HOA VOÂ ÖU

(TAÄP-07)

H.T THÍCH THANH TÖØ

CHOÃ ÑOÀNG KHAÙC GIÖÕA PHAÄT HOÏC VAØKHOA HOÏC

Giaûng taïi Thieàn vieän Truùc Laâm Ñaø Laït - 2001

Ñeà taøi hoâm nay toâi noùi laø Choã ñoàng khaùc giöõa Phaät hoïc vaø Khoa hoïc. Ñaây laø moät vaán ñeà troïng ñaïi.

Töø tröôùc ñeán giôø, ñaïo Phaät ñöôïc moät soá nhaø khoa hoïc coâng nhaän laø ñaïo khoa hoïc. Taïi sao? Vì ñaïo Phaät phaân tích söï vaät, con ngöôøi raát chi ly vaø hôïp lyù vôùi khoa hoïc. Thí duï Duy thöùc hoïc coù Baùch phaùp töùc moät traêm phaùp, chia cheû töø con ngöôøi cho tôùi ngoaïi caûnh raát roõ raøng. Khoa hoïc cuõng phaân tích chia cheû, neân gaàn vôùi Phaät hoïc.

Tuy nhieân coù moät soá ngöôøi noùi ñaïo Phaät duy taâm, khoâng dính gì vôùi khoa hoïc heát. Ñoù laø hai loái nhìn töông phaûn veà ñaïo Phaät, toàn taïi töø tröôùc tôùi nay. Cho neân chuùng toâi nghó cuõng caàn noùi qua nhöõng neùt caên baûn ñoàng vaø khaùc giöõa hai beân cho quí vò hieåu töôøng taän.

Tröôùc heát toâi noùi veà choã ñoàng. Khoa hoïc muoán ñem laïi aám no haïnh phuùc veà vaät chaát cho ñôøi soáng cuûa con ngöôøi, cho neân troïng taâm khoa hoïc nghieân cöùu tìm kieám laø laøm sao cho con ngöôøi ñöôïc aám no, haïnh phuùc, sung söôùng nhaát laø veà maët tieän nghi. Ñieàu naøy quaû thaät ñaõ ñem laïi nhieàu lôïi ích lôùn lao cho cuoäc soáng con ngöôøi. Nhö ngaøy xöa muoán ñöôïc aám no, phaûi noã löïc caàn cuø laøm vieäc caëm cuïi caû ngaøy môùi coù côm aên, aùo maëc. Ngaøy nay khoa hoïc ñaõ giuùp con ngöôøi tìm ñöôïc söï aám no deã daøng hôn, nhö moät thöûa ruoäng ngaøy xöa thu hoaïch chöøng moät hai taán, baây giôø coù theå thu hoaïch gaáp ñoâi gaáp ba maø khoâng caàn duøng nhieàu söùc ngöôøi, taát caû ñeàu ñöôïc coâng nghieäp hoùa. Caùc maët khaùc cuõng theá, phöông tieän giao thoâng, y teá, thöïc phaåm v.v… ñeàu toái taân hieän ñaïi. Do ñoù chuùng ta thaáy khoa hoïc ñaõ thoûa maõn phaàn naøo nhöõng nhu caàu vaät chaát cuûa con ngöôøi.

Ñaïo Phaät cuõng nhaém thaúng vaøo con ngöôøi nghieân cöùu, cho neân giöõa Phaät hoïc vaø khoa hoïc coù ñieåm töông ñoàng laø ñeàu laáy con ngöôøi laøm troïng taâm ñeå nghieân cöùu.

Ñeán ñieåm khaùc, ñoù laø Phaät hoïc vaø khoa hoïc coù muïc ñích khaùc nhau. Khoa hoïc phaùt minh saùng taïo theo chieàu höôùng tìm toøi beân ngoaøi coát phuïc vuï cho nhu caàu vaät chaát cuûa con ngöôøi. Coøn Phaät hoïc nghieân taàm ngöôïc laïi ngay nôi baûn thaân con ngöôøi, ñeå phaùt minh ra ñöôïc caùi chaân thaät coù naêng löïc voâ taän naèm beân trong con ngöôøi. Chuùng ta ñoïc söû Phaät, thaáy roõ raøng ñöùc Phaät Thích-ca Maâu-ni khi coøn laø Thaùi töû, Ngaøi daïo boán cöûa thaønh thaáy caûnh ngöôøi giaø, ngöôøi beänh, ngöôøi cheát ñau ñôùn thoáng khoå, Phaät lieàn ñaët vaán ñeà: “Chuùng ta sanh ra ai roài cuõng giaø, cuõng beänh, cuõng cheát. Lôùp ngöôøi tröôùc nhö vaäy, lôùp ngöôøi keá nhö vaäy, lôùp ngöôøi sau cuõng maõi maõi nhö vaäy. Theá thì con ngöôøi töø ñaâu ñeán ñaây? Sau khi cheát seõ ñi veà ñaâu? Muoán thoaùt ra söï sanh töû naøy phaûi laøm sao?”. Ba muïc tieâu ñöùc Phaät nhaém coù khaùc khoa hoïc khoâng?

Khoa hoïc nghieân cöùu con ngöôøi chæ nghieân cöùu ngay trong cuoäc soáng, neáu xa hôn laø phaêng tìm nguoàn toå tieân con ngöôøi coù maët bao laâu, tieán hoùa nhö theá naøo. ÔÛ ñaây ñöùc Phaät nhìn con ngöôøi tröôùc khi coù thaân naøy ôû ñaâu, taïi sao ñeán ñaây? Ñoù laø ñieåm thöù nhaát. Thöù hai, khi cheát roài, coøn hay maát? Neáu coøn thì ñi veà ñaâu? Thöù ba, neáu muoán döøng söï sanh töû phaûi laøm sao? Ñoù laø ba vaán ñeà maø taát caû nhöõng ngöôøi hoïc Phaät, nghieân cöùu veà ñaïo Phaät phaûi naém cho ñöôïc. Nhö vaäy cuøng caên cöù treân con ngöôøi maø hai beân coù hai caùi nhìn khaùc nhau.

Khoa hoïc chæ muoán ñem laïi cho con ngöôøi söï vui söôùng thoûa maõn trong cuoäc soáng hieän ñôøi, nhöng ñaïo Phaät ñi saâu hôn, nghó tôùi voøng sanh töû tieáp noái khoâng ngöøng cuûa taát caû chuùng sanh. Nhö vaäy caùi nhìn cuûa ñaïo Phaät saâu xa hôn veà cuoäc soáng hieän taïi cuõng nhö quaù khöù vò lai, trong theá giôùi naøy vaø caùc theá giôùi khaùc. Theo ñoù maø phöông phaùp vaø choã nghieân cöùu saâu caïn cuûa hai beân khaùc nhau.

Khoa hoïc tìm ñuû moïi caùch ñeå cung phuïng, thoûa maõn nhu caàu vaät chaát cho con ngöôøi, ñoù laø noùi theo chieàu thuaän. Song tai haïi gheâ gôùm töø nhöõng phaùt minh khoa hoïc, con ngöôøi cuõng khoâng theå löôøng noåi. Cho neân khoa hoïc laø moät con dao hai löôõi, moät maët laøm cho con ngöôøi sung söôùng, moät maët tieâu dieät con ngöôøi. Vì vaäy khoâng theå noùi khoa hoïc hoaøn toaøn ñem ñeán an vui haïnh phuùc cho nhaân loaïi.

Coøn Phaät hoïc thì sao? Ngöôøi ta thaáy khoa hoïc ít naêm hay ít thaùng phaùt minh caùi naøy, caùi noï moät caùch cuï theå roõ raøng. Coøn nhìn caùc thaày tu cöù ngoài lim dim ngoù xuoáng hoaøi, khoâng thaáy phaùt minh gì heát. Moät beân coù keát quaû cuï theå, moät beân khoâng thaáy chuùt taêm hôi, cöù thaàm laëng beân trong khoâng ai bieát theá naøo. Ñoù laø choã sai bieät.

Neáu chæ lo cho con ngöôøi khoûe maïnh soáng laâu, nhöng soáng ñeán moät luùc naøo cuõng phaûi cheát thoâi. Thaønh ra vieäc nghieân cöùu aáy raát giôùi haïn. Coøn caùi nhìn cuûa ñöùc Phaät khoâng döøng ngang ñoù, Ngaøi muoán bieát nguoàn goác naøo con ngöôøi coù maët ôû ñaây, khi cheát seõ ñi veà ñaâu. Nhö vaäy söï hieän höõu cuûa chuùng ta laø moät phaàn thuoäc veà quaù khöù, vaø nhöõng gì ta laøm trong hieän ñôøi seõ aûnh höôûng ñeán vò lai. Cho neân ñöùc Phaät phaêng tìm leõ thaät ñoù. Phöông tieän duy nhaát Ngaøi phaêng tìm laø laëng leõ chieáu soi vaøo noäi taâm mình, cho tôùi luùc hoaøn toaøn tòch tónh, töï noù böøng saùng.

Bôûi böøng saùng neân ñöùc Phaät chöùng ñöôïc minh ñaàu tieân laø Tuùc maïng minh, Ngaøi nhôù voâ soá kieáp veà tröôùc cuûa mình, con ai, laøm gì, ôû ñaâu… Nhôù nhö theá, Ngaøi môùi thaáy roõ con ngöôøi khoâng phaûi chæ coù maët laàn thöù nhaát ôû coõi naøy, maø ñaõ coù voâ soá laàn roài. Chuùng ta thöû kieåm laïi xem ñieåm naøy coù hôïp vôùi leõ thaät khoâng? Nhö trong moät gia ñình cha meï ñoàng sanh ra ba boán ngöôøi con, taát caû nhöõng yù nghó, tö töôûng, taâm tö cuûa hoï coù gioáng heät nhau khoâng? Nhieàu laém laø gioáng hình töôùng, nhöng cuõng khoâng gioáng troïn veïn. Neáu noùi veà vaät chaát, gien cuûa cha meï toát thì con cuõng toát, gien cuûa cha meï xaáu thì con cuõng xaáu, nhöng taïi sao laïi coù keû vaày ngöôøi khaùc, ngöôøi hieàn keû döõ?

Ñöùc Phaät thaáy chuùng sanh ñaõ coù maët nhieàu ñôøi, neân ngöôøi ñôøi tröôùc hieàn haønh, ñôøi sau sanh ra cuõng hieàn laønh, nhôø chuûng töû coù töø tröôùc. Cuõng theá ngöôøi hung döõ sanh ra lieàn hung döõ, khoâng ai daïy maø töï phaùt. Vì vaäy Phaät noùi moãi ngöôøi mang saün nhöõng chuûng töû nghieäp töø quaù khöù lieân heä ñeán hieän taïi vaø seõ aûnh höôûng ñeán vò lai.

Ai cuõng muoán sanh ra trong gia ñình giaøu sang sung söôùng, nhöng vaãn coù ngöôøi phaûi chui vaøo nhöõng gia ñình ngheøo khoå taøn taät. Caùi gì khieán hoï phaûi löïa choïn nhö vaäy? Ñoù laø nghieäp. Phaät thaáy raát roõ veà ñieàu naøy, con ngöôøi töø tröôùc do tích luõy nghieäp laønh, nghieäp döõ neân ngaøy nay sanh ra gaëp nhöõng caûnh toát xaáu, chôù khoâng ai ñaët ñeå cho caû. Ví duï nhö toâi, cha meï sanh ra lo cho hoïc haønh, mong muoán lôùn khoân gaày döïng gia ñình söï nghieäp nhö bao nhieâu ngöôøi, nhöng toâi laïi ñi tu. Ñieàu naøy cha meï khoâng daïy, sao laïi coù? Roõ raøng toâi ñaõ tích luõy töø ñôøi tröôùc, neân ñôøi naøy gaëp Tam baûo töï nhieân muoán tu. Chuùng ta thaáy roõ ôû theá gian coù nhieàu caûnh ngang traùi maø ngöôøi ta vaãn phaûi chòu, khoâng buoâng boû ñöôïc. Ñaây chính laø choã ñöùc Phaät muoán phaêng tìm.

Noùi voâ soá kieáp, coù ngöôøi thaéc maéc ban ñaàu chöa coù ai thì laøm sao coù chuùng sanh thuûy toå. Phaät noùi ban ñaàu laø voâ minh. Voâ minh laø meâ laàm. Töø moät nieäm meâ laàm maø coù bao nhieâu sanh töû. Nhö khi chuùng ta nguû, moäng thaáy naøo laø ñi ñaùm tieäc, naøo laø gaây goå vôùi thieân haï chaúng haïn, ñuû thöù chuyeän. Taïi sao thaáy nhö vaäy? Taïi meâ chôù khoâng coù lyù do naøo khaùc. Sôû dó ta meâ nguû môùi phoùng tuùng ñi tuøm lum. Cuõng vaäy, töø meâ laàm chuùng ta khoâng soáng ñöôïc vôùi theå taùnh thanh tònh cuûa mình, neân laên loän trong tam giôùi. Ñoù laø Phaät noùi veà nguoàn goác cuûa söï sanh.

Baây giôø noùi ñeán vaán ñeà sau khi cheát ñi veà ñaâu? Khi chöùng ñöôïc Thieân nhaõn minh, Ngaøi thaáy roõ chuùng sanh ñeàu do nghieäp daãn ñi trong caùc ñöôøng. Nghieäp laønh ñi ñöôøng toát, nghieäp döõ ñi ñöôøng xaáu, roõ raøng nhö chuyeän tröôùc maét, khoâng nghi ngôø gì heát. Nhö vaäy con ngöôøi cheát khoâng phaûi laø heát, maø bò nghieäp daãn ñi trong sanh töû. Nghieäp ñoù maét phaøm khoâng thaáy noåi, chæ khi taâm thanh tònh roài môùi thaáy ñöôïc.

Ngaøy xöa ñoïc saùch Trung Quoác, thaáy maáy oâng tieân nhìn ai thì bieát ngöôøi ñoù coù haéc khí saép bò tai naïn, hoaëc coù aùnh saùng seõ gaëp vieäc laønh, töông lai toát ñeïp. Ñöøng noùi chi tieân, maáy con choù ôû nhaø queâ khi thaáy ngöôøi laøm heo, gieát choù, chuùng suûa raân. Bôûi hoï coù caùi gì thaàm kín, maét ta khoâng thaáy ñöôïc. Baây giôø khoa hoïc tieán nhieàu, thaáy trong baàu trôøi nhieàu tinh theå maø maét thöôøng khoâng theå thaáy. Ñieàu naøy chöùng toû con maét phaøm tình raát giôùi haïn. Maét Phaät vöôït qua caùc giôùi haïn ñoù neân Ngaøi thaáy ñöôïc nghieäp cuûa chuùng sanh. Töôïng Phaät Boà-taùt thöôøng ñöôïc trang trí voøng haøo quang phía sau ñænh ñaàu, ñeå noùi leân aùnh saùng trí tueä cuûa caùc Ngaøi sieâu xuaát theá gian, soi toû khaép heát.

Thöù ba, khi chöùng ñöôïc Laäu taän minh roài, ñöùc Phaät bieát roõ chuùng sanh ñau khoå troâi laên trong sanh töû töø voâ soá kieáp ñeán nay laø do voâ minh ñieân ñaûo taïo nghieäp maø ra. Vôùi con maét phaøm phu thaáy cuoäc ñôøi laø haïnh phuùc, laø quan troïng, nhöng vôùi con maét cuûa Phaät thì thaáy moät laàn sanh töû laø moät laàn ñau khoå. Cöù tieáp tuïc nhö vaäy maõi thì ñau khoå voâ cuøng, neân trong kinh A-haøm Phaät noùi: “Nöôùc maét chuùng sanh nhieàu hôn nöôùc bieån caû”. Noùi vaäy theá gian cho laø bi quan, nhöng ñoù laø leõ thaät. Con ngöôøi sôï thaáy söï thaät, hoï muoán taïm queân voâ thöôøng, cöù haêng haùi xoâng xaùo laøm taát caû vieäc, chöøng naøo ngaõ ñuøng cheát haõy hay. Nhö vaäy voâ tình loaøi ngöôøi cöù thuùc nhau ñi treân con ñöôøng sanh töû tieáp noái, ñôøi naøy sanh ra khoå, ñôøi sau tieáp noái khoå, cöù khoå maõi cho tôùi voâ cuøng.

Do thaáy ñöôïc leõ thaät naøy, Phaät daïy phaûi tìm caùch thoaùt khoå, khoâng phaûi thoaùt khoå moät ñôøi, maø thoaùt khoå vónh vieãn. Muoán theá phaûi laøm sao? Khoa hoïc taïo ra vaät chaát nhaèm thoûa maõn nhu caàu ñôøi soáng con ngöôøi, ñoù laø giaûm bôùt caùi khoå hieän taïi. Nhöng khi nhaém maét khoâng ai giuùp ta ñöôïc heát. Ñöùc Phaät thaáy voøng sanh töû voâ cuøng voâ taän, duø ñôøi naøy coù thoûa maõn sung söôùng, chaéc gì ñôøi sau ñöôïc yeân vui. Nhöng thoûa maõn theá naøo ñi nöõa, con ngöôøi coù troán khoûi caùi giaø, caùi beänh, caùi cheát khoâng? Giaø beänh cheát laø ñau khoå, thieân haï ai khoâng sôï. Vaäy caùi khoå luoân ôû beân mình, noùi vui sao ñöôïc? Moät ñôøi naøy ta ñaõ thaáy chaùn, huoáng laø traêm ngaøn ñôøi, laøm sao chòu noåi. Cho neân Phaät tìm caùch giaûi quyeát, ñöøng cho noù tieáp tuïc nöõa. Muoán theá, caùch duy nhaát laø phaûi tu. Tröôùc tieân laø taïo nghieäp laønh, traùnh nghieäp döõ, cho voøng luaân hoài toát moät chuùt. Nhöng cuoái cuøng coøn sanh töû laø coøn ñau khoå, phaûi tu laøm sao ñeå giaûi thoaùt sanh töû. Ñeán khi chöùng ñöôïc Laäu taän minh, Phaät môùi thaáu roõ phöông phaùp naøo ñeå chaám döùt doøng sanh töû.

Nhö vaäy nghieân cöùu cuûa Phaät hoïc khaùc vôùi khoa hoïc nhieàu ít? Khoa hoïc chæ lo cho hieän taïi, coøn Phaät hoïc lo cho voâ soá ñôøi sau. Phaät daïy muoán thoaùt ly sanh töû, phaûi coù ñuû hai ñieàu kieän. Ñieàu kieän thöù nhaát, bieát roõ baûn chaát con ngöôøi laø hö hay thöïc, khoå hay vui? Khi nhaän thöùc ñuùng roài, maàm tham muoán ñöôïc sanh töï nhieân döøng laïi. Nhö baây giôø neáu chuùng ta khoâng tham lam, khoâng noùng giaän, khoâng si meâ thì laøm vieäc gì seõ khoâng coù hoái haän. Sôû dó mình hoái haän lieân mieân vì tham lam, noùng giaän, si meâ neân laøm baäy. Vaäy muoán khoâng taïo nghieäp phaûi saùng suoát, thaáy ñuùng nhö thaät veà con ngöôøi.

Khi nghe ai noùi “Anh naøy hoâi quaù”, chæ moät chuùt thoâi, ñoù laø söï thaät maø ngöôøi ta khoâng chòu. Cuoäc ñôøi naøy toaøn laø toâ ñieåm, giaû caøng theâm giaû. Con ngöôøi maõi chaïy theo caùi giaû, laøm sao tænh ñöôïc. Taát caû chuùng ta ña soá ñeàu soáng trong caùi meâ cho neân khoå hoaøi. Phaûi tænh, thaáy ñöôïc leõ thaät ñeå khoâng coøn tham ñaém cuoäc soáng giaû taïm. Khoâng tham ñaém cuoäc soáng giaû taïm thì bôùt nghieäp daãn ñi trong saùu ñöôøng. Ñaây laø vaán ñeà heát söùc quan troïng.

Trong kinh Kim Cang Phaät noùi: “Phaøm sôû höõu töôùng giai thò hö voïng, nhöôïc kieán chö töôùng phi töôùng töùc kieán Nhö Lai”, nghóa laø taát caû nhöõng gì coù töôùng ñeàu laø hö voïng, neáu thaáy caùc töôùng khoâng phaûi töôùng, ñoù môùi laø thaät thaáy Phaät. Chuùng ta thöôøng soáng trong aûo töôûng hö doái laøm sao giaûi thoaùt ñöôïc, cho neân cöù keùo daøi, cöù ñuøa vui treân con ñöôøng sanh töû. Ñöùc Phaät thöông neân daïy taát caû chuùng ta haõy thöùc tænh, môùi thaáy cuoäc soáng naøy chæ laø moät giaác mô thoâi. Maáy möôi naêm töôûng nhö daøi, nhìn laïi trong chôùp maét chaúng laø gì.

Ngöôøi tu thieàn tröôùc phaûi hoïc Baùt-nhaõ ñeå nhôù con ngöôøi khoâng thaät, caùc caûnh duyeân khoâng thaät neân khoâng tham ñaém vaøo ñoù. Khi ngoài thieàn Phaät daïy phaûi ñònh, döøng taâm nghó toát, nghó xaáu, nghó phaûi, nghó quaáy v.v… ñeå nhaän ra caùi chaân thaät khoâng sanh khoâng dieät muoân ñôøi cuûa mình. Nhö vaäy tröôùc duøng trí tueä Baùt-nhaõ ruoàng phaù taát caû kieán chaáp sai laàm meâ muoäi cuûa mình. Sau khi ruoàng caùi ñoù roài, trôû laïi deïp taän goác taïo nghieäp. Cho neân ñoái vôùi haønh giaû tu thieàn, trí Baùt-nhaõ phaûi ñi ñaàu. Vaán ñeà naøy phaûi tu ñeå theå nghieäm môùi bieát ñöôïc choã saâu thaúm beân trong, chôù khoâng theå noùi suoâng ñöôïc.

Khi ta ngoài Thieàn coù nhöõng phuùt taïm yeân, vaäy ai thaáy yeân? Ñaâu phaûi caùi nghó thieän, nghó aùc thaáy, maø ta vaãn bieát luùc naøy ñang yeân, nhö vaäy ngaàm coù moät caùi beân trong thöôøng thaáy thöôøng bieát roõ raøng. Caùi ñoù ñaâu phaûi töø choã naøo ñeán, noù saün nôi mình, nhöng vì voïng töôûng laêng xaêng nhaøo loän hoaøi thaønh ra ta khoâng thaáy noù. Khi voïng töôûng döøng laïi, taâm laëng leõ töï nhieân ta nhaän ra ñöôïc thoâi. Khi yeân phaêng phaéc nhö vaäy coøn khen cheâ phaûi quaáy nöõa ñaâu, thì laáy gì taïo nghieäp. Khoâng coøn taïo nghieäp maø hieän tieàn ta vaãn thaáy bieát, ñoù chính laø baûn taâm giaûi thoaùt sanh töû, khoâng coøn bò nghieäp keùo loâi nöõa. Theá laø nhôø coâng phu thieàn ñònh, trí tueä phaùt sanh, chuùng ta chaët ñöùt ñöôïc coäi goác luaân hoài sanh töû.

Chöùng Laäu taän minh laø khoâng coøn rôùt trong Tam giôùi, khoâng coøn bò sanh töû nöõa. Taïi sao khoâng coøn? Bôûi taâm laëng leõ hieän tieàn thì ñaâu coøn taïo nghieäp ñeå ñi trong sanh töû. Nhaø Phaät duøng moïi caùch ñeå chæ cho chuùng ta thaáy mình coù vieân ngoïc quí, nhöng töø laâu boû queân, baây giôø phaûi nhôù ñeå nhaän laïi. Vua Traàn Thaùi Toâng khi noùi tôùi söï sanh, Ngaøi laøm hai caâu thô:

            Vónh vi laõng ñaõng phong traàn khaùch,

            Nhaät caùch gia höông vaïn lyù trình.

Nghóa laø ñaõ töø laâu ta laøm ngöôøi khaùch phong traàn. Moãi ngaøy ñi caùch queâ höông muoân daäm. Moãi laàn sanh ra laø moãi laàn xa caùch queâ höông. Cho neân hình aûnh chaøng cuøng töû boû cha meï ñi lang thang, khi thöùc tænh trôû veà thaáy cha meï khoâng daùm nhìn. Ñoù laø ñeå dieãn taû khi chuùng ta ñaõ queân caùi thaät roài, thì caøng ñi caøng xa, caøng chìm ñaém, ñoái dieän vôùi caùi thaät cuõng khoâng theå nhìn ra.

Ngöôøi bieát tu phaûi trôû veà baèng hai caùch. Moät laø bieát mình coù caùi chaân thaät, ñoù laø goác. Trong nhaø Thieàn goïi laø ñuû loøng tin. Hai laø töø bieát mình coù caùi chaân thaät neân nhöõng thöù giaû doái khoâng gaït ta ñöôïc nöõa. Loaïi daàn cho ñeán heát caùi giaû doái roài thì caùi chaân thaät hieän ra. Ñôn giaûn laøm sao!

Chuùng ta thaáy caùi nhìn cuûa ñöùc Phaät vaø caùi nhìn cuûa khoa hoïc caùch xa bao nhieâu? Xa thaêm thaúm, vaäy maø baây giôø con ngöôøi chæ bieát taùn döông khoa hoïc, coøn Phaät hoïc thì thaáy nhö chuyeän ñaâu ñaâu. Ñöùc Phaät thöông chuùng sanh cöù maõi meâ laàm ñeå chìm trong sanh töû nhö theá, neân Ngaøi môùi khôûi ñaïi bi taâm muoán cöùu ñoä chuùng sanh thoaùt khoûi luaân hoài sanh töû, chôù khoâng phaûi cho aên cho maëc sung söôùng.

Phaät daïy con ngöôøi khoå laø taïi tham, saân, si. Baây giôø muoán heát khoå phaûi chöøa boû töø töø, ñi laàn tôùi choã tuyeät ñænh laø saïch heát nhöõng nieäm laêng xaêng, chöøng ñoù môùi giaûi thoaùt sanh töû, hoaøn toaøn töï do töï taïi. Nhö vaäy con ñöôøng chuùng ta ñi gaàn hay xa? Ñaïo Phaät noùi tu ba voâ soá kieáp, xa thaêm thaúm phaûi khoâng? Ba voâ soá kieáp môùi thaønh Phaät thaät laø xa thaêm thaúm. Nhöng coù choã Phaät noùi chuùng sanh giaùc ngoä thaønh Phaät nhanh nhö trôû baøn tay. “Hoài ñaàu thò ngaïn”, quay ñaàu laïi laø bôø giaùc. Nhö vaäy caùi naøo ñuùng? Caùi naøo cuõng ñuùng heát.

Ví duï Phaät töû ñaõ hieåu ñaïo giöõ naêm giôùi roài, nhö vaäy ñôøi sau sanh ra sung söôùng hôn. Nhöng neáu khoâng coù duyeân gaëp Phaät phaùp tieáp tuïc tu nöõa, chæ lo thuï höôûng, heát phöôùc seõ troâi laên trôû laïi. Cöù troài leân huïp xuoáng nhö vaäy ba voâ soá kieáp, neân noùi tu ñeán ba voâ soá kieáp. Coøn ngay nôi thaân naøy bieát noù giaû doái khoâng tham muoán nöõa, taâm laëng daàn nhöõng nieäm laêng xaêng phaûi quaáy cuûa theá gian, nhaän ra caùi chaân thaät vaø soáng vôùi noù, ñaây goïi laø giaùc ngoä thaønh Phaät nhanh nhö trôû baøn tay.

Phaät chöùng ñöôïc tam minh roài, Ngaøi bieát ñöôïc nguyeân nhaân naøo chuùng sanh ñi trong sanh töû vaø laøm sao ñeå ra khoûi. Taïi sao Ngaøi bieát? Laø vì Ngaøi ñaõ coù kho baùu, duøng ñöôïc noù thì dieäu duïng khoâng theå löôøng. Neân nhaø thieàn thöôøng noùi chaân khoâng dieäu höõu. Khi ñaõ theå nhaäp choã chaân thaät aáy roài, coù naêng löïc khoâng theå nghó baøn, neân noùi dieäu duïng nhö haèng sa.

Chuùng ta tu töøng böôùc, boû töø töø chôù khoâng coù can ñaûm buoâng moät laàn. Bôûi vaäy neân lyù ñaïo thì raát roõ, maø öùng duïng thì chöa tôùi ñaâu. Nhieàu ngöôøi tu caû naêm maø cuoái cuøng thaáy cuõng chöa böôùc ñöôïc böôùc naøo, ñoâi khi coøn suït nöõa laø khaùc. Haïng ngöôøi naøy tu theo con ñöôøng ba voâ soá kieáp. Haït gioáng Phaät tuy khoâng maát nhöng cöù troài leân huïp xuoáng, tu roài höôûng, höôûng heát phöôùc laïi tuoät xuoáng, cöù theá xoay vaàn maõi.

Nhaø Thieàn thöôøng noùi nhöõng baäc ñaïi tröôïng phu nhaûy moät caùi voït tôùi choùt nuùi. Ñaây khoâng phaûi laø chuyeän noùi ñuøa, maø söï thöïc neáu ngöôøi can ñaûm nhö Luïc Toå moät laàn nghe lieàn ngoä. Ngoä roài buoâng heát, caû ngaøy khoâng coù moät nieäm nhö vaäy laøm sao khoâng giaûi thoaùt ñöôïc.

Cho neân neáu nhìn ñeán choã cöùu kính thì ñaïo Phaät caùch xa khoa hoïc muoân truøng. Ñöùc Phaät khoâng coù kính hieån vi, maø thaáy heát nhöõng haønh tinh treân baàu trôøi nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng, khoa hoïc baây giôø tìm coøn chöa ra heát soá haønh tinh aáy. Phaät thaáy vi truøng cuõng khoûi caàn kính hieån vi, neân chuyeän Ngaøi noùi ñaâu phaûi mô maøng. Vì theá phaûi bieát khi soáng trôû veà vôùi taâm chaân thaät roài, trí tueä thaáu suoát, thaáy ñuùng leõ thaät cuûa caùc phaùp.

Taát caû chuùng ta tu Phaät thì phaûi thaáy choã sieâu thoaùt cuûa ñaïo Phaät. Thaáy cho töôøng taän môùi khoâng laàm vôùi nhöõng ñieàu haøo nhoaùng beân ngoaøi ñöôïc ngöôøi ta taùn thöôûng. Ví duï ngaøy xöa ñi töø Nam ra Baéc phaûi ba boán thaùng, baây giôø chæ maáy tieáng ñoàng hoà laø tôùi nôi. Thaáy thì thích thaät, nhöng lôõ maùy bay taét maùy giöõa chöøng, luùc ñoù khoâng bieát keâu cöùu vôùi ai. Theá gian luoân luoân laø nhö vaäy, caïnh caùi sung söôùng ñaõ coù khoå ñau chöïc saün moät beân.

Ñaïo Phaät khoâng chaáp nhaän söï sung söôùng nhö theá. Phaät daïy neáu bôùt tham saân si thì khoâng coøn maàm moáng cuûa ñau khoå. Ñoù laø moät leõ thaät. Chuùng ta tu tôùi taâm hoaøn toaøn trong saïch, töï saùng ra thaáy cuoäc soáng naøy nhö troø chôi, chöøng ñoù cheát soáng khoâng coù gì baän taâm, laø ñaõ qua bao nhieâu caùi khoå. Duø cuoäc soáng vaät chaát khoâng sung tuùc laém, nhöng taâm hoàn thoaûi maùi töï taïi laø ta caûm thaáy haïnh phuùc roài. Chæ caàn giaûm bôùt ba thöù ñoäc tham saân si thì gia ñình naøo cuõng haïnh phuùc. Ñoù laø haïnh phuùc thaät söï, chôù khoâng phaûi haïnh phuùc giaû doái.

Toùm laïi, neáu hieåu ñaïo Phaät moät caùch ñuùng chuùng ta seõ thaáy coù nhöõng ñaëc ñieåm nhö sau. Ñaëc ñieåm thöù nhaát, ñaïo Phaät noùi ñuùng nhö thaät chôù khoâng doái gaït ngöôøi. Taát caû nhöõng gì Phaät noùi ñeàu laø leõ thaät. Ñaïo Phaät cho chuùng ta bieát theá gian laø khoå vaø chæ phöông phaùp dieät khoå. Ñaëc ñieåm thöù hai, ñaïo Phaät chæ cho chuùng ta nhaän ra caùi chaân thaät coù saün nôi mình, vónh vieãn xa rôøi traàm luaân sanh töû, chôù khoâng phaûi töø ñaâu laïi. Ñaëc ñieåm thöù ba, ñaïo Phaät toân troïng töï do tuyeät ñoái. Taát caû chuùng sanh ai cuõng coù quyeàn laøm Phaät vaø ai cuõng coù quyeàn laøm chuùng sanh, ai cuõng coù quyeàn xuoáng ñòa nguïc, ai cuõng coù quyeàn leân coõi trôøi, Phaät khoâng can döï vaøo. Ngaøi chæ höôùng daãn cho bieát ñaâu laø toát ñaâu laø xaáu, coøn phaàn choïn löïa quyeát ñònh laø cuûa chuùng ta. Taát caû khoå vui, giaûi thoaùt hay troùi buoäc goác töø mình.

Taát caû chuùng ta coù duyeân gaëp Phaät phaùp laø ñieàu raát quí hieám. Ngoaøi ra coøn ñöôïc thaày, baïn chæ daãn leõ thaät cho mình, ñaây khoâng phaûi laø chuyeän deã. Qua ñöôïc hai ñieàu khoù naøy roài, chæ coøn mình raùng tu thoâi. Neáu khoâng tu ñöôïc thì thoâi, ñöøng keâu trôøi traùch ñaát, cuõng ñöøng than phieàn vôùi ai heát, ñoù laø taïi mình coù quyeàn maø khoâng töï söû duïng. Vaäy mong taát caû chuùng ta luoân saùng suoát söû duïng quyeàn cuûa mình, ñeå laøm lôïi ích cho mình vaø cho moïi ngöôøi.

Töï do theá gian coøn coù luaät phaùp naøy noï, chöù töï do trong ñaïo Phaät laø tuyeät ñoái. Ta muoán ñi trong luïc ñaïo luaân hoài thì cöù ñi, muoán ra khoûi thì cöù ra, quyeàn cuûa mình. Cho neân vui khoå töï laøm töï chòu, khoâng theå traùch ai ñöôïc caû.

Mong taát caû quí Phaät töû nghe ít hieåu nhieàu, noùi sô saøi maø thaám saâu, nhôù laâu, tu haønh ñaéc löïc, ñöôïc keát quaû thieát thöïc. Vaäy laø toát.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM