HOA VOÂ ÖU

(TAÄP-07)

H.T THÍCH THANH TÖØ

THIEÀN TOÂNG VAØ KINH ÑIEÅN KHOÂNG HAI

Giaûng taïi TV. Truùc Laâm - Ñaø Laït - 2002

Baøi phaùp ñaàu naêm toâi noùi roõ ñöôøng loái tu cuûa mình, ñoàng thôøi trình baøy cho taát caû Taêng Ni, Phaät töû hieåu Thieàn toâng vaø kinh ñieån laø moät, chôù khoâng coù hai.

Tinh thaàn Thieàn toâng laø tinh thaàn tröïc chæ, töùc chæ thaúng. Chuùng toâi seõ ñoái chieáu moät vaøi ñoaïn trong kinh Kim Cang vôùi tinh thaàn tröïc chæ cuûa Thieàn toâng ñeå quí vò thaáy roõ noù khoâng hai, khoâng khaùc. Qua ñoù chuùng ta öùng duïng tu vaø nhaän ñònh trôû laïi lôøi höôùng daãn cuûa Thieàn sö Thaàn Hoäi raát phuø hôïp. Vì vaäy baøi phaùp naøy ñôn giaûn, ngaén goïn nhöng raát thaâm thuùy, quyù vò raùng taän taâm laéng nghe.

Chuùng ta ñoïc saùch thieàn, khoâng ai chaúng thuoäc baøi keä:

            Baát laäp vaên töï,

            Giaùo ngoaïi bieät truyeàn.

            Tröïc chæ nhaân taâm,

            Kieán taùnh thaønh Phaät.

Chuùng toâi cho raèng ñaây laø chaâm ngoân cuûa nhaø thieàn. Baát laäp vaên töï töùc laø loái chæ daïy cuûa Thieàn toâng, vì loái chæ daïy naøy khoâng keït trong vaên töï neân goïi laø baát laäp vaên töï. Giaùo ngoaïi bieät truyeàn töùc truyeàn ngoaøi giaùo lyù. Noùi truyeàn ngoaøi vì khoâng naèm trong caùc boä kinh Phaät daïy, nhöng chæ thaúng nhöõng ñieåm then choát cho chuùng ta tu neân noùi giaùo ngoaïi bieät truyeàn. Tröïc chæ nhaân taâm, Kieán taùnh thaønh Phaät, laø chæ thaúng taâm ngöôøi ñeå hoï thaáy taùnh thaønh Phaät.

Trong boán caâu naøy, hai caâu ñaàu noùi leân yù nghóa Thieàn toâng truyeàn ngoaøi giaùo lyù, hai caâu sau môùi noùi thaúng veà thieàn. Thieàn laø gì? Laø chæ thaúng taâm ngöôøi, nhaän ra baûn taùnh ñeå thaáy mình laø Phaät, neân noùi kieán taùnh thaønh Phaät. Giaù trò ôû ñaây laø giaù trò chæ thaúng, chæ thaúng baèng caùch naøo?

Tröôùc heát toâi ñoái chieáu vôùi caùc phaùp moân tu cuûa Phaät giaùo Vieät Nam hieän nay. Nhö phaùp moân Tònh ñoä, ñöùc Phaät daïy duøng caâu nieäm Phaät “Nam Moâ A Di Ñaø Phaät”. Nieäm maõi cho tôùi nhaát taâm baát loaïn thì khi laâm chung ñöôïc Phaät ñoùn veà Cöïc Laïc. Nhö vaäy giaù trò cuûa phaùp moân tu Tònh ñoä laø nieäm Phaät ñeán choã nhaát taâm. Choã nhaát taâm naøy vôùi choã tröïc chæ nhaân taâm trong nhaø thieàn coù khaùc nhau khoâng? Nhaø thieàn chæ thaúng taâm mình, ñoù laø taâm baát sanh baát dieät. Nhaän ñöôïc taâm baát sanh baát dieät laø nhaän ñöôïc baûn taùnh, tu haønh thaønh Phaät. Coøn beân Tònh ñoä daïy nieäm Phaät ñeán nhaát taâm, töùc cuõng tôùi choã taâm baát sanh baát dieät. Khi coøn nieäm laø coøn sanh dieät, ñeán choã nhaát taâm môùi baát sanh baát dieät, taâm ñoù laø taâm Phaät. Nhö vaäy thieàn chæ thaúng taâm baát sanh baát dieät, coøn Tònh ñoä phaûi qua trung gian caâu nieäm Phaät, nieäm maõi cho tôùi nhaát taâm. Ñoù laø phaùp moân thöù nhaát, ñoái chieáu giöõa Tònh ñoä vôùi Thieàn toâng.

Phaùp moân thöù hai laø Maät toâng, phaùp naøy daïy trì thaàn chuù. Baát cöù moät caâu thaàn chuù naøo haønh giaû tin töôûng linh thieâng, coù giaù trò nhaát thì tuïng maõi cho tôùi tam maät: thaân maät, khaåu maät vaø yù maät. Thaân maät baèng caùch ngoài baét aán, khaåu maät baèng caùch tuïng caâu chuù khoâng bò sai soùt, yù maät laø yù duyeân theo caâu chuù chuyeân nhaát, khoâng coù nieäm naøo daáy khôûi. Ñöôïc theá ñöùc Phaät Ñaïi Nhaät seõ xoa ñaàu thoï kyù. Trong tam maät, chuù troïng ñeán yù maät khoâng coøn nieäm thöù hai. Nhö vaäy yù maät cuûa Maät toâng khoâng khaùc vôùi taâm baát sanh baát dieät cuûa Thieàn toâng. Hai phaùp Tònh ñoä vaø Maät toâng coøn qua trung gian caâu nieäm Phaät hay caâu thaàn chuù, rieâng Thieàn toâng chæ thaúng khoâng qua phöông tieän naøo caû, nhöng keát quaû cuoái cuøng ñeàu gaëp nhau.

Ñeán phaùp thöù ba laø thieàn Nguyeân thuûy, ña soá duøng loái quaùn chieáu cuûa Töù nieäm xöù: quaùn thaân baát tònh, thoï laø khoå, taâm voâ thöôøng, phaùp voâ ngaõ. Kieân taâm vaøo moät phaùp quaùn aáy cho tôùi khi ñaït ñöôïc caùc taàng thieàn ñònh nhö: sô thieàn, nhò thieàn, tam thieàn, töù thieàn, khoâng voâ bieân xöù, thöùc voâ bieân xöù, voâ sôû höõu xöù, phi phi töôûng xöù, cuoái cuøng laø dieät thoï töôûng ñònh hay coøn goïi dieät taän ñònh thì chöùng quaû A-la-haùn. Nhö vaäy dieät thoï töôûng ñònh laø ñònh dieät heát caùc caûm giaùc ñoái vôùi saùu traàn. Thoï töùc laø xuùc chaïm vôùi ngoaïi traàn coù caûm giaùc vui khoå, töôûng laø taâm nghó suy ôû trong. Ñoái vôùi caûm giaùc beân ngoaøi vaø taâm nghó suy beân trong ñeàu döùt saïch töùc laø vaøo ñöôïc dieät thoï töôûng ñònh, chöùng quaû A-la-haùn, nhaäp Nieát-baøn voâ sanh. Thieàn naøy deã tu vì coù nhieàu caáp baäc sô thieàn, nhò thieàn, tam thieàn, töù thieàn v.v... Coøn Thieàn toâng thì sao?

Thieàn toâng khoâng coù sô thieàn, nhò thieàn, tam thieàn, töù thieàn gì heát, thaønh ra thaáy khoù tu vì khoâng coù chaën naøo ñeå chuùng ta döøng chaân. Tuy nhieân, haønh giaû tu theo Thieàn toâng cuõng traûi qua caùc taàng thieàn ñoù. Nhö sô thieàn coøn goïi laø “Ly sanh hyû laïc”. Ly laø lìa nguõ duïc neân sanh ra vui thích. Baây giôø chuùng ta khoâng noùi sô thieàn, nhöng khi ngoài taâm yeân tònh saùng suoát, ñoái vôùi caùc duïc laïc theá gian töï thaáy nheï nhaøng khoâng coøn vöôùng baän nöõa, luùc ñoù coù vui khoâng? Mình cuõng vui nhöng khoâng noùi chöùng sô thieàn. Taïi sao? Vì ôû ñaây khoâng muoán duøng ñeán phöông tieän, sôï haønh giaû keït trong phöông tieän, maø muoán chæ thaúng choã toät cuøng. Do Thieàn toâng khoâng thaáy chöùng ñaéc neân vieäc tu hôi khoù, coøn thieàn Nguyeân thuûy coù töøng baäc chöùng ñaéc, thaáy deã tu nhöng khoâng kheùo laïi deã maéc keït trong choã sôû ñaéc. Do keït trong sôû ñaéc neân thaáy coù hôn thua, töø ñoù sanh phaân bieät. Chæ khi naøo tôùi dieät thoï töôûng ñònh khoâng coøn caûm thoï nôi saùu traàn vaø caùc taâm töôûng beân trong döùt saïch ñoù laø ñeán ñöôïc Nieát-baøn voâ sanh. Choã naøy ñoái chieáu vôùi choã voâ sôû ñaéc cuûa Thieàn toâng khoâng hai.

Thöù tö laø ñoái chieáu Kinh Kim Cang. Trong kinh Kim Cang, ngaøi Tu Boà Ñeà coù hai caâu hoûi: Theá naøo ñeå haøng phuïc taâm vaø an truï taâm? Haøng phuïc taâm töùc laø döùt voïng töôûng, an truï taâm laø khoâng dính vôùi saùu traàn. Toâi seõ ñoái chieáu cho quyù vò thaáy roõ Kinh Kim Cang chæ thaúng, ngöôøi tu muoán ñeán keát quaû cöùu kính thì phaûi haøng phuïc taâm, phaûi an truï taâm. Neáu chuùng ta haøng phuïc ñöôïc taâm thì heát töôûng, an truï taâm thì heát ñoäng, khoâng ñoäng khoâng töôûng ñoù laø choã taâm baát sanh baát dieät cuûa Thieàn toâng. Tôùi ñoù laø Nieát-baøn, nhöng khaùc vôùi Nieát-baøn cuûa Nguyeân thuûy laø tu tôùi dieät thoï töôûng ñònh môùi ñöôïc. Vì vaäy maø hai beân coù choã sai bieät.

Baây giôø toâi noùi “tröïc chæ nhaân taâm, kieán taùnh thaønh Phaät” cuûa nhaø thieàn ñoái chieáu vôùi kinh Kim Cang nhö theá naøo? Thieàn sö Maõn Giaùc coù laøm baøi keä:

            Xuaân khöù baùch hoa laïc,

            Xuaân ñaùo baùch hoa khai.

            Söï truïc nhaõn tieàn quaù,

            Laõo tuøng ñaàu thöôïng lai.

            Maïc vò xuaân taøn hoa laïc taän,

            Ñình tieàn taïc daï nhaát chi mai.

Xuaân khöù baùch hoa laïc töùc muøa xuaân ñi thì traêm hoa ruïng. Xuaân ñaùo baùch hoa khai, töùc muøa xuaân ñeán thì traêm hoa nôû. Thieàn sö möôïn muøa xuaân vaø nhöõng caønh hoa ñeå chæ muoân vaät ôû treân theá gian naøy töø caây coái, ngoïn nuùi, caùi nhaø, con soâng... taát caû nhöõng gì coù hình töôùng ñeàu gioáng nhö hình aûnh hoa nôû, hoa taøn. Xuaân ñi xuaân ñeán laøm cho muoân vaät theo ñoù maø dieät maø sinh; sinh dieät dieät sinh theo thôøi gian cuoán troâi maõi. Vì vaäy muoân vaät laø hình aûnh voâ thöôøng, taïm bôï, khoâng beàn laâu, luoân bò thôøi gian chi phoái.

Con ngöôøi cuõng theá: Söï truïc nhaõn tieàn quaù, Laõo tuøng ñaàu thöôïng lai. “Söï truïc nhaõn tieàn quaù”, nghóa laø moïi söï vieäc troâi qua tröôùc maét, ôû ñaây muoán noùi taát caû nhöõng gì coù hình töôùng ñeàu bò thôøi gian cuoán troâi heát. “Laõo tuøng ñaàu thöôïng lai”, nhìn leân ñaàu thaáy toùc ñaõ baïc heát roài. Söï vaät, con ngöôøi taát caû ñeàu bò thôøi gian cuoán troâi. Ñaây laø luaät chung, muoân vaät ñeàu voâ thöôøng, con ngöôøi cuõng voâ thöôøng. Ñaõ laø voâ thöôøng thì taïm bôï khoâng thaät. Thaáy ñöôïc nhö vaäy, roõ raøng khoâng ngôø vöïc nöõa veà söï voâ thöôøng cuûa caùc phaùp. Nhöng coøn soùt laïi caùi gì? Hai caâu sau:

            Maïc vò xuaân taøn hoa laïc taän,

            Ñình tieàn taïc daï nhaát chi mai.

Ñöøng baûo raèng muøa xuaân qua, taát caû nhöõng ñoùa hoa ñeàu ruïng heát. Laáy ñaâu laøm baèng chöùng? Ñaây, ñeâm qua tröôùc saân chuøa vaãn coøn moät caønh mai töôi taén, ñeïp ñeõ. Taát caû nhöõng ñoùa hoa kia theo thôøi tieát sinh dieät, bò cuoán troâi heát nhöng coøn moät caønh mai, giöõa thôøi tieát laïnh leõo giaù reùt vaãn nôû töôi thaém, nguyeân veïn.

Ñoùa hoa mai ñoù chæ cho caùi gì ? Taát caû ñeàu bò voâ thöôøng chi phoái nhöng laïi coù moät caùi voâ thöôøng khoâng chi phoái ñöôïc, ñoù laø caùi chaân thaät nôi moãi chuùng ta. Con ngöôøi, muoân vaät veà hình töôùng ñeàu bò voâ thöôøng cuoán huùt, nhöng trong ñoù coù moät caùi toàn taïi mieân vieãn chöa bao giôø voâ thöôøng loâi cuoán ñöôïc. Thieàn sö ñaõ thi vò hoùa caùi ñoù baèng ñoùa hoa mai giöõa muøa ñoâng. Lôøi thô ñôn giaûn maø ñeïp ñeõ laøm sao!

Trong kinh Kim Cang, coù ñoaïn ñöùc Phaät daïy raèng: “Phaøm sôû höõu töôùng giai thò hö voïng, nhöôïc kieán chö töôùng phi töôùng töùc kieán Nhö Lai”, nghóa laø nhöõng gì coù hình töôùng ñeàu hö doái. Taïi sao? Vì noù voâ thöôøng. Boán caâu thô ñaàu ñaõ noùi leân yù naøy cuûa kinh; hoa, ngöôøi laø caùc thöù coù töôùng neân bò voâ thöôøng cuoán ñi. Neáu thaáy caùc töôùng aáy khoâng phaûi töôùng laø thaáy Phaät. Vì sao? Vì chuùng ta duøng trí tueä Baùt-nhaõ soi thaáy roõ caùc phaùp theá gian nhöõng gì coù hình töôùng ñeàu duyeân hôïp hö giaû, ñeàu bò voâ thöôøng chi phoái. Bieát roõ noù laø hö giaû, taïm bôï, laø bieát ñöôïc leõ thaät cuûa caùc phaùp. Bieát ñöôïc leõ thaät cuûa caùc phaùp töùc laø thaáy Phaät. Thieàn sö noùi thaáy ñöôïc hoa mai nôû giöõa muøa ñoâng, coøn kinh noùi thaáy roõ ñöôïc caùc töôùng khoâng thaät, hö doái laø thaáy Phaät. Kinh noùi nhöõng lôøi cao sieâu giaûi thoaùt, coøn thô noùi vôùi veû myõ mieàu vaên chöông, chôù söï thaät ñeàu chæ chung moät choã, troïng taâm khoâng hai.

Nhö vaäy moät thieàn sö Vieät Nam ñôøi Lyù dieãn ñaït coù saùu caâu thô thoâi maø noùi ñöôïc heát yù cuûa kinh Kim Cang. Ñöùc Luïc Toå ôû Trung Hoa ngoä ñaïo nôi kinh Kim Cang. Khi Nguõ Toå giaûng tôùi caâu laøm sao an truï taâm ñeå ñöôïc Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc? Phaät daïy: “Baát öng truï saéc sanh taâm, baát öng truï thanh, höông, vò, xuùc, phaùp sanh taâm, öng voâ sôû truï nhi sanh kyø taâm”, nghóa laø ngöôøi muoán an truï taâm, ñöôïc Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc thì ñöøng dính maéc choã saéc, thanh, höông, vò, xuùc, phaùp. Ñoái vôùi saùu traàn khoâng vöôùng maéc ñoù laø an truï taâm Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Nghe ñeán ñaây Luïc Toå thoát leân: Ñaâu ngôø taâm mình xöa nay thanh tònh, ñaâu ngôø taâm mình baát sanh baát dieät v.v... Taïi sao nhö vaäy?

Bôûi vì laâu nay chuùng ta cöù ngôõ taâm mình laø taâm duyeân theo caûnh, phaân bieät caûnh. Ñeán khi nghe Phaät daïy taâm coøn vöôùng maéc vôùi saùu traàn khoâng phaûi laø taâm Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Muoán thaáy taâm Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc thì phaûi döøng taâm vöôùng maéc saùu traàn. Taâm khoâng vöôùng maéc saùu traàn môùi thaät laø taâm Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Ngay ñoù Luïc Toå thaáy roõ, khi taâm dính maéc vôùi saùu traàn khoâng coù, khoâng daáy khôûi, luùc ñoù taâm chaân thaät cuûa mình môùi hieän baøy.

Baây giôø chuùng ta thöû hai phuùt thoâi khoâng daáy nghó moät ñieàu gì treân theá gian naøy heát, luùc ñoù coù bieát khoâng? Chuùng ta ñaâu phaûi vaät voâ tri, khoâng nghó maø ta vaãn bieát nhö thöôøng. Caùi bieát ñoù hình daùng ra sao, coù ñoäng tònh gì khoâng? Chuùng ta cöù cho caùi nghó môùi goïi laø bieát, ñoù laø taâm mình, neân queân “caùi khoâng nghó maø haèng bieát”. Vì queân nhö theá neân cöù chaïy theo caùi bieát so ño, tính toaùn hôn thua, phaûi quaáy, suoát caû ngaøy ñieân ñaûo. Baây giôø döøng taâm chaïy theo saùu traàn, töï nhieân caùi chaân thaät ñang tri ñang giaùc naøy hieän tieàn. Caùi ñang tri ñang giaùc hieän tieàn khoâng töôùng maïo, khoâng sanh dieät neân Luïc Toå noùi ñaâu ngôø mình ñaõ saün coù caùi chöa töøng sanh dieät, caùi hoaøn toaøn thanh tònh v.v...

Chuùng ta cho raèng luùc khoâng suy nghó phaân bieät laø khoâng coù taâm, ñoù laø söï meâ laàm muoân ñôøi cuûa con ngöôøi. Caùi chaân thaät hieän höõu maø mình boû queân, chaïy theo nhöõng laêng xaêng ñieân ñaûo neân taïo nghieäp sinh töû muoân ñôøi muoân kieáp. Baây giôø bieát nhöõng laêng xaêng ñieân ñaûo aáy laø hö doái, khoâng theøm chaïy theo noù nöõa thì thaáy Phaät ngay. Phaät ôû ñaâu? ÔÛ ngay nôi mình. Ñaây laø tröïc chæ, töùc chæ thaúng oâng Phaät nôi moãi ngöôøi, chôù khoâng phaûi nieäm Phaät hay trì chuù môùi thaáy Phaät. Chuùng ta khoâng coù nieäm laêng xaêng daáy ñoäng, khoâng bò caùc töôûng, luïc traàn loâi keùo, yeân tònh trong saùng, haèng giaùc haèng tri, ñoù laø oâng Phaät cuûa mình hieän tieàn.

Chuùng sanh coù beänh noùi thaúng thì khoâng quan taâm, noùi quanh co voøng vo môùi chòu. Vì vaäy nghe noùi tu chöùng ñöôïc sô thieàn, nhò thieàn… thì thích vì coù chöùng ñaéc, coøn chæ thaúng taâm khoâng coù chöùng ñaéc chi caû thì khoâng thích. Neáu ñoái chieáu giöõa thieàn Nguyeân thuûy vaø kinh Kim Cang thì dieät thoï töôûng ñònh cuûa thieàn Nguyeân thuûy gioáng nhö döùt töôûng laø haøng phuïc taâm, döøng thoï laø an truï taâm cuûa kinh Kim Cang. Taâm khoâng coøn hai thöù ñoù nöõa laø voâ sanh, laø Nieát-baøn. Nhö vaäy kinh vaø thieàn ñaâu coù khaùc. Khoå noåi chuùng ta ham Nieát-baøn maø khoâng chòu nhaän laïi taâm haèng höõu baát sanh baát dieät cuûa mình, chaïy laêng xaêng theo taâm thöông gheùt, buoàn giaän, hôn thua, phaûi quaáy… Chaéc ai cuõng thöông, cuõng quyeán luyeán taâm ñoù neân boû khoâng ñöôïc. Luùc naøo cuõng suy nghó nhieàu phaân bieät gioûi, cho ñoù laø khoân, coøn döøng khoâng suy nghó cho laø khôø daïi. Ñaây laø ñieàu laàm laãn voâ cuøng to lôùn.

Chuùng ta phaûi ngoài thieàn hai tieáng ñoàng hoà cay ñaéng ñeå laøm gì? Ñeå haøng phuïc taâm, ñeå an truï taâm. Haøng phuïc ñöôïc noù, an truï ñöôïc noù roài thì oâng Phaät cuûa mình hieän ra, ñaây môùi laø oâng Phaät thaäät, chôù coøn Phaät ôû ñaâu ñeán thì khoâng thaät cuûa mình. Kinh Kim Cang ñaõ chæ thaúng cho chuùng ta leõ thöïc ñoù. ÔÛ Vieät Nam, ngaøi Traàn Nhaân Toâng khi coøn laøm Thaùi thöôïng hoaøng, coù laøm baøi phuù Cö Traàn Laïc Ñaïo baèng chöõ Noâm, boán caâu keä keát thuùc laïi vieát baèng vaên Haùn, ôû ñaây toâi chæ daãn hai caâu choùt:

            Gia trung höõu baûo höu taàm mích,

            Ñoái caûnh voâ taâm maïc vaán thieàn.

Nghóa laø:

            Trong nhaø coù baùu thoâi tìm kieám,

            Ñoái caûnh khoâng taâm chôù hoûi thieàn.

Trong nhaø coù baùu töùc trong nhaø coù oâng Phaät, coù taâm baát sanh baát dieät roài, ñöøng tìm kieám ôû ñaâu heát. Muoán thaáy oâng Phaät ñoù phaûi laøm sao? Ñoái caûnh voâ taâm laø ñoái vôùi saùu traàn khoâng chaïy theo, khoâng dính maéc, ñoù laø thieàn, laø cô hoäi thaáy hoøn ngoïc baùu cuûa mình. Nhö vaäy caùi thaáy cuûa Ngaøi coù khaùc gì vôùi caùi thaáy cuûa Luïc Toå ngaøy xöa.

Luïc Toå noùi ñaâu ngôø taâm mình xöa nay thanh tònh, coøn Ngaøi Nhaân Toâng noùi hoøn ngoïc baùu coù saün ñöøng tìm ôû ñaâu heát, ngay nôi mình nhaän laáy. Ñoù laø chæ thaúng caùi chaân thaät nôi mình, chæ caàn ñoái caûnh voâ taâm laø ñöôïc. Chuùng ta thaáy con vöôïn, con khæ chuyeàn töø caây naøy qua caây khaùc, laêng xaêng loän xoän nhö vaäy laø khoûe hay naèm yeân döôùi goác caây nguû laø khoûe? Naèm yeân döôùi goác caây nguû khoûe hôn, nhaûy chuyeàn chi cho meät. Chuùng ta cuõng vaäy, muoán taâm yeân laëng thì cöù buoâng heát, cho noù naèm yeân khoûe bieát chöøng naøo. Nhöng mình coù chòu theá ñaâu, cöù nhaûy ñaây chuyeàn kia, heát caùi naøy tôùi caùi noï. Coù khi naèm nguû, khoâng nguû ñöôïc phaûi boùp ñaàu boùp traùn, laên qua trôû laïi hoaøi, roát cuoäc taâm caøng khuaáy ñoäng chöøng naøo thì caøng môø mòt toái taêm chöøng aáy. Baây giôø chæ caàn laëng taâm aáy xuoáng, thì moïi caùi hay ñeïp, cao sieâu saün beân trong seõ phaùt ra. Neân Toå noùi trong nhaø ñaõ coù kho baùu saün, khoâng chòu laáy ra duøng, cöù ñi tìm cuûa baùu beân ngoaøi. Ta thích ñi hoïc choã naøy choã kia, cuûa ngöôøi khaùc ñem veà laøm cuûa mình, maø kho baùu saün trong nhaø khoâng chòu khui ra xaøi. Löôïm laët naêm xu baûy tieàn xaâu thaønh moät xaâu roài haøi loøng, coøn moät tuû vaøng ngoïc khoâng ngoù ngaøng tôùi. Thaät ñaùng tieác!

Thieàn toâng chæ thaúng tuû vaøng ngoïc cuûa mình haõy môû ra duøng, ñöøng löôïm laët cuûa ai laøm chi. Ngöôøi ta boû coù xöùng ñaùng gì maø laïi tieác töøng xu töøng ñieáu nhö theá? Nghe ngöôøi naøo noùi caâu gì hay lieàn ghi hoïc, roát cuoäc toaøn laø ñaøm daõi cuûa coå nhaân. Choã ñaëc bieät cuûa Thieàn toâng laø chæ thaúng, maø raát ñaùng thöông ngöôøi ta thích nhöõng caùi quanh co, neân chæ thaúng thaáy ngaùn quaù. Vì theo quanh co neân deã bò laïc, deã maéc keït. Vôùi ngöôøi bieát tu, thöïc tu, qua lôøi chæ thaúng chòu khoù nhìn chaêm chaêm vaøo, nhaát ñònh coù ngaøy seõ thaáy, khoâng nghi ngôø.

Trong kinh Vieân Giaùc möôïn ví duï nhö ñeâm muøng baûy muøng taùm coù traêng, nhöng ngöôøi ta khoâng thaáy. Coù keû thaáy ñöôïc noùi hoâm nay coù traêng, ngöôøi khoâng thaáy hoûi maët traêng ôû ñaâu? Neáu noùi ôû höôùng naøy höôùng kia hoï khoâng bieát, cho neân ngöôøi thaáy noùi “haõy theo ngoùn tay cuûa toâi maø nhìn maët traêng”. Neáu ngöôøi maét saùng töï thaáy, khoûi qua ngoùn tay, coøn keû khoâng thaáy cöù ngôõ maët traêng ôû ñaàu ngoùn tay, ngoù chaêm chaêm ngoùn tay hoaøi thì khoâng bao giôø thaáy ñöôïc maët traêng. Cuõng vaäy, kinh Phaät daïy ñeå chuùng ta bieát ñöôøng loái tu, nhöng nhieàu ngöôøi khoâng nöông kinh tu maø laáy kinh ñoïc hoaøi. Gioáng nhö chaáp ngoùn tay cho laø maët traêng, ñoù laø moät laàm laãn lôùn. Bôûi theá qua trung gian coù lôïi cuõng coù haïi, vì raát deã keït phöông tieän, coøn chæ thaúng thaáy ñöôïc lieàn thaáy, khoâng thaáy thì thoâi, chôù khoâng keït ôû phöông tieän.

Khi chuùng ta ñi, ñöùng, naèm, ngoài, khoâng moät nieäm chaïy theo caûnh, chaïy theo ngöôøi; luùc ñoù mình ñang soáng vôùi taâm hieän höõu, chôù khoâng coù gì laï heát. Vì vaäy nhöõng danh töø thieàn sau naøy ngöôøi ta hay duøng nhö haõy soáng vôùi caùi “hieän laø”, caùi “ñang laø”. “Ñang laø”, “hieän laø” laø caùi gì? Laø caùi khoâng nghó suy gì heát, ñi bieát ñi, ngoài bieát ngoài, aên bieát aên, taát caû haønh ñoäng ñeàu bieát laø caùi “ñang laø”, caùi “hieän laø”. Soáng vôùi caùi khoâng nghó suy daáy ñoäng, ñoù laø chuùng ta bieát soáng vôùi caùi chaân thaät, soáng ñöôïc vôùi kho baùu nhaø mình. Ngöôïc laïi, khoâng bieát khoâng soáng ñöôïc nhö vaäy laø chuùng ta ñaõ maát cuûa quyù.

Theá neân bieát Thieàn toâng chæ thaúng, choã chæ thaúng ñoù ñoái vôùi kinh ñieån khoâng khaùc, khoâng hai. Nhöng vì chuùng sanh nhieàu beänh, nghe noùi tuïng kinh coù ñaày ñuû phöôùc ñöùc neân cöù trì tuïng roài maéc keït trong phöôùc ñöùc ñoù hoaøi, khoâng chòu nöông kinh ñeå thaáy caùi chaân thaät saün nôi mình. Vì vaäy Thieàn sö chæ thaúng qua moät caâu noùi, moät baøi keä, ngöôøi nghe saùng yù nhaän bieát ñöôïc choã caùc Ngaøi muoán chæ. Bieát roõ nhö vaäy laø thaáy ñöôïc tinh thaàn thieàn khoâng khaùc vôùi kinh ñieån Phaät daïy.

Khi chuùng ta öùng duïng tu coù keát quaû, qua moät caâu noùi seõ nhaän ñònh roõ ai laø ngöôøi ñaõ thaáy, ai laø ngöôøi chöa thaáy. Nhöõng keû noùi quanh co töôûng laø hay nhöng söï thöïc khoâng naém ñöôïc ñieàu caên baûn, khoâng bieát ñöôïc goác thaät cuûa chính mình. Ngöôøi thaáy goác Phaät roài, lôøi noùi haønh ñoäng ñeàu chæ thaúng vaøo caùi ñoù, khoâng coù gì khaùc hôn. Phaät Toå töø xöa ñeán nay hieåu nhaän ñöôïc, tu ñeán nôi ñeàu gaëp nhau ôû choã roát raùo, khoâng sai khaùc.

Ñoù laø choã caên baûn toâi muoán chæ cho taát caû Taêng Ni, Phaät töû nhaân ngaøy ñaàu naêm. Nhöõng gì toâi thaáy bieát ñeàu chæ cho quyù vò thaáy bieát vaø öùng duïng tu, sau naøy khoâng traùch raèng vieäc tu ñôn giaûn nhö vaäy sao Thaày khoâng chæ thaúng? Mong taát caû nghe nhaän thaáu ñaùo, öùng duïng tu ñöôïc keát quaû vieân maõn.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM