CHUÛ TRÖÔNG VAØ SÖÏ ÖÙNG DUÏNG TU HAØNH CUÛA THIEÀN VIEÄN TRUÙC LAÂM

H.T THÍCH THANH TÖØ

ÖÙNG DUÏNG SÖÏ TU HAØNH VAØO CUOÄC SOÁNG HIEÄN TAÏI

NHÖ THEÁ NAØO?

Baây giôø tôùi phaàn thöù tö cuûa baøi naøy. Töùc laø öùng duïng tu Thieàn vaøo cuoäc soáng haøng ngaøy. Nhö vaäy chuùng ta ñaõ bieát tu trong khi ngoài thieàn. Baây giôø chuùng ta phaûi bieát tu trong khi sinh hoaït ôû beân ngoaøi. Bôûi vì thôøi gian ngoài thieàn cuûa chuùng ta raát laø giôùi haïn. Ngoài gioûi laém thì ñöôïc 2 tieáng. Roài ngaøy ñeâm raûnh rang laém ngoài ba thôøi thì ñöôïc 6 tieáng (maø ngaøy ñeâm tôùi 24 tieáng laän. Maø mình coù 6 tieáng) thì mình tu ñöôïc bao nhieâu. Mình tu ñöôïc coù 1/4 phaûi khoâng? 1/4 ngaøy ñeâm thoâi. 24 tieáng boû ra 6 tieáng nguû nghæ, thì coøn hai möôi maáy tieáng? Coøn 18 tieáng phaûi khoâng? Coøn 18 tieáng. Roài trong 18 tieáng ñoù mình ñöôïc 6 tieáng ngoài thieàn, thì coøn bao nhieâu? Coøn dö 12 tieáng. 12 tieáng ñoù ñeå laøm gì? Nghóa laø mình ngoài thieàn roøng raëc coù 6 tieáng. Coøn heát 6 tieáng nguû roài, 6 tieáng nhö cheát coù bieát gì nöõa (coù tu haønh gì), thì 6 tieáng ñoù khoâng tu, roài 6 tieáng tu. Coøn 12 tieáng laøm laéc xaéc coâng kia vieäc noï ñeå maø coù trong cuoäc soáng. Thì 12 tieáng naøy neáu mình khoâng kheùo tu nöûa, ñeå cho noù chaïy theo duyeân traàn, thì 12 tieáng loaïn. Roài keùo laïi 6 tieáng tònh. 12 tieáng ñoäng, saùu tieáng tònh. Thì khoâng ñöôïc phaân nöûa nöûa. Noù chöa buø ñöôïc phaân nöûa. Huoáng nöûa laø thaéng phaûi khoâng? Nhö vaäy kieåm tra laïi moãi ngaøy chuùng ta thieät thoøi nhieàu. Tuy noùi tu 5 naêm, 10 naêm, 20 naêm maø söï thöïc caùi tu ít hôn laø caùi loaïn, phaûi khoâng (caùi dính, caùi nhieãm)?

Do ñoù chö Phaät chö Toå khoâng phaûi daïy chuùng ta chæ ngoài thieàn môùi tu maø coøn phaûi tu trong 4 oai nghi: Ñi, ñöùng, naèm, ngoài. Ngoài chæ laø 1/4 trong ba caùi ñi, ñöùng, naèm. Laøm sao trong ba oai nghi: Ñi, ñöùng, naèm chuùng ta vaãn tu. Hay laø ñi, ñöùng lao ñoäng, chuùng ta ñeàu laø tu. Thì nhö vaäy caùi tu noù môùi ñöôïc sung tuùc hôn, ñaày ñuû hôn. Chôù neáu chæ coù giôø ngoài thieàn cho laø ñuû ñoù, thì khoâng phaûi laø ngöôøi kheùo tu.

Bôûi vaäy cho neân tôùi phaàn naøy laø chuùng ta ñaõ öùng duïng trong caùi thôøi gian sinh hoaït beân ngoaøi ñeå cho söùc tu cuûa chuùng ta caøng ngaøy caøng thuaàn thuïc. Nhôø noù thuaàn thuïc chuùng ta môùi thaéng ñöôïc taát caû nhöõng taâm ñieân ñaûo cuûa chuùng ta. Vì vaäy maø ôû ñaây phaûi tu trong moïi hoaït ñoäng. Nhö vaäy trong moïi hoaït ñoäng, tu baèng caùch naøo? Ñaây toâi oân laïi, tu vôùi tö caùch cuûa ngöôøi môùi vaø tu vôùi tö caùch cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ thaâm nhaäp saâu xa.

Tröôùc noùi veà tu cuûa nhöõng ngöôøi môùi. Nhö ñoaïn tröôùc noùi raèng chuùng ta ñeám hôi thôû, theo hôi thôû, thì khi ñi cuoác ñaát, ñi gaùnh nöôùc, ñi töôùi caây, luùc ñoù chuùng ta theo hôi thôû, chuùng ta ñeám hôi thôû, ñöôïc khoâng, ñöôïc khoâng? Chaéc khoâng ñöôïc roài. noùi ñöôïc laø thieáu thöïc teá. Meät quaù thôû oà oà, ôû ñoù maø ñeám. Ôí ñoù maø theo. Chæ lo thôû chôù khoâng lo ñeám, lo theo gì heát. Bôûi vaäy cho neân neáu luùc ñoù chuùng ta chæ bieát tu baèng caùch theo hôi thôû hay ñeám hôi thôû thì khoâng theå tu ñöôïc. Maø cuoäc soáng cuûa chuùng ta ñoøi hoûi chuùng ta phaûi coù lao ñoäng môùi coù ñöôïc mieáng aên. Nhö vaäy caùi lao ñoäng ñoù noù khoâng theå thieáu ñoái vôùi chuùng ta. Nhö vaäy trong khi lao ñoäng maø tu khoâng ñöôïc thì ngaøy naøo cuõng lao ñoäng 7, 8 tieáng ñoàng hoà, thì laøm sao maø tu, phaûi khoâng? Nhö vaäy chuùng ta seõ bò thieät thoøi lôùn. Thí duï ôû chuøa chuùng ta lao ñoäng 1 buoåi 3 tieáng. Nhöng ngöôøi ôû ngoaøi lao ñoäng ñuùng giôø cuûa lao ñoäng thì phaûi 8 tieáng. Nhöng ngöôøi ôû ngoaøi lao ñoäng ñuùng giôø cuûa lao ñoäng thì phaûi 8 tieáng. Nhö vaäy 8 tieáng ñoù nhö laø khoâng tu roài. Nhö vaäy thì chaëng ñaàu cuûa ngöôøi tu luùc môùi sô cô, theo hôi thôû hay laø ñeám hôi thôû. Baây giôø khi ra lao ñoäng thì phaûi tu laøm sao? Ai bieát tu caùch laøm sao? Neáu khoâng bieát daïy tu thì toäi nghieäp cho maáy ngöôøi phaät töû phaûi khoâng? Baây giôø thöa thaày toâi ñi lao ñoäng, baây giôø ñeám hôi thôû khoâng noåi (quí vò nhôù, theo hôi thôû hay ñeám hôi thôû, ñi böôùc töø töø, töø töø, roài thôû ra hít voâ mình ñeám môùi ñöôïc, hít theo môùi ñöôïc. Coøn neáu ñi cho nhanh, hoaït ñoäng cho maïnh thì khoâng taøi naøo ñeám ñöôïc, theo ñöôïc. Caùi ñoù laø moät leõ thöïc khoâng choái caõi.

Baây giôø chuùng ta phaûi tu laøm sao ñaây? Hoâm naøo ñoù toâi ñaõ noùi roõ cho quí vò thaáy, caùi chaëng ñaàu ta ñeám hôi thôû vaø theo hôi thôû, nhaân ñoù ta quaùn hôi thôû laøm sao? Hôi thôû laø maïng soáng cuûa con ngöôøi. Noù laø maïng soáng cuûa con ngöôøi maø chuùng ta hít voâ thôû ra, hít voâ thôû ra thì goïi laø coøn soáng. Chuùng ta thôû ra khoâng hít voâ thì goïi laø töû vong, phaûi khoâng (cheát maát)? Nhö vaäy caùi cuoäc soáng naøy laø nöông hôi thôû. Maø hôi thôû thì thôû ra khoâng hít vaøo laø cheát. Hôi thôû noù raát laø ngaén nguûi. Raát laø taïm thôøi. Maø hôi thôû ñaõ ngaén, ñaõ taïm thôøi thì caùi maïng soáng laøm sao? Noù cuõng raát laø ngaén, raát laø taïm. Nhö vaäy trong khi chuùng ta lao ñoäng, laøm coâng taùc maø chuùng ta nhôù maïng mình soáng trong hôi thôû, phaûi khoâng? Maïng mình soáng trong hôi thôû, cöù nhôù nhö vaäy ñoù. Nhôù nhö vaäy coù tu khoâng? Mình ñang nhôù maïng mình soáng trong hôi thôû maø lôõ huynh ñeä naøo ôû chuùng quanh ñoù, hoï coù caùi gì böïc boäi, hoï keâu teân mình hoï chöûi. Luùc ñoù mình neân cöôøi hay neân giaän? Maïng soáng trong hôi thôû maø hôn thua laøm chi. Thoâi boû qua.

Nhö vaäy nhôø quaùn ñöôïc caùi voâ thöôøng cuûa maïng soáng. Maïng soáng noù gaù vaøo hôi thôû. Maø hôi thôû, thôû ra khoâng hít vaøo laø cheát. Nhö vaäy thì caùi maïng soáng noù taïm bôï khoâng coù laâu daøi, khoâng coù beàn chaéc thì hôn thua laøm gì. Do ñoù maø chuùng ta deã tu. Quaùn nhö vaäy laø döùt ñöôïc loøng tham. Quaùn nhö vaäy thì deïp ñöôïc côn saân noåi leân. Nhö vaäy haèng quaùn maïng soáng trong hôi thôû, quaùn tôùi quaùn lui, ñi ñaâu cuõng nhôù chöøng naáy. Nhö vaäy vöøa gaùnh nöôùc vöøa nhôù maïng soáng trong hôi thôû ñöôïc khoâng. Ñöôïc khoâng? Ñöôïc chôù coù gì ñaâu phaûi khoâng? Ñoù, giaû söû vöøa cuoác ñaát vöøa nhôù maïng soáng trong hôi thôû. Cuoác thì cuoác maø nhôù thì nhôù, ñaâu coù haïi gì. Nhö vaäy luùc ñoù chuùng ta vaãn tu moät caùch deã daøng.

Noùi nhö vaäy thì quí vò thaáy luùc chuùng ta nhôù maïng soáng trong hôi thôû, laø luùc chuùng ta tænh hay laø meâ? Ñoù baây giôø toâi ví duï cho con maét cuûa mình. Con maét mình noù beänh ñoù, thì ôû tröôùc noù coù maøu vaøng maø mình thaáy noù ra maøu tím, maøu xanh hoaëc maøu ñen, maøu hoàng, maøu tía gì ñoù. Nghóa laø caùi nhö thaät ôû tröôùc, maøu noù nhö vaäy maø mình thaáy khaùc ñi, thì goïi laø con maét gì? Con maét beänh, con maét loøa phaûi khoâng? Coøn neáu mình thaáy traéng ra traéng, ñen ra ñen, hoàng ra hoàng, tía ra tía. Thaáy roõ raøng nhö vaäy, laø con maét saùng, khoâng beänh.

Cuõng nhö vaäy, mình cöù oâm aáp töôûng töôïng maïng mình soáng trong 10 naêm, 20 naêm, 80 naêm gì ñoù. mình cöù töôûng töôïng nhö vaäy. Maø söï thaät noù khoâng phaûi ñuùng nhö mình töôûng. Mình töôûng moät ñaøng maø leõ thaät noù ñeán moät ngaõ. Thì caùi ñoù laø meâ hay laø tænh? Ñoù laø meâ. Coøn baây giôø roõ raøng mình thaáy maïng soáng trong hôi thôû. Ñoù laø moät chaân lyù, moät leõ thaät, maø mình nhôù caùi leõ thaät ñoù thì mình tænh hay meâ? Vaäy thì minh ñang giaùc phaûi khoâng? Nhö vaäy thì roõ raøng trong khi mình lao ñoäng maø mình vaãn giaùc, chôù mình khoâng coù meâ. Coøn neáu trong khi ñoù mình nhôù chuyeän kia, chuyeän noï, chuyeän naêm treân, naêm döôùi, ñoù laø mình meâ. Coøn mình thaáy roõ cuoäc soáng naøy, hôi thôû laø maïng soáng, maø thôû ra khoâng hít vaøo laø cheát. Nhö vaäy söï cheát chæ ngaén nguûi nhö laø trong khoaûng hôi thôû. Thôû ra khoâng hít vaøo laø cheát.

Nhö vaäy thì chuùng ta thaáy leõ thaät. Bôûi thaáy ñöôïc leõ thaät cho neân chuùng ta ñang tænh. Bôûi tænh cho neân gaëp caûnh ñaùng tham chuùng ta khoâng tham. Bôûi tænh cho neân gaëp caùi ñaùng si, ñaùng meâ maø ta khoâng meâ, ñaùng saân maø ta khoâng saân. Chôù coøn mình queân nhö vaäy thì deã saân deã si laém.

Nhöng maø than oâi! Baây giôø ngöôøi ta ñi laøm thì cöù nhôù chuyeän naêm treân naêm döôùi haø. Chôù khoâng chòu nhôù gìum maïng soáng trong hôi thôû. ÔÛ ñaây quí vò coù nhôù giuøm toâi ñieàu ñoù khoâng? Nhôù khoâng? Ñi laøm caùi ñoù maø nghó naêm ngoaùi naêm kia mình ôû ñaâu, gaëp ai, mình noùi chuyeän gì. Roài nhôù chuyeän ai cho baùnh cho traùi gì. Nhôù ñaâu ñaâu khoâng haø! Nhö vaäy vöøa laøm vöøa nhôù, chôù ñaâu phaûi khoâng nhôù. Maø nhôù caùi chuyeän taøo lao vaäy ñoù. Baây giôø baét noù phaûi nhôù ñöôïc caùi thöïc teá, laø nhôù hôi thôû phaûi khoâng? Hôi thôû, maø hôi thôû laø caùi maïng soáng. Hôi thôû, thôû ra khoâng hít vaøo laø cheát. Nhö vaäy nhôù roõ raøng maïng soáng trong hôi thôû. Nhôù tôùi nhôù lui ñeán chuyeän ñoù. Nhôù nhö vaäy thì ñôn giaûn hôn bieát maáy, phaûi khoâng?. Raát laø ñôn giaûn. Ñôn giaûn cho neân laøm meät bao nhieâu vaãn nhôù ñöôïc. Ñoù nhôù khoâng coù phaûi queân. Chôù coøn quí vò maø nhôù caùi khaùc thì noù bò trôû ngaïi.

Nhö vaäy trong khi lao ñoäng, trong khi laøm vieäc kia, vieäc noï, chuùng ta cuõng vaãn nhôù maïng soáng trong hôi thôû. Nhôù nhö vaäy ñoù laø chuùng ta ñang tænh, ñang giaùc, chôù khoâng coù meâ. Quí vò ñöøng coù tìm caùi giaùc ôû ñaâu xa. Töôûng raèng mình giaùc laø mình thaáy caùi gì noù laï luøng, noù khaùc hôn caùi bình thöôøng. Nhöng thaät ra khoâng phaûi. Caùi giaùc laø thaáy ñuùng leõ thaät. Maø leõ thaät nhaát laø leõ thaät ôû con ngöôøi, phaûi khoâng? Caùi maïng soáng laø toái quan troïng maø mình tìm ñöôïc leõ thaät cuûa maïng soáng thì ñoù laø moät böôùc tieán heát söùc laø cao, heát söùc laø xa roài. Thaáy roõ nhö vaäy.

Nhö böõa hoåm toâi noùi, neáu toâi noùi tôùi ñaây maø quí vò thaáy, luoân luoân nhôù raèng maïng soáng trong hôi thôû, thì coù moät soá ngöôøi seõ cheâ traùch raèng, caùi quan nieäm ñoù laø quan nieäm bi quan, yeám theá, phaûi vaäy khoâng? Bò nhôù maïng soáng trong hôi thôû roài ñaâu coù haêng haùi laøm caùi gì, ñaâu coù haêng haùi maø saép ñaët chuyeän 5 naêm, 10 naêm phaûi khoâng? Caùi ñoù laø caùi hieåu laàm. Laàm raát laø lôùn. Noùi maïng soáng trong hôi thôû khoâng coù nghóa laø chuùng ta trong caùi tích taéc ñoàng hoà, thôû ra khoâng hít voâ laø cheát, khoâng nghóa laø chuùng ta cheát lieàn. Maïng soáng trong hôi thôû, maø hôi thôû cöù thôû ra hít voâ hoaøi, khoâng chòu ngöng thì noù cuõng coù theå 7, 80 naêm, phaûi khoâng? Chöù chöøng naøo noù ngöng thì môùi cheát, coøn noù khoâng chòu ngöng thì ñaâu phaûi noùi chæ trong moät tích taéc ñoàng hoà laø cheát lieàn. Bôûi vaäy cho neân noùi noù laø ngaén, maø noù khoâng phaûi coá ñònh ngaén, maø cuõng khoâng phaûi coá ñònh daøi, phaûi khoâng? Nghóa laø neáu noù cöù thôû hoaøi thì noù soáng hoaøi. Chöøng naøo noù taét thôû thì noù cheát. Nhö vaâî thì thaáy ñöôïc leõ thöïc maø khoâng phaûi bi quan.

Baây giôø chuùng ta töôûng raèng mình tôùi 70 naêm cheát, maø lôõ 50 naêm cheát thì sao? Thì ñaâu coù thaáy ñöôïc leõ thaät. Coøn neáu mình noùi mình 30 naêm mình cheát, maø baây giôø mình soáng tôùi  60 naêm thì sao? Thaønh ra caùi ñoù noù khoâng coù leõ thöïc. Do caùi töôûng töôïng cuûa con ngöôøi ñaët ra cho mình. Coøn caùi bieát maïng soáng trong hôi thôû laø bieát leõ thaät. Toâi coøn thôû laø toâi coøn soáng, phaûi khoâng? Chöøng naøo toâi heát thôû thì toâi cheát. Ñoù laø leõ thöïc. Khoâng noùi daøi, cuõng khoâng noùi ngaén. Noùi ngaén nhieàu khi noù cöù thôû hoaøi, ngaén ñaâu ñöôïc. Coù nhieàu ngöôøi muoán cheát maø noù cöù thôû hoaøi, cheát khoâng ñöôïc. Thì nhö vaäy laøm sao? Nhö vaäy thì leõ thöïc cuûa noù laø chöøng naøo heát thôû laø cheát, chôù khoâng theå muoán maø ñöôïc. Maø khoâng muoán cuõng khoâng ñöôïc. Nhö vaäy chuùng ta phaûi thaáy baèng leõ thöïc, ñöøng bò nhöõng caùi töôûng töôïng noù gaït gaãm chuùng ta, maø thaáy baèng leõ thöïc laø chuùng ta haèng tænh, haèng giaùc.

Nhö vaäy nhöõng vò soáng tôùi 8, 90 naêm ñoù laø taïi vì hoï thôû hoaøi. Hoï khoâng ngöng thì hoï phaûi soáng. Baây giôø chuùng ta cuõng coù quyeàn thôû hoaøi vaäy. Nghóa laø chæ chöøng naøo meät, noù khoâng chòu thôû nöõa thì chuùng ta cheát. Chôù khoâng phaûi noùi nhö vaäy roài eùp buoäc ai cuõng phaûi cheát lieàn. Nhö vaäy laøm sao noùi laø bi quan ñöôïc. Ñoù laø moät caùi lyù do toâi noùi cho quí vò hieåu.

Coøn moät lyù do thöù hai nöõa, Phaät daïy chuùng ta quaùn, maïng soáng trong hôi thôû ñeå thaáy raèng maïng soáng cuûa con ngöôøi laø khoâng coù gì baûo ñaûm heát. Quí vò nghó coù baûo ñaûm khoâng? coù caùi gì ñeå ñaët ñònh raèng chuùng ta phaûi soáng ñuùng vôùi chöøng ñoù, ñuùng vôùi caùi tuoåi ñoù môùi cheát, coù khoâng? Noù khoâng coù maø ñaõ khoâng coù baûo ñaûm thì chuùng ta phaûi nhôù raèng ngaøy nay coøn soáng thì ngaøy mai chöa bieát ra sao. Cho neân chuùng ta ngaøy naøo soáng, giôø naøo soáng, laø ngaøy ñoù, giôø ñoù chuùng ta phaûi laøm taát caû nhöõng gì lôïi cho mình, lôïi cho ngöôøi. Chôù khoâng coù neân boû qua. Nhö vaäy chuùng ta quaùn caùi maïng soáng trong hôi thôû khieán cho chuùng ta quí tieác thôøi gian. Thôøi gian chuùng ta coøn coù maët, chuùng ta ñang soáng phaûi laøm caùi gì lôïi mình lôïi ngöôøi, nhö vaäy môùi ñaùng soáng, chôù coøn caùi cheát noù ñeán baát cöù luùc naøo, khoâng theå chaàn chôø.

Coù nhieàu ngöôøi heïn “Ñeå toâi saép ñaët vieäc nhaø 10 naêm nöõa roài toâi tu”. Noùi nhö vaäy roài töø khi saép ñaët cho tôùi 10 naêm, bieát ñaâu luùc naøo ñoù, thôû khì ra khoâng hít voâ thì sao. Thì coøn ñuû 10 naêm khoâng? Noù khoâng theå. Khoâng coù gì baûo ñaûm heát. Cho neân baây giôø mình bieát, ngaøy nay mình ñang khoûe, ngaøy nay mình ñang maïnh thì hoâm nay phaûi laøm nhöõng ñieàu lôïi cho mình, lôïi cho moïi ngöôøi.

Ñoù, nhôø nhôù caùi maïng soáng ngaén, noù khoâng baûo ñaûm. Ñaây toâi khoâng ñaët noù laø ngaén hay noù laø daøi, phaûi khoâng? Noùi maïng soáng trong hôi thôû laø ñònh noù ngaén hay ñònh noù daøi? Noù khoâng coá ñònh maø chæ coù caùi leõ thöïc laø khoâng baûo ñaûm. Maïng soáng ñaâu coù gì baûo ñaûm. Cho neân khoâng ñònh ngaén maø khoâng ñònh daøi. Bôûi khoâng ñònh cho neân chuùng ñöôïc luùc naøo thì phaûi söû duïng cho noù ñöôïc ñaày ñuû, xöùng ñaùng luùc aáy. Ngaøy nay soáng thì caùi gì caàn laøm lôïi mình lôïi ngöôøi thì phaûi laøm, chôù ñöøng coù heïn. Taát caû quí vò coù hay heïn khoâng? Thoâi naêm nay trong mình khoâng ñöôïc khoûe, tu ít ít. Ñeå sang naêm khoûe tu nhieàu, phaûi khoâng? Hoaëc laø naêm nay coøn baän vieäc hoïc haønh, tu ít ít. Ñeå 5, 3 naêm sau hoïc haønh xong roài tu nhieàu. Cöù nhö vaäy maø öôùc ñònh ñeå chôø moät thôøi gian khaùc. Nhöng maø bieát ñaâu chöøng ñeå ñoâi ba naêm sau, roài luùc naøo ñoù thôû khì ra, khoâng hít laïi, coøn ñaâu nöõa maø tu nhieàu.

Nhö vaäy neân toâi môùi thaáy raèng caùi gì maø chuùng ta bieát noù khoâng baûo ñaûm thì caùi ñoù ñöôïc luùc naøo chuùng ta phaûi duøng cho taän khaû naêng cuûa noù. Ñem laïi lôïi ích cho mình cho ngöôøi thì ñoù laø ngöôøi bieát tu. Goïi laø ngöôøi bieát ñaïo. Chôù coøn caùi heïn laø caùi khoâng bieát tu, khoâng bieát ñaïo. Thaäm chí coù nhieàu sö, nhieàu chuù “Luùc naøy beänh quaù, thoâi ñeå thong thaû nghæ xaõ hôi. Roài ít böõa nöõa maïnh, mình tu ruùt”. Phaûi khoâng? Coù caùi beänh, coù caùi naïn ñoù. Bieát ñaâu luùc naøy beänh quaù maø neáu khoâng tu thì ít böõa nöõa beänh traàm troïng hôn. Caùi noù taét thôû thì sao? Coøn ñaâu nöõa ñeå maïnh roài tu ruùt. Cho neân luùc naøo mình caûm thaáy coøn tu ñöôïc thì raùng tu ñi, chôù ñöøng coù heïn. Chuùng ta bò con ma löôøi bieáng noù löøa chuùng ta quaù nhieàu ñi. Coù bò löøa khoâng? Noù kieám côù noù löøa, noù gaït. Roài chuùng ta cöù ñinh ninh theo noù, thaønh ra boû maát bao nhieâu thì giôø quí baùu cuûa chuùng ta. Neân quí vò phaûi raùng hieåu caùi noùi maïng soáng trong hôi thôû khoâng coù nghóa noùi ñeå bi quan. Noùi ñeå ngoài chôø taét thôû. Maø noùi maïng soáng trong hôi thôû laø noùi söï soáng cuûa chuùng ta khoâng coù coá ñònh, khoâng coù baûo ñaûm.

Bôûi vaäy cho neân nhaø Phaät môùi khoâng thöøa nhaän caùi loái töôùng soá laø choã ñoù. Soá hoï hay coi noùi mình laøm sao? Ngöôøi thì soáng maáy chuïc naêm, gì gì ñoù. Hoï ñònh caùi maïng, ñònh caùi tuoåi. Ñoù laø khoâng ñuùng leõ thaät. Bôûi ñònh tuoåi cho neân ngöôøi ñoù nghe noùi mình soáng 80 tuoåi. Töø nhoû cho tôùi 4, 50 tuoåi noùi chöa, coøn nhieàu, coøn 30 naêm nöõa maø. Tu chi cho gaáp. Roài cöù heïn, heïn. Roài tôùi chöøng ngaõ ra cheát baát thaàn, chöøng ñoù laø khoâng laøm gì kòp.

Bôûi vaäy cho neân nhaø Phaät chæ, caùi leõ thaät cuûa con ngöôøi, laø maïng soáng khoâng baûo ñaûm. Nghóa laø thôû ra khoâng hít vaøo laø cheát. Coøn noù öng hít vaøo, öng thôû ra thì soáng hoaøi, phaûi khoâng? Chôù khoâng phaûi laø noùi nhö vaäy laø chæ haïn noù maáy phuùt ñoàng hoà thoâi. Khoâng phaûi, ñaâu phaûi vaäy. Nghóa laø coù theå daøi maø coù theå ngaén. Bôûi vaäy neân phaûi bieát lôïi duïng luùc khoûe ñeå maø tu. Ñoù laø toâi noùi cho quí vò thaáy caùi yù nghóa nhaø Phaät noùi veà caùi lôïi ích cuûa söï tu, khi mình thaáy roõ ñöôïc leõ thaät.

Coøn noùi veà maïng soáng trong hôi thôû naøy thì toâi ñoïc trong kinh Taïp A Haøm, toâi thaáy Phaät duøng caùi thí duï, Phaät daïy raèng:

- Thí nhö coù ngöôøi bò löûa chaùy ñaàu, chaùy aùo, phaûi laøm sao cöùu chöõa?

Chö Tyø Kheo traû lôøi:

- Phaûi noân noùng, mau choùng tìm phöông phaùp ñeå daäp taét.

Phaät keát luaän:

- Ñaàu, aùo bò chaùy coøn coù theå taïm queân. Löûa voâ thöôøng phaûi ñoaïn tröø döùt saïch.

Nhö vaäy thì Phaät daïy raèng: Löûa chaùy ñaàu, chaùy aùo mình phaûi cöùu gaáp. Nhö vaäy coøn coù theå taïm queân. Coøn caùi löûa voâ thöôøng noù thieâu ñoát mình ñoù thì mình coøn phaûi gaáp hôn. Phaûi cöùu noù mau hôn.

Nhö vaäy caùi maïng soáng noù trong hôi thôû, ñeå thaáy maïng soáng laø voâ thöôøng. Voâ thöôøng töùc laø khoâng coá ñònh. Khoâng phaûi nhaát ñònh noù tôùi bao nhieâu naêm. Maø noù laø caùi baát chöøng, boãng döng noù ñeán luùc naøo khoâng löôøng ñöôïc. Bôûi vaäy cho neân phaûi raùng maø tu, ví nhö cöùu löûa chaùy ñaàu vaäy. Coù khi naøo mình ñaàu troïc löûa khoâng chaùy ñöôïc. Nhö giaû söû löûa chaùy aùo mình thì luùc ñoù laøm sao? Löûa chaùy aùo thì luùc ñoù mình cuõng thong thaû ñi, chôø ñi tôùi lu nöôùc, caùi gì ñoù roài toâi daäp. Coù thong thaû khoâng? Hay laø bieát löûa chaùy aùo caùi  thì phaûi chaïy gaáp laïi choã naøy, choã kia hoaëc laáy tay mình phuûi mình daäp. Chôù ñaâu coù theå chaàn chôø. Huoáng nöõa laø quí vò coù toùc maø löûa chaùy ñaàu thì sao. Nghóa laø khoâng bao giôø daùm lô laø. Tay chaân gì cuõng ñaäp cuõng giuõ, cuõng phuûi ñuû thöù. Laøm sao cho noù taét lieàn. Khoâng coù ñeå keùo daøi. Cuõng nhö vaäy chuùng ta thaáy raèng caùi maïng soáng khoâng coù coá ñònh, cho neân chuùng ta phaûi raùng maø tu. Nhanh maø tu chôù khoâng phaûi tu chaäm.

Bôûi vaäy toâi noùi ôû ñaây noù hôi laïc ñeà moät chuùt, phaàn nhieàu ôû mieàn Taây hoï hay duøng caùi thuaät ñeå khuyeân tu. Duøng caùi thuaät gì? Hoï noùi “Ñôøi tôùi”. Ñôøi tôùi phaûi aên chay gaáp, phaûi tu gaáp. Thoâi ñôøi tôùi tu khoâng kòp. Thì caùi thuaät ñoù nghe ngöôøi ta cuõng sôï nhöng maø noù khoâng coù leõ thaät, phaûi khoâng? Ñôøi tôùi. Tôùi caùch naøo? Cöù noùitôùi. Ñôøi thì luoân luoân tôùi chôù lui sao ñöôïc. Ngaøy nay roài qua ngaøy mai. Noù coù döøng laïi ñaâu khoâng tôùi. Nhö vaäy maø laáy caùi ñoù ñeå doïa ngöôøi ta thì noù khoâng coù caùi leõ thöïc.

Coøn Phaät noùi leõ thöïc. Maïng mình soáng trong hôi thôû. Thôû ra maø khoâng hít voâ laø cheát. Nhö vaäy ngaøy naøo coøn thôû, giôø naøo coøn thôû thì raùng tu. Caùi ñoù laø moät caùi leõ thöïc maø ai cuõng ñang soáng ñang ôû trong caùi caûnh ñoù. Nhö vaäy caùi ñoù noù chí lyù chôù, phaûi khoâng? Chôù coøn duøng caùi kia noù ñaâu coù chí lyù. Vaäy chôù ôû queâ nghe cuõng sôï laém phaûi khoâng?

Ñoù laø nhöõng ñieàu toâi noùi cho quí vò hieåu caùi leõ thöïc. Bieát raèng  khuyeân ngöôøi ta tu laø toát nhöng mình phaûi duøng caùi leõ thaät. Duøng caùi thuaät naøo ñoù thì chæ laø doïa thoâi, chôù khoâng coù phaûi chaân lyù. Coøn ñaây Phaät noùi laø noùi chaân lyù. Khuyeân mình tu thì bieát taïi sao phaûi raùng tu, laø vì caùi maïng soáng khoâng coù baûo ñaûm. Maïng soáng khoâng coù coá ñònh. Maø khoâng baûo ñaûm thì ngaøy naøo, giôø naøo coøn khoûe thì giôø ñoù, ngaøy ñoù phaûi raùng tu. Ñoù laø moät caùi leõ thöïc. Chuùng ta thaáy ñöôïc leõ thöïc thì chuùng ta khoâng daùm chaàn chôø.

Bôûi vaäy cho neân ngaøy xöa moãi khi tuïng kinh buoåi khuya hay buoåi toái thì hay coù ñoïc baøi keä voâ thöôøng ñoù. Baøi keä ñoù:

            Thò nhaät dó hoùa,

            Maïng dieät tuøy giaûm.

            Nhö thieåu thuûy ngö,

            Tö höõu haø laïc.

            Ñaïi chuùng ñöông caàn tinh taán,

            Nhö cöùu ñaàu nhieân.

            Ñaûn nieäm voâ thöôøng,

            Thaän vaät phoùng daät.

Thì sau naøy toâi thaáy Hoøa Thöôïng Hueä Ñaêng Ngaøi dòch hay. Ngaøi dòch laøm sao:

            Ngaøy nay laïi ñaõ qua roài,

            Maïng caên huyeát maïch laàn hoài khoâ khao.

            Döôøng nhö caù caïn ôû ao,

            Khoå theâm thì coù chuùt naøo vui ñaâu.

            Caàn tu tôï löûa chaùy ñaàu,

            Ñöøng cho saùi buoåi nhö chaàu ñeá vöông.

            Caùi thaân moûng maûnh voâ thöôøng,

            Sôùm coøn chieàu maát lo phöông cöùu mình.

Ngaøi dòch caùi ñoù thì hay, maø Ngaøi theâm nhöõng caùi phaûi raùng maø tu chôù khoâng coù theå chaàn chôø, khoâng coù theå heïn hoø gioáng nhö ñi chaàu vua. Chaàu chuùa vaäy ñoù. Mình baây giôø ñöøng noùi chaàu vua chuùa, oâng tænh tröôûng môøi mình 8 giôø voâ coù maët hoïp, mình daùm ñi treã khoâng? Mình daân mình ñaâu daùm ñi treã phaûi khoâng? Huoáng nöõa laø vua chuùa. Vì vaäy heïn giôø naøo mình phaûi tôùi giôø aáy.

Nhö vaäy noùi tôùi caùi voâ thöôøng ñoù, ñöøng nghó voâ thöôøng laø moät caùi coù maáy phuùt ñoàng hoà. Khoâng phaûi. Voâ thöôøng laø moät caùi khoâng coá ñònh. Thöôøng laø coá ñònh. Voâ thöôøng laø khoâng coá ñònh. Cuoäc soáng khoâng coá ñònh, khoâng baûo ñaûm, ñeå chuùng ta tænh, chuùng ta thöùc maø coá gaéng tu haønh. Nhö vaäy thì caøng nhôù caùi voâ thöôøng thì mình caøng laøm sao. Caøng raùng tu chôù ñaâu coù thích thuï höôûng phaûi khoâng? Coøn ngöôøi hoï töôûng hoï soáng dai, töôûng hoï soáng laâu, hoï môùi ham höôûng caùi naøy caùi noï. Coøn mình thaáy cuoäc ñôøi taïm bôï, laø khoâng baûo ñaûm thì mình phaûi raùng laøm sao trong thôøi gian mình coù maët ôû ñaây, mình phaûi laøm cho xöùng ñaùng, laøm cho toát ñeïp. Ñoù laø moät boån phaän mình phaûi tu.

Nhö vaäy thì bieát ñöôïc voâ thöôøng khoâng coù nghóa laø döøng caùi lao ñoäng toát maø traùi laïi quí tieác thôøi giôø. Coá gaéng laøm lôïi mình, lôïi ngöôøi. Ñoù laø caùi lao ñoäng toát. Vaø khoâng coù caùi ñam meâ thuï höôûng duïc laïc. Bieát duø aên cho nhieàu, nguû cho nhieàu maø loã muõi thôû ra khoâng chòu hít voâ laø cheát, phaûi khoâng? AÊn bao nhieâu, nguû bao nhieâu cuõng khoâng coù baûo ñaûm gì heát. Ñoù laø moät caùi thöù nhaát.

Nhö vaäy thì trong phaàn cuûa baøi tröôùc toâi noùi raèng mình môùi taäp tu thì duøng hôi thôû ñeå quaùn hôi thôû voâ ra theo noù. Hoaëc laø quaùn hôi thôû baèng caùch ñeám soá. Hít voâ ñeám moät. Hoaëc hít voâ thôû ra ñeám moät. Roài ñeám hai. Roài tôùi möôøi boû. Thaáy coi nhö noù raát laø taàm thöôøng, nhöng lôïi duïng caùi taàm thöôøng ñoù chuùng ta laïi thaáy caùi maïng soáng chæ trong hôi thôû, ñeå roài chuùng ta coá gaéng tu haønh trong moïi tröôøng hôïp. Ñi, ñöùng, naèm, ngoài chuùng ta ñeàu nhôù nhö vaäy. Ñeå roài chuùng ta khoâng coù tham nguõ duïc, ñeå roài chuùng ta quí tieác thôøi giôø coøn soáng cuûa chuùng ta maø laøm taát caû nhöõng vieäc gì quí, vieäc gì ñaùng, chuùng ta laøm cho xong chôù khoâng coù chaàn chôø. Ñoù laø moät caùi thöùc tænh lôùn, bieát roõ thaân maïng voâ thöôøng maø coá gaéng tu.

Baây giôø caùi thöù hai. Töùc laø phaàn thaáy ñöôïc caùi taâm naøy noù voâ ngaõ. Töùc laø toâi khuyeân quí vò qua caùi chaëng hôi thôû roài quí vò quaùn xeùt caùi taâm nieäm. Moãi moät nieäm daáy leân nhìn thaáy roõ noù môùi sanh roài noù lieàn dieät. Noù laø caùi boùng chôù khoâng coù thaät. Cho neân khi tìm thì noù maát. Nhö vaäy thì taát caû caùi taâm nieäm cuûa chuùng ta, laâu nay mình nghó, ñoù laø taâm mình. Thì ngaøy nay mình thaáy nhöõng taâm nieäm ñoù chôït sinh chôït dieät, khoâng coù caùi töôùng thaät, khoâng coù caùi hình daùng thaät. Caùi khoâng thaät cho neân môùi duøng töø laø voïng töôûng. Chæ laø caùi töôûng hö doái thoâi. Neáu thaáy taát caû nhöõng taâm nieäm daáy leân ñeàu laø caùi töôûng hö doái thì khoâng chaáp noù laøm taâm mình. Khoâng chaáp noù laøm taâm mình cho neân caùi taâm noù khoâng phaûi laø chuû (caùi taâm sinh dieät ñoù khoâng phaûi laø chuû). Vì vaäy maø goïi laø voâ ngaõ. Quaùn taâm voâ ngaõ.

Nhö vaäy neáu chuùng ta haèng ñi, ñöùng, naèm, ngoài thaáy nieäm daáy leân, bieát noù laø hö doái, laø voïng töôûng khoâng thaät. Bieát roõ nhö vaäy thì chuùng ta coù tænh hay laø meâ. Bôûi vì caùi nieäm khôûi leân roài maát, khôûi leân roài maát. Neáu chuùng ta phaêng tìm manh moái cuûa noù thì khoâng bao giôø thaáy, khoâng bao giôø coù. Nhö vaäy môùi bieát raèng caùi ñoù chæ laø caùi boùng daùng cuûa ngoaïi traàn, chôù khoâng coù thaät. Bieát roõ vaäy thì chuùng ta khoâng ñaët noù laø caùi leõ thaät. Khoâng ñaët noù laø chaân lyù. Nhö vaäy quí vò coù caõi loän vôùi ai khoâng? Chuùng ta caõi loän vôùi nhau laø taïi caùi gì? Taïi toâi nghó nhö theá naøy thaät. Maø ngöôøi khaùc laïi noùi khoâng thaät. Toâi nghó theá naøy laø ñuùng maø ngöôøi khaùc laïi noùi khoâng ñuùng, cho neân môùi caõi, phaûi khoâng? Baây giôø taát caû quí vò caõi nhau ñoù coù phaûi laø caõi ñuùng vôùi khoâng ñuùng khoâng? Coøn neáu coäng theâm nöõa laø phaûi hay quaáy, ñuùng, khoâng, ñuùng, phaûi, quaáy, thaät, hö. Maáy caùi ñoù laø maáy caùi caõi loän nhau. Mình noùi caùi ñoù laø ñuùng. Ngöôøi kia noùi caùi ñoù khoâng ñuùng thì noåi saân leân. Taïi sao mình noåi saân? Vì cho raèng caùi nghó, caùi ñoù nhö vaäy laø ñuùng ñoù, laø chaân lyù roài. Maø ai noùi khaùc laø noùi baäy khoâng phaûi chaân lyù. Cho neân mình quyeát ñònh mình baûo thuû caùi yù nieäm cuûa mình.

Baây giôø toâi hoûi laïi quí vò, yù nieäm ñaõ khoâng thaät maø noù nghó ra ñöôïc caùi thaät khoâng? YÙ nieäm khoâng thaät maø nghó ra caùi thaät khoâng? Nghó noù khoâng thaät (baûn chaát noù khoâng thaät), caùi nghó cuûa noù cuõng khoâng thaät luoân. Maø nghó khoâng thaät thì caõi vôùi nhau laøm chi. Ñuùng sai laøm chi maát coâng.

Bôûi vaäy cho neân khi khôûi yù nieäm, mình bieát noù laø voïng töôûng, laø hö doái thì nhöõng caùi gì noù nghó, noù chaáp, cuõng bieát caùi ñoù laø hö doái thoâi. Thoâi chaáp laøm chi, hôn thua laøm gì. Nhö vaäy coù tu khoâng? Nhö vaäy chuùng ta tu heát söùc laø caån thaän. Nhö vaäy chuùng ta thaáy ñöôïc caùi taâm naøy laø voâ ngaõ. Ñoù laø thaáy ñöôïc leõ thaät. Coøn bình thöôøng chuùng ta töôûng caùi nghó ñoù laø mình, laø thaät thì caùi töôûng töôïng ñoù sai laàm. Töôûng töôïng khoâng ñuùng leõ thaät. Vì sai laàm cho neân chuùng ta môùi chaáp sai laàm. Töø caùi nghó töôûng sai laàm khoâng thaät ñoù maø chuùng ta töôûng laø thaät, thì caùi sai laàm goác, ra nhöõng caùi sai laàm ngoïn, laø noù chaáp caùi gì ñuùng, caùi gì phaûi. Ai caõi laïi thì noù sanh töùc toái v.v... Nhöõng caùi ñoù laø nhöõng sai laàm ngoïn. Töø goác ñaõ sai laàm thì taát caû caùi ngoïn ngaønh cuõng ñeàu laø sai laàm heát. Nhö vaäy thì moät maïch sai laàm. Coøn chuùng ta bieát voïng töôûng khoâng thaät thì taát caû caùi chaáp ñoù ñeàu khoâng thaät heát, thì nhö vaäy thaáy caùi goác ñuùng thì caùi ngoïn mình cuõng thaáy ñuùng, maø thaáy ñuùng thì coù caõi laãy, coù hôn thua, coù choáng baùng vôùi nhau khoâng? Chaéc laø khoâng coøn. Nhö vaäy neáu taát caû quí vò haèng ngaøy, haèng giôø thaáy caùi taâm nieäm daáy leân laø khoâng thaät thì quí vò ñaõ tu raát kyõ roài. Nghóa laø ñaõ tu raát kyõ. Maø thaáy nhöõng yù nieäm daáy leân laø khoâng thaät, laø voïng töôûng thì caùi ñoù coù trôû ngaïi gì khi quí vò lao ñoäng khoâng?

Thí duï nhö coù ngöôøi daïy, khi mình cuoác ñaát, mình cuoác moät cuoác xuoáng nieäm Nam Moâ A Di Ñaø Phaät, phaûi khoâng? Ñoù laø tu, vöøa cuoác vöøa tu. Roài baây giôø mình cuoác moät cuoác ñaát xuoáng maø mình cöù cuoác thoâi, khoâng theøm nghó gì heát. Laâu laâu coù chuù voïng naøo daáy leân, bieát voïng töôûng. Nhö vaäy moät buoåi mình cuoác ñaát laø ba tieáng ñoàng hoà, mình khoâng theøm noùi chuyeän vôùi ai, khoâng laøm gì heát. Cöù vöøa cuoác maø vöøa doøm chöøng, neáu coù chuù naøo daáy leân, bieát chuù laø voïng töôûng. Nhö vaäy mình coù tu khoâng? Nhö vaäy moät giôø cuoác ñaát coù thua moät giôø ngoài thieàn khoâng? Thua khoâng? Chaéc ñaâu coù thua. Nhöng maø baây giôø moïi ngöôøi cöù laàm, cöù laøm hoaøi laøm sao maø tu. Coù laàm caùi ñoù khoâng? Cöù nghó raèng ai ñi cuoác ñaát laø ngöôøi ñoù khoâng tu. Maø phaûi, neáu cuoác ñaát maø kieám 2, 3 ngöôøi ñöùng gaàn gaàn vöøa cuoác vöøa noùi chuyeän ñoù, tu laøm sao cho ñöôïc, phaûi khoâng? Chôù neáu cuoác ñaát thì cuoác, vöøa coù voïng töôûng daáy leân thì bieát voïng töôûng khoâng theo. Nhö vaäy giôø cuoác ñaát laø giôø toïa thieàn.

Coøn laët rau cuõng vaäy. Laët rau thì cöù laët rau, vöøa coù yù nghó, daáy nieäm leân nghó caùi gì ñoù, töôûng caùi gì ñoù, nhôù caùi gì ñoù, thì bieát ñoù laø voïng töôûng, cöôøi noù thoâi. Nhö vaäy laët rau caû buoåi coù baèng ngoài thieàn khoâng. Nhö vaäy coøn hay hôn ngoài thieàn, noù khoâng coù guïc phaûi khoâng? Ngoài Thieàn, mình thaû eâm eâm moät hoài thì guïc leân, guïc xuoáng laø maát ñi boän boän phaûi khoâng? Baây giôø mình ngoài laët rau mình tænh hoaøn toaøn, roài mình cöù thaáy noù leân, caùi cöôøi vôùi noù (voïng töôûng). Nhö vaäy giôø laët rau coøn ngoài thieàn kyõ nöõa. Khoûi coù ai ñi canh ñi gaùt gì heát, phaûi khoâng (vaäy laø quaù toát, maø coù caùi khoå laø ñaâu coù chòu)? Laët rau thì phaûi hai ba ngöôøi ngoài ñoái dieän. Vöøa laët vöøa keå chuyeän naêm treân naêm döôùi. Thoâi coøn caùi gì maø tu. Nhö vaäy laø mình khoâng bieát tu trong khi mình lao ñoäng.

Baây giôø neáu bieát tu trong khi lao ñoäng thì caùi lao ñoäng cuõng laø caùi heát söùc toát, chôù ñaâu phaûi laø xaáu. Hieåu cho thaät kyõ nhö vaäy thì quí vò môùi thaáy raèng chuùng ta lao ñoäng laø chuùng ta ñang tu. Chôù khoâng phaûi chuùng ta lao ñoäng laø khoâng coù tu. Hieåu vaäy thì khoâng coù buoàn. Chôù khoâng thì coù moät ít vò Taêng cuõng nhö Ni, thaáy coi boä maáy huynh laøm vieäc gì nheï nheï ñoù, tôùi giôø ñöôïc nghæ, ñuùng giôø ngoài thieàn ñeàu ñaën. Coøn mình coù vieäc gì hôi naëng, mình phaûi laøm coi boä khoù, naëng neà hôn. Roài tôùi giôø ngoài thieàn mình khoâng ngoài kòp hoaëc laø mình bò nghæ heát moät hai buoåi. Caùi than traùch: “Toâi maéc nhieàu vieäc quaù laøm sao maø tu”. Phaûi khoâng? Than toâi maéc nhieàu vieäc quaù laøm sao maø tu. Maáy huynh ñeä kia ít vieäc cho neân ngöôøi ta tu ñöôïc nhieàu. Nghó mình voâ chuøa maø mình chòu thieät thoøi quaù. Roài ñaâm ra buoàn naûn. Chôù coøn neáu maø mình laøm vieäc ñoù maø cuõng nhö maáy huynh ñeä ngoài thieàn, mình ngoài mình laët rau, maáy huynh ñeä kia leân treân ngoài thieàn, maø mình laët rau, mình nhìn töøng coïng rau roài voïng töôûng daáy leân mình boû. Mình laët tôùi heát hai giôø ngoài thieàn ñöôïc moät roå rau lôùn, phaûi khoâng? Nhö vaäy huynh ñeä leân treân ngoài thieàn laâu laâu guïc, laâu laâu guïc. Nhö vaäy ai hôn ai? Ai lôïi, ai haïi? Ñoù phaûi hieåu cho töôøng taän vieäc ñoù, chôù nhieàu khi toâi cuõng nghe than phieàn hoaøi. Cöù than phieàn, ai maø lôõ coù coâng taùc gì hôi beà boän moät chuùt, roài giôø tu ngöôøi ta ngoài thieàn heát, mình khoâng ñöôïc ngoài, caùi tuûi. Hôi traùch trong loøng, roài traùch ngöôøi lôùn nöõa. Sao maø hôi baát coâng, saép cho mình coâng vieäc naëng, nhieàu chaúng haïn. Nhö vaäy thì caùi kheùo hay laø caùi vuïng laø do taïi mình. Mình kheùo thì giôø naøo cuõng laø giôø tu. Coøn mình vuïng thì giôø naøo cuõng khoâng thaønh tu. Neáu leân ngoài thieàn cöù guïc töø ñaàu giôø tôùi cuoái giôø thì nghó laøm sao? Lôïi hay haïi? Bieát nhö vaäy roài thì quí vò phaûi raùng laøm sao öùng duïng ñöôïc moïi giôø, moïi lao ñoäng ñeå maø tu thì ñoù laø chuùng ta khoân ngoan.

Nhö vaäy phaàn thöù hai naøy thaáy taâm voâ ngaõ, töùc laø bieát taâm daáy töôûng laø voïng töôûng. Luoân luoân bieát nhö vaäy, thaáy roõ raøng nhö vaäy. Nhö vaäy mình khoâng coù chaáp noù laø taâm mình thaät. Töø ñoù mình môùi khoâng coù tranh giaønh vôùi ai, nhöõng yù kieán hôn thua, hay dôû. Nhôø ñoù cho neân mình phaù caùi chaáp taâm moät caùch deã daøng. Neáu taâm maø mình chaáp, mình khoâng chaáp nöõa thì mình coù theå raát caûm thoâng vôùi moïi ngöôøi ñeå ñi tôùi caùi “YÙ hoøa ñoàng duyeät”. Neáu maø ngöôøi naøy khôûi nghó theá naøy, noùi raèng toâi nghó ñoù, caùi nhìn cuûa toâi chaéc laø ñuùng. Ngöôøi khaùc nhìn khaùc, noùi toâi nghó theá naøy khaùc vôùi huynh, maø caùi nghó cuûa toâi cuõng coù leõ laø ñuùng. Ngöôøi kia noùi coù theå laø ñuùng. Ngöôøi naøy noùi coù leõ laø ñuùng. Nhöng maø baây giôø noùi, chæ caàn keát luaän thì caùi nghó cuûa toâi, caùi nghó cuûa huynh cuõng laø voïng töôûng thoâi, cöôøi xoøa, khoâng noùi sai gì heát, phaûo khoâng? Nhö vaäy dung hoøa vôùi nhau ñi ñeán caùi yù hoøa ñoàng duyeät deã daøng. Coøn cöù noùi caùi nghó mình laø ñuùng, laø chaân lyù. Ai nghó khaùc laø baäy, traät thì coù ñi tôùi yù hoøa ñoàng duyeät ñöôïc khoâng? Chaéc khoâng theå ñöôïc.

Bôûi vaäy cho neân tu chuùng ta môùi thaáy ñöôïc moät leõ thaät thì nhöõng ngaên trôû cuûa söï tu ñoù, chuùng ta dung thoâng moät caùch deã daøng, khoâng khoù khaên gì heát. Cho neân ngöôøi tu Phaät laø ñoøi hoûi chuùng ta thaáy ñöôïc leõ thaät. Neáu chuùng ta chöa thaáy toaøn boä leõ thaät thì chuùng ta thaáy töøng boä phaän. Thaáy caùi thaân laø voâ thöôøng ñuùng nhö thaät cuûa noù. Thaân soáng trong hôi thôû, maïng soáng trong hôi thôû, thaáy taâm noù laø voâ ngaõ ñuùng nhö thaät cuûa noù. Moïi nieäm daáy leân ñeàu laø voïng töôûng. Thaáy nhö vaäy laø thaáy ñöôïc leõ thaät. Töø thaáy ñöôïc leõ thaät chuùng ta môùi deã tu. Nhö vaäy töøng leõ thaät chuùng ta ñeàu thaáy ñuùng khoâng coù sai vôùi chaân lyù. Neáu ñöùng treân ñöôøng tu chuùng ta coù töøng phaàn giaùc, phaûi khoâng? Coù töøng phaàn giaùc. Giaùc thaân, giaùc taâm. Giaùc thaân laø maïng soáng trong hôi thôû. Giaùc taâm laø hö doái voïng töôûng. Hai caùi giaùc ñoù neáu giaùc töøng phaàn nhö vaäy thì goïi laø gì? Boà taùt maát roài, phaûi khoâng? Boà taùt goïi laø phaàn giaùc (giaùc ngoä töøng phaàn). Baây giôø chuùng ta thöïc teá, chuùng ta giaùc ngoä töøng phaàn thì chuùng ta thaønh Boà taùt maát roài. Chôù ñaâu coù phaûi laø thöôøng. Vaäy ñoù maø quí vò cöù coi thöôøng mình hoaøi, phaûi khoâng? Khoâng chòu giaùc. Roài cöù laïy Boà taùt, xin Boà taùt cho mình giaùc, Boà taùt ñoä mình. Caùi leõ thöïc mình coù quyeàn giaùc maø mình khoâng chòu giaùc, nhôø Boà taùt ñoä. Coù xaáu hoå khoâng?

Nhö vaäy thì toâi chæ cho quí vò thaáy töôøng taän caùi leõ giaùc ñoù. Chuùng ta giaùc ñöôïc caùi thaân voâ thöôøng, chuùng ta giaùc ñöôïc caùi taâm voâ ngaõ. Ñoù laø chuùng ta giaùc roài. Vaäy thì töøng phaàn chuùng ta giaùc. Thaân voâ thöôøng, taâm voâ ngaõ laø chuùng ta giaùc ñöôïc caùi hö doái, caùi giaû taïm cuûa thaân vaø taâm. Roài ñi saâu hôn nöõa chuùng ta giaùc caùi gì. Giaùc ñöôïc caùi chaân thaät. Beân caïnh caùi hö doái ñoù coù caùi chaân thaät. Ta nhaän chaân nöõa thì ñoù laø chuùng ta ñi saâu trong caùi giaùc, chôù coù meâ ñaâu, phaûi khoâng?

Nhö vaäy ñöôøng loái tu roõ raøng laø ñöa chuùng ta tôùi giaùc ngoä chaân thaät, chöa coù giaùc cöùu caùnh thì chuùng ta giaùc töøng phaàn. Maø giaùc töøng phaàn laø chuùng ta ñaõ tu haïnh Boà Taùt, khoâng nghi ngôø gì heát. Bôûi vaäy neân ñònh nghóa Boà Taùt heát söùc laø roõ, Boà Taùt goïi laø phaàn giaùc, töùc laø giaùc ngoä töøng phaàn. Coøn Phaät laø gì? Laø maõn giaùc, giaùc ngoä vieân maõn. Moät beân giaùc ngoä vieân maõn, moät beân giaùc ngoä töøng phaàn. Maø heát nhöõng caùi töøng phaàn, mình giaùc ñaày roài töùc laø vieân maõn, laø thaønh Phaät, nhö Phaät. Quí vò tu muoán thaønh Phaät khoâng? Baây giôø phaûi giaùc töøng phaàn ñi phaûi khoâng? Gom heát nhöõng töøng phaàn laïi coäng thaønh vieân maõn, thaønh Phaät, coù gì ñaâu. Con ñöôøng ñi noù roõ raøng nhö vaäy. Nhö vaäy böôùc tu cuûa mình töøng böôùc ñi treân con ñöôøng giaùc ngoä. Toâi ñaõ töøng noùi nhö vaäy. Töøng böôùc, töøng böôùc ñi treân con ñöôøng giaùc ngoä chôù khoâng phaûi ñi ñöôøng naøo khaùc. Maø chuùng ta ñaõ töøng böôùc giaùc ngoä thì cuoái böôùc ñöôøng chuùng ta ñi, laø tôùi choã vieân maõn, phaûi khoâng? Tôùi muïc tieâu cöùu caùnh thì ñoù laø giaùc ngoä hoaøn toaøn. Ñoù ñeå thaáy söï tu noù quí, noù quan troïng nhö vaäy

Vaäy phaàn thöù hai naøy thaáy taâm voâ ngaõ, bieát taát caû yù nieäm daáy khôûi laø voïng töôûng. Caùi bieát ñaâu phaûi löïa laø giôø ngoài thieàn môùi bieát. Giôø chuùng ta lao ñoäng cuõng bieát, giôø chuùng ta ngoài chôi cuõng bieát. Nhö vaäy boán oai nghi ñeàu tu ñöôïc khoâng? Ñoù laø caùi toâi thaáy noù thöïc teá, chôù coøn quí vò tu, thí duï nhö ñeám hôi thôû maø nghó raèng böôùc moät böôùc, thôû ra. Roài böôùc thöù hai laø hít vaøo. Roài ñeám hoaëc khoâng ñeám. Hoaëc töôûng chaúng haïn. Roài cöù nhôù thôû ra hít vaøo hoaøi maø coù daùm böôùc nhanh khoâng. Böôùc nhanh thì thôû ra hít vaøo khoâng kòp. Thaønh ra cöù böôùc nhòp nhaøng, ñi töø töø, töø töø. Roài nhö vaäy caû ngaøy cöù ñi töø töø laøm sao laøm aên ñöôïc, phaûi khoâng? Mình caàn phaûi vaùc cuoác, mình caàn phaûi laøm coâng kia vieäc noï. Ñöøng noùi chuyeän laøm beáp thoâi maø quí vò cöù ngoài nhôù thôû ra thôû vaøo thì laøm sao laët rau cho kyõ. Nhôù hôi thôû thì ñaâu nhôù laët rau.

Taát caû nhöõng caùi ñoù, thaønh ra nhö vaäy môùi nhìn qua, chuùng ta thaáy deã tu nhöng maø thöïc teá laïi laø khoù. Coøn caùi tu naøy, quí vò cöù ñöøng theøm theo hôi thôû. Cöù nhôù maïng soáng trong hôi thôû. Chæ nhôù ñoù chæ laø moät caùi aán töôïng saùng suoát cuûa ngöôøi giaùc ngoä. Roài qua caùi thöù hai, thaáy roõ taâm  nieäm laø voïng töôûng laø hö doái. Thaáy roõ nhö vaäy. Daáy leân thì cöôøi vôùi noù thoâi. Nhö vaäy vöøa laøm vöøa cöôøi vaäy haø. Hö doái cöù chaïy loù ñaàu ra hoaøi, phaûi khoâng? Thaáy noù nhö maáy ñöùa con nít giôõn maët vôùi mình vaäy. Khoâng coù gì heát. Khoâng coù gì laø quan troïng. Tuy trong khi laøm maø mình vaãn laø tu, khoâng coù thieät thoøi chuùt naøo heát. Ñoù laø hai phaàn.

Baây giôø tôùi phaàn thöù ba. Phaàn thöù ba naøy hôi naëng neà veà nhöõng ngöôøi lao ñoäng. Töùc laø Phaät töû ôû trong nöôùc cuõng nhö ôû nöôùc ngoaøi phaûi ñi laøm caùc coâng taùc chuyeân moân trong caùc xí nghieäp ñoù. Coù nhieàu ngöôøi hoï ñaët caâu hoûi vôùi toâi. Noùi raèng: “Thaày daïy toïa thieàn, toïa thieàn thì tuïi con tu ñöôïc. Nhöng maø baây giôø 12 giôø hoaëc 8 giôø ôû sôû phaûi lao ñoäng luoân luoân. Baây giôø laøm sao maø tu. Maø nhaát laø coâng taùc baây giôø laø maùy moùc, neáu maø lô laø moät chuùt, sô saåy moät chuùt laø tai naïn. Saåy ra tai naïn. Baây giôø cöù thí duï laøm vöøa ngoài nieäm Phaät, nieäm Phaät queân caùi maùy roài laøm sao? Thì nguy hieåm. Hay laø vöøa ngoài vöøa ñeám hôi thôû. Ñeám hôi thôû queân khoâng nhôù caùi maùy thì nguy hieåm. Baây giôø phaûi laøm sao tu?

Ñaây toâi chæ cho quí vò tu. Khi chuùng ta lao ñoäng thì choã naøy chuû tröông laø laøm vieäc gì, chuyeân taâm vaøo vieäc ñoù. Laøm vieäc gì chuyeân taâm vaøo vieäc ñoù. Thì ñoù laø tu. Sao vaäy? Thí duï baây giôø mình ñang ñaùnh maùy, thì tay mình ñaùnh maùy, mình nhìn chöõ mình ñaùnh. Mình cöù ñaùnh baây giôø chuyeân thaáy chöõ vaø tay ñaùnh maùy thoâi, khoâng theøm nghó caùi gì khaùc. Nhö vaäy quí vò ñaùnh maùy toát khoâng? Coøn tyû duï nhö mình ñang ñieàu khieån moät caùi maùy gì chaïy ñeàu ñeàu. Ñieàu khieån mình cöù nhìn maùy noù chaïy ñeàu ñeàu ñuùng theo chöông trình cuûa noù. Mình khoâng coù lô laø, khoâng coù sô soùt. Thì vieäc laøm ñoù ñuùng khoâng, toát khoâng? Maø mình coù tu khoâng? Ngöôøi ta töôûng nhìn nhö vaäy, laøm nhö vaäy laø khoâng coù tu, nhö söï thöïc ñoù laø tu. Taïi sao? Laø bôûi vì toâi noùi, khi chuùng ta laøm vieäc gì mình chaêm chæ vaøo vieäc ñoù, khoâng coù caùi nghó khaùc, caùi töôûng khaùc. Nghó khaùc, töôûng khaùc töùc laø lo ra. Lo ra töùc laø yù nghó mình ñaõ phoùng chaïy. Phoùng chaïy thì vieäc laøm khoâng ñöôïc chín chaén. Nhö vaäy thì mình chaêm chæ vaøo ñoù ñeå mình khoâng cho noù lo ra. Khoâng lo ra thì coù voïng töôûng khoâng? Maø khoâng coù voïng töôûng laø mình ñònh taâm trong ñoù roài. Thì ñoù laø mình ñaõ tu. Tu ngay trong caùi ñoäng. Nghóa laø mình ñang laøm maø mình tu mình khoâng hay.

Bôûi vì ngoài thieàn moät giôø ñoàng hoà laø coát laëng voïng töôûng. Coøn baây giôø mình ngoài mình nhìn caùi maùy. Mình khoâng coù cho voïng töôûng chaïy. Mình chaêm vaøo ñoù, chuù yù vaøo ñoù noù khoâng chaïy thì ñoù cuõng phöông tieän ñònh roài. Cho neân coù nhieàu vò ngoài thieàn, hoï muoán ñònh, hoï ñoát caây nhang hoï ñeå, ñeå hoï nhìn caây nhang, taäp trung vaøo caây nhang ñeå taâm hoï khoâng coù loaïn. Nhö vaäy hoï goïi laø ngoài thieàn. Baây giôø mình cöù nhìn caùi maùy noù chaïy. Mình laøm ñuùng caùi ñoù thì khoûi ñoát nhang, phaûi khoâng? Maø mình laïi lao ñoäng ñöôïc coù löông. Nhö vaäy caùi naøo lôïi hôn? Ñi lao ñoäng maø mình vaãn tu laø kheùo. Khi lao ñoäng mình chaêm chæ vaøo caùi maùy, vaøo caùi boä phaän naøo maø ngöôøi ta giao cho mình ñieàu khieån, chaêm chæ vaøo ñoù. Vöøa coù moät nieäm khaùc mình buoâng mình boû. Nhö vaäy ñoù laø mình tu. Nhö vaäy tu laø khoâng ai bieát mình tu heát. Neáu mình chaêm chæ vaøo ñoù mình laøm ñuùng khoâng sai chaïy, khoâng hô hoûng, khoâng coù bò thieät thoøi caùi gì, thì töùc laø vieäc laøm cuûa mình chuû cheâ hay khen? Chuû coøn khen coøn taùn thöôûng nöõa, phaûi khoâng? Raát laø chu ñaùo. Nhö vaäy ñoù chính laø nhôø caùi bieát tu maø chuùng ta lao ñoäng toát ñoái vôùi coâng taùc cuûa chuùng ta vaø ñoái vôùi xí nghieäp, cô sôû mình ñang laøm. Vaäy ñoù laø caùi kheùo tu trong luùc lao ñoäng.

Nhöng coù ngöôøi khaùc hoï hoûi. Giaû söû baây giôø toâi laøm ngheà thaày giaùo. Toâi khoâng coù coi caùi maùy, khoâng coù ñieàu khieån caùi maùy. Vaäy toâi laø oâng thaày giaùo, toâi phaûi daïy hoïc troø, phaûi soaïn baøi thì laøm sao maø tu. Thì ñaây seõ traû lôøi. Neáu mình laøm moät caùi ngheà gì maø phaûi suy nghó, phaûi saép ñaët thì ôû ñaây khuyeân neân giôùi haïn caùi taâm mình trong moät vaán ñeà ñoù thoâi.

Thí duï baây giôø mình laø thö kyù, thì phaûi vieát ñôn hoaëc laø laøm baùo caùo gì ñoù, thì khi vieát ñôn thì chæ bieát vieát ñôn, laøm baùo caùo thì chæ laøm baùo caùo. Ngoaøi ra khoâng cho nghó caùi gì khaùc, chæ nghó trong moät phaïm vi ñoù. Nhö vaäy tuy laø coøn voïng töôûng, nhöng maø voïng töôûng giôùi haïn, phaûi khoâng? Coøn neáu mình khoâng chaêm chæ vaøo caùi ñoù thì mình ngoài vieát ñôn, baùo caùo, ñang ñoù caùi noù xeït nghó caùi naøy, xeït nghó caùi kia, laøm cho vieäc laøm cuûa mình khoâng chu ñaùo, khoâng coù thuaàn thuïc. Bôûi vaäy cho neân phaûi haïn cheá ôû trong moät phaàn maø mình ñang suy nghó, ñang taäp trung ñeå laøm ñoù.

Neáu laø moät thaày giaùo, moät coâ giaùo ngoài soaïn baøi veà  moät baøi toaùn hay laø baøi lyù gì ñoù. Mình soaïn mình chaêm chuù caùi ñoù. Vöøa nhôù chuyeän gì hoâm qua hoâm kia, boû. Nhö vaäy vieäc soaïn baøi mình raát laø chu ñaùo. Nhö vaäy ñoù vöøa laø chu ñaùo cho coâng taùc vöøa laø bieát tu. Taïi sao goïi laø tu? Vì mình haïn cheá ñöôïc caùi voïng töôûng, noù ngoâng cuoàng, noù khoâng coù chaïy baäy. Voïng töôûng khoâng ngoâng cuoàng, khoâng chaïy baäy, töùc laø mình coù laøm chuû noù moät phaàn. Nhö vaäy laø coù tu roài. Ñoù laø caùi phaàn thöù hai, ngöôøi phaûi laøm vieäc baèng caùi suy nghó, caùi saép ñaët.

Roài baây giôø giaû söû coù nhöõng ngöôøi laøm vieäc baèng caùch phaûi ñieàu khieån hay ñieàu haønh nhieàu ngöôøi laøm coâng taùc thì hoï phaûi saép ñaët, phaûi suy tính. Ai laøm caùi gì, caùi gì saép ñaët ñaâu ñoù thì laøm sao hoï chuyeân veà moät ñeà ñöôïc. Baây giôø nhöõng ngöôøi ñoù laøm sao maø tu? ÔÛ ñaây toâi khuyeân raèng neáu ngöôøi naøo coù traùch nhieäm phaûi ñieàu khieån caû moät xöôûng lôùn, nhieàu nhaân coâng, nhieàu boä phaän trong ñoù thì mình phaûi saép ñaët. Saùng thöùc daäy, mình ngoài mình saép ñaët thì taát caû taâm tö mình chæ trong vieäc saép ñaët ñoù thoâi. Nghóa laø mình saép ñaët, vieäc naøy, vieäc kia, vieäc noï chæ nhìn trong caùi boån phaän, caùi traùch nhieäm maø mình phaûi laõnh ñaïo ñoù. saép ñaët cho xong, roài mình ghi giaáy roài saùng ra hoï laøm. Nhö vaäy tuy mình coù saép ñaët maø cuõng giôùi haïn. Chôù tö töôûng khoâng cho noù chaïy ngoâng cuoàng, cuõng khoâng cho noù coù tính caùch moâng lung, maø phaûi coù moät caùi keàm cheá ôû trong moät phaïm vi, laø chuùng ta coù tu, vì chuùng ta coù laøm chuû thì ñoù cuõng laø moät caùch tu.

Nhö vaäy khi maø taát caû coâng taùc gì. Ñaây toâi coøn nhôù coù maáy anh Phaät töû, hoï noùi hoï laøm vieäc keá toaùn. Laøm keá toaùn ôû sôû naøy sôû kia. Cöù tính toaùn con soá hoaøi thì laøm sao maø tu. Thì toâi noùi, daàu cho mình laøm keá toaùn, phaûi bao nhieâu con soá noù nhöùc caùi ñaàu, ñau caùi ñaàu maø mình cöù chuù taâm laøm bao nhieâu con soá ñoù. Giôø naøo vaøo laøm thì mình chuyeân taâm, taát caû taâm löïc doàn vaøo ñoù heát. Chuù taâm, chuù yù laøm khoâng coù ñeå noù moáng khôûi, khoâng ñeå cho noù chaïy baäy, doàn heát trong vieäc keá toaùn thoâi. Chöøng naøo ra sôû thì seõ laøm vieäc khaùc. Chôù coøn trong sôû thì cöù doàn heát taâm löïc trong moät vieäc. Nhôø doàn heát taâm löïc trong moät vieäc, chuùng ta khoâng coù keàm khoâng coù nghó gì khaùc. Cho neân chuùng ta chuùng coù phaàn laøm chuû roài. Tuy con soá naøy, con soá kia noù khaùc. Tuy baûn baùo caùo naøy, baûn baùo caùo kia noù khaùc, nhöng mình cöù ñaët taát caû caùi nghó, caùi tính cuûa mình naèm ôû trong moät phaïm vi giôùi haïn, chôù khoâng coù chaïy moâng lung, thì ñoù laø chuùng ta coù tu roài. Nhö vaäy thì caùi tu naøy tu ôû trong coâng taùc, tu ôû trong vieäc laøm chôù khoâng phaûi laø khoâng coù tu.

Nhö vaäy ngöôøi ôû chuøa tu ñöôïc, ngöôøi ôû sôû tu ñöôïc, ngöôøi lao ñoäng ngoaøi trôøi tu cuõng ñöôïc. Ai bieát kheùo thì ñeàu tu ñöôïc heát. Chôù khoâng phaûi chæ coù nhöõng ngöôøi raûng rang ngoài thieàn ñöôïc môùi laø tu. Nhö vaäy coù theå noùi moät caùch roõ raøng raèng, chuùng ta kheùo tu thì giôø naøo coâng taùc hay laøm vieäc cuõng laø giôø tu, gioáng nhö giôø ngoài thieàn vaäy. Coøn chuùng ta khoâng kheùo tu, keå caû giôø ngoài thieàn cuõng khoâng hay nhö thöôøng. Nghóa laø khoâng hay baèng caùch naøo? Bôûi vì khoâng kheùo tu cho neân ngoài thieàn thì guïc. Coøn neáu heát guïc thì ñau. Ñau roài troâng heát giôø, phaûi khoâng? Ngoài cuõng nhö bò baét ñoù, bò baét phaït quì höông. Troâng cho taøn caây höông ñeå xaû. Coøn caùi naøy ngoài thì baét treùo chaân ñoù, ñau quaù troâng heát giôø ñeå xaû. Nghe coâ Höông ñaêng ñaùnh kieång beng beng. Thoâi coi nhö muoán xaù côõ 3, 4 caùi xaù caùm ôn. Nhö vaäy tu ñoù laø tu laøm sao? Thaáy thì nghieâm chænh, maø thöïc ra taâm mình noù ñang xaùo ñoäng ñuû thöù heát, cho neân laøm sao maø ngoài thieàn. Vaøo ngoài thì bình tænh, saùng suoát khoâng coù guïc vaø taát caû giôø ngoài ñoù khoâng phaûi ngoài ñeå laáy giôø maø ngoài ñeå laøm chuû mình. Coi nhö thôøi gian voâ nghóa. Ngoài ñeán chöøng naøo ngöôøi ta ñaùnh kieång thì mình ra. Chôù khoâng coù maø ngoài laéng tai. Nhaát laø khi bò chaân ñau, laéng tai nghe kieång hoaøi, phaûi khoâng? Nhöõng caùi ñoù laøm cho maát thôøi giôø quí baùu cuûa mình. Ñoù laø toâi noùi veà caùch tu trong moïi tröôøng hôïp. Ñoù laø chuùng ta tu trong tröôøng hôïp haïn cheá trong haønh ñoäng, trong coâng taùc.

Vaø baây giôø chuùng ta coù theå tu trong cuoäc soáng tuøy duyeân töï taïi ñeå tieâu heát taäp khí. Ñaây laø noùi haïng cao ñoù, tu trong caùch tuøy duyeân töï taïi. Nhö hoâm roài toâi coù daãn caâu cuûa Toå Laâm Teá noùi ñoù. Toå Laâm Teá noùi sao ñoù:

            Tuøy duyeân tieâu cöïu nghieäp,

            Nhaäm vaän tröôùc y xieâm.

Tu ñoù laø tu tuøy duyeân. Ñoù laø noùi nhöõng ngöôøi ngoä ñöôïc ôû mình coù caùi taùnh Phaät hay laø coù caùi baûn lai dieän muïc roài, baây giôø tuøy duyeân maø tu, chôù khoâng coù keàm coïng, khoâng coù chuù taâm. Nhö vaäy tuøy duyeân maø tu ñoù thì caùi cuoäc tu ñoù raát laø nheï nhaøng, raát laø töï taïi. Khoâng coù dính, noù khoâng keït beân naøy, beân noï. Caùi haïng tuøy duyeân naøy, neáu maø ñöùng trong Thaäp muïc ngöu ñoà thì töông ñöông vôùi baøi keä noùi raèng ñi tôùi choã laù ruïng veà coäi. Noù khoâng dính, khoâng keït, töï taïi. Toâi ñoïc baøi keä ñoù quí vò nghe, thaáy roõ. Laù ruïng veà coäi ñoù.

            Phaûn boån hoaøn nguyeân dó phí coâng,

            Tranh nhö tröïc haï nhöôïc manh luaân.

            Am trung baát kieán am tieàn vaät,

            Thuûy töï man man hoa töï hoàng.

Dòch:

            Phaûn boån hoaøn nguyeân ñaõ phí coâng,

            Ñaâu baèng thaúng ñoù tôï muø caâm.

            Trong am chaúng thaáy ngoaøi vaät khaùc,

            Nöôùc töï meânh moâng hoa töï hoàng.

Nhö vaäy baøi keä naøy noùi caùch tuøy duyeân, töï taïi cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ ngoä ñaïo maø muoán döùt saïch taäp khí thì tu moät caùch tuøy duyeân töï taïi nhö theá naøy. Noùi raèng:

“Phaûn boån hoaøn nguyeân”. Phaûn laø trôû laïi. Boån laø caùi goác. Hoaøn laø cuõng trôû veà. Nguyeân laø caùi nguoàn. Noùi veà caùi goác, noùi veà caùi nguoàn, ñoù laø uoång coâng roài, phí coâng roài. Taïi sao vaäy? “Ñaâu baèng thaúng ñoù tôï muø caâm”. Tôï muø caâm laø gioáng caâu cuûa Ngaøi Traàn Nhaân Toâng ñoù “Ñoái caûnh voâ taâm” ñoù. Nhö vaäy ngay nôi moïi caûnh maø nhö muø. Thaáy maø nhö muø chôù khoâng phaûi muø thaät. Nghe maø nhö ñieác. Cho neân khoâng coù phaûn ñoái, khoâng coù khen cheâ. Nhö caâm, nhö muø chôù khoâng phaûi caâm. Nhôù vaäy ñoù, töùc laø ñoái caûnh maø voâ taâm thì gioáng nhö thaáy maø nhö muø. Nghe maø nhö ñieác. Nhö vaäy ngöôøi ñoù, luùc ñoù khoâng coøn noùi phaûi trôû veà nguoàn, trôû veà goác gì nöõa heát.

Coù nhieàu vò Taêng hieän giôø cuõng nhö Ni hieän giôø, bieát mình coù caùi oâng chuû roài. Ngoài thieàn, hoaëc ñi ñöùng naèm ngoài gì cuõng nhôù. Nhôù trôû veà oâng chuû. Trôû laïi oâng chuû, soáng vôùi oâng chuû. Cöù noùi vaäy hoaøi. Nhö vaäy ñuùng chöa (toát quaù maø, nhôù oâng chuû) ? Thaät ra chöa phaûi. Maø ñöøng coù chaïy theo ngoaøi, khoâng chaïy theo ngoaøi thì laøm sao? Thí duï baây giôø nhö laø chuùng ta ngoài ôû treân ñieän Phaät. Khi chuùng ta ngoài treân ñieän Phaät ñoù. mình muoán laø ngoài moät giôø ñoàng hoà treân ñieän Phaät. Ngoài chôi, ngoài gì cuõng ñöôïc. Maø nghó raèng moät giôø ngoài ñaây laø khoâng ñi ñaâu, baây giôø trong khi ngoài noùi: Mình neân nhôù, mình ngoài trong ñieän Phaät, mình neân nhôù, mình ngoài trong ñieän Phaät. Hay laø nhôù caùi gì? Chæ ngoaøi kia coù yù ngoaét ngoaét mình noùi: Toâi khoâng ñi. Ai ngoaøi kia keâu mình, toâi noùi: Khoâng theøm nghe. Maø toâi khoâng ñi nghe töùc laø toâi ôû ñaâu. Toâi ngoài trong ñieän Phaät phaûi khoâng? Töùc laø cöù nhôù mình ngoài trong ñieän Phaät. Nhôù ngoài trong ñieän Phaät maø laâu laâu ai ngoaét muoán ñöùng daäy chaïy. Caùi ñoù nhôù ngoài trong ñieän Phaät cuõng voâ ích thoâi, phaûi khoâng? Nghóa laø chæ ñöøng chaïy theo ngöôøi keâu, ñöøng coù chaïy theo ngöôøi ngoaét. Ñöøng chaïy theo baát cöù caùi gì maø ngoaïi caûnh noù loâi. Maø ñöøng chaïy theo vaäy töùc laø ñang ngoài trong ñieän Phaät töï nhieân, phaûi khoâng? Cho neân caâu naøy noùi raát laø hay.

“Ñaâu baèng thaúng ñoù tôï muø caâm”. Chôù coøn noùi phaûn boån noù hoaøn nguyeân. Dö. Phí coâng töùc laø dö roài. Mình chæ ñoái vôùi saùu traàn ñöøng coù dính, ñöøng coù keït thì ñoù laø ñuùng. Cho neân caâu sau:

Am trung baát kieán am tieàn vaät

Trong am maø chaúng thaáy vaät ngoaøi am. Ngoài trong am maø khoâng thaáy vaät ngoaøi am thì ñoù laø quaù toát roài. Nghóa laø mình ngoài ngay trong caùi chaân thaät cuûa mình. Moïi traàn caûnh ôû ngoaøi mình khoâng ñuoåi theo thì ñoù laø khoâng thaáy. Ñaây noùi khoâng thaáy töùc laø khoâng ñuoåi theo. Chöù töôûng laø ngoài trong am maø nhaém maét, khoâng phaûi. Nghóa laø ngoài trong am maø mình khoâng thaáy vaät ngoaøi am, nghóa laø khoâng coù ñuoåi theo. Mình luoân luoân an truù ôû choã thanh tònh nhö nhö maø khoâng ñuoåi theo ngoaïi vaät. Khoâng ñuoåi theo ngoaïi vaät töùc laø an truù. Chöù ñöøng coù noùi an truù, toâi keàm ngoài ñaây, an ôû choã naøy. Nghóa laø khoâng ñuoåi theo ngoaïi caûnh. Ñoù laø an truù. Hieåu nhö vaäy thì môùi thaáy caùi hay.

“Nöôùc töï meânh moâng hoa töï hoàng”. Nguyeân chöõ Haùn laø : “Thuûy töï man man hoa töï hoàng”. Noù hay laøm sao, phaûi khoâng? Nghóa laø nöôùc, thí duï ôû ñaây, nöôùc döôùi hoà noù töï ñaày, phaûi khoâng? Hoa hoàng noù töï ñoû. Mình ngoài trong am, trong thieàn ñöôøng cuõng töï mình ngoài. Hoa hoàng khoâng quyeán ruõ mình chaïy ra ngoù. Nöôùc meânh moâng döôùi hoà khoâng quyeán ruõ mình chaïy ra mình nhìn. Nhö vaäy khoâng nhìn nöôùc, khoâng nhìn hoa, thì nöôùc töï laø nöôùc, hoa töï laø hoa, thì mình veïn toaøn laø mình. Ñoù laø caùi choã tuøy duyeân laø vaäy. Nhö vaäy caùi tu maø tôùi choã naøy thì noù ñeïp bieát chöøng naøo, phaûi khoâng? Ñoù laø toâi noùi caùi öùng duïng vaøo cuoäc soáng. Nhö vaäy nhöõng vò naøy tuøy duyeân cuõng laø trong cuoäc soáng. Ñi ñaây, ñi kia laøm vieäc naøy, vieäc noï maø khoâng coù chaïy theo caûnh. Khoâng coù dính vôùi caûnh thì ñoù laø tu.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM