanh tin raèng, mình coù caùi trí ñoù khoâng? Thì neáu huynh ñoù coù thì toâi cuõng coù. Nhöng maø giaû söû ngöôøi ñoù coù laø taïi vì hoï sôùm, hoï kheùo tu, hoï kheùo chuyeån nhöõng sai laàm, cho neân hoï ñöôïc trí ñoù. Mình ñaây kheùo chuyeån, kheùo tu cuõng ñöôïc. Ngöôøi khaùc cuõng vaäy.

Bôûi vaäy neân ñöùc Phaät, Ngaøi coù voâ sö trí, maø Ngaøi kheùo tìm, ñi thaúng ñeán. Cho neân goïi laø nhaäp ñöôïc. Nhö vaäy Ngaøi ñi thaúng ñeán trí voâ sö Ngaøi nhaäp ñöôïc. Muoán ñi thaúng vaøo ñeå nhaäp trí voâ sö thì phaûi laøm sao? Phaûi buoâng boû. Phaûi ruoàng ñuoåi heát taát caû caùc thöù sanh dieät, voïng töôûng. Ñuoåi noù heát thì Ngaøi nhaäp caùi ñoù.

Coøn baây giôø chuùng ta coù ñi ñuùng ñöôøng cuûa Ngaøi hay khoâng? Ngaøi ñi thaúng, Ngaøi ruoàng ñuoåi, deïp boû heát nhöõng ñieân ñaûo voïng töôûng. Coøn ngaøy nay chuùng ta laïi ñi theo ñieân ñaûo voïng töôûng. Nhö vaäy Phaät ñi ñöôøng gì? Chuùng ta ñi ñöôøng gì? Phaät ñi ñöôøng giaùc maø chuùng ta ñi ñöôøng meâ phaûi khoâng? Nhö vaäy chuùng sinh khoâng ñi theo höôùng cuûa Phaät. Chuùng sinh theo voïng töôûng ñeå taïo nghieäp laønh, döõ v.v... thì ñoù laø ñi ñöôøng meâ. Coøn Phaät deïp saïch voïng töôûng, ñi thaúng tôùi voâ sö trí, ñoù laø ñi ñöôøng giaùc. Nhö vaäy ai tu maø bieát ñi thaúng con ñöôøng ñoù laø ñi theo ñöôøng cuûa Phaät. Coøn ñi theo loái khaùc töùc laø khoâng phaûi ñi theo ñöôøng Phaät. Ñoù, roõ raøng nhö vaäy.

Nhö vaäy khi naøo chuùng ta nghe theo voïng töôûng duï doã, chaïy theo noù, laøm nhöõng vieäc naøy vieäc kia, thì khi giöït mình, chuùng ta thaáy laøm sao? Naõy giôø chuùng ta meâ, bò voïng töôûng loâi keùo. Baây giôø chuùng ta meâ bò voïng töôûng loâi keùo, khi chuùng ta gaàn cheát thì sao, caùi gì loâi keùo? Ñoù laø caùi thaät ñaùng sôï. Taát caû chuùng ta khi coøn coù ñuû söùc khoûe. Taâm tính coøn saùng suoát, thì caùi soáng hieän taïi ñaây chuùng ta bieát ñeø neùn nhöõng caùi xaáu, caùi dôû. Bieát coá gaéng laøm caùi hay, caùi toát. Nhöng khi chuùng ta giaø yeáu, khoâng coøn nghò löïc nöõa thì taát caû nhöõng caùi caùi gì chuùng ta tích luõy ôû noäi taâm mình, nhöõng caùi buoàn, giaän, thöông, gheùt v.v... nhöõng caùi ñoù caøng nhieàu, thì luùc ñoù noù troåi daäy.maø noù choãi daäy thì chuùng ta theo noù. Theo noù cho neân nhaém maét thì noù daãn chuùng ta ñi. Ñi luaân hoài laø ñi theo caùi ñoù. Cho neân chuùng kheùo tu laø phaûi laøm chuû ñöôïc noù. Laøm chuû noù thì khi chuùng ta yeáu roài, tinh thaàn khoâng coøn maïnh, khoâng coøn saùng nhöng caùi taäp khí cuõ heát. Heát thì chuùng ta môùi ñi con ñöôøng saùng suoát ñöôïc. Coøn khoâng thì chuùng ta leä thuoäc vaøo söï höôùng daãn, loâi keùo cuûa noù. Ñoù laø caùi heát söùc laø thieát yeáu.

Nhö vaäy chuùng ta hieåu ñöôïc yù nghóa naøy thì khi noùi ñeán tu laø chuùng ta phaûi trôû veà vôùi taùnh giaùc. Ñoù laø toâi naõy giôø daãn trong kinh cho quí vò thaáy. Voâ sö trí töùc laø taùnh giaùc hay choã khaùc goïi laø Phaät taùnh ñoù.

Nhöng caùc Thieàn sö, nhaát laø Thieàn sö Toaøn Khoaùt, noùi vôùi Ngaøi Tuyeát Phong moät caâu naøy, toâi thaáy noù quaù hay, noù thaám thía laøm sao. Khi Ngaøi Tuyeát Phong keå laïi nhöõng nôi Ngaøi ñeán, Ngaøi nghe caùc vò thieän tri thöùc daïy, Ngaøi nhaän ñöôïc, Ngaøi hieåu ñöôïc. Khi trình baøy cho Ngaøi Toaøn Khoaùt noùi caâu naøy. Noùi raèng: "Töø cöûa vaøo khoâng phaûi cuûa baùu trong nhaø". Caùi caâu ñoù noù quaù hay. "Töø cöûa vaøo khoâng phaûi cuûa baùu trong nhaø", quí vò nghó laøm sao? Cuûa baùu trong nhaø laø saün trong tuû, trong röông phaûi khoâng? Naèm trong tuû trong röông cuûa mình môùi goïi laø cuûa baùu trong nhaø. Coøn ngöôøi ta ñem ôû ngoaøi voâ, laøm sao noùi cuûa baùu trong nhaø ñöôïc.

Baát cöù töø moät vò thaày, töø moät thieän tri thöùc naøo ñoù maø mình nhaän ñöôïc moät yù hay, mình noùi ñoù laø mình ngoä, ñoù laø mình ñaït ñaïo, thì caùi ñoù chæ laø höõu sö trí thoâi. Chöa phaûi laø thaät caùi trí cuûa mình. Trí cuûa mình, trí voâ sö ñoù, laø phaûi töï mình sau khi loùng laëng ñöôïc caùi taâm voïng töôûng roài, töï noù saùng, töï noù phaùt ra. Caùi ñoù môùi thöïc laø cuûa mình. Ñoù laø caùi trí voâ sö.

Nhö vaäy chuùng ta môùi thaáy töø Phaät ñeán caùc Thieàn sö coù khaùc khoâng? Phaät ñaõ keå cho chuùng ta thaáy roõ Ngaøi haøng phuïc neø! Ngaøi gieát neø! Ngaøi khoâng nhieãm taát caû caùc phaùp. Roài Ngaøi dieät heát taát caû duïc voïng. Ngaøi ñeán giaûi thoaùt. Ñoù laø Ngaøi töï tu, töï chöùng. Töï tu, töï chöùng thì coøn ai laø thaày. Nhö vaäy caùi ñoù laø voâ sö trí. Töï nôi mình noù hieän ra. Vaäy thì voâ sö trí ñoù khoâng phaûi do ai daïy, ai chæ, maø chính do mình. Hieåu ñöôïc choã ñoù roài chuùng ta môùi thaáy Phaät, Toå ñeàu ñöa chuùng ta ñeán choã cöùu caùnh chaân thaät. Ñoù laø caùi cuûa baùu nhaø mình ñoù. Cuûa baùu nhaø mình töùc laø khoâng coù caùi gì do beân ngoaøi ñem ñeán heát maø noù saün ôû trong con ngöôøi chuùng ta. Nhö vaäy ñaõ noùi laø saün coù, thì toâi saün coù, taát caû quí vò cuõng saün coù. Khoâng ai thua ai. Maø chæ coù ñieàu laø ngöôøi bieát trôû veà vaø ngöôøi chöa bieát trôû veà. Hoaëc ngöôøi trôû veà ñöôïc hai phaàn ñöôøng vaø ngöôøi môùi baét ñaàu trôû veà. Noù khaùc ôû choã ñoù thoâi. Chôù khoâng phaûi ngöôøi naøy coù ngöôøi kia khoâng. Maø ai cuõng bình ñaúng. Ai cuõng coù nhö nhau.

Nhö vaâî chuùng ta môùi thaáy caùi giaù trò tuyeät vôøi cuûa ñaïo Phaät laø caùi ñaïo chæ cho taát caû chuùng ta bình ñaúng, coù taùnh giaùc, khoâng ai hôn khoâng ai keùm. Bình ñaúng treân taùnh giaùc. Nhö vaäy chuùng ta laø ngöôøi hoïc Phaät, tu Phaät, giaû söû ñöôïc duyeân toát, sôùm ngoä, sôùm ñaït ñaïo, thì chuùng ta daùm khinh ngöôøi naøy ngöôøi kia khoâng? Mình ñaït ñaïo sôùm laø duyeân cuûa mình tænh sôùm. Ngöôøi kia muoän thì duyeân hoï tænh muoän. Chôù ai cuõng coù theå ñaït ñaïo ñöôïc heát. Chôù khoâng coù moät ngöôøi naøo khoâng ñaït ñaïo.

Nhö vaäy töø caâu naøy chuùng ta môùi thaáy ñaïo Phaät nhìn taát caû moïi ngöôøi, duø cho theo toân giaùo naøo, theo nhoùm naøo, moät hoäi naøo v.v... hoï cuõng ñeàu coù Phaät taùnh. Hoï ñeàu coù taùnh giaùc nhö mình heát. Khoâng ai thua mình, khoâng ai ñaùng cho mình khinh khi. Maø ai cuõng ñeàu nhö nhau, bình ñaúng khoâng khaùc. Nhö vaäy chuùng ta bình ñaúng ôû trong con ngöôøi tu haønh nhö nhau. Maø cuõng bình ñaúng vôùi taát caû ngöôøi baát cöù ôû moät laõnh vöïc naøo, cuõng ñeàu bình ñaúng nhö nhau. Khoâng bao giôø daùm noùi toâi theo ñaïo Phaät laø giaùc, coøn huynh kia theo ñaïo khaùc laø meâ, khoâng phaûi, ai cuõng coù taùnh giaùc, maø chæ bieát trôû veà sôùm hoaëc trôû veà muoän hay chöa chòu trôû veà thoâi, phaûi khoâng? Ngöôøi sôùm, ngöôøi muoän, ngöôøi chöa chòu trôû veà. Mai kia ngöôøi ta tænh, ngöôøi ta trôû veà thì cuõng gioáng heät mình, khoâng khaùc gì heát. Ñoù laø moät caùi nhìn töôøng taän, thaáu ñaùo cuûa ñaïo Phaät, giuùp cho cho chuùng ta coù moät caùi taâm ñoái vôùi taát caû moïi ngöôøi khoâng coù daùm töï cao, khoâng daùm khinh mieät ai heát. Ñoù laø moät ñieàu heát söùc thieát yeáu.

Naõy giôø toâi noùi veà loùng laëng voïng töôûng ñeå maø nhaän ra baûn lai dieän muïc cuûa mình. Hoûi taïi sao phaûi loùng laëng voïng töôûng? Toâi ñaõ noùi roài. Bôûi vì moät caùi quan troïng nöõa laø, voïng töôûng noù che laáp taùnh giaùc cuûa mình. Cho neân mình coù taùnh giaùc maø khoâng bao giôø thaáy.

Toâi thí duï nhö ñeâm raèm Trung Thu naøy. Ñeâm raèm Trung Thu thì quí vò bieát ñeâm raèm coù traêng hay khoâng? Treân trôøi luùc naøo khoâng traêng, phaûi khoâng? Ñeâm raèm thì treân trôøi luùc naøo khoâng traêng, nhöng maø taïi vì maây. Maây noù daày, noù ñen kòt. Neáu maây daày, ñen kòt thì chuùng ta thaáy traêng khoâng? Chuùng ta khoâng thaáy maët traêng laø taïi khoâng coù maët traêng hay laø taïi maây? ÔØ! Taïi maây. Thì cuõng nhö vaäy, maây nhö hoài naõy toâi duï, maây cuõng nhö voïng töôûng, töøng lôùp, töøng lôùp. Chuùng ta baây giôø thaáy ñöôïc voïng töôûng laø nhôø höõu sö trí. Nhö voïng töôûng che phuû voâ sö trí cuûa mình ñi, cho neân mình muoán tìm voâ sö trí, tìm khoâng ra. Chæ thaáy chuù voïng töôûng keùo töøng giaây, töøng giaây tôùi. Noù che hoaøi hoaøi thì khoâng thaáy ñöôïc voâ sö trí.

Baây giôø ñaây chuùng ta muoán thaáy ñöôïc voâ sö trí, chæ khi naøo voïng töôûng moûng hoaëc noù bôùt ñi. Nhö ñeâm raèm maø chuùng ta thaáy treân baàu hö khoâng, thaáy maây ñen kòt, noù cöù lieân tuïc, lieân tuïc thì khoâng bao giôø chuùng ta thaáy aùnh saùng maët traêng. Nhöng boãng moät luùc naøo ñoù, coù moät cuïm maây qua roài, noù coù khoaûng troáng thöa. Khoaûng troáng thöa ñoù chuùng ta thaáy sao? Coù loùe aùnh saùng phaûi khoâng? Neáu maø thöa daøi daøi chuùng ta nhìn thaáy maët traêng. Coøn thöa maø sô sô chuùng ta thaáy moät chuùt aùnh saùng.

Ñoù laø noùi nhö vaäy ñeå quí vò thaáy raèng voïng töôûng noù che phuû laøm cho chuùng ta khoâng thaáy ñöôïc taùnh giaùc. Cuõng nhö maây che phuû chuùng ta khoâng thaáy maët traêng. Ngaøy nay chuùng ta muoán thaáy ñöôïc taùnh giaùc, muoán nhaän ra taùnh giaùc, thì töï nhieân chuùng ta phaûi tìm caùch ñeå loùng laëng voïng töôûng xuoáng. Ñieàu ñoù khoâng theå thieáu ñöôïc. Maø tìm caùch loùng laëng voïng töôûng laø noùi tôùi ñieàu maø chuùng ta phaûi öùng duïng tu. Töùc laø loùng laëng voïng töôûng baèng caùch naøo? Laø caâu thöù hai toâi noùi khi naõy. Nhöng maø baây giôø noùi tôùi voïng töôûng noù ñang che laáp taùnh giaùc chuùng ta. Gioáng nhö laø maây, ñang che khuaát maët traêng. Nhö vaäy chuùng ta muoán thaáy ñöôïc maët traêng, maø caùi muoán thaáy maët traêng ñoù laø con maét. Cuõng nhö vaäy chuùng ta muoán nhaän ra, tìm cho ra ñöôïc baûn lai dieän muïc hay laø caùi voâ sö trí, phaûi khoâng? Thì ñoù caùi mình muoán tìm ñoù laø höõu sö trí. Nhöng khi phaêng tìm noù laïi bò doäi, bò döøng laïi, chaän laïi vì caùi voïng töôûng. Vì caùi voïng töôûng maø chaän laïi. Baây giôø chuùng ta phaûi laøm sao cho voïng töôûng naøy bò moøn, bò moûng, ñöôïc tan ñi thì voâ sö trí hieän ñuû. Khi chuùng ta tìm nhaän ra ñöôïc voâ sö trí roài thì caùi höõu sö vaø voâ sö khoâng coøn hai nöõa. Cuõng nhö khi chuùng ta thaáy maët traêng roài thì trong baàu trôøi chæ coù moät maët traêng, chöù khoâng coù caùi gì khaùc. Söï che phuû naøy laâu nay chuùng ta bò meâ laàm, chuùng ta khoâng bieát, neân chuùng ta chaáp nhaän söï che phuû ñoù laø chuùng ta. Cho neân muoân kieáp khoâng thaáy ñöôïc voâ sö trí hay laø caùi taùnh giaùc. Chính vì vaäy maø trong kinh Laêng Nghieâm, ñöùc Phaät cuõng noùi veà caùi nghóa khaùch traàn, toâi thaáy noù quaù hay..

Baây giôø toâi hoûi quí vò, khi mình ngoài thieàn mình thaáy voïng töôûng. Coù ngöôøi naøo khoâng thaáy khoâng? Neáu khoâng thaáy voïng töôûng laø ñang theo noù, phaûi khoâng? Coøn thaáy ñöôïc voïng töôûng laø mình thaáy. Mình thaáy thì voïng töôûng laø caùi bò thaáy. Coøn caùi hay thaáy khoâng phaûi laø voïng töôûng, phaûi khoâng? Caùi bò thaáy laø voïng töôûng. Maø caùi hay thaáy khoâng phaûi laø voïng töôûng. Nhö vaäy caùi hay thaáy ñöôïc voïng töôûng ñoù, caùi ñoù khoâng phaûi laø voïng. Maø noù laø moät caùi saùng suoát, moät caùi trí tueä maø toâi noùi naõy giôø ñoù. Laø caùi höõu sö trí môùi ñoù. Nhôø coù höõu sö trí môùi bieát coù voïng töôûng môùi thaáy ñöôïc voïng töôûng. Bôûi thaáy voïng töôûng neân voïng töôûng khoâng phaûi laø mình. Vì noù laø caùi bò thaáy. Coù bao giôø noùi toâi thaáy bình hoa, maø noùi thaáy bình hoa, noùi bình hoa laø toâi ñöôïc khoâng? Bình hoa laø caùi bò thaáy phaûi laø caùi beân ngoaøi. Maø toâi laø caùi hay thaáy. Nhö vaäy thì noùi thaáy bình hoa thì bình hoa khoâng phaûi laø toâi. Baây giôø thaáy voïng töôûng thì voïng töôûng laø toâi ñöôïc khoâng? Nhöng baây giôø quí vò coù bò noù daãn khoâng? Noù khoâng phaûi laø mình thì taïi sao laïi bò noù daãn. Ñoù laø meâ phaûi khoâng? Bôûi meâ neân chaïy theo noù, roài noù daãn mình.

Nhö vaäy chuùng ta tu laø thaáy ñöôïc voïng töôûng, bieát noù laø caùi bò mình thaáy. Cho neân trong kinh Laêng Nghieâm Phaät môùi noùi "Khaùch Traàn". Khaùch laø sao? Trong ñoù Phaät daïy roõ. Nghóa laø nhö ngöôøi coù vieäc ñi tôùi nhaø nghæ. Döøng laïi ôû nghæ moät ñeâm, ngöôøi nghæ moät ñeâm, saùng hoï quaûy haønh lyù hoï ñi. Ngöôøi tôùi nghæ roài ñi thì goïi ñoù laø khaùch. Coøn ngöôøi chuû nhaø nghæ ñoù coù ñi khoâng? Khoâng ñi. Ñoù laø chuû.

Nhö vaäy caùi thaáy voïng töôûng noù coù ñi khoâng? Noù coù sanh dieät nhö voïng töôûng khoâng? Voïng töôûng qua maát, qua maát caùi naøy tôùi caùi kia thì ñoù laø khaùch. Coøn caùi thaáy voïng töôûng khoâng phaûi laø khaùch, maø coù theå taïm noùi laø chuû, phaûi khoâng?

Nhö vaäy thì ñoù laø moät caùi thí duï cho chuùng ta thaáy heát söùc laø roõ. Taát caû voïng töôûng laø caùi bò thaáy. Laø khoâng phaûi chuùng ta. noù laø caùi bò chuùng ta bieát, chuùng ta thaáy. Nhö vaäy ñöøng laàm cho noù laø mình. Voïng töôûng goàm heát: Tham, saân, si, maïn, nghi, aùc kieán roài ñuû thöù. Nhöõng caùi ñoù ñeàu laø loaïi voïng töôûng. Nhö vaäy mình bieát noù laø caùi bò mình bieát, thì mình khoâng coù laàm meâ, chaïy theo noù. Ñoù laø toâi thí duï khaùch.

Coøn traàn thì Phaät noùi thí duï: Nhö saùng sôùm maët trôøi leân töø phöông Ñoâng, coù aùnh saùng soi voâ trong nhaø theo keû hôû. Mình nhìn choã keû hôû aùnh saùng soi voâ ñoù seõ thaáy. Mình thaáy caùi gì? Thaáy buïi trong hö khoâng laêng xaêng, laêng xaêng, laêng xaêng. Nhö vaäy buïi trong hö khoâng laêng xaêng, laêng xaêng ñoù, Phaät goïi laø “Traàn”. Buïi laø caùi laêng xaêng, laø caùi ñoäng. Ñoäng cho neân caùi töôùng sinh dieät. Coøn caùi hö khoâng chöùa buïi ñoù, thì caùi hö khoâng ñoù coù ñoäng khoâng? Khoâng ñoäng. Maø khoâng ñoäng cho neân khoâng sanh dieät.

Cuõng nhö vaäy chuùng ta thaáy voïng töôûng laêng xaêng, ñeán ñi. Coøn caùi thaáy, hay thaáy, noù khoâng coù ñeán ñi. Nhö vaäy quaù roõ roài. Nghóa laø ngay nôi ñoù chuùng ta ñaõ bieát caùi gì hö, caùi gì thöïc. Ngay nôi baûn thaân mình, trong nhöõng giôø phuùt ngoài tu, thaáy roõ khoâng coù nghi ngôø.

Nhö vaäy taát caû chuùng ta bieát roõ roài thì baây giôø phaûi laøm sao cho voïng töôûng laéng xuoáng ñaây? Muoán voïng töôûng laéng xuoáng, thì toâi ñaët caâu hoûi, loùng laëng voïng töôûng baèng caùch naøo? Thì ñaây coù nhöõng caùch:

Caùch thöù nhaát laø bieát roõ voïng töôûng tieáp noái, laø nguoàn goác cuûa sanh töû. Nhìn xem söï sanh dieät cuûa noù thoâi khoâng caàn laøm gì nöõa. Nghóa laø thaáy roõ voïng töôûng laø caùi goác cuûa sinh töû, noù lieân tuïc tieáp noái nhö vaäy. Noù laø caùi goác cuûa sinh töû, thaáy roõ noù. Noù hieän bao nhieâu thaáy baáy nhieâu, thaáy roõ raøng. nhìn töôøng taän noù, khoâng coù leä thuoäc, khoâng coù theo, khoâng coù dieät. Bôûi vì chuùng ta quan nieäm sai laàm raèng "Dieät voïng töôûng". Ñoù laø quan nieäm raát sai laàm. Ñaõ voïng thì doái. Doái laøm sao maø dieät ñöôïc. Cuõng nhö maây laø khoâng thaät, chuùng ta muoán ñaäp noù cho noù naùt, khoâng ñöôïc. Cho neân noùi tôùi voïng töôûng laø noùi caùi kheùo loùng laàn laàn cho noù laëng xuoáng. Chôù khoâng coù chaïy theo.

Bôûi vaäy cho neân ñaàu tieân laø chuùng ta coù caùi nhaän xeùt töôøng taän. Voïng töôûng laø caùi nguoàn goác cuûa sinh töû. Coøn nieäm khôûi laø coøn sinh töû. Bieát roõ nhö vaäy, khoâng coøn nghi ngôø gì heát. Chuùng ta bieát nhö vaäy roài, chuùng ta khoâng coù leä thuoäc, chuùng ta khoâng coù chaïy theo. Coøn neáu mình khoâng bieát, mình cöù nghó raèng voïng töôûng laø mình, thì mình leä thuoäc, mình chaïy theo. Ñoù laø caùi böôùc ñaàu ñeå ñi vaøo luùc tu loùng laëng voïng töôûng.

Roài tôùi böôùc thöù hai laø chuùng ta phaûi thaáy, nieäm tröôùc vöøa laëng, nieäm sau chöa sanh. Khoaûng hôû troáng laø hieän thaân cuûa baûn lai dieän muïc. Quí vò nhôù, nieäm tröôùc noù daáy leân, daáy leân roài noù laëng. Sau coù nieäm nöõa. Nhöng mình ñöôïc 3 phuùt, 5 phuùt nieäm thöù hai. Thì caùi khoaûng 3 phuùt, 5 phuùt ñoù laø caùi gì, thì caùi khoâng phaûi voïng töôûng, maø mình thaáy voïng töôûng naøy laëng, voïng töôûng kia sanh. Luùc ñoù chæ coøn coù caùi thaáy cuûa mình, phaûi khoâng? Chæ coøn caùi thaáy cuûa voïng töôûng, caùi thaáy ñeå thaáy voïng töôûng. Caùi thaáy ñoù laø ñaõ hieän thaân caû caùi baûn lai dieän muïc roài. Coøn caùi gì, coù gì maø buoàn.

Nhö vaäy thì cöù voïng töôûng naøy laëng, caùi hôû troáng hoaëc laø nöûa phuùt hoaëc 1 phuùt, mình thaáy ñöôïc khoaûng laëng ñoù thì mình cöôøi, hay laø mình hieän tieàn. Nhö vaäy ñoù laø moät böôùc tieán ñeå cho chuùng ta khoâng coøn sôï. Noùi mình tu sao khoâng coù keát quaû. Quí vò thaáy coù keát quaû chöa? Coù ai ngoài maø cöù lieân tuïc khoâng coù hôû moät chuùt naøo khoâng? Chaéc coù hôû. Hôû  nhieàu, hôû ít, phaûi khoâng? Nghóa laø coù caùi naøy laëng, roài moät chuùt caùi kia khôûi leân.

Taïi vì mình coù caùi khoå, cöù thaáy voïng töôûng maø khoâng thaáy mình. Cuõng nhö thaáy tay chöù khoâng thaáy caùi thaáy, phaûi khoâng? Mình cöù queân mình maø chaïy theo vaät. Cuõng nhö queân mình maø chaïy theo voïng töôûng. Bôûi vaäy neân voïng töôûng coù thì töôûng nhö laø mình coù. Voïng töôûng laëng töôûng nhö mình khoâng coù. Nhö baây giôø mình thaáy roõ raøng, voïng töôûng coù, voïng töôûng laëng. Maø khi voïng töôûng laëng, trong khi chöa coù caùi thöù hai, thì khoaûng ñoù laø ai, ai ñang hieän höõu? Ai hieän höõu luùc ñoù? Nhö vaäy thì coøn gì maø sôï, coøn gì maø nghi. Nghóa laø voïng töôûng khoâng coù. Toâi noùi ví duï khoâng coù voïng töôûng laø khoâng coù khaùch. Khoâng coù khaùch maø ai ngoài thaáy ñöôïc voïng töôûng khoâng coù. Thì oâng chuû hieän tieàn. Nhö vaäy ñoù laø baûn lai dieän muïc ñang coù maët chôù ñaâu phaûi laø khoâng coù. Noù ñang coù maët mình khoâng bieát. Nhö vaäy quí vò thaáy, chuùng ta nhaän bieát ñöôïc nhö vaäy ñoù laø chuùng ta ñang tu, maø vui vôùi caùi tu. Nghóa laø chæ caàn laâu laâu heù moät chuùt möøng, heù moät chuùt laø möøng. Chôù coøn mình taïi baây giôø cöù ñieåm maët voïng töôûng khoâng haø. Bôûi vaäy neân töø khi ngoài cho tôùi khi ra nhôù voïng töôûng. Heát chuù naøy tôùi chuù kia, tôùi chuù noï. Khoâng bao giôø bieát coù mình. Baây giôø phaûi nhìn laïi. Nghóa laø khi voïng töôûng naøy leân, roài laëng, tôùi voïng töôûng roài khoaûng hôû giöõa naøy, luùc ñoù mình ñang hieän tieàn. Nhö vaäy mình hieän tieàn nhieàu hôn laø voïng töôûng chôù, phaûi khoâng? Nhö vaäy thì quí vò môùi thaáy, mình tu laø coù keát quaû thöïc teá, chôù khoâng phaûi mình ñang laøm chuyeän khoâng coâng voâ ích. Coù keát quaû thöïc söï chôù khoâng phaûi laø khoâng coâng.

Bôûi vì laâu nay nhieàu khi toâi nghe quí vò than, noùi sao maø töø voâ ngoài tôùi ra, tôùi xaû, thaáy voïng töôûng khoâng haø. Bôûi vì taïi nhìn noù thì thaáy noù, phaûi khoâng? Giaû söû böõa nay mình thaáy 100 chuù trong 2 giôø ñoàng hoà. Mai mình thaáy coù 90 chuù haø. Maø cuõng laø thaáy voïng töôûng. Moát coøn coù 70 chuù cuõng laø thaáy voïng töôûng. Bôûi vì mình cöù thaáy voïng töôûng, laø queân mình. Baây giôø mình phaûi thaáy, khi khoâng coù voïng töôûng laø luùc ñoù mình ñang hieän tieàn. Nhö vaäy coäng laïi nhöõng khoaûng hôû ñoù, doàn laïi coi nhieàu hôn voïng töôûng hay khoâng? Nhö vaäy mình hieän ra nhieàu hôn laø voïng töôûng. Nhö vaäy laø thaáy mình. Taïi queân mình caùi kieåu thaáy tay. Cho neân heát tay roài khoâng thaáy ñoù. Roài cöù coù ñöa tay coù thaáy, khoâng ñöa tay laø khoâng thaáy. Cöù nhö vaäy maø mình cöù thaáy tay hoaøi. Maø khoâng thaáy caùi hay thaáy thaáy tay. Mình queân caùi hay thaáy voïng töôûng, cho neân khi voïng töôûng hôû, khoaûng naøo caùi khoaûng hôû laø chuû ñang hieän tieàn. Bôûi vì ñaâu coù caùi gì laøm cho môø. Coøn voïng töôûng leân, thaáy noù cho neân môø, queân caùi mình ñi. Ñoù laø caùi leõ thaät cho taát caû quí vò hieåu. Roõ raøng khoâng coù nghi ngôø. Nhö vaäy laø tu ñoù. loùng laëng nhö vaäy ñoù laø tu.

Roài moät ñieåm thöù ba nöõa, mình phaûi thaáy roõ, nhaän ñuùng söï thaät, voïng töôûng laø hö doái, khoâng theo. Khoâng theo voïng töôûng laø ñang soáng vôùi caùi chaân taâm baát sanh baát dieät. Nghóa laø mình khoâng theo voïng töôûng laø mình ñang soáng vôùi caùi chaân taâm hay laø ñang soáng vôùi caùi chaân taùnh, thöïc taùnh cuûa mình. Khoâng theo voïng töôûng laø ñang soáng vôùi caùi thöïc taùnh cuûa mình. Chôù khoâng coù gì laï heát.

Taïi sao noùi khoâng theo, bôûi vì thaáy noù, noù ñi roài thoâi, thì caùi thöïc taùnh mình noù hieän tieàn. Nhö vaâî mình ñang ngoài trong caùi taùnh giaùc. Mình ñang soáng vôùi caùi taùnh giaùc, chôù mình khoâng phaûi ñang soáng vôùi voïng töôûng. Nhö vaäy thaáy voïng töôûng ñeå bieát mình; chôù khoâng phaûi thaáy voïng töôûng ñeå roài bieát voïng töôûng, thaáy voïng töôûng ñeå bieát khi coù khi khoâng, vaø mình luoân luoân laø hieän tieàn. Ñoù laø caùi yù bieát voïng töôûng, nhaän chaân noù laø hö doái khoâng theo, thì ñoù laø ñang soáng vôùi chaân taâm baát sanh baát dieät cuûa chính mình, chôù khoâng coù gì heát. Ñoù laø 3 ñieåm öùng duïng ñeå cho chuùng ta tu. Khoâng coù nghi ngôø gì.

Roài ñeán chaëng thöù ba ñaây laø döùt saïch taäp khí muoân ñôøi. Töø caùi thöù hai ñeán caùi thöù ba naøy laø caùi tinh thaàn Thieàn toâng roài ñoù. Ñi thaúng trong Thieàn toâng. Trong Thieàn toâng khi mình nhaän ñöôïc mình coù caùi baûn lai dieän muïc roài. Giaû söû loùng ñöôïc voïng töôûng xuoáng, laëng roài, thì luùc ñoù laø luùc mình xong vieäc heát, mình ñaõ thaønh coâng vieân maõn chöa? Tuy laø mình thaáy voïng töôûng khoâng coøn, nhöng maø vaãn coøn phaûi tu, phaûi coá gaéng, phaûi döùt heát taäp khí.

Chöõ taäp khí ôû ñaây, noùi cho quí vò deã hieåu, chöõ taäp laø nhoùm hôïp. Khí laø caùi hôi. Nhöõng taäp khí laø nhöõng hôi, noù nhoùm hôïp laâu thaønh ra moät caùi gì thaám saâu ôû trong. Neân trong saùch, trong kinh hay thí duï, nhö tay chuùng ta naém moät con caù gì maø tanh nhieàu. Chuùng ta naém chöøng 5 phuùt buoâng ra thì tay hoâi ít phaûi khoâng? Naém tôùi 10 phuùt, naém tôùi 1, 2 giôø ñoàng hoà buoâng ra thì tay laøm sao? Neáu naém con caù hoâi nhieàu, tanh nhieàu, tôùi 2 giôø ñoàng hoà, khi chuùng ta buoâng caù ra, roài laáy nöôùc röûa, röûa saïch, ñöa tay voâ muõi ngöûi, coøn tanh khoâng? Caùi nhôùt, caùi dô noù heát, nhöng coøn hôi cuûa noù ñoù vaãn coøn thaám. Bôûi vaäy cho neân phaûi röûa xaø boâng 5, 3 löôït noù môùi heát. Vì vaäy caùi coøn thaám maø khoâng coù hình töôùng, caùi ñoù goïi laø taäp khí. Chæ coù caùi hôi thoâi. Hôi maø noù vöông, thaám saâu quaù thì caùi hôi ñoù khieán cho mình khoù maø queân. Khoù maø laøm chuû ñöôïc. Vì vaäy neân noùi taäp khí.

Toâi noùi thí duï nhö trong kinh Ngaøi Ca Dieáp laø moät vò ñaïi A La Haùn trong thôøi Phaät. Ngaøi ñöôïc Phaät taùn thaùn voâ cuøng. Theá maø khi thaàn A Tu La ñeán ñaùnh nhaïc trong hö khoâng, caùi laøm sao? Ngaøi ñöùng daäy, Ngaøi muùa.

Moät vò A La Haùn laø giôùi haïnh nghieâm chænh voâ cuøng thì ñaâu coù daùm ca muùa. Ca muùa laø phaïm phaûi khoâng? Nhö vaäy trong caùi ñoù laø khoâng coù theå laøm. Maø khi  nghe ñaùnh nhaïc roài Ngaøi baát chôït ñöùng daäy muùa. Caùc vò khaùc hoûi Phaät taïi sao Ngaøi Ca Dieáp ñaïo ñöùc nhö vaäy, maø laïi coøn muùa theo tieáng nhaïc. Phaät noùi ñoù laø taäp khí nhieàu ñôøi cuûa Ngaøi Ca Dieáp. Noùi vaäy ñeå quí vò bieát caùi taäp khí.

Thí duï: Baây giôø ôû theá gian ngöôøi naøo laø nhaïc só, ca só, roài baây giôø xuaát gia ñi tu. Voâ chuøa giöõ giôùi raát nghieâm chænh. Giaû söû hoâm naøo ñoù coù maáy ngöôøi ca só, nhaïc só tôùi, hoï ñaùnh nhaïc, hoï ca nhöõng baøi hôi giöït maïnh ñoù, thì maáy ngöôøi ñoù laøm sao? Chaân coù nhòp khoâng?

Nhö vaäy ñeå thaáy caùi taäp khí maïnh laém. Noù baát chôït chôù khoâng coù duïng yù gì heát. Noù phaùt ra mình khoâng ngôø. Cho neân khi mình tu, mình ngoä ñöôïc chaân taâm. Mình nhaän ra ñöôïc caùi baûn lai dieän muïc roài, ñöøng töôûng nhö vaäy ñaõ xong. Maø coøn phaûi nhieàu naêm ñeå loùng saïch caùi taäp khí. Taäp khí loùng ñöôïc roài, saïch roài thì chöøng ñoù môùi laø xong vieäc. Coøn chöa loùng saïch thì chöa xong vieäc ñaâu.

Neân gaàn ñaây cuõng coù moät ít ngöôøi tu, laâu laâu cuõng loá daïng moät chuùt gì ñoù. Hoï thaáy, hoï tin raèng hoï thaáy ñöôïc caùi thaät. Thaáy ñöôïc roài haøi loøng. Ngang ñoù muoán tung hoaønh. Caøng tung hoaønh thì gaëp caûnh deã saân thì cuõng noåi saân. Gaëp caûnh ñaùng buoàn thì cuõng buoàn. Laø taïi vì caùi taäp khí chöa heát. Roát cuoäc moät thôøi gian roài cuõng nhö ai. Caùi gì mình thaáy noù bò môø.

Bôûi vaäy neân tu, khi ngoä roài, coøn phaûi nhieàu naêm noå löïc tu nöõa ñeå cho saïch taäp khí. Chuùng ta phaûi nhôù Ngaøi Traàn Toân Tuùc noùi laøm sao? Ngaøi daën raèng:

-Vieäc lôùn chöa saùng nhö ñöa ma meï. Vieäc lôùn ñaõ saùng nhö ñöa ma meï.

Môùi nghe thì nhö maâu thuaãn "Vieäc lôùn chöa saùng" töùc laø chuùng ta chöa ngoä ñöôïc baûn lai dieän muïc cuûa mình. Ñoù laø chöa saùng vieäc lôùn thì luùc ñoù phaûi ñem heát taâm löïc tu haønh, gioáng nhö ngöôøi ñöa ñaùm ma meï. Luùc ñoù khoâng coøn caùi nieäm gì khaùc hôn laø nghó töôûng tôùi meï. Thì caùi naøy cuõng vaäy, chuùng ta tu chöa ñöôïc ngoä ñaïo thì khoâng coøn caùi gì khaùc hôn laø phaûi chaêm chaêm tu haønh ñeå cho ñöôïc ngoä ñaïo. Ñoù laø "Vieäc lôùn chöa saùng" nhö ñöa ma meï.

Nhöng maø "Vieäc lôùn ñaõ saùng" taïi sao cuõng "Nhö ñöa ma meï?" Ñaõ saùng töùc laø ngoä roài. Ngoä roài thì chuyeän xong roài, coøn gì maø nhö ñöa ma meï. Ñoù laø noùi raèng khi mình ngoä roài nhöng taäp khí chöa coù heát, chöa coù saïch. Chuùng ta phaûi coá gaéng deïp saïch. Chuùng ta phaûi coá gaéng deïp saïch caùi taäp khí. Luùc ñoù cuõng laø luoân luoân chaêm chæ nhìn ngoù, vöøa coù moät caùi maùy ñoäng thoùi quen cuõ, laø mình phaûi deïp lieàn, boû lieàn, chôù khoâng coù hôø höõng, khoâng coù lô laø. Cuõng nhö ñöa ma meï vaäy.

Bôûi vaäy ai maø noùi ngoä roài thong thaû, töï do hoaønh haønh, thì toâi laéc ñaàu thoâi. Chôù khoâng coù tin. Phaûi laø 5 naêm, 10 naêm ñeå taát caû taäp khí mình noù saïch. Thí duï nhö mình quen caùi noùng. Ngoä ñaïo thì ngoä maø caùi noùng noù vaãn coøn. Gaëp vieäc thì noù cuõng noåi daäy. Baây giôø phaûi laøm sao doøm chöøng, xem xeùt, tìm kieám cho noù kyõ, cho noù thaáu ñaùo. Khi gaëp vieäc traùi yù, coù noù loù daïng nhö theá naøo, noù coøn tôùi côõ naøo, mình nhìn cho kyõ, thaáy cho töôøng taän thì chöøng ñoù mình bieát, mình ñaùnh giaù noù coøn naëng hay coøn nheï. Chöøng naøo gaëp nhöõng caûnh traùi yù 100% maø mình vaãn thaûn nhieân töï taïi thì chöøng ñoù mình môùi gaät ñaàu cöôøi. Tôùi ñaây mình môùi laø töï taïi, môùi laø töï do. Ñoù môùi laø luùc buoâng thoûng tay vaøo chôï ñöôïc. Chôù coøn tröôùc kia chöa, chöa coù phaûi laø ngöôøi buoâng thoûng tay vaøo chôï. Hieåu vaäy thì quí vò môùi thaáy caùi chuû yeáu cuûa söï tu haønh. Chôù khoâng thì chuùng ta laïi khoâng bieát tu tôùi ñaâu ñeå maø döøng, tôùi ñaâu maø ñöôïc thaûnh thôi. Töôûng raèng mình thaáy ñöôïc caùi ñoù laø mình ñöôïc thaûnh thôi roài. Chöa ñaâu, coøn taâp khí noù naëng neà laém. Mình phaûi raùng theo doõi, deïp tröø noù.

Cho neân caùi caâu cuûa Ngaøi Traàn Toân Tuùc nhaéc ñoù, laø caùi caâu raát quan troïng ñoái vôùi ngöôøi tu. Bôûi vì ña soá ngöôøi tu chuùng ta cöù haøi loøng raèng mình ñaõ bieát mình, ñaõ thaáy coù caùi chaân taâm, coù caùi Phaät taùnh. Roài cöù haøi loøng, roài ñem noùi, ñem daïy maø chính baûn thaân mình chöa coù saïch taäp khí. Cho neân khi ñuïng vieäc thì moïi caùi gì dôû, caùi gì xaáu, noù cuõng hieän ra roõ raøng. Chöa coù heát. Roài mình noùi mình ngoä ñaïo. Ngöôøi ta nghe, ngöôøi ta khen. Nhöng maø gaëp caûnh ñoù roài ngöôøi ta thaáy:

-UÛa! Sao thaày cuõng gioáng nhö toâi. Thaày noùi thaày ngoä, maø sao gaëp caûnh traùi toâi giaän, thaày gaëp caûnh traùi thaày cuõng giaän. Vaäy coù khaùc gì ñaâu.

Ngöôøi ta ñaùnh giaù caùi ngoä khoâng coù giaù trò. Ngöôøi ta töôûng ngoä cuõng nhö khoâng ngoä vaäy thoâi. Ñoù laø moät caùi raát laø nguy hieåm. Cho neân ai voäi vaøng cöù töôûng raèng nhö vaäy mình ñaõ xong. Thì ñoù laø caùi nguy hieåm. Laøm maát heát giaù trò quí baùu cuûa ngöôøi tu. Neân mình thaáy ñöôïc roài maø mình coøn phaûi bao nhieâu naêm ñeå reøn luyeän nöõa. Chöøng naøo taát caû caùi gì nghòch caûnh, thuaän caûnh ñeán vôùi mình, mình vaãn thaûn nhieân töï taïi. Khoâng coù baän bòu, khoâng coù dính moät chuùt xíu naøo, nhö vaäy môùi thöïc laø thöù thaät .

Ñoù laø chuyeän khoâng phaûi deã. Bôûi vaäy neân toâi noùi quí vò phaûi thuoäc loøng baøi keä maø toâi ñaõ daãn nhieàu laàn ôû trong saùch:

            Ñoán ngoä tuy ñoàng Phaät

            Ña sanh taäp khí thaâm

            Phong ñình ba thöôïng duõng

            Lyù hieän nieäm du xaâm.

Ñoù laø baøi keä raát laø thöïc teá. Heát söùc laø thieát yeáu. "Ñoán ngoä tuy ñoàng Phaät" nghóa laø choã mình thaáy gioáng nhö Phaät roài. Phaät thaáy laøm sao, mình cuõng thaáy nhö vaäy. Phaät noùi caùi gì mình hieåu heát. Nhö vaäy ñoán ngoä ñoàng Phaät roài.

Nhöng maø khaùc vôùi Phaät ôû choã "Ña sanh taäp khí thaâm". Nhieàu ñôøi caùi taäp khí saâu daày quaù ñi. Bôûi vaäy neân Phaät ngoä nhö vaäy, roài ñi tôùi ñaâu bò ngöôøi ta haønh haï, maéng chöûi Ngaøi vaãn thaûn nhieân. Coøn mình cuõng ngoä, maø ñi tôùi ñaâu bò ngöôøi ta maéng chöûi thì mình noåi saân ñuøng ñuøng, phaûi khoâng? Nhö vaäy ñoù tuy caùi thaáy thì ñoàng maø tôùi gaëp vieäc laïi khaùc. Noù khoâng gioáng. Laø taïi vì taäp khí chuùng ta quaù saâu daày.

"Phong ñình ba thöôïng duõng" töùc laø gioù döøng roài. Chuùng ta ra bieån thaáy ñoù, moät traän doâng thoåi qua, soùng döôùi bieån daäy aàm aàm. Traän doâng qua roài (noù qua roài töùc laø heát) nhöng maø 15 phuùt, 20 phuùt sau soùng vaãn coøn aàm aàm, chöa coù heát, phaûi khoâng? Cuõng nhö vaäy khi chuùng ta ngoä ñaïo thì caùi meâ noù heát roài nhöng maø taäp khí nhieàu ñôøi vaãn coøn. Söùc maïnh noù vaãn loâi keùo, thuùc ñaåy ta, chuùng ta khoâng laøm chuû ñöôïc. Nhö vaäy cho neân phaûi noã löïc, phaûi tu haønh, chôù khoâng loâi thoâi ñöôïc. Ñoù laø moät ñieàu raát thieát yeáu.

Keá ñoù nöõa "Lyù hieän nieäm du xaâm". Lyù ñoù laø chæ cho taùnh giaùc, tính thaät maø naõy giôø toâi chæ cho quí vò thaáy, moät caùi khoaûng hôû cuûa nieäm naøy nieäm kia ñoù, laø caùi taùnh giaùc coù hieän tieàn trong ñoù. Caùi ñoù mình nhaän ra ñöôïc roài nhöng maø nieäm naøy nieäm kia cöù lieân tuïc, cho neân chöa coù döøng, chöa coù heát.

Nhö vaäy thì chuùng ta tuy ñöôïc moät caùi phuùc duyeân lôùn, thöùc tænh giaùc ngoä. Nhöng maø thöùc tænh, giaùc ngoä roài, chöa phaûi laø chuùng ta heát taát caû nhöõng caùi thoùi quen, nhöõng caùi taät xaáu cuûa muoân ñôøi coøn ñeå laïi. Cho neân chuùng ta phaûi noã löïc, phaûi tu haønh, chöøng naøo nhöõng thoùi quen, nhöõng taät xaáu ñoù heát, chöøng ñoù chuùng ta môùi yeân loøng maø ngoài chôi ôû döôùi coäi caây. Hay laø noùi theo nhöõng thuôû xöa laø ngoài thoåi saùo treân löng traâu chaúng haïn. Mình bao giôø ñöôïc nhö vaäy thì chöøng ñoù môùi yeân oån, moùi laøm moïi Phaät söï khoâng coù trôû ngaïi. Ñoù laø lôøi keä maø chö Toå hoài xöa ñaõ kinh nghieäm daïy chuùng ta phaûi nhôù, khoâng coù neân queân.

Nhöng baây giôø trong khi muoán laøm saïch taäp khí ñoù, phaûi laøm sao ñaây? Ñoù laø moät caâu hoûi. Muoán saïch taäp khí ñoù phaûi laøm sao cho noù saïch. Ôí ñaây chuùng ta daãn lôøi cuûa Toå Laâm Teá daïy. Toå Laâm Teá daïy laøm sao? "Tuøy duyeân tieâu cöïu nghieäp", roài gì nöõa? "Nhaäm  vaän tröôùc y xieâm". Ñoù laø chuùng ta tu ñeå laën heát nhöõng caùi thoùi quen, taäp khí cuõ.

            Tuøy duyeân tieâu cöïu nghieäp,

            Nhaäm vaän tröôùc y xieâm.

Ñoù laø vieäc laøm Phaät laøm Toå maø Ngaøi noùi vôùi oâng Thöôøng Thò ñoù, phaûi khoâng? Chuùng ta ôû ñaây daïy laøm Phaät laøm Toå baèng caùch laø "Tuøy duyeân tieâu cöïu nghieäp". Tuøy duyeân tieâu cöïu nghieäp laø laøm sao? Noùi thì deã, thuoäc loøng cuõng deã maø hoûi laøm sao thì khoâng bieát.

"Tuøy duyeân tieâu cöïu nghieäp". Chöõ duyeân ñaây laø chæ cho moïi söï vieäc xaûy ñeán vôùi mình. Moïi söï vieäc xaûy ñeán vôùi mình, toát xaáu, hay dôû, phaûi quaáy moïi caùi ñoù noù ñeán vôùi mình. Maø ñeán vôùi mình ñoù, tyû duï nhö caùi xaáu ñeán vôùi mình, mình phaûi laøm sao? Laøm sao goïi laø tuøy duyeân? Xaáu ñeán vôùi mình, roài caùi toát ñeán vôùi mình, mình phaûi laøm sao laø tuøy duyeân. Nhö vaäy toát ñeán thì nhaän ñoù laø toát. Xaáu ñeán thì nhaän ñoù laø xaáu. maø khoâng coù caùi nieäm möøng ñöôïc caùi toát. Giaän bò caùi xaáu. Thì ñoù  laø bieát tuøy duyeân. Caùi gì noù ñeán thì cöù ñeán, roài qua.

Coøn mình baây giôø thì sao? Toát ñeán thì vui, xaáu ñeán thì buoàn, phaûi khoâng? Bôûi vaäy cho neân chöa phaûi laø tuøy duyeân. Tuøy duyeân thì khoâng coù dính, khoâng coù maéc.

Gioáng nhö caùc vò chö Thieân maø raûi hoa tôû trong hoäi cuûa Ngaøi Duy Ma Caät ñoù. Naém hoa chö Thieân raûi hoa truùng caùc vò A La Haùn noù dính. Qua caùc vò Boà taùt rôùt tuoát. Rôùt tuoát ñoù laø tuøy duyeân ñoù. Coøn dính laø coøn keït, coøn chaáp. Chaáp laø khoâng phaûi tuøy duyeân. Nhö vaäy tuøy duyeân naøy noù quaù roäng, maø noù quaù hay. Soáng tuøy duyeân laø toát ñeán, xaáu ñeán, hay ñeán, dôû ñeán, phaûi ñeán, quaáy ñeán, caùi gì ñeán, ñeán thì cöù ñeán nhöng maø khoâng dính moät caùi gì heát. Ñoù laø cuoäc soáng tuøy duyeân.

Quí vò kieåm laïi mình coi coù tuøy duyeân ñöôïc chöa? Chöøng naøo maø taát caû caùi ñoù ñeán töï taïi, khoâng coù moät chuùt gì vöôùng baän, khoâng coù moät chuùt gì nhieãm oâ, thì ñoù môùi thöïc laø tuøy duyeân. Maø tuøy nhö vaäy, laâu ngaøy caùi nghieäp cuõ laàn laàn noù heát. Maø nghieäp cuõ heát ñoù laø do mình kheùo tuøy duyeân. Bôûi vì caùi nghieäp cuõ mình ñaâu phaûi mình coù maët môùi ñôøi naøy, maø tôùi voâ soá kieáp roài, thì bao nhieâu thöù: naøo thöông naøo gheùt naøo ñuû thöù noù coøn. Noù coøn ôû nôi ngöôøi naøy, ngöôøi kia vôùi mình lieân heä. Cho neân khi mình soáng thì gaëp caùi duyeân toát laø caùi nghieäp cuõ toát cuûa mình coøn, cho neân hoï xöû toát vôùi mình. Gaëp caùi duyeân xaáu laø caùi nghieäp cuõ xaáu cuûa mình thuôû tröôùc coøn, cho neân mình bò ngöôøi ta xöû xaáu. Thì taát caû caùi toát xaáu ñoù noù ñeán maø khoâng dính caùi gì heát thì coøn gì maø traû vay, phaûi khoâng? Khoâng coøn traû, khoâng coøn vay, nhö vaäy môùi laø tieâu ñöôïc nghieäp cuõ. Chôù coøn neáu coøn traû coøn vay thì heát tieâu. Noù taêng chôù noù khoâng coù tieâu.

Ñoù, caùi yù tuøy duyeân noù laø nhö vaäy. Neân nghe moät caâu noùi noù nheï laém, ñôn giaûn laém, deã thuoäc laém. Maø soáng ñöôïc nhö caâu ñoù heát söùc laø cay. Noù phaûi laø coâng phu, phaûi laø nhieàu thôøi gian laøm môùi ñöôïc. Ñoù laø noùi caùi ñeå tieâu nghieäp cuõ.

Baây giôø caùi hieän taïi laø gì? "Nhaäm vaän tröôùc y xieâm". Coøn hieän taïi ñoái vôùi cuoäc soáng baây giôø thì chöõ "Nhaäm vaän" toâi dòch laøm sao quí vò nhôù khoâng? Nhaäm vaän töùc laø hoàn nhieân. Nghóa laø mình maëc aùo, aên côm, laøm taát caû coâng taùc moät caùch hoàn nhieân. Khoâng coù caùi nieäm tham, saân, si gì chen voâ heát. Nghóa laø soáng trong hieän taïi thì hoàn nhieân, khoâng coù theâm moät caùi gì ñeå taïo thaønh nghieäp môùi. Roài hoàn nhieân cho neân taâm mình khoâng coù moät caùi yù, tham, caùi yù saân, yù phieàn haø, yù thích thuù gì heát. Noù thaûn nhieân töï taïi ñoái vôùi cuoäc soáng ngay baây giôø. AÊn côm, maëc aùo noù nhö vaäy heát. Ñoù laø chæ cho mình soáng hieän taïi, khoâng gaây theâm nghieäp ñeå cho vò lai.

Vaäy thì nghieäp cuõ laø do mình bieát tuøy duyeân cho neân noù heát. Nghieäp môùi thì mình hoàn nhieân khoâng gaây. Nhö vaäy töùc laø heát nghieäp. Cuõ traû maø môùi khoâng vay thì heát nôï khoâng? Thì ñoù laø heát nôï. Chæ coù hai caâu ñoù thoâi, toâi nghieäm, toâi thaáy quaù hay. Nhö vaäy thì caùi naøy coù tu khoâng? Mình thìnoùi tu laø phaûi coâng phu theá naøy, coâng phu theá kia. Ngaøi thì "Tuøy duyeân tieâu cöïu nghieäp", nghe thaûnh thôi quaù.

"Nhaäm vaän tröôùc y xieâm" nghóa laø hoàn nhieân maëc aùo, aên côm, töï taïi vaäy ñoù. Nhö vaäy, nhöng maø töï taïi trong caùi khoâng taïo nghieäp môùi. Hoàn nhieân trong caùi khoâng taïo nghieäp môùi. Tuøy duyeân ñeå traû nghieäp cuõ. Nhôù caùi ñoù. Nghieäp cuõ traõ heát laø nôï tröôùc xong. Nghieäp môùi khoâng vay, thì nôï sau khoâng coù. Khoâng töï taïi giaûi thoaùt laø gì? Quí vò thaáy bao nhieâu ñoù laø caû moät vaán ñeà tu haønh raát laø quan troïng. Nhö vaäy caùi phaàn naøy quí vò thaáy roõ roài ñoù.

Roài baây giôø tôùi caùi phaàn b. Toâi goïi laø hai chaëng ñöôøng. Treân laø toâi noùi ba chaëng phaûi khoâng? Ba chaëng, chaëng thöù nhaát laø gì?

Chaëng thöù nhaát laø tu Quaùn soå töùc, tuøy töùc vaø bieát voïng. Caùi ñoù môùi laø bieát thoâi. Qua chaëng thöù hai laø loùng laëng voïng töôûng, nhaän ra baûn lai dieän muïc. Ñoù roài ñeán chaëng thöù ba naøy laø döùt taäp khí muoân ñôøi.

Ñoù laø ba caùi chaëng lôùn. Nhöõng chi tieát nhoû toâi ñaõ noùi roài. nhö vaäy thì ba chaëng ñoù toâi goïi laø tieäm tu ñoán ngoä. Tieäm tu nghóa laø mình y theo lôøi Phaät daïy maø tu töø töø. Töø töø roài tôùi cuoái cuøng mình ngoä ñöôïc caùi baûn lai dieän muïc. Roài sau mình döùt saïch taäp khí.

Ñoù laø ñi thöù töï töø thaáp leân cao, cho neân goïi laø tieäm tu maø ñoán ngoä. Thì caùi ñoù phuø hôïp vôùi trong kinh. Khi naõy toâi ñaõ keå giaùo lyù haïnh quaû ñoù. töø mình hoïc giaùo lyù cuûa Phaät roâì öùng dung tu haønh. Töø öùng duïng tu haønh roài ñaït keát quaû. Maø ñaït ñöôïc keát quaû cuûa ngöôøi tu laø caùi quaû gì? laø caùi quaû ngoä ñöôïc, nhaäp ñöôïc caùi baûn lai dieän muïc. Hay laø caùi voâ sö trí. Caùi voâ sö trí mình nhaäp ñöôïc, voâ sö trí ñoù laø keát quaû. Cho neân tu thaønh Phaät laø ngoä ñöôïc voâ sö trí cuûa mình hay giaùc ngoä ñöôïc caùi khoâng sinh khoâng dieät chính cuûa mình, con ngöôøi thöïc cuûa mình.

Bôûi vaäy cho neân ñöùc Phaät, quí vò nhôù Ngaøi raát laø bình thöôøng. Ngaøi tu Ngaøi thaønh Phaät thì Ngaøi cuõng soáng nhö taát caû moïi ngöôøi cuõng aên cuõng maëc v.v... Nhöng maø caùi meâ cuûa moïi ngöôøi laø chaïy theo voïng töôûng taïo nghieäp luaân hoài. Ngaøi giaùc, Ngaøi khoâng taïo nghieäp. Ngaøi trôû veà caùi taùnh giaùc vieân maõn cuûa Ngaøi. Soáng an truù trong ñoù.

Ngaøi ñöôïc giaùc ngoä vieân maõn, töï taïi giaûi thoaùt. nhö vaäy ñöôøng meâ, ñöôøng giaùc ñoù laø caùi choã chuû yeáu cuûa ñaïo Phaät. Chôù khoâng phaûi thaàn thoâng, khoâng phaûi pheùp laï, phaûi khoâng? Thaàn thoâng pheùp laï khoâng phaûi laø troïng taâm cuûa ñaïo Phaät. Troïng taâm cuûa ñaïo Phaät laø bieát roõ caùi hö doái, taïm bôï ñeå mình ñöøng bò noù loâi daãn tieáp tuïc trong caùi hö doái. Ñoù laø thoaùt ly sinh töû. Roài nhaän ra ñöôïc caùi theå baát sanh, baát dieät laø caùi giaûi thoaùt. nhö vaäy ñoù laø caùi troïng taâm cuûa Phaät daïy.

Cho neân trong kinh noùi raèng “Khai thò ngoä nhaäp”, töùc laø chæ cho chuùng ta thaáy ñöôïc nôi chuùng ta coù caùi thaät. Ngoä ñöôïc caùi ñoù roài chuùng ta öùng duïng ñeå theå nhaäp caùi ñoù. maø theå nhaäp caùi ñoù goïi laø giaùc ngoä. Cho neân mình hoïc Phaät mình môùi thaáy raèng, troïng taâm cuûa ñaïo Phaät laø ñi töø caùi meâ sang caùi giaùc. Maø giaùc ñöôïc vieân maõn laø thaønh Phaät. Coøn giaùc töøng phaàn laø Boà taùt hay La Haùn. Cho neân toâi khuyeán khích quí vò phaûi öùng duïng tu töø caùi ñeám hôi thôû, roài theo hôi thôû. Nhöõng caùi ñoù raát laø taàm thöôøng nhöng ñeå mình giaùc ngoä raèng, caùi thaân naøy chæ laø taïm bôï, soáng trong caùi hôi thôû ra vaøo thoâi. Khoâng coù beàn, khoâng coù laâu, khoâng coù thöïc. Ñoù laø mình giaùc ngoä. Roài bieát ñöôïc bao nhieâu thöù taâm voïng töôûng cuûa mình, ñeàu laø caùi töôùng hö doái khoâng thaät, khoâng ñeå cho noù loâi daãn. Ñoù laø giaùc ngoä maø giaùc ngoä ñoù laø giaùc ngoä thaân, giaùc ngoä taâm ñoù laø töøng phaàn. Vì vaäy maø goïi noù laø tieäm tu. Noù ñi töøng böôùc töøng böôùc. Giaùc caùi naøy roài giaùc caùi kia cho tôùi sao ñöôïc vieân maõn. Coøn neáu ñi xa hôn nöõa thì tôùi giaùc ngoä hoaøn toaøn, töùc laø saïch heát taäp khí ñöôïc vieân maõn giaùc ngoä, thì ñoù laø caùi choã chaân thaät cöùu caùnh.

Nhö vaäy ñoái vôùi ngöôøi tu ñeán ñoù môùi goïi laø xong boån phaän cuûa mình. Chôù chöa ñeán ñoù laø chöa xong.  Quí vò nghe ñoaïn naøy thì thaáy roõ yù nghóa thaâm traàm cuûa söï tu.

Ñeå tieáp vôùi baøi giaûng kyø tröôùc trong phaàn ba, laø ñöôøng loái tu. Toâi ñaõ coù chia ra ba chaëng ñöôøng. Ba chaëng ñöôøng ñoù laø phaàn tröôùc noùi veà tieäm tu ñoán ngoä. Baây giôø tôùi phaàn thöù hai laø hai chaëng ñöôøng laø ñoán ngoä tieäm tu. Bôûi vì ngöôøi tu coù khi vaøo ñaïo vôùi taâm tö chöa coù dính maéc gì ñaïo lyù heát hay chöa thaám nhuaàn vì ñaïo lyù. nhôø tu töø töø, hoïc töø töø roài môùi hieåu. Nhö vaäy töø caùi tu hoïc töø töø tieán leân, ñoù goïi laø tieäm tu. Roài töø tieán leân ñoù ñöôïc chöùng ngoä, thì goïi ñoù laø ñoán ngoä. Coøn coù nhöõng ngöôøi do tuùc duyeân nhieàu ñôøi, chæ caàn gaëp moät duyeân laønh, duyeân toát boãng döng ñöôïc ngoä ñaïo.

Nhö tröôøng hôïp cuûa Luïc Toå Hueä Naêng. Chæ nghe noùi moät caâu hay laø nghe moät baøi kinh ngöôøi ta tuïng, tôùi caùi caâu maø noù thích hôïp vôùi sôû nguyeän taâm tö cuûa Ngaøi, nghe tôùi ñoù Ngaøi ngoä.

Nhö baây giôø mình nghe thieân haï tuïng Kim Cang chöøng bao nhieâu laàn? Coù ai ngoä khoâng? Coøn Ngaøi môùi nghe tuïng Kinh Kim Cang, Ngaøi lieàn tænh ngoä ñi tu. Nhö vaäy ñoù laø do tuùc duyeân ñôøi tröôùc noù ñaõ saün ñuû. Bôûi vaäy nghe moät caâu lieàn ngoä.

Hoaëc giaû coù nhöõng tröôøng hôïp khaùc nhö Ngaøi Toå Hueä Khaû. Chæ nghe Toå Boà Ñeà Ñaït Ma baûo:

- Ñem taâm ra ta an cho.

Ngaøi söûng soát moät chuùt. Ngaøi noùi:

- Tìm taâm khoâng theå ñöôïc.

Boãng döng Toå noùi:

- Ta an taâm cho ngöôi roài.

Ngay ñoù Ngaøi bieát ñöôøng vaøo. Chæ moät buoåi ñoái ñaùp hay laø ñoâi ba caâu ñoái ñaùp lieàn ñöôïc ngoä ñaïo, thì nhöõng vò ñoù ñeàu laø caùi tuùc duyeân nhieàu ñôøi, chôù khoâng phaûi boãng döng maø ñöôïc. Chuùng ta ñeán vôùi ñaïo, moãi ngöôøi coù caùi duyeân khaùc nhau. Ngöôøi thì saâu daày, cho neân ñeán vôùi ñaïo hoïc ít bieát nhieàu. Trong nhaø Thieàn goïi laø “Nhaát vaên thieân ngoä” ñoù. Moät phen nghe laø caû ngaøn laàn ngoä hay caû ngaøn ñeàu ngoä. Coøn coù ngöôøi hoïc hoaøi maø khoâng thuoäc, khoâng hieåu. Ñi nghe giaûng kinh thì guïc leân, guïc xuoáng, khoâng thaám vaøo ñaâu heát. Thì ñoù laø caùi tuùc duyeân laøm sao? Ngöôøi ta nghe giaûng kinh lieàn thaám, hieåu, vui leân. Coøn coù ngöôøi nghe giaûng kinh ngoài moät hoài guïc leân, guïc xuoáng. Heát giôø ñi ra, khoâng bieát gì heát. Thì ñoù laø tuùc duyeân saâu hay caïn? Saâu ñoù chôù. Saâu laø tuùc duyeân si meâ. Tuùc duyeân si meâ saâu cho neân baây giôø nghe khoâng thaám noãi. Coøn caùi ngöôøi tuùc duyeân ñaïo lyù saâu ñoù, ngöôøi ta nghe caùi ngöôøi ta tænh, saùng leân. Bôûi vaäy ngöôøi giaûng nhìn xuoáng chuùng, bieát ai duyeân saâu duyeân caïn.

Moät caâu ngöôøi ta raát laø khoù hieåu, nhöng ngöôøi ñoù nghe caùi hieåu ñöôïc, roài thaáy vui leân. Coøn coù ngöôøi giaûng hoaøi maø nhìn thaáy luùc naøo cuõng thaáy cuùi ñaàu guïc khoâng ñoù thì thoâi bieát roài. nhöõng ngöôøi ñoù chæ tu chôù coøn chöa theå naøo thaám nhuaàn ñaïo lyù ñöôïc. Ñoù laø ñeå noùi caùi tuùc duyeân. Chöõ tuùc laø ñôøi tröôùc. Duyeân laø duyeân cuûa ñôøi tröôùc. Nghóa laø ai ñaõ coù caùi duyeân laønh saâu daày ñôøi tröôùc, ñôøi naøy hoaëc laø nghe moät caâu kinh, hoaëc laø nghe moät lôøi giaûng, hoaëc laø moät caâu hoûi, mình lieàn tænh ngoä. Bieát ñöôïc nôi mình coù caùi chaân thaät baát sanh baát dieät (töø chuyeân moân goïi laø Baûn lai dieän muïc). Nhaän chaân ñöôïc ñieàu ñoù.

Nhö vaäy vôùi haïng ngöôøi naøy trong ba phaàn ôû treân, laø töø caùi tu ñeám hôi thôû hay theo hôi thôû, roài tôùi bieát voïng, laø caùi chaëng soá moät ñoù. Ngöôøi naøy hoï khoâng maét keït chaëng ñoù. hoï ñi thaúng vaøo ngay caùi bieát mình coù caùi chaân thaät. Hoï bieát mình coù caùi chaân thaät roài laøm gì? Ñaõ bieát mình coù caùi chaân thaät roài laøm gì? Ñaõ bieát mình coù caùi thaät, thì moïi caùi giaû mình khoâng theo phaûi khoâng? Khoâng theo caùi giaû, ñoù laø soáng ñöôïc vôùi caùi thaät. Nhö vaäy loái soáng cuûa haïng ngöôøi naøy, thì ngay khi hoï ngoä roài, thì töø ñoù veà sau, ñoái vôùi taát caû caùi duyeân sinh dieät, giaû doái, caùc Ngaøi khoâng coù dính, khoâng coù keït. Cöù luoân luoân ñi ñöùng, naèm ngoài, ñeàu soáng trôû veà. Noùi moät caùch trôû veà ñoù laø noùi göôïng, chôù soáng ngay caùi theå chaân thaät, khoâng coù keït, khoâng coù dính.

Nhö vaäy chuùng ta môùi thaáy caùi caâu cuûa Ngaøi Traàn Nhaân Toâng, Ngaøi noùi ôû caâu cuoái baøi “Cö Traàn Laïc Ñaïo” ñoù. Nghóa laø noùi laøm sao? “Ñoái caûnh voâ taâm maïc vaán Thieàn”. Nhö vaäy ngoä ñöôïc caùi chaân thaät cuûa mình roài thì ñoái vôùi taát caû caûnh beân ngoaøi mình ñeàu khoâng bò ñuoåi theo, khoâng bò dính maéc. Thì goïi ñoù laø voâ taâm. Nhö vaäy ñoù laø Thieàn. Thieàn cuûa nhöõng vò naøy noù khoâng coù haïn cuoäc ôû trong caùi phöông phaùp, ôû trong caùi theá ngoài v.v... maø luoân luoân ñi, ñöùng, naèm, ngoài, ñoái duyeân xuùc caûnh ñeàu khoâng bò dính, khoâng coù maéc keït. Ñoù laø caùi chuû yeáu cuûa tu. Ñoán ngoä tieäm tu ñoù. Ñoù laø phaàn thöù nhaát do tuùc duyeân.

Phaàn thöù hai laø töø töø taát caû caùi taäp khí noù ñöôïc loùng saïch, laéng saïch heát. Nhöõng taäp khí thuôû tröôùc, muoân ñôøi noù coøn laïi ñoù, töø töø seõ laéng saïch. Muoán laéng saïch, coù khi caùc Ngaøi cuõng chòu khoù moät chuùt. Thí duï: Khi ñoái duyeân xuùc caûnh thì khoâng dính, nhöng maø khi ngoài thieàn thì sao? Ngoài thieàn thì ñaâu coù duyeân ñaâu coù caûnh. Cho neân khi ngoài thieàn thì thaáy roõ voïng töôûng khoâng coù theo.

Maáy ñieåm: thöù nhaát laø khoâng chaïy theo. Thöù hai laø khoâng choái boû noù. Chaïy theo noù töùc laø bò noù loâi cuoán. Choái boû noù töùc laø thaáy noù laø moät caùi gì thaät. Cho neân khoâng coù hai caùi taâm traïng ñuoåi theo vaø choái boû. Thaáy noù thì thaáy noù, cöôøi chôi thoâi. Roài töï noù buoàn noù laëng xuoáng. Chôù khoâng phaûi nhö mình, phaûi ruoàng, phaûi ñuoåi, phaûi la loái om soøm vaäy. Vì caùc Ngaøi ñaõ thaáy roõ taát caû caùi ñoù laø caùi chaân thaät roài.

Cuõng nhö baây giôø chuùng ta nhìn leân treân hö khoâng, ñeâm raèm thì coù maët traêng saùng ngôøi. Treân hö khoâng boãng laùt coù ñôït maây bay qua. Luùc ñoù mình laøm gì vôùi ñôït maây? Mình môùi laøm sao? Nghóa laø mình khoâng coù theå muoán deïp ñôït maây, maø mình cuõng khoâng coù theå chaïy theo ñôït maây, phaûi khoâng? Bôûi vì mình nhìn thaáy maët traêng saùng ngôøi ôû treân, maø mình muoán thaáy maët traêng thì maây bay qua thì cöù laëng leõ ñeå noù bay qua, khoâng ñuoåi theo noù. Neáu ñuoåi theo maây thì coøn nhôù maët traêng khoâng. Nhaát ñònh laø queân maët traêng. Coøn neáu maø töø choái muoán deïp boû maây, thì deïp ñöôïc khoâng? Chæ laø caùi roái loaïn. Bôûi vaäy tröôøng hôïp caùc vò naøy tu khi ñaõ thaáy ñöôïc maët traêng roài thì maây noù bay qua, ñeå thaûn nhieân noù qua. Moät ñôït maây naøy, ñôït maây thöù hai, thöù ba qua. Bôûi vì mình ñaõ thaáy maët traêng roài thì cöù cho noù qua. Khi noù qua heát, thì maët traêng ñöôïc saùng toû, chôù khoâng caàn phaûi tìm cuõng khoâng caàn chaïy ñuoåi caùi gì heát. Ñoù laø caùi troïng taâm tu cuûa nhöõng vò maø ñoán ngoä tieäm tu laø nhö vaäy. Phaûi tu laø do taäp khí muoân ñôøi noù coøn, noù soùt laïi maø neáu mình khoâng coù coâng phu laâu daøi thì laøm sao noù heát. Bôûi vaäy cho neân chuùng ta khoâng ngaïc nhieân khi thaáy caùc Toå thuôû xöa, sau khi ngoä ñaïo roài maø leân nuùi aån tu maáy möôi naêm. Ñoù laø moät leõ cuï theå. Neáu ngoä maø noù saïch heát ñoù taát caû taäp khí, thì khoûi caàn tu. Nhöng ngoä roài maø taäp khí vaãn coøn, cho neân caùc Ngaøi phaûi ôû aån ñaâu ñoù ñeå nhìn, ñeå thaáy noù. Ñöøng cho noù loâi cuoán, roài töø töø noù laën, töø töø noù saïch. Nghóa laø mình giöõ khoâng cho maéc keït ôû hai thaùi ñoä. Moät laø ñuoåi theo, hai laø coá deïp boû. Ñuoåi theo, deïp boû ñeàu laø hai caùi beänh ñoái vôùi nhöõng haïng naøy. Maø nhöõng haïng naøy chæ laø thaáy töôøng taän caùi chaân thaät cuûa mình, laâu laâu bò nhöõng caùi hö doái noù phuû qua. Thaáy noù roài noù tan maát, chôù khoâng coù caàn phaûi coá gaéng deïp boû gì heát. Ñoù, cho neân goïi laø caùc Ngaøi ñöôïc töï taïi, caùc Ngaøi khoâng dính maéc ôû hai beân. Coøn mình baây giôø tu, mình dính beân naøy mình keït beân kia. Laø vì mình chöa coù töï taïi. Hieåu nhö vaäy thì treân ñöôøng tu seõ khoâng coù gì trôû ngaïi.

Ñoù laø toâi noùi goïn veà hai chaëng ñöôøng: Chaëng thöù nhaát laø do tuùc duyeân nhaän ra ñöôïc caùi baûn lai dieän muïc cuûa mình. Chaëng thöù hai laø laéng saïch taäp khí muoân ñôøi baèng caùch bieát coù caùi thaät roài thì moïi caùi voïng töôûng hö aûo ñeå cho noù qua moät caùch töï nhieân, khoâng ñuoåi theo, khoâng coá gaéng deïp boû gì heát. Ñoù laø chaëng thöù hai.

Coøn neáu mình baây giôø môùi voâ taäp tu maø thaáy voïng töôûng ñeå thaûn nhieân thì sao? Thì noù keùo chaïy hoaøi maø khoâng bieát chaïy tôùi ñaâu nöõa. Bôûi vì mình chöa bieát mình coù caùi thaät, cho neân roài cöù thaáy voïng töôûng laø moät caùi taâm nieäm thaät cuûa mình. Do ñoù cho neân mình dính, mình keït theo noù. Neáu khoâng coù raày khoâng coù traùch ñoù thì noù keùo mình chaïy luoân luoân.

Toâi noùi thí duï, khi mình ñang ngoài, caùi nhôù hoài chieàu huynh ñoù huyûnh noùi caùi caâu ñoù naëng quaù. Noùi caâu ñoù naëng vôùi mình. Nhôù caâu ñoù naëng thì luùc ñoù neáu cöù ñeå töï nhieân thì sao. Noùi naëng nhö vaäy baây giôø phaûi xöû sao, phaûi ñaùp laïi sao cho vöøa. Roài hoài daãn mình raày loän. Raày loän trong luùc ngoài thieàn phaûi khoâng? Vì vaäy cho neân chöa coù thaáy ñöôïc chaân thaät thì khi maø noù vöøa coù caùi nieäm ñoù lieàn quôû traùch. Ñieân ñaûo, ñöøng coù theo. Laøm nhö vaäy ñeå cho noù döøng laïi. Döøng laïi thì ñoåi maët ñoåi maøy. Roài caùi khaùc noù nhaûy leân nöõa. Nhöng maø noù ñôõ, noù khoâng daãn mình ñi tôùi trong cuoäc hôn thua bôûi nhöõng yù nieäm mình nhôù chuyeän ñaõ qua. Nhö vaäy tuy raèng moät buoåi ngoài thieàn cöù raày hoaøi, thaáy nhö noù khoâng coù lôïi ích nhöng maø thöïc tình mình ñang coù caùi theá laøm chuû.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM