CHUÛ TRÖÔNG VAØ SÖÏ ÖÙNG DUÏNG TU HAØNH CUÛA THIEÀN VIEÄN TRUÙC LAÂM

H.T THÍCH THANH TÖØ

KEÁT QUAÛ CUÛA SÖÏ TU HAØNH.

Baây giôø coøn moät ñieåm choùt. Ñieåm choùt laø keát quaû. Keát quaû cuûa söï tu. Trong caùi keát quaû naøy toâi coù chia ra laøm hai phaàn: Keát quaû chaùnh vaø keát quaû phuï.

Noùi veà keát quaû chaùnh thì coù maáy phaàn. Bôûi vì chuùng ta tu theo Phaät laø tu ñeå tieán leân con ñöôøng giaùc ngoä. Nhö vaäy noùi tu gioáng nhö ngöôøi ñi, neáu ngöôøi ñi treân con ñöôøng veà nuùi hay laø leo nuùi. Ví duï laø con ñöôøng töø döôùi chaân nuùi leân ñænh nuùi. Baây giôø ngöôøi ñi nuùi neáu ñaõ ñeán chaân nuùi thì töø chaân nuùi chuùng ta caát böôùc, moãi böôùc laø moãi gaàn vôùi choùt nuùi, phaûi khoâng? Nhö vaäy moãi böôùc laø moãi gaàn. Taát caû nhöõng böôùc chuùng ta böôùc ñeàu ñeàu laø ñeå leân choùt nuùi.

Cuõng nhö vaäy chuùng ta tu theo ñaïo giaùc ngoä thì moãi böôùc laø moãi caùi giaùc ngoä, chôù khoâng coù caùi gì khaùc hôn. Neáu muoán tieán leân quaû cöùu caùnh giaùc ngoä thì moãi ngaøy chuùng ta tu, moãi giôø, moãi phuùt chuùng ta tu ñeàu laø moãi giôø, moãi phuùt, moãi ngaøy treân con ñöôøng giaùc ngoä. Nghóa laø noù tieán ñeàu ñeàu chôù noù khoâng coù döøng ñöôïc. Nhö vaäy thì noùi tôùi tu laø noùi tôùi söï giaùc ngoä.

Nhö vaäy tröôùc heát giaùc ngoä veà thaân. Nhö hoài naõy toâi coù noùi, chuùng ta thaáy roõ thaân naøy, maïng soáng laø trong hôi thôû, phaûi khoâng? Thaáy maïng soáng trong hôi thôû laø chuùng ta ñaõ giaùc ngoä leõ thaät veà thaân.

Roài keá ñoù laø chuùng ta giaùc ngoä veà taâm. Nhôø tu thaáy taát caû nieäm khôûi laø voïng töôûng, laø khoâng thaät. Cho neân chuùng ta giaùc ngoä ñöôïc noù laø caùi hö aûo khoâng phaûi thaät ta. Do ñoù maø phaù ñöôïc moïi caùi coá chaáp veà taâm. Ñoù laø böôùc giaùc ngoä thöù hai.

Roài caùi thöù ba nöõa laø chuùng ta haèng soáng vôùi caùi taâm baûn nhieân thanh tònh. Noùi haèng soáng khoâng coù nghóa laø chuùng ta nhôù chuùng ta haèng soáng maø chuùng ta khoâng bò saùu traàn loâi cuoán chaïy theo beân ngoaøi. Bôûi khoâng coù bò loâi cuoán cho neân goïi laø haèng soáng vôùi taâm baûn nhieân thanh tònh. Ñoù laø caùi keát quaû caùi giaùc. Caùi giaùc naøy laø caùi giaùc lôùn lao thaáy ñöôïc leõ thaät, thaáy ñöôïc chaân lyù. Khi chuùng ta thaáy ñöôïc leõ thaät, thaáy ñöôïc chaân lyù thì ñôøi soáng cuûa chuùng ta, caùi giaùc ngoä noù gaàn ñöôïc thaønh coâng, gaàn ñöôïc vieân maõn. Nhö vaäy chuùng ta ñaõ ñöôïc thaønh coâng, ñöôïc vieân maõn, phaûi laøm gì nöõa. Thì phaûi laøm lôïi ích cho chuùng sinh. Maø lôïi ích cho chuùng sinh laøm baèng caùch naøo. Töùc laø phaûi laøm sao cho moïi ngöôøi chung quanh chuùng ta phaûi coù giaùc ngoä, hoaëc ít, hoaëc nhieàu. Chôù khoâng theå naøo ñeå cho hoï meâ muoäi, hoï chìm ñaém. Bôûi vì trong kinh Phaät ñaõ töøng daïy, noùi raèng: “Chòu caùi khoå thieâu ñoát ôû ñòa nguïc chöa phaûi laø khoå. Laøm con löøa, laøm con ngöïa keùo xe cuõng chöa phaûi laø khoå. Maø caùi khoå laø si meâ khoâng bieát loái ñi môùi laø khoå”.

Nhö vaâî thì taát caû caùi ñau khoå trong nhaø Phaät keå ra caùi khoå naøo to baèng caùi khoå si meâ. Bôûi thaáy si meâ laø khoå, muoán heát khoå Phaät daïy chuùng ta phaûi giaùc, phaûi khoâng? Giaùc môùi laø heát khoå. Baây giôø ñieàu naøy neáu ñem öùng duïng vôùi theá gian thì quí vò thaáy coù hay khoâng? Neáu maø taát caû ngöôøi daân chuùng ta ai cuõng ñeàu coù trình ñoä coù kieán thöùc cao ngang trung hoïc, ñaïi hoïc thì xöù sôû chaéc seõ vaên minh. Coøn neáu maø daân chuùng mình cöù doát naùt muø chöõ thì daàu cho coù cuûa coù tieàn nhieàu chaéc cuõng laø chöa vaên minh.

Nhö vaäy caùi giaù trò cuûa cuoäc soáng laø ôû kieán thöùc, saùng suoát cao sieâu môùi ñöa giaù trò con ngöôøi leân caùi ñòa vò cao sieâu. Tu haønh cuõng vaäy muoán thoaùt heát taát caû ñau khoå khoâng gì baèng laø phaûi giaùc ngoä. Cho neân quí vò môùi thaáy Phaät ñöa ra hai beân. Beân naøy laø voâ minh, maø voâ minh laø nguoàn goác cuûa sinh töû, cuûa ñau khoå phaûi khoâng? Maø muoán heát caùi voâ minh, muoán heát caùi ñau khoå ñoù thì phaûi laø minh. Töùc laø giaùc. Giaùc môùi giaûi quyeát ñöôïc caùi ñau khoå muoân kieáp traàm luaân. Coøn neáu khoâng giaùc thì khoâng bao giôø giaûi quyeát ñöôïc.

Nhö vaâî thì meâ vaø giaùc laø hai caùi goác. Hay voâ minh vaø minh laø hai caùi goác. Caùi goác cuûa luaân hoài vaø caùi goác cuûa giaûi thoaùt. Roõ raøng nhö ban ngaøy. Bôûi vaäy cho neân chuùng ta sôï ñau khoå, sôï traàm luaân thì chuùng ta phaûi giaùc. Chæ ñoù laø con ñöôøng duy nhaát chôù khoâng phaûi laøm caùi gì khaùc. Laøm caùi gì khaùc cuõng chöa ñuùng caùi baûn yù maø ñöùc Phaät ñaõ daïy. Cho neân noùi tôùi hoïc ñaïo laø noùi tôùi giaùc ngoä. Maø giaùc ngoä tôùi phaàn sau naøy laø giaùc ngoä baèng caùch haèng soáng vôùi caùi taâm baûn nhieân thanh tònh. Töùc laø vôùi oâng chuû hay laø vôùi baûn lai dieän muïc cuûa mình. Mình laø caùi baûn lai dieän muïc, mình laø oâng chuû, chôù khoâng coøn coù caùi thöù hai.

Bôûi vaäy cho neân ñaây, baøi keä thöù möôøi cuûa Thaäp Muïc Ngöu Ñoà. Baøi keä naøy noùi roõ yù nghóa ñoù. Töùc laø buoâng thoûng tay vaøo chôï.

            Loä hung tieån tuùc nhaäp traàn lai

            Phuø thoå ñoà khoâi tieáu maõn tai.

            Baát duïng thaàn tieân chôn bí quyeát,

            Tröïc giao khoâ moäc phoùng hoa khai.

Dòch:

            Chaân traàn baøy ngöïc thaúng vaøo thaønh,

            Toâ ñaát treùt buøn nuï cöôøi thanh..

            Bí quyeát thaàn tieân ñaâu caàn ñeán,

            Caây khoâ cuõng khieán nôû hoa laønh.

Nhö vaäy ngöôøi ta cöù nghó raèng: Ngöôøi tu Phaät tu Thieàn ñeå tieán leân giaùc ngoä maø cöù lo tu thì döôøng nhö mình laø keû ích kyû lo cho mình thoâi. Lo cho mình ñöôïc giaùc maø khoâng nghó tôùi chuùng sinh. Cho neân tôùi caùi baøi keä choùt naøy, chuùng ta môùi thaáy tinh thaàn lôïi tha khoâng coù giôùi haïn, noùi raèng:

“Chaân traàn baøy ngöïc thaúng vaøo thaønh”. Qua moät thôøi gian ñieâu luyeän tu haønh, taâm mình ñöôïc saùng suoát, ñöôïc giaùc ngoä roài, töø ñoù mình khoâng coøn coù moät nghi ngôø naøo. Mình khoâng coøn khôûi moät tham luyeán naøo cuûa traàn tuïc nöõa. Nhöng maø nhö vaäy khoâng coù nghóa laø mình thoaùt ly traàn tuïc maø mình phaûi lao mình vaøo trong traàn tuïc. Khoâng coøn tham luyeán, khoâng coøn dính maéc maø vaãn lao mình trong ñoù. Cho neân goïi laø buoâng thoûng tay vaøo chôï. Chôù khoâng phaûi noùi toâi tu rieát thaønh Tieân, thaønh Phaät gì ñoù, ñaëng toâi ñi veà coõi Boàng lai toâi ôû. Khoâng phaûi vaäy. Maø ôû ñaây tu, raùng tu cho ñi tôùi choã giaùc ngoä maø ñöôïc vöõng chaéc vieân maõn. Roài thì luùc ñoù lao mình vaøo trong coõi traàn, laøm lôïi ích cho chuùng sinh. Ñoù laø tinh thaàn cuûa Phaät giaùo. Chôù khoâng phaûi laø bi quan, laø yeám theá. Maø laø tích cöïc. Cho neân hình aûnh.

            “Chaân traàn baøy ngöïc thaúng vaøo thaønh,

            Toâ ñaát treùt buøn nuï cöôøi thanh.

“Chaân traàn baøy ngöïc” nghóa laø maëc aùo sao? Maëc aùo thaû cöûa ñoù, roài thaúng vaøo trong thaønh, thì hai caâu ñoù noùi leân caùi gì. Noùi laø luùc naøy khoâng coøn khuoân mình trong giôùi luaät, trong khuoân khoå nöõa maø soáng nhö taát caû keû phaøm tuïc khaùc. Ñi laøm lôïi ích cho chuùng sinh maø queân mình, khoâng coøn bò khuoân ôû trong caùi hình thöùc, khuoân khoå giôùi luaät, maø tuøy phöông tieän, tuøy hoaøn caûnh laøm lôïi cho chuùng sinh thoâi. Chôù khoâng bò keït, bò maéc nöõa. Ñoù laø caùi tinh thaàn goïi laø tuøy duyeân ñoù, khoâng phaûi haïn cheá, khoâng phaûi baét buoäc.

Roài: “Toâ ñaát treùt buøn nuï cöôøi thanh” laø ñi vaøo trong ñoù bò lem laám, bò nhô nhôùp maø vaãn cöôøi, chôù khoâng coù buoàn, khoâng coù tuûi. Nhöng maø noùi ôû ñaây ñoù, cuõng xin nhaéc laïi. Gaàn ñaây coù moät soá oâng thaày, laâu laâu cuõng maëc aùo phaïch ngöïc, cuõng ñi lang thang laïi quaùn röôuï, laïi quaùn caø pheâ, roài cuõng ngoài. Coù ai pheâ bình: “Thaày sao khoâng giöõ giôùi luaät”. Toâi luùc naøy coøn caùi gì nöõa maø giöõ. Töï taïi roài maø.

Thì caùi ñoù laø töï taïi, maø laø töï taïi giaû doái ñoù, löøa bòp ñoù. Coøn töï taïi thaät thì noù khaùc. Nghóa laø trong ñoù giaû söû “Toâ ñaát treùt buøn nuï cöôøi thanh”. Duø coù ai chæ maët mình cheâ noùi oâng thaày phaù giôùi, noùi oâng thaày naøy hö ... thì vaãn cöôøi, chôù khoâng coù moät tí gì buoàn. Coi chöøng mình noùi mình töï taïi, vaøo quaùn ngoâì, ngöôøi ta loâi ra, ngöôøi ta ñuoåi ñi, mình noåi saân, muoán ñaùnh loän vôùi ngöôøi ta, ñoù thì sao? Thöù thaät hay thöù giaû?

Bôûi vaäy cho neân, ngöôøi maø tôùi möùc ñoä naøy thì duø cho caùi caûnh naøo bò ngöôøi ta khinh khi, bò ngöôøi ta mieät thò, bò ngöôøi ta cheâ cöôøi, maø mình vaãn thaûn nhieân töï taïi thì ñoù môùi laø thöù thieät.

Roài: “Bí quyeát thaàn tieân ñaâu caàn ñeán”. Luùc ñoù khoâng caàn duøng bí quyeát maàu nhieäm thaàn tieân naøo heát. Maø chií vôùi moät caùi taâm, caùi taâm trong saùng giaùc ngoä, vôùi loøng töø bi traøn treà, ñem laïi lôïi ích cho chuùng sinh, tuøy cô maø thuyeát phaùp. Tuøy duyeân maø laøm cho ngöôøi ta thöùc tænh. Chôù khoâng duøng buøa, khoâng duøng pheùp, khoâng duøng nhöõng caùi tröôøng sinh baát töû gì ñeå cöùu ngöôøi ta heát. Maø cöùu daïy ngöôøi ta ñeå giaùc ngoä. Cöùu daïy ngöôøi ta ñeå khoâng coù taïo nghieäp, khoâng coù chòu khoå nöõa. Cho neân khoâng duøng bí quyeát cuûa thaàn tieân. Tuy khoâng duøng nhö vaäy maø ñaõ laøm cho nhieàu ngöôøi coù lôïi ích raát laø phi thöôøng.

Neân caùi caâu: “Caây khoâ cuõng khieán nôû hoa laønh”. Nghóa laø: “Tröïc giao khoâ moäc phoùng hoa khai” ñoù. Nghóa laø mình ñeán vôùi nhöõng ngöôøi, caây khoâ laø duï cho nhöõng ngöôøi chöa töøng bieát laøm thieän. Chöa töøng bieát tu maø cuõng laøm cho hoï phaùt taâm tu. Cuõng laøm cho hoï bieát nôû caùi taâm töø thieän. Nhö vaäy thì cuõng gioáng nhö caây khoâ maø mình laøm cho noù troå hoa.

Chôù coøn mình baây giôø ñi giaùo hoùa thì mình phaûi löïa, ngöôøi naøo laøm sao, ngöôøi naøo maø coù bieát ñi chuøa, coù quy y tam baûo, daïy cho hoï tu. Coøn nhöõng ngöôøi chöa bieát thì mình e daïy khoâng ñöôïc. Coøn caùc vò naøy thì nhöõng ngöôøi chöa töøng coù duyeân laønh, cuõng kheùo taïo duyeân laønh cho hoï phaùt trieån. Ñoù laø caùi ñaëc bieät.

Nhö vaäy thì ngöôøi tu theo Phaät khi ñöôïc keát quaû toát roài, thì saün saøng baát keå caùi xaáu, caùi dôû, caùi khoå ñau ñem ñeán mình. mieãn laøm sao cho chuùng sinh ñöôïc tænh, ñöôïc giaùc, ñöôïc tieán treân con ñöôøng ñaïo. Ñoù laø thoûa maõn caùi nguyeän cuûa mình.

Nhö vaäy thì khoâng coù neân nghó raèng mình tu roài thaønh Tieân, thaønh Phaät. Thaønh Tieân thì veà Boàng lai nghæ, chôi cho vui. Thaønh Phaät thì nhaäp Nieát baøn, mình töï taïi. Ñöøng coù nghó nhö vaäy maø chuùng ta tu ñeán nôi ñeán choán roài, thì phaûi lao mình vaøo trong caùi khoå ñau cuûa chuùng sinh. Laên loùc trong caùi nhô nhôùp cuûa moïi ngöôøi ñeå maø giaùo hoùa, laøm lôïi ích cho hoï. Nhö vaäy thì caùi taâm ñoù, trong luùc tu maø coøn coù chuùt chuùt ích kyû ñoù thì hôïp hay khoâng? Bôûi vaäy neân nghe ngöôøi tu naøo maø noùi caùi gioïng ích kyû ñoù laø toâi khoâng baèng loøng tí naøo heát. Toâi phaùt quaïu leân lieàn. Mình ñaõ laø caùi ngöôøi nguyeän ñem caû moät cuoäc ñôøi tu haønh ñeå laøm lôïi ích cho chuùng sinh maø taâm hoàn mình coøn coù moät chuùt xíu haø, baèng gan con toâm, con teùp thì laøm sao ñöôïc, phaûi khoâng? Cho neân phaûi môû caùi taâm roäng lôùn, saün saøng hy sinh ñôì mình ñeå laøm lôïi ích cho chuùng sinh thì môùi xöùng ñaùng laø ngöôøi tu. Tu maø heïp hoøi, nhoû moïn, so ño thì caùi ñoù khoâng xöùng ñaùng chuùt naøo heát. Bôûi vaäy nghe caùi ñoù laø böïc boäi lieàn, khoâng coù vui. Bôûi vì thaáy mình ñang ñi treân con ñöôøng raát laø cao thöôïng maø laïi mang nhöõng thöù heøn haï nhö vaäy. Hai thöù khoâng hôïp. Hieåu nhö vaäy thì môùi thaáy taâm hoàn cuûa ngöôøi tu laø moät taâm hoàn cao sieâu. Taâm hoàn khoaùng ñaïi. Chôù khoâng phaûi laø taàm thöôøng. Ñoù laø toâi noùi keát quaû cuûa ngöôøi tu nhö vaäy. Ñoù laø caùi keát quaû chaùnh.

Baây giôø noùi ñeán keát  quaû phuï. Ngöôøi bieát tu Thieàn töø buoåi ban ñaàu, tuy raèng moïi vieäc cuûa hoï tu chöa ñeán nôi ñeán choán. Nhöng maø coù theå coù nhöõng keát quaû. Moät laø taïo con ngöôøi ñuû nghò löïc, thaéng moïi thoùi hö taät xaáu cuûa thaân taâm. Ngöôøi tu thieàn laø töï taïo cho mình ñaày ñuû nghò löïc ñeå thaéng nhöõng thoùi hö, nhöõng taät xaáu maø mình ñang mang ñang chöùa ôû thaân taâm mình. Bôûi vaäy cho neân böôùc vaøo tu thieàn laø chuùng ta thaáy baét ñaàu coù nhöõng caùi chieán ñaáu, maø chieán ñaáu aâm thaàm khoâng ai thaáy. Thí duï: Nhö quí vò chöa quen ngoài hai tieáng ñoàng hoà. Voâ ñaây baét ngoài hai tieáng ñoàng hoà, thì quí vò coù chieán ñaáu khoâng. Ñoù laø baét ñaàu chieán ñaáu. Thaéng. Thaéng ai? Thaéng caùi löôøi bieáng, nhuùt nhaùt cuûa mình phaûi khoâng? Sôï ñau, sôï nhöùc, sôï khoå gì ñoù. Qua moät côn ngoài ñoù ñeå chòu ñöïng, ñeå thaéng noù. Thaéng khoâng coù ai thaáy, mình töï bieát thoâi. Caùi thaéng ñoù khoâng ai thaáy. Ñoù laø thaéng veà thaân.

Roài thaéng veà taâm thì laâu nay ngoài ñaâu thì nghó töù tung, chaïy ñaàu naøy, ñaàu kia. Nghóa laø taâm noù ngoâng cuoàng, noù chaïy nhö laø con ngöïa chaïy soång vaäy. Chaïy töù tung. Baây giôø khoâng cho chaïy. Vöøa thaáy maët noù chaïy caùi raày. Thaáy chaïy caùi raày. Chaèng chaèng, chaèng chaèng noù. Ñoù laø mình coá mình thaéng noù. Maø neáu thaéng ñöôïc thaân, caùi gì khoù, caùi gì khoå mình coù theå qua ñöôïc heát. Baét aên chay laø caùi khoù ôû mieäng roài. Baét ngoài thieàn thì noù khoù maáy caùi. Ngoài treùo chaân laø khoù hai caùi chaân, ñau. Roài ngoài thaúng caùi löng, ngoài thì ai cuõng ngoài moät laùt cong leân cong xuoáng cho thoaûi maùi. Caùi naøy baét ngoài thaúng thì cuõng laø caùi khoå nöõa. Roài khoâng cho nhuùc nhích. Nhieàu khi muoãi caén, nhieàu khi con gì boø ngöùa ngöùa khoâng cho cuïc cöïa. Nhö vaäy laø caû moät caùi gì phaûi chieán ñaáu chôù khoâng phaûi laø thöôøng. Chieán ñaáu vôí nhöõng caùi chæ mình bieát thoâi, khoâng ai bieát heát. Khoâng coù khoe coâng vôùi ngöôøi naøo ñöôïc heát. Chæ coù mình bieát mình ñang thaéng. Nhö vaäy ñeå thaáy taäp cho mình coù moät caùi nghò löïc ñeå thaéng mình. Chôù coøn khoâng thì con ngöôøi laø yeáu ñuoái. Chieàu chuoäng caùi taät xaáu, dôû cuûa mình laém.

Thí duï: Nhö mình baét lao ñoäng nhieàu caùi noù meät. Meät caùi ñoøi cho moät ngaøy ñi chôi phaûi khoâng? Nhö vaäy ñoù laø mình chieàu ai? Chieàu caùi chuù thaân naøy. Chuù ñoøi ñi chôi. Ñi chôi roài, thaân ñöôïc ñi chôi moät böõa thì cuõng ñöôïc. Maø ñoøi ñi chôi khoâng ñaâu ñuû, phaûi aên ngon buø. Phaûi cho aên ngon, ñoù laø caùi mieäng. Baây giôø voâ ñaây baét aên chay, haønh phaït caùi mieäng. Roài khoâng cho ñi chôi, baét phaûi ngoài duø ñau cuõng raùng. Ñoù laø thaéng ñöôïc caùi thaân, roài thaéng luoân caùi taâm nöõa. Thì ñoù laø moät nghò löïc. Chôù khoâng phaûi chuyeän thöôøng. Ai laøm vieäc ñoù laø moät con ngöôøi ñaày ñuû nghò löïc. Maø neáu ñaày ñuû nghò löïc thì thoùi hö taät xaáu mình chieán thaéng khoâng khoù. Ñoù laø noùi caùi thöù nhaát.

Caùi thöù hai laø caùi lôïi ích laøm vieäc. Chaêm chæ vaøo coâng taùc cuûa mình khoâng coù lô laø. Chính nhôø vaøo caùi chaêm chæ ñoù maø coâng taùc mình laøm ñöôïc chu ñaùo, laøm ñöôïc tinh vi. Ñoù laø keát quaû. Heã laøm vieäc gì, thí duï nhö maáy chuù may, ngoài thaáy caùi laèn chæ mình may, mieáng vaûi mình may. Khoâng coù nghó chuyeän naøy chuyeän kia, ai noùi gì, laøm gì maëc. Mình cöù nhôù caùi may cuûa mình ñoù, thì chaéc chaén raèng ñöôøng chæ seõ thaúng phaûi khoâng? Caùi may seõ kheùo. Thì nhö vaäy chính caùi chaêm chæ vaøo moät coâng taùc thì noù ñöa mình ñöôïc moät keát quaû laø caùi coâng taùc mình caøng ngaøy caøng tinh vi hôn. Vaø caøng ngaøy caøng ñöôïc toát ñeïp vaø xöùng ñaùng vôùi caùi coâng lao ñoäng moät giôø cuûa mình. Ñoù laø keát quaû thöù hai.

Keát quaû thöù ba laø do mình chieán thaéng ñöôïc hay laø bieát roõ caùi taâm hö doái. Taâm nieäm laø hö doái, laø taïm bôï cho neân mình khoâng coá chaáp. Bôûi mình khoâng coá chaáp cho neân mình bao dung, mình tha thöù ñöôïc moïi ngöôøi noù deã daøng. Ñoù laø keát quaû thöù ba.

Keát quaû thöù tö, töø caùi choã tu haønh cho neân taâm mình khoâng coøn coù nhöõng nieäm xaáu, nhöõng taät hö, taät hö thoùi xaáu mình ñaõ thaéng ñöôïc thì noù seõ môû maøn cho loøng thöông. Töùc laø coù taâm töø bi ñoái vôùi moïi ngöôøi. Mình thöông xoùt khoâng giôùi haïn. Bôûi vì mình ñaõ thaáy, ñaõ bieát roõ raøng ta ñang meâ laàm, chaáp thaân, chaáp taâm. Roài taát caû bao nhieâu thöù ñoù hoï taïo neân bao nhieâu thöù nghieäp, roài phaûi traàm luaân sinh töû. Mình baây giôø mình chieán thaéng ñöôïc nhöõng caùi ñoù thì mình deã coù loøng thöông. Thöông ngöôøi, thöông vaät khoâng coù bò giôùi haïn ôû ñaâu heát. Ñoù laø keát quaû cuûa söï tu.

Nhö vaäy tôùi ñaây laø chaám döùt baøi, maø teân laø gì? Chuû tröông khoâi phuïc Thieàn toâng thôøi Lyù Traàn vaø ñöôøng loái tu. Tôùi ñaây laø chaám döùt.

Tröôùc khi keát thuùc, toâi coù vaøi lôøi ñeå nhaéc chung cho taát caû Taêng Ni vaø Phaät töû thaáy. Moïi ngöôøi chuùng ta ñaõ coù phuùc duyeân laønh, cho neân chuùng ta gaëp ñöôïc Phaät phaùp. Töùc laø phöông phaùp daïy cho chuùng ta ñöôïc giaùc ngoä, maø chuùng ta ñaõ bieát roõ raèng chuùng ta giaùc ngoä laø chuùng ta khoûi bò meâ laàm. Khoûi bò taïo nhöõng nghieäp ñeå traàm luaân sinh töû nöõa. Chuùng ta giaùc ngoä thì chuùng ta môùi thöông ngöôøi, thöông cuoäc ñôøi, thöông chuùng sinh. Bôûi vì ai ôû treân theá gian naøy maø coøn meâ thì chuùng ta ñeàu thöông heát. Cuõng nhö ñeâm toái ñöôøng hieåm nguy, bao nhieâu ngöôøi ñang quôø quaïng cuøng tìm loái ñi trong luùc ñeâm toái nguy hieåm vaø gai goùc. Baây giôø chuùng ta ñöôïc caùi phöôùc, chuùng ta naém ñöôïc ngoïn ñuoác, naém ñöôïc ngoïn ñuoác laø chuùng ta ñaõ phaù ñöôïc ñeâm toái vaø chuùng ta traùnh ñöôïc nhöõng hieåm nguy haàm hoá, gai goùc chuùng ta traùnh ñöôïc. Nhöng beân caïnh chuùng ta coøn traêm ngaøn muoân öùc ngöôøi khoâng coù ñuoác maø hoï phaûi quôø quaïng ñi, thì chuùng ta laøm sao. Chuùng ta coù vui cöôøi raèng mình sung söôùng coù ñuoác mình ñi, cho neân moïi ngöôøi hoï khoâng coù ñuoác thì keä hoï, mình cöù ñi ra khoûi choã nguy hieåm ñeâm toái naøy. Hay laø chuùng ta vaãn bieát moïi ngöôøi quôø quaïng ñi trong ñeâm toái khoå sôû ñoù nhöng baûn thaân ngöôøi naøo hoï cuõng coù mang caây ñuoác sau löng heát. Maø hoï khoâng coù (löûa?) ñuoác ñeå moài. Baây giôø mình coù caây ñuoác saùng, mình nôû naøo maø caàm ñi tuoát ra ñeå maëc hoï, hoï coù ñuoác maø hoï chòu toái, hoï khoå sôû. Mình ñaønh loøng khoâng? Chaéc raèng mình khoâng ñaønh loøng maø mình phaûi ñem ñuoác cuûa mình moài cho ngöôøi naøy, moài cho ngöôøi kia, moài ngöôøi noï ñeå hoï cuøng saùng, hoï cuøng ñi deã daøng ra choã nguy hieåm. Nhö vaäy ñoù, caùi loøng thöông cuûa mình khi naøo mình saùng maø ngöôøi ta toái, phaûi khoâng?

Cuõng trong caùi röøng nguy hieåm ñoù maø moät ngöôøi saùng trong ñeâm ñen, hoï traùnh ñöôïc nguy hieåm. Coøn ngöôøi toái trong ñeâm ñen, hoï seõ va vaøo nhöõng hieåm nguy, ñau khoå. Cho neân thöông ngöôøi ta khoâng phaûi laø mình ñi ñoát ñuoác, roùc caây, chaët gai, laáp hoá ñeåhoï khoûi nguy hieåm. Maø chæ caàn (moài?) cho hoï caây ñuoác roài hoï ñuû söùc ñeå hoï traùnh nhöõng hieåm nguy ñoù.

Nhö vaäy chuùng ta (moài?) cho caây ñuoác deã hay laø chuùng ta ñi roùc heát gai. Hay laø chuùng ta ñi laáp heát haàm hoá laø deã? Cho hoï moài caây ñuoác deã quaù phaûi khoâng? Maø chính cho moài caây ñuoác laø mình cöùu hoï thaät söï. Chôù coøn laáp hoá neø, roùc gai. Nhöng maø caây khoâng gai, hoï  khoâng thaáy ñöôøng hoï vaãn ñuïng loå ñaàu vaäy, phaûi khoâng? Nhö vaäy thì cuõng chöa chaéc ñaõ cöùu ñöôïc hoï. Nhö vaäy trong ñeâm ñen, röøng nguy hieåm. Chuùng ta coù ñöôïc ngoïn ñuoác caàm tay, ñuû ñieàu kieän chuùng ta ra khoûi röøng. Nhöng maø baïn beø thaân quyeán, moïi ngöôøi chung quanh chuùng ta coøn toái taêm, thieáu phöông tieän. Töùc laø chæ thieáu coù aùnh saùng, coù ngoïn löûa ñeå moài. Thì baây giôø chòu khoù chuùng ta cho hoï moài, roài hoï cuøng ñoát ñuoác saùng caùi röøng nguy hieåm ñoù. Roài ai cuõng vui veû lao laùch, ñi ra khoûi röøng. Chöøng ñoù vui veû vaø ñeïp ñeõ bieát chöøng naøo, phaûi khoâng?

Ñoù muïc ñích cuûa ngöôøi tu Phaät, nhaát laø ngöôøi xuaát gia laø phaûi laøm vieäc ñoù. Chôù khoâng phaûi laøm vieäc khaùc. Vì vaäy cho neân chuùng ta hoïc, chuùng ta tu ñeå töï cöùu mình vaø cöùu ngöôøi. Chôù khoâng phaûi cöùu mình khoâng laø ñuû.

Ñoù laø lôøi nhaéc nhôû cuûa toâi. Mong taát caû quí vò hieåu vaø caûm thoâng. Ñeå roài chuùng ta laøm cho ñöôïc muïc ñích cuûa chuùng ta.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM