HOA VOÂ ÖU

(TAÄP-07)

H.T THÍCH THANH TÖØ

TU BA NGHIEÄP

Giaûng taïi Tu vieän Kim Cang - Myõ - 2000

Chuùng ta tu Phaät ai cuõng nhaém ñeán choã giaûi thoaùt sanh töû. Muoán caàu giaûi thoaùt sanh töû thì phaûi bieát nguyeân nhaân daãn chuùng ta ñi trong luaân hoài sanh töû. Vì vaäy hoâm nay chuùng toâi noùi veà ñeà taøi Tu ba nghieäp, bôûi ba nghieäp chính laø nguyeân nhaân daãn chuùng ta troâi laên trong sanh töû.

Tröôùc khi ñi saâu vaøo vaán ñeà, toâi daãn moät ít caâu thô cuûa thi haøo Nguyeãn Du trong truyeän Kieàu:

            Ñaõ mang laáy nghieäp vaøo thaân,

            Cuõng ñöøng traùch cöù trôøi gaàn trôøi xa.

Thi haøo hoï Nguyeãn coù caùi nhìn raát thaám nhuaàn ñaïo Phaät, oâng ñaõ hieåu ñaõ naém vöõng taïi sao con ngöôøi phaûi chòu khoå vui. Ñieàu ñoù xöa kia Toå tieân ta cöù ngôõ do Thöôïng ñeá caû, Ngaøi ban vui hoaëc phaït khoå. Nhöng vôùi caùi nhìn cuûa ñaïo Phaät thì khoâng phaûi vaäy, maø ñoù laø do nghieäp. Chuùng ta ñaõ taïo nghieäp naøo thì noù seõ loâi daãn mình ñi tôùi choã an vui hoaëc ñau khoå. Töø ngaøn xöa, nhöõng nhaân vaät ñaïi dieän cho caùc tö töôûng lôùn Vieät Nam ñaõ coù taàm hieåu bieát veà ñaïo Phaät saâu roäng nhö theá.

Ñeán nhö quaàn chuùng Vieät Nam, moãi khi thaáy ngöôøi thaân quen gaëp khoå naïn, thöôøng hay thoát caâu “Toäi nghieäp anh (chò) quaù!” Hai chöõ Toäi nghieäp ñôn giaûn maø chöùa ñaày ñuû yù nghóa. Toäi laø söï xaáu aùc, Nghieäp laø söùc maïnh loâi daãn ngöôøi taïo toäi ñi tôùi choã thoï khoå. Nhö vaäy, khoå khoâng phaûi boãng döng coù maø do nghieäp mình taïo, neân ngaøy nay môùi thoï quaû.

Nhieàu ngöôøi cho raèng keû aáy hoài xöa xaáu aùc neân baây giôø chòu khoå laø ñaùng kieáp. Nghó nhö vaäy khoâng phaûi laø Phaät töû, vì ngöôøi con Phaät luùc naøo cuõng chöùa chan loøng töø bi. Thaáy ngöôøi khoå, duø ôû hoaøn caûnh naøo cuõng thöông heát. Duø xöa kia hoï coù taïo nghieäp aùc, nhöng ngaøy nay thaáy hoï khoå ta ñeàu xoùt xa, khoâng nôõ boû qua. Vì vaäy duøng töø “Toäi nghieäp” vôùi loøng chaân thaønh hieàn hoøa, ai khoå mình cuõng thöông.

Chöõ “Nghieäp” nguyeân tieáng Phaïn laø Karma, Trung Hoa dòch laø Nghieäp. Nghieäp laø thoùi quen do ta thöïc haønh lieân tuïc moät coâng vieäc naøo ñoù trong moät thôøi gian daøi. Ngöôøi Vieät Nam duøng chöõ “Nghieäp” raát ñuùng. Thí duï hai ngöôøi cuøng laøm ngheà thôï moäc, hoï goïi nhau laø baïn “ñoàng nghieäp”. Hoaëc thaày giaùo coâ giaùo gaëp nhau, giôùi thieäu vôùi baïn beø mình: “Ñaây laø baïn ñoàng nghieäp cuûa toâi”.

Noùi tôùi nghieäp thì toâi ñi xa hôn moät chuùt. Coù nhieàu ngöôøi nghó raèng laøm ra tieàn cuûa ñeå laïi cho con chaùu noù höôûng. Nhöng treân thöïc teá, ñieàu ñoù khoâng phaûi luùc naøo cuõng ñuùng nhö yù muoán. Bôûi vì tieàn cuûa laø vaät beân ngoaøi, deã bò maát maùt. Ngaøy nay noù ñang laø cuûa mình, nhöng baát cöù luùc naøo coù söï chuyeån bieán thì noù thaønh cuûa ngöôøi khaùc. Chæ coù taïo nghieäp laønh hoaëc nghieäp döõ, caùi ñoù môùi trung thaønh vôùi chuùng ta.

Thí duï nhö coù ba ngöôøi, moät thôï moäc, moät thôï hoà vaø moät baùc só cuøng qua soâng treân moät chuyeán ñoø. Caû ba ñeàu coù mang theo nhöõng vaät duïng cuûa mình. Khi ra tôùi giöõa soâng ñoø bò chìm, ñoà ñaïc mang theo maát heát, chæ ba ngöôøi coøn soáng soùt. Hoï baét ñaàu gaày döïng laïi cuûa caûi baèng ngheà nghieäp cuûa mình. Nhö vaäy, cuûa caûi beân ngoaøi coù theå bò maát maùt, nhöng ngheà nghieäp khoâng bao giôø maát.

Chuùng ta muoán ñeå laïi cho mai sau khoâng maát thì phaûi taïo nghieäp laønh. Nghieäp laønh khoâng ai laáy ñöôïc, coøn cuûa caûi coù khi bò aên caép, hoaëc maát do naïn löûa nöôùc v.v… Cho neân nghieäp heát söùc quan troïng, quyeát ñònh doøng luaân hoài sanh töû cuûa chuùng ta, noù laø sôïi daây coät troùi con ngöôøi raát chaët, khoù coù theå thoaùt ra ñöôïc.

Nghieäp töø ñaâu maø coù? Trong nhaø Phaät noùi nghieäp ñeán töø ba choã: thaân, mieäng vaø yù. Thaân laøm ñieàu toát ñieàu laønh goïi laø taïo nghieäp laønh, laøm ñieàu xaáu döõ goïi laø taïo nghieäp aùc. Mieäng noùi lôøi toát laønh laø taïo nghieäp laønh, noùi lôøi aùc döõ laø taïo nghieäp aùc. YÙ nghó ñieàu hay leõ phaûi laø taïo nghieäp laønh, nghó ñieàu xaáu dôû laø taïo nghieäp aùc.

Chuùng ta taïo nghieäp, ñeå roài bò nghieäp daãn trôû laïi, xoay vaàn nhö theá maõi. Ñuùng nhö lôøi cuï Nguyeãn Du noùi “ñaõ mang laáy nghieäp vaøo thaân, thì ñöøng traùch laãn trôøi gaàn trôøi xa”. Trôøi khoâng chen vaøo caùi khoå vui cuûa mình, maø chính nghieäp laønh nghieäp döõ cuûa mình ñöa ñaåy ta tôùi choã khoå vui. Ví duï cuï theå nhö nhöõng ngöôøi taäp uoáng röôïu, moãi ngaøy uoáng moät ly, hai ly, uoáng laâu thaønh ghieàn. Ghieàn goïi laø nghieäp. Hoaëc ngöôøi taäp ñi chuøa, tuïng kinh moãi ngaøy quen roài, böõa naøo khoâng ñi thaáy buoàn, vì noù ñaõ thaønh nghieäp. Nghieäp uoáng röôïu, nghieäp ñi chuøa. Nhöng uoáng röôïu laø nghieäp xaáu, coøn ñi chuøa nghe kinh hoïc ñaïo laø nghieäp laønh. Caû hai ñeàu laø nghieäp, nhöng moät beân ñöa tôùi choã thanh thaûn saùng suoát, moät beân ñöa tôùi choã si toái hieåm nguy.

Roõ raøng chuùng ta taïo nghieäp, roài nghieäp daãn chuùng ta ñi trong luaân hoài sanh töû. Cho neân Phaät daïy phaûi traùnh nhöõng nghieäp döõ aùc. Phaät töû sau khi qui y roài, Phaät caám khoâng ñöôïc laøm naêm ñieàu: khoâng saùt sanh, khoâng troäm cöôùp, khoâng taø daâm,  ñoù laø traùnh nghieäp aùc cuûa thaân, chaën ñöùng cho ta khoûi rôi vaøo choã hieåm nguy ñau khoå. Nhö vaäy thì ba caùi naøy mình khoâng laøm laø mình giöõ ñöôïc thaân khoâng taïo toäi aùc. Phaät caám uoáng röôïu vaø noùi doái, ñoù laø traùnh nghieäp aùc cuûa mieäng. Noùi ñuû mieäng coù tôùi boán ñieàu: noùi doái, noùi hai löôõi, noùi hung döõ, noùi theâu deät. Khi tu khaù Phaät töû giöõ luoân caû boán ñieàu treân. Ñeán yù coù ba: tham lam, noùng giaän, si meâ. Phaät daïy ngöôøi bieát tu phaûi bôùt tham lam, bôùt noùng giaän vaø bôùt si meâ. Ñoù laø tu ñeå ba nghieäp cuûa mình caøng ngaøy caøng toát.

Nhö vaäy giai ñoaïn thöù nhaát Phaät daïy chuùng ta ñöøng laøm nhöõng ñieàu ñoù, töùc khoâng taïo nghieäp aùc thì khoûi rôi vaøo ñöôøng aùc: ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh. Khoâng rôi vaøo ba ñöôøng naøy, khi nhaém maét ít nhaát chuùng ta cuõng trôû laïi laøm ngöôøi. Ñôøi naøy laøm ngöôøi, ñôøi sau cuõng trôû laïi laøm ngöôøi, khoâng thua thieät gì heát. Chuùng ta giöõ troïn veïn nhöõng ñieàu naøy laø giöõ ñöôïc vò trí con ngöôøi.

Tieán leân nöõa chuùng ta muoán ñöôïc phöôùc cao hôn con ngöôøi thì phaûi theâm: khoâng noùi doái, khoâng noùi lôøi hung döõ, khoâng noùi lôøi ñaâm thoïc, khoâng noùi theâu deät. Ba nghieäp cuûa yù bôùt tham, bôùt saân, bôùt si. Tu nhö theá chuùng ta seõ vöôït leân hôn ngöôøi, sanh leân caùc coõi trôøi. Nhö vaäy caøng khoâng laøm nhöõng ñieàu toäi loãi, caøng höôûng ñöôïc quaû laønh. Neáu taïo nhöõng toäi aùc nhieàu thì phaûi chòu khoå ñau nhieàu. Khoå ñau vaø an laïc do chính chuùng ta laø chuû nhaân taïo ra vaø höôûng laáy, chöù khoâng coù thaùnh thaàn naøo can döï vaøo heát.

Nhöng Phaät töû khi gaëp khoå thì keâu trôøi, keâu Phaät, chöù khoâng keâu mình. Chuùng ta taïo nhaân thì chòu quaû, taïi sao laïi keâu trôøi, keâu Phaät? Nhö thanh nieân coøn treû maø taäp huùt aù phieän, xì ke, ma tuùy ñeán nghieän ngaäp, khi heát tieàn thì uïa möûa vaät vaõ. Caùi khoå bò uïa möûa, bò haønh haï ñoù do ai baøy ra? Vaäy maø tôùi chöøng khoå laïi traùch trôøi traùch ñaát traùch xaõ hoäi. Traùch nhö theá coù ñuùng khoâng? Ñoù laø vì khi quaù khoå roài noùi böôùng, chöù khoâng coù leõ thaät.

Chuùng ta bieát tu thì töï choïn laáy con ñöôøng ñeå tieán leân, chöù khoâng ai choïn thay cho mình heát. Moät chöõ Nghieäp cuõng ñuû ñeå noùi leân roõ raøng söï khoå vui do chuùng ta taïo thì chuùng ta höôûng, chöù khoâng ai khaùc. Hieåu nhö vaäy ta môùi quay laïi tu söûa chính mình. Khi gaëp caûnh traùi yù nghòch loøng, ta töï bieát “bôûi toâi ngu si neân toâi phaûi khoå!” Cho neân hieåu roõ yù nghóa cuûa Nghieäp roài, chuùng ta trôû thaønh ngöôøi cöùng coûi, maïnh meõ, daùm chòu traùch nhieäm veà cuoäc ñôøi, veà nhöõng gì mình ñaõ gaây taïo. Cho neân tu Phaät laø taïo cho mình moät cô hoäi ñeå ñöôïc tu söûa, dôû söûa thaønh hay. Ñaõ hay thì tieán theâm nöõa. Ñoù laø yù nghóa tu.

Rieâng nghieäp yù toâi noùi “bôùt” chöù khoâng noùi “heát”, bôùt tham, bôùt saân, bôùt si. Taát caû quí vò coù thaáy “bôùt” laø khoù khoâng? Ai cuõng bieát tham lam, noùng giaän, si meâ laø xaáu, nhöng khoâng chòu boû töùc laø chaáp nhaän xaáu. Vaäy maø coù ngöôøi noùi xaáu thì giaän. Cuoäc soáng theá gian quaû thaät maâu thuaãn voâ cuøng, giöõ caùi xaáu maø ai noùi xaáu thì khoâng chòu! Cho neân chuùng ta phaûi nhìn thaáu ñaùo ñöôïc leõ thaät.

Tham, saân, si laø coäi goác gaây ra ñau khoå. Ta bieát noù xaáu haïi, maø khoâng chòu boû thì chaéc chaén cuoäc soáng khoâng an oån. Ví duï trong nhaø, vôï choàng caõi nhau moät chuùt lieàn noåi noùng leân. Töø vieäc raát nhoû, nhöng khi noåi noùng ñuøng ñuøng thì noù thaønh lôùn, nhieàu khi ñi tôùi tai hoïa phaûi ly dò nhau. Nhö vaäy, noùng giaän laø nhaân ñau khoå, ta ñaõ bieát roõ sao khoâng chòu boû bôùt? Bôùt ñöôïc moät phaàn laø giaûm thieåu moät phaàn khoå ñau. Cho neân ngöôøi tu theo ñaïo Phaät laø ngöôøi tìm veà nguoàn haïnh phuùc, nguoàn an laïc. Muoán theá, nhöõng gì thuoäc nhaân khoå ñau, ta phaûi tröø boû. Tröø boû nhöõng nhaân ñoù goïi laø tu.

Nhieàu Phaät töû cöù cho raèng tu laø aên chay. Nghe ai aên chay moät thaùng hai ngaøy lieàn khen “baïn bieát tu roài ñoù”. Cöù noùi aên chay laø tu, maø goác noùng giaän, tham lam, si meâ laïi khoâng chòu söûa. Ñoù laø tu caùi ngoïn chöù khoâng phaûi tu caùi goác, neân tu maø khoâng heát khoå. Nhieàu ngöôøi ôû chuøa aên chay möôøi naêm hai chuïc naêm, maø ai noùi traùi yù cuõng la heùt um suøm, vaäy coù tu chöa? AÊn chay tröôøng maø coøn noùng giaän laø chöa phaûi tu. Chuùng ta tu ñuùng nghóa tu, chöù khoâng phaûi tu treân hình thöùc. Tu hình thöùc seõ taïo cho mình nhieàu taät xaáu laém. Thí duï mình aên chay tröôøng, tôùi nhaø ngöôøi aên maën, ta caàm cheùn ñuõa leân ngöûi vaø cheâ “Tanh quaù!” Theá laø maát loøng chuû nhaø roài! Ta cho mình tu hay, khi deã ngöôøi khaùc, nhö vaäy ñaâu phaûi tu hay.

Trong ba nghieäp, chuû ñoäng laø yù. YÙ nghó toát thì mieäng noùi toát, thaân laøm toát. YÙ nghó xaáu thì mieäng noùi xaáu, thaân laøm xaáu. Toäi loãi hay phöôùc ñöùc ñeàu goác töø yù maø ra. Cho neân tu bôùt tham, bôùt saân, bôùt si laø nhaém ngay goác cuûa ba nghieäp. Chuùng ta bieát tu phaûi coá gaéng laøm chuû phaàn naøo ba ñoäc tham, saân, si. Laøm chuû ñöôïc chuùng thì ñôøi soáng bình an, khoâng laøm chuû ñöôïc chuùng thì ñau khoå lieân mieân khoâng döùt.

Neáu ñeå tham lam choàng chaát trong loøng thì ñöôïc moät ñoøi möôøi, ñöôïc möôøi ñoøi traêm, ñöôïc traêm ñoøi ngaøn, ñöôïc ngaøn ñoøi trieäu v.v… cöù theâm hoaøi, khoâng bieát chöøng naøo môùi ñuû. Muoán maø bò ngaên trôû thì saân, neân noùi töø tham sanh saân. Neáu bôùt ñöôïc tham thì khoâng ham muoán nhieàu, neân cuõng khoâng bò ngaên trôû, khoâng sanh saân haän. Chæ caùi tham maø taïo ra bao nhieâu duyeân côù ñeå chuùng ta khoå lieân tuïc. Neân bôùt tham thì bôùt saân. Ñoù laø söï lieân heä giöõa tham vaø saân. Hai thöù naøy tuy thaáy maïnh nhöng goác cuûa noù laø si, neân toâi goïi khaùc moät chuùt: si, tham, saân.

Ví duï ngöôøi nam thaáy ngöôøi nöõ coù saéc ñeïp neân meâ ñaém. Neáu ai ngaên caûn khoâng cho tôùi lui cöôùi hoûi thì hoï haän thuø. Nhö vaäy, vì meâ saéc ñeïp, muoán chieám höõu, neáu bò ngaên caûn thì oaùn thuø muoán gieát haïi nhau. Ñoù laø goác töø si, môùi tôùi tham saân. Ngöôøi tu Phaät phaûi laøm sao ñaày ñuû trí tueä ñeå phaù deïp si meâ tröôùc. Phaù ñöôïc si roài thì tham, saân theo ñoù heát.

Trong nhaø Phaät coù nhieàu caùch tröø si meâ. Thöôøng nhaát chuùng ta tuïng Baùt-nhaõ Taâm Kinh, môû ñaàu laø caâu Quaùn Töï Taïi Boà-taùt haønh thaâm Baùt-nhaõ ba-la-maät-ña thôøi, chieáu kieán nguõ uaån giai khoâng, ñoä nhaát thieát khoå aùch. Nghóa laø Boà-taùt Quaùn Töï Taïi khi thöïc haønh saâu trí tueä Baùt-nhaõ roài, Ngaøi quaùn thaân naêm uaån töï taùnh laø khoâng, lieàn qua heát taát caû khoå naïn. Chuùng ta tuïng kinh Baùt-nhaõ bao nhieâu bieán roài? Khoå naïn coù qua heát chöa? Tuïng thì raát nhieàu maø khoå naïn coøn nguyeân, chaúng leõ lôøi Phaät daïy khoâng ñuùng?

Bôûi vì trong Baùt-nhaõ coù chia laøm ba phaàn: Vaên töï Baùt-nhaõ, Quaùn chieáu Baùt-nhaõ vaø Thaät töôùng Baùt-nhaõ. Vaên töï Baùt-nhaõ töùc laø chöõ lôøi trong kinh, ñöôïc duï nhö moät con thuyeàn. Quaùn chieáu Baùt-nhaõ töùc laø xeùt kyõ. Kinh Baùt-nhaõ daïy phaûi chieáu kieán nguõ uaån giai khoâng, töùc laø soi xeùt thaáu ñaùo naêm uaån khoâng coù taùnh thaät, môùi qua heát khoå naïn. Quaùn chieáu Baùt-nhaõ ñöôïc duï nhö daàm cheøo ñeå bôi. Chuùng ta chæ tuïng kinh maø muoán qua heát khoå naïn, chaúng khaùc naøo ngöôøi muoán qua soâng, xuoáng thuyeàn ngoài ñoù khoâng chòu cheøo bôi thì chöøng naøo môùi qua soâng ñöôïc. Cuõng vaäy tröôùc chuùng ta ñoïc vaên töï, keá phaûi quaùn chieáu môùi coù theå ñeán choã thaät töôùng, laø choã roát raùo vieân maõn. Toùm laïi Vaên töï duï nhö con thuyeàn, Quaùn chieáu duï nhö cheøo daàm ñeå bôi, Thaät töôùng töùc ñeán bôø beân kia. Theá môùi goïi laø tu Baùt-nhaõ.

Chuùng ta tu chæ coù chaëng ñaàu, hai chaëng sau boû queân. Nhö vaäy chöøng naøo môùi heát khoå? Neân caàn phaûi xem xeùt laïi vieäc tu cuûa mình cho thaáu ñaùo. Baùt-nhaõ laø chöõ Phaïn, Trung Hoa dòch laø trí tueä. Duøng trí tueä soi thaáy thaân naêm uaån khoâng thaät thì moïi khoå naïn ñeàu qua heát. Nhö khi ta quaùn saùt laïi mình, thaáy thaân taïm bôï giaû doái, ñuû duyeân thì coøn, thieáu duyeân thì maát. Bieát theá roài coù ai khen hoaëc cheâ mình khoâng möøng cuõng khoâng giaän. Ñoù laø qua heát caùc khoå. Ngöôïc laïi neáu thaáy thaân thaät, ngöôøi ta khen mình möøng, cheâ mình giaän  töùc laø khoå.

Nhö vaäy muoán phaù si meâ phaûi duøng trí tueä, chöù khoâng phaûi ñoïc tuïng. Nhöng phaàn ñoâng Phaät töû thích ñoïc tuïng, khoâng chòu duøng trí tueä quaùn chieáu. Vì tính caùch quan troïng aáy cuûa Baùt-nhaõ neân trong taát caû caùc chuøa, chö Taêng Ni tuïng kinh naøo, cuoái cuøng cuõng keát thuùc baèng baøi kinh Baùt-nhaõ. Nhieàu ngöôøi thaáy vaäy hieåu laàm, cho raèng Baùt-nhaõ laø boå khuyeát taâm kinh. Boå khuyeát töùc laø buø vaøo choã thieáu. Taïi sao phaûi buø? Hoï giaûi thích khi tuïng kinh coù luùc nhanh quaù neân nhieàu khi coù choã thieáu, coù choã nhaàm neân cuoái cuøng phaûi tuïng baøi kinh Baùt-nhaõ ñeå buø laïi. Quan nieäm ñoù thaät laø ngaây thô, khoâng hieåu gì heát.

Baùt-nhaõ laø trí tueä, duø tu Tònh ñoä, tu Maät toâng hay tu Thieàn ñeàu phaûi coù trí tueä. Vì vaäy tu phaùp naøo cuoái cuøng cuõng phaûi tuïng kinh Baùt-nhaõ. Qua ñoù ñuû thaáy taát caû phaùp tu cuûa ñaïo Phaät ñeàu nhaém ñeán muïc ñích cuoái cuøng laø môû saùng con maét trí tueä, ñeå ñi tôùi giaùc ngoä giaûi thoaùt. Chuùng ta hieåu ñöôïc yù nghóa ñoù môùi khoûi laàm laãn nhöõng gì Phaät daïy.

Chuùng ta bôùt si thì bôùt tham, bôùt saân. Tu nhö theá laàn laàn ba nghieäp thaân, mieäng, yù ñöôïc trong saïch. Nghieäp laø moät luaät raát coâng baèng. Phaät daïy ai gaây nghieäp naøo thì phaûi ñeàn traû nghieäp aáy, ngöôøi khaùc khoâng theá ñöôïc. Chuùng ta muoán ñöôïc an vui thì taïo nghieäp laønh, muoán ñau khoå thì taïo nghieäp döõ, khoâng ai taïo duøm höôûng duøm ñöôïc caû.

Trong kinh A-haøm noùi: Ngöôøi tu Phaät vaø khoâng tu Phaät, neáu laøm möôøi phaàn laønh thì cuøng höôûng möôøi phaàn toát, laøm möôøi phaàn aùc thì cuøng chòu möôøi phaàn xaáu. Khoâng phaûi ngöôøi khoâng tu Phaät laøm aùc môùi chòu khoå, coøn ngöôøi tu Phaät laøm aùc ñöôïc Phaät tha. Mình vaø ngöôøi laøm ñieàu laønh, laøm ñieàu döõ ñeàu chòu quaû baùo coâng baèng nhö nhau, khoâng coù aân hueä rieâng cho ngöôøi naøo. Bôûi vì lyù nghieäp baùo raát bình ñaúng cho taát caû moïi loaøi. Cuõng nhö ngaøy nay trong caùc nöôùc vaên minh, moïi ngöôøi ñeàu bình ñaúng tröôùc phaùp luaät.

Ñaïo Phaät khoâng cho ngöôøi Phaät töû yû laïi ta laø Phaät töû, lôõ laøm toäi saùm hoái seõ heát. “Saùm hoái” nghóa laø chöøa boû loãi cuõ vaø khoâng taïo loãi môùi. Ngöôøi bieát saùm hoái laø bieát chöøa loãi cuõ, khoâng taïo loãi môùi, nhôø theá bôùt toäi. Ngöôøi khoâng bieát saùm hoái xöa laøm toäi nay tieáp tuïc laøm toäi, thì toäi caøng theâm naëng, duø laïy vaïn Phaät cuõng khoâng phaûi saùm hoái, khoâng theå naøo bôùt toäi ñöôïc.

Phaät töû khoâng hieåu yù nghóa hai chöõ saùm hoái neân vöøa laïy saùm hoái xong, veà nhaø nghó: “Böõa nay saùm hoái roài, toäi loãi cuõ ngang ñaây xem nhö xí xoùa. Ta baét ñaàu laøm toäi môùi, mai moát saùm hoái nöõa seõ heát”. Nöûa thaùng saùm hoái moät laàn nhö vaäy thì tha hoà taïo toäi, Phaät boâi soå ñeàu ñeàu, ñaâu phaûi lo. Saùm hoái nhö vaäy coù heát toäi khoâng? Chaúng nhöõng khoâng heát maø toäi ngaøy caøng chaát choàng theâm. Phaûi hieåu  saùm hoái laø chuyeån nghieäp cuûa mình. Ngöôøi bieát tu nhaän ñònh roõ raøng nghieäp laønh ñöa tôùi choã an vui, nghieäp döõ ñöa tôùi ñau khoå. Neân töø boû nhöõng nghieäp döõ, tu taïo caùc nghieäp laønh thì ñöôïc sanh coõi trôøi, ngöôøi an vui haïnh phuùc. Neáu choïn con ñöôøng saùt sanh, troäm cöôùp, taø daâm, noùi doái… thì keát quaû seõ ñi xuoáng ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh. Chuùng ta laø chuû nhaân ñeå choïn con ñöôøng cuûa mình, leân hay xuoáng tuøy ta ñònh lieäu. Ñöùc Phaät ñöôïc goïi laø ñaáng Ñaïo sö töùc ngöôøi chæ ñöôøng, chöù khoâng phaûi ngöôøi ñoùn ñöa mình ñi leân hay ñaøy ñoïa mình ñi xuoáng.

Neáu chuùng ta can ñaûm muoán vöôït leân tôùi choã cuoái cuøng thì ñoái vôùi caû hai loaïi nghieäp ñi leân vaø ñi xuoáng naøy ñeàu boû luoân, döøng heát. Luùc ñoù ta ñi ñaâu? Döøng nghieäp ñi xuoáng vaø boû caû nghieäp ñi leân, choã naøy nhieàu ngöôøi sôï laém, khoâng bieát ñi ñaâu? Bôûi chuùng ta quen mong ñôøi naøy tu ñôøi sau höôûng phöôùc, vì vaäy thaáy taïo nghieäp ñi leân deã chaáp nhaän. Baây giôø Phaät daïy choã roát raùo khoâng taïo nghieäp ñi xuoáng, cuõng khoâng taïo nghieäp ñi leân, khoâng bieát phaûi ñi ñaâu? Ñoù laø giaûi thoaùt sanh töû, coøn ñi ñaâu nöõa.

Nhö toâi ñaõ noùi trong ba nghieäp, yù nghieäp laø chuû. YÙ nghó aùc, nghó laønh, nghó ñuû thöù. Bôûi nghó aùc neân ñi xuoáng ñöôøng döõ, nghó thieän neân ñi leân ñöôøng laønh. Baây giôø caû hai ñöôøng döõ vaø laønh ñeàu döøng heát töùc laø döùt maàm sanh töû, giaûi thoaùt sanh töû. Ñaây chính laø muïc ñích cuoái cuøng chuùng ta mong muoán, sao baây giôø laïi nghi ngaïi? Trong kinh Tònh ñoä noùi Tam nghieäp thöôøng thanh tònh, ñoàng Phaät vaõng Taây phöông: ba nghieäp thöôøng trong saïch thì ñoàng vôùi chö Phaät veà coõi Phaät. Nghieäp saïch môùi veà coõi Phaät ñöôïc chöù.

Vôùi ngöôøi tu thieàn, muoán ra khoûi sanh töû luaân hoài, Phaät daïy phaûi buoâng heát nhöõng voïng nieäm laêng xaêng xaáu aùc cuõng nhö hieàn thieän. Hai höôùng ñoù döøng heát laø döùt saïch nghieäp. Döùt nghieäp laø giaûi thoaùt sanh töû. Noùi toùm laïi, ai muoán ñöôïc höôûng ñôøi sau sung söôùng thì tu nghieäp laønh, ai muoán höôûng sung söôùng maø taïo nghieäp aùc thì phaûi chòu quaû khoå, coøn ngöôøi muoán giaûi thoaùt sanh töû, ra khoûi luaân hoài luïc ñaïo thì phaûi döùt saïch nghieäp. Maø chuû ñoäng cuûa nghieäp laø yù, neân phaûi döøng töø yù. Chaúng nhöõng khoâng tham, khoâng saân, khoâng si, maø taát caû yù nieäm ñeàu phaûi saïch. Döøng ñöôïc nhö vaäy môùi giaûi thoaùt sanh töû.

Luïc Toå Hueä Naêng khi ñöôïc Nguõ Toå truyeàn y baùt roài, Ngaøi ñi veà phöông Nam. Moïi ngöôøi hay ñöôïc töùc giaän ñuoåi theo ñeå giaønh y laïi, vì cho raèng Luïc Toå chæ laø moät gaõ cö só queâ doát khoâng ñuû tö caùch ñaûm nhaän y baùt vaø laøm Toå keá tieáp. Trong soá aáy coù thöôïng toïa Minh, xöa laø voõ töôùng phi ngöïa raát nhanh neân ñuoåi kòp. Luïc Toå thaáy coù ngöôøi ñuoåi theo, bieát ñöôïc yù hoï neân Ngaøi ñeå y baùt treân baøn thaïch, nghó raèng: “Y baùt laø vaät bieåu tín, khoâng phaûi troïng taâm cuûa söï giaùc ngoä, hoï coá giaønh thoâi ta ñeå laïi”. Ngaøi lieàn troán voâ luøm caây. Hueä Minh tôùi nôi thaáy y baùt treân baøn thaïch möøng quaù, xuoáng ngöïa oâm leân nhöng oâm khoâng noåi. Chöøng ñoù môùi giöït mình bieát ñaây laø vaät nhieäm maàu, ngöôøi thöôøng khoâng theå chaïm ñeán. Ngay ñoù oâng thöùc tænh, ñoåi taâm giaønh y baùt thaønh taâm caàu phaùp, beøn keâu: “Haønh giaû! Haønh giaû! Toâi tôùi ñaây vì phaùp chöù khoâng phaûi vì y baùt”. Nghe theá Luïc Toå môùi töø trong buïi chui ra noùi: “Neáu oâng vì phaùp thì haõy ñöùng yeân laëng giaây laâu, toâi seõ noùi phaùp cho nghe”. Thöôïng toïa Minh ñöùng yeân laëng giaây laâu, Toå noùi: “Khoâng nghó thieän, khoâng nghó aùc, caùi gì laø baûn lai dieän muïc cuûa thöôïng toïa Minh?” Ngay caâu noùi ñoù Thöôïng toïa Minh lieàn ngoä ñaïo.

Nghó thieän, nghó aùc laø hai ñöôøng leân vaø xuoáng, baây giôø döùt hai ñöôøng ñoù, taâm laëng leõ chính laø maët thaät xöa nay cuûa mình hieän tieàn. Nhö khi ta ngoài ngoaøi vöôøn moät mình coù boùng maùt vaø khí trôøi thanh thaûn, loøng khoâng nghó suy gì heát. Ngay luùc ñoù coù mình khoâng? Mình ra sao? Chuùng ta cöù ngôõ suy nghó hôn thua, phaûi quaáy, toát xaáu laø taâm mình, neáu khoâng coù nghó suy thì khoâng coù mình. Thaät ra khoâng phaûi vaäy. Taâm nghó suy hôn thua phaûi quaáy laø taâm sinh dieät, taâm taïp nhaïp, khoâng phaûi mình. Haèng ngaøy ta noùi “toâi nhôù” hoaëc “toâi thöông”. Coù ai laøm traùi yù thì noùi “toâi giaän”… Nhö vaäy, buoàn thöông giaän gheùt caùi naøo laø mình? Neáu caùi naøo cuõng laø mình heát thì ta coù maáy chuïc mình? Töø khi cha meï sanh ra cho tôùi ngaøy ta nhaém maét mình laø moät hay nhieàu? Ai cuõng bieát chæ coù moät “mình” thoâi, vaäy taïi sao laïi cho caû traêm thöù buoàn thöông giaän gheùt ñeàu laø mình? Chính vì laàm nhaän nhö theá neân ta khoâng thaáy ñöôïc maët maøy thaät cuûa mình.

Khi ta khoâng nghó suy gì heát, gioù thoåi maùt mình bieát maùt, tieáng chim keâu mình nghe, boùng ngöôøi ñi mình thaáy… Nhö vaäy ta luoân “bieát” moät caùch roõ raøng, khoâng nhaàm laãn chuùt naøo. Phaät baûo taâm laø caùi “bieát” aáy. Tuy nhieân, phaûi hieåu caùi bieát ñöôïc chia laøm hai loaïi chôn taâm vaø voïng taâm. Taâm bieát sinh dieät lieân tuïc töø caùi naøy tôùi caùi kia laø taâm hö voïng. Coøn taâm bieát khoâng sanh khoâng dieät, roãng rang, khoâng hình khoâng töôùng laø chôn taâm. Nhö vaäy khi ta khoâng nghó suy maø vaãn bieát, ñoù laø taâm thaät hieän tieàn, goïi laø “baûn lai dieän muïc.” Chæ khi naøo yeân heát caùc thöù laêng xaêng loän xoän ta môùi nhaän ra taâm thaät naøy.

Ngöôøi tu thieàn hay tu nieäm Phaät… ñeàu ñi tôùi choã phaûi laëng heát nhöõng nghó suy, ñeå taâm yeân tònh, trong saùng khoâng daáy ñoäng, ñoù laø trôû veà taâm thaät hieän tieàn cuûa mình. Mình coù taâm ñoù maø khoâng nhôù, khoâng bieát neân baây giôø phaûi coá gaéng deïp caùc loaïn töôûng ñeå taâm aáy hieän ra. Do ñoù, nieäm Phaät muoán ñöôïc thaønh coâng thì phaûi nhaát taâm. Ngöôøi tu thieàn phaûi ñònh môùi döøng heát taùn loaïn. Chöøng ñoù taâm thaät cuûa chính mình töï nhieân hieän baøy. Laâu nay ta coù saün taâm aáy, nhöng noù bò laån khuaát trong ñaùm nghó suy laêng xaêng loän xoän neân ta khoâng nhaän ra.

Hieän giôø chuùng ta vì duøng taâm ñieân ñaûo neân taïo nghieäp naøy nghieäp noï, sanh coõi naøy coõi kia lieân mieân khoâng döøng. Phaät daïy muoán giaûi thoaùt sanh töû phaûi döøng taâm ñoù, laëng noù ñi thì môùi giaûi thoaùt sanh töû ñöôïc. YÙ nghóa naøy heát söùc roõ raøng, nhöng ngöôøi tu Phaät ít khi chuù yù, ít khi nghó tôùi.

Thieàn sö Nam Tuyeàn - Phoå Nguyeän coù moät ñeä töû ñeán xin hoïc ñaïo laø Ngaøi Trieäu Chaâu Tuøng Thaåm. Luùc ñoù ngaøi Trieäu Chaâu coøn nhoû, laø Sa-di. Thieàn sö Nam Tuyeàn hoûi:

- OÂng laø Sa-di coù chuû hay Sa-di khoâng chuû?

Ngaøi Trieäu Chaâu thöa:

- Baïch Hoøa thöôïng, con laø Sa-di coù chuû.

Ngaøi Nam Tuyeàn hoûi:

- Chuû ôû ñaâu?

Trieäu Chaâu lieàn chaép tay thöa:

- Muøa ñoâng giaù reùt, kính chuùc Hoøa thöôïng ñöôïc traêm tuoåi.

Ngaøi Nam Tuyeàn gaät ñaàu. Hoâm khaùc, ngaøi Trieäu Chaâu hoûi thaày:

- Theá naøo laø ñaïo?

Ngaøi Nam Tuyeàn traû lôøi:

- Taâm bình thöôøng laø ñaïo.

Ngay ñoù Ngaøi Trieäu Chaâu lieàn ngoä. Caâu traû lôøi nghe ñôn giaûn quaù chöøng! Ngöôøi xöa khoâng giaáu dieám chuùng ta ñieàu gì, chæ taïi mình khoâng hieåu thoâi. Nghe noùi “taâm bình thöôøng” thaáy deã quaù, mình cuõng bình thöôøng sao khoâng thaáy ñaïo? Chuùng ta coù taâm bình thöôøng chöa? Taâm chöa bình thöôøng töùc laø baát thöôøng. Taâm baát thöôøng laø taâm ñieân ñaûo, ñaõ ñieân ñaûo thì laøm sao thaáy ñaïo ñöôïc? Bôûi vaäy Phaät noùi chuùng sanh ñieân ñaûo, soáng maø khoâng thaáy ñöôïc leõ thöïc, neân chòu ñau khoå. Nhöng chuùng sanh coù ai nhaän mình ñieân ñaûo ñaâu?

Nhöõng nghó suy phaûi quaáy, toát xaáu, hôn thua… luoân luoân chaïy vuøn vuït trong ñaàu ta khoâng döøng neân leõ thaät bò che khuaát. Baây giôø muoán thaáy leõ thaät, thì phaûi döøng noù laïi. Döøng noù laïi leõ thaät töï hieän, khoâng caàn tìm kieám ôû ñaâu heát. Chöõ “Ñaïo” laø chaân lyù, cuõng goïi laø Phaät taùnh. Taùnh Phaät cuûa chuùng ta saün ñoù maø mình khoâng bieát, cöù chaïy tìm nôi naøy nôi kia. Thaät söï, chæ caàn döøng taâm nieäm thieän aùc hai beân thì taùnh Phaät hieän ra. Nhö vaäy, coù ngöôøi naøo khoâng ñuû khaû naêng thaønh Phaät khoâng? Chuùng ta laø Phaät con, chæ vì chöa phaùt hieän ñöôïc thoâi, chöù ñaõ coù chuûng töû saün roài, neân Phaät duøng töø “Phaät töû” töùc Phaät con.

Hieåu choã naøy roài chuùng ta môùi thaáy tu laø chuyeån daàn töø con ngöôøi phaøm tuïc si meâ, thaønh con ngöôøi giaùc ngoä saùng suoát. Chöù khoâng phaûi tu ñöùng khöïng moät choã, chôø heát naêm heát thaùng cheát roài, ñôøi sau sanh ra söôùng hôn ñôøi naøy moät chuùt, theá laø haøi loøng. Coù nhöõng ngöôøi giaøu sang baèng naêm möôøi laàn mình nhöng hoï vaãn keâu khoå nhö thöôøng. Bôûi khoå ñaõ naèm saün nôi thaân taïm bôï naøy roài, sanh laõo beänh töû khoå. Cuoái cuøng taát caû ñeàu laø moät thaây thoái. Gaày cuõng thoái, maäp cuõng thoái, ñen cuõng thoái, traéng cuõng thoái, giaøu cuõng thoái, ngheøo cuõng thoái, chöù coù ngöôøi naøo khaùc hôn ñaâu. Con ñöôøng ñi tôùi cuûa moïi ngöôøi ñeàu gioáng heät nhau, khoâng coù söï khaùc bieät. Chæ ai bieát tu, bieát chuyeån nghieäp, döùt nghieäp thì môùi ñoåi khaùc.

Nghieäp do taâm nghó laønh hoaëc nghó döõ taïo ra, laâu nay chuùng ta laàm töôûng noù thaät. Söï thaät khoâng phaûi vaäy. Toå Ñaïo Tín, ñeä töû toå Taêng Xaùn Ngaøi coøn laø Sa-di, ñeán ñaûnh leã thöa vôùi toå Taêng Xaùn:

- Baïch Hoøa thöôïng, xin Ngaøi daïy cho con phaùp moân giaûi thoaùt.

Toå Taêng Xaùn nhìn thaúng vaøo maët ngaøi Ñaïo Tín hoûi:

- Ai troùi buoäc ngöôi?

- Thöa khoâng ai troùi buoäc con.

- Ñaõ khoâng ai troùi buoäc, caàu giaûi thoaùt laøm gì?

Ngay ñoù ngaøi Ñaïo Tín ngoä ñaïo.

Chuùng ta thaáy nghieäp laø töø yù nieäm, maø yù nieäm khoâng thaät neân nghieäp cuõng khoâng thaät. Ngaøi Ñaïo Tín töôûng coù moät caùi gì thaät troùi buoäc khieán mình khoâng giaûi thoaùt. Khi Toå hoûi: “Ai troùi buoäc ngöôi?” Ngaøi Ñaïo Tín nhìn laïi, thaáy khoâng ai troùi buoäc neân thöa vôùi Toå: “Khoâng ai troùi buoäc con”. Toå baûo: “Ñaõ khoâng ai troùi buoäc, caàu giaûi thoaùt laøm gì?” Ngay ñoù Ngaøi ñöôïc töï taïi.

Nhìn laïi chuùng ta coù nhieàu laàm loãi ñaùng thöông. Thí duï thaáy ngöôøi ñoù deã thöông ta lieàn khôûi nieäm thöông. Nieäm thöông aáy loâi keùo, khieán mình ñuoåi theo ngöôøi kia. Neáu hoï khoâng thöông laïi thì mình khoå, roài ñoå thöøa taïi nghieäp toâi noù vaäy. Ñaùng cöôøi nhaát laø trong chuøa, maáy thaày treû treû gaëp boån ñaïo deã thöông, theá laø ruû nhau ra ñôøi. Neáu ai hoûi taïi sao ñang tu maø ra ñôøi, thì traû lôøi taïi nghieäp loâi. Nghieäp khoâng thaät, laøm sao loâi mình ñöôïc, nhöng vì mình theo noù neân noù thaønh thaät. Vì vaäy ngaøi Khueâ Phong noùi: “Nghieäp” theå khoâng maø thaønh söï. Theå töùc baûn chaát cuûa nghieäp laø khoâng, nhöng khi yù khôûi toát xaáu, roài noùi laøm theo ñoù neân thaønh nghieäp. Bieát baûn chaát cuûa nghieäp khoâng thaät, chuùng ta khoâng theo noù, khoâng gaây taïo thì döùt nghieäp. Coøn neáu theo noù, gaây taïo thì noù keùo chuùng ta ñi hoaøi.

Moïi ngöôøi ôû theá gian ñeàu ñi theo nghieäp. Nghieäp gioáng nhö sôïi daây xoû muõi, noù loâi ñaâu mình ñi ñoù, khoâng cöôõng laïi ñöôïc neân traàm luaân muoân kieáp. Ngaøy nay, chuùng ta tu theo Phaät thì phaûi döùt saïch nghieäp, chuyeån meâ laàm thaønh giaùc ngoä. Khi khoâng nghó thieän khoâng nghó aùc chuùng ta vaãn hieän tieàn chöù khoâng maát. Chuùng ta laø chuû ñi trong luaân hoài sanh töû chuùng ta cuõng laø chuû ñeå giaûi thoaùt luaân hoài sanh töû. Bieát roõ nhö vaäy laø chuùng ta bieát tu.

Chuùc taát caû döùt saïch ba nghieäp ñeå ñöôïc an vui töï taïi ngay giöõa coõi ñôøi ñau khoå naøy. Ñoù laø muïc ñích cuoái cuøng cuûa ngöôøi tu Phaät chuùng ta vaäy.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM