HOA VOÂ ÖU

(TAÄP-07)

H.T THÍCH THANH TÖØ

MOÄT NGOÏN NUÙI BA CON ÑÖÔØNG

Giaûng taïi chuøa Vaïn Haïnh - Hoa Kyø - 2001

Hoâm nay ñeán vôùi quí vò, toâi seõ noùi ñeà taøi Moät ngoïn nuùi ba con ñöôøng. Vôùi ñeà taøi naøy, chuùng toâi hy voïng quí vò seõ naém vöõng, hieåu roõ ñöôøng loái tu cuûa ñaïo Phaät.

Thuôû xöa coù moät ngoïn nuùi, treân ñoù coù thôø ñöùc Phaät trong moät ngoâi chuøa raát linh thieâng, maàu nhieäm. Ai leân tôùi ñoù, vaøo chuøa leã Phaät thì xin gì ñöôïc naáy. Nhöng ñöôøng leân nuùi raát khoù ñi, laïi coù ñeán ba con ñöôøng A, B, C. Ngöôøi maïnh chaân ñi con ñöôøng A, ai yeáu hôn moät chuùt ñi con ñöôøng B, ai yeáu quaù thì theo ñöôøng C.

Coù moät ñoaøn ngöôøi muoán leo leân nuùi leã Phaät, hoï chia laøm ba. Nhoùm ñi ngoû A, nhoùm ñi ngoû B, nhoùm ñi ngoû C. Nhoùm ñi ngoû A leo leân nuùi khoâng caàn gaäy. Nhoùm ñi ngoû B vaø C moãi ngöôøi duøng caây gaäy tuøy söùc maïnh yeáu. Caû ba nhoùm vöøa tôùi chaân nuùi thaáy soûi ñaù ôû ñaây coù maøu saéc long lanh ñeïp quaù, ngöôøi naøo cuõng hoát ñaày bao, vaùc leân vai leo nuùi.

Thaáy hoï laøm chuyeän quaùi gôû, moät ngöôøi thoâng minh tôùi baûo: Caùc anh muoán leo taän choùt nuùi thì ñöøng ñeo mang gì heát. Vì ñeo mang naëng neà seõ khoâng tôùi ñænh nuùi ñöôïc. Theá nhöng caùc ngöôøi kia tieác nhöõng hoøn ñaù ñeïp neân cöù mang. Ñi moät ñoåi coù ngöôøi naëng quaù leo khoâng ñöôïc, ñoå moà hoâi thôû haøo heån, meät quaù cuoái cuøng tuoät xuoáng nuùi. Coù ngöôøi tieán boä hôn, thaáy bao naëng quaù, hoï xuùc ñaù boû ra bôùt nhöng coøn tieác neân khoâng daùm boû heát. Leo moät ñoåi meät quaù, xuùc boû theâm môù nöõa nhöng khoâng nôû boû heát, neân leân tôùi löng chöøng nuùi khoâng ñi noåi. Ngöôøi thöù ba saùng suoát hôn, ban ñaàu cuõng vaùc moät bao naëng nhö ai, nhöng khi thaáy naëng quaù lieàn nhôù laïi lôøi cuûa ngöôøi thoâng minh nhaéc. Muoán leân tôùi ñænh nuùi phaûi boû heát bao ñaù ñi, ngöôøi naøy can ñaûm quaêng caùi bao xuoáng ñaát, moät mình ñi thong dong leân tôùi ñænh nuùi. Tôùi nôi, vaøo chuøa leã Phaät vaø taát caû nguyeän voïng ñeàu ñöôïc nhö yù. Ñoù laø nhoùm thöù nhaát.

Nhoùm thöù hai tuy coù gaäy, nhöng coù nhöõng ngöôøi vì tieác ñaù khoâng nôû boû, neân nöûa chöøng cuõng tuoät trôû laïi. Ngöôøi boû chuùt chuùt cuõng khoâng tôùi ñænh nuùi. Chæ ngöôøi naøo can ñaûm boû heát ñaù môùi leo tôùi ñænh.

Ba con ñöôøng, ba nhoùm ngöôøi ñeàu coù nhöõng taâm traïng gioáng heät nhau. Khi ñi thì ñoâng nhöng tôùi ñænh nuùi chæ ñöôïc ñoâi ba ngöôøi. Ai cuõng coù nguyeän voïng leân taän ñænh nuùi leã Phaät vaø ñöôïc ñieàu nhö yù. Theá maø ñi khoâng tôùi nôi, coù ñaùng tieác khoâng. Loãi aáy taïi ai? Taïi tieác ba thöù soûi ñaù.

Baây giôø toâi hôïp phaùp caâu chuyeän treân. Ngoïn nuùi laø chæ con ñöôøng tu cuûa chuùng ta. Töø khi khôûi ñaàu cho ñeán ñænh nuùi laø keát thuùc. Keát quaû vieäc tu haønh laø chuùng ta ñeán ñöôïc choã mình öôùc mô troâng ñôïi. Ñöùc Phaät trong chuøa töùc laø oâng Phaät cuûa chính chuùng ta. Tôùi ñoù roài thì maõn nguyeän, muoán gì ñöôïc naáy. Ñoù laø yù nghóa ngoâi chuøa coù ñöùc Phaät treân ñænh nuùi.

Coøn ba nhoùm ngöôøi cuøng leo nuùi. Nhoùm thöù nhaát coù söùc maïnh, leo nuùi khoâng caàn gaäy, nhöng vì tieác ba cuïc ñaù trong bao neân leo nöûa chöøng trôû luøi, ngöôøi hôn moät chuùt cuõng trôû luøi, chæ coù ngöôøi can ñaûm buoâng boû heát ñaù thì leân taän ñænh nuùi. Nhöõng ngöôøi can ñaûm ñoù laø nhöõng ngöôøi khoân ngoan, bieát nghe lôøi ngöôøi thoâng minh nhaéc.

Bao ñaù soûi laø gì? Ñoù laø phieàn naõo tham, saân, si, maïn, nghi, taø kieán. Phaät daïy muoán tu ñeán nôi ñeán choán thì khoâng neân chöùa maáy thöù ñoù. Chuùng ta ai khoâng muoán thaønh Phaät, maø baûo boû maáy thöù ñoù laïi khoâng chòu boû. Taïi sao laï vaäy, tham saân si coù toát khoâng? Ai cuõng cheâ cuõng gheùt noù, nhöng khoâng bieát vì sao tieác, boû khoâng ñöôïc. Chính caùi ñoù ta töï laáp vaøo neân mình coù quyeàn boû ñi. Ñaâu coù ñaáng naøo baét ta phaûi giöõ. Töï mình coù quyeàn boû nhöng laïi khoâng chòu boû, thöû hoûi chuùng ta thoâng minh tôùi baäc naøo? Khi noùi tu ai cuõng haêm hôû quyeát chí tu thaønh Phaät, nhöng nhöõng thöù ñaùng boû laïi khoâng chòu boû, cöù mang theo hoaøi. Neáu raùng laém thì boû chuùt chuùt thoâi, boû chuùt chuùt laøm sao ñuû söùc leo tôùi ñænh nuùi ñöôïc.

Qua hình aûnh thí duï treân, chuùng ta thaáy söï tu haønh cuûa mình loâi thoâi quaù. Öôùc nguyeän moät ñöôøng maø thöïc haønh moät ngaû. Coù ngöôøi noùi caøng tu caøng sanh phieàn naõo. Loãi taïi ai? Taïi mình chöùa phieàn naõo, neân caøng leo cao chöøng naøo caøng nhoïc nhaèn chöøng aáy. Muoán ñi ñeán taän choùt nuùi chuùng ta phaûi xaû heát nhöõng thöù loâi thoâi naëng neà trì treä ñoù. Buoâng heát thì nhaát ñònh thong dong leân tôùi ñænh nuùi. Theá thì ngang ñaây chuùng ta coù theå laøm theo ngöôøi thoâng minh buoâng heát, ñeå leân nuùi hay tieác nhöõng thöù voâ ích, voâ nghóa ñoù?

Taát caû chuùng ta neáu thaät tình thoâng minh, coù trí tueä thì treân ñöôøng tu chaéc chaén seõ ñöôïc maõn nguyeän. Neáu ñeo mang nhöõng thöù voâ ích, voâ nghóa khoâng daùm boû thì e raèng ñôøi naøy, ñôøi khaùc khoâng bieát chöøng naøo xong. Coù laém Phaät töû noùi raèng, nhaãn nhòn quaù ngöôøi ta noùi mình ngu. Vì vaäy nhòn moät phaàn thoâi, chöøa laïi moät phaàn. Gioáng nhö keû tieác soûi ñaù boû khoâng heát, boû ít ít coøn moät môù mang theo. Hoï khoâng bieát coøn mang moät chuùt laø leân tôùi choùt nuùi khoâng ñöôïc.

Chuùng ta phaûi can ñaûm bieát nhöõng gì ngaên trôû con ñöôøng tieán cuûa mình thì phaûi vaát boû luoân, khoâng theøm ngoù tôùi nöõa. Nhö vaäy môùi thong dong töï taïi leo tôùi ñænh nuùi. Buoâng xuoáng laø khoûe hay mang ñi laø khoûe? Caùi raát khoûe maø taïi sao khoâng laøm? Laï luøng chöa! Thaät laï luøng, ai cuõng bieát caùi naëng neà trì treä loâi keùo mình, vöùt noù roài thì thong dong nheï nhaøng nhöng vaãn khoâng nôû vöùt. Bôûi vaäy Phaät môùi thöông chuùng sanh si meâ quaù, nhöõng caùi khoâng ñaùng laøm, khoâng ñaùng giöõ maø cöù giöõ. Vì vaäy tu hoaøi vaãn khoâng coù keát quaû. Ñoù laø ñieàu heát söùc roõ raøng.

Baây giôø Phaät töû muoán laøm ngöôøi tænh hay ngöôøi meâ? Ai cuõng muoán laøm ngöôøi tænh. Ñaõ muoán laøm ngöôøi tænh maø coøn ñeo mang soûi ñaù leo nuùi cao thì khoâng phaûi tænh roài. Duø coøn moät kyù, nöûa kyù cuõng chöa phaûi tænh troïn veïn. Cho neân ngöôøi leo nuùi thoâng minh vöøa khoûe laïi vöøa ñaït ñöôïc baûn nguyeän. Neáu meâ muoäi tieác reû nhöõng thöù khoâng ñaùng tieác thì khoâng bao giôø ñaït ñöôïc baûn nguyeän, chæ phí coâng maø khoâng keát quaû gì.

Phaät töû chuùng ta cuõng coù laém ngöôøi tu aên chay tröôøng, cuõng laïy Phaät ngaøy moät hai thôøi. Nhö vaäy laø quaù caàn maãn roài, chæ coøn coù moät vieäc laø boû phieàn naõo thoâi. Ngöôøi leo nuùi duø noã löïc boø leo, nhöng tieác soûi ñaù khoâng chòu boû thì cuõng khoâng leân tôùi ñænh. Chuùng ta xeùt kyõ môùi thaáy söï sai laàm, khoâng can ñaûm döùt khoaùt aáy.

Ba con ñöôøng ñoù tuy ôû chaân nuùi laø ba, nhöng khi tôùi ñænh chæ coù moät ñænh nuùi, moät ngoâi chuøa, moät ñöùc Phaät thoâi. Ba con ñöôøng ñoù toâi taïm ví duï cho ba toâng phaùi trong ñaïo Phaät: Thieàn toâng, Tònh ñoä toâng vaø Maät toâng.

Thieàn toâng ví nhö con ñöôøng daønh cho trai traùng maïnh, leo nuùi khoâng caàn gaäy. Tuy maïnh nhöng ai coøn thích vaùc bao ñaù thì vaãn khoâng ñeán ñöôïc ñænh nuùi. Chöøng naøo hoï tænh quaêng ñaù xuoáng, môùi ñuû söùc leo taän ñænh nuùi vaø voâ chuøa leã Phaät. Neáu nhöõng anh hôi yeáu caàm gaäy choáng ñi maø coøn tieác bao ñaù khoâng daùm boû, ñi cao laém laø vaøi traêm thöôùc tuoät xuoáng, khoâng tieán ñöôïc. Ngöôøi buoâng heát ñaù môùi leo tôùi ñænh nuùi.

Tònh ñoä toâng ví cho ngöôøi caàm gaäy leo nuùi. Chuùng ta tu nieäm Phaät, caâu nieäm Phaät laø phöông tieän giuùp mình laéng dieäu voïng töôûng. Töø laéng dieäu roài, caâu nieäm Phaät thaâm nhaäp trong luùc ñi ñöùng naèm ngoài, luùc naøo ta cuõng nieäm Phaät. Nieäm tôùi nhaát taâm baát loaïn, Phaät môùi ñeán ñoùn. Nhö vaäy caâu nieäm Phaät laø caây gaäy ñeå ta nöông, nhöng tôùi choã cöùu kính caây gaäy cuõng phaûi ñeå ôû ngoaøi, khoâng mang vaøo leã Phaät ñöôïc. Ban ñaàu möôïn moät nieäm ñeå dieät nhieàu nieäm, ñeán khi tôùi nôi roài moät nieäm cuõng buoâng luoân, môùi thaáy ñöôïc oâng Phaät cuûa mình.

Chö Toå Tònh ñoä thöôøng duï ngöôøi tu nieäm Phaät nhö ñaïp gai laáy gai maø leå. Khi chuùng ta ñi ñöôøng, ñaïp phaûi moät caây gai ñaâm saâu vaøo da thòt, muoán laáy ra phaûi möôïn caây gai khaùc ñeå leå. Laáy ñöôïc caây gai ra roài, ta ñeå caây gai leå laïi choã aáy thì veát thöông coù laønh ñöôïc khoâng? Khoâng ñöôïc, neân cuõng phaûi boû caây gai leå. Ñoù laø yù nghóa möôïn caâu nieäm Phaät laøm phöông tieän, tôùi choã cöùu kính khoâng coøn nieäm nöõa. Cho neân nieäm tôùi voâ nieäm môùi ñaït keát quaû chaân thaät, ñöôïc Phaät ñoùn veà Cöïc Laïc.

Maät toâng cuõng ví cho ngöôøi caàm gaäy, nhöng moät loaïi gaäy khaùc. Muoán taâm yeân phaûi ñoïc caâu thaàn chuù, ví duï “AÙn ma ni baùt di hoàng”. Ñoïc thaàn chuù ñeå laøm gì? Khi ñoïc caâu thaàn chuù thì trong taâm mình nghó ñaây laø caâu chuù linh thieâng, chö thaàn seõ hoä veä. Do nghó vaø tin töôûng nhö vaäy neân trì chuù mieân maät, taâm khoâng taùn loaïn. Ngöôøi ta noùi trì chuù tieâu nghieäp, ma quyû khoâng phaù. Vì tin töôûng nhö vaäy neân ngöôøi tu maät toâng coá gaéng trì chuù. Trì tôùi bao giôø môùi coù keát quaû? Phaûi ñi tôùi tam maät: thaân maät, khaåu maät vaø yù maät môùi coù keát quaû. Thaân ngoài kieát giaø ngay thaúng, tay baát aán, ñoù laø thaân maät. Khaåu maät laø mieäng tuïng caâu chuù khoâng coù nieäm khaùc xen vaøo. YÙ maät laø khoâng coù moät yù nghó naøo khaùc chen vaøo, chæ nhôù caâu chuù. Nhôø caâu chuù maø thaân khaåu yù chuyeân nhaát, taâm vaø thaân khoâng hai. Tôùi khoâng hai vaãn chöa ñöôïc, gioáng nhö coøn caây gaäy. Neân tôùi ñöôïc tam maät roài, cuoái cuøng cuõng buoâng caû caâu chuù ñeå taâm hoaøn toaøn trong saùng thanh tònh. Ñoù môùi laø keát quaû vieân maõn.

Ba con ñöôøng ñeå chæ cho ba phaùp tu, choã cuoái cuøng gaëp nhau khoâng khaùc, ñeàu boû tham, saân, si, maïn, nghi, aùc kieán. Töùc laø phaûi boû bao ñaù, bao caùt môùi leo tôùi ñænh. Vaäy maø sau naøy quí thaày thöông Phaät töû quaù, noùi nieäm Phaät möôøi tieáng Phaät cuõng ñoä nöõa. Möôøi tieáng maø tham, saân, si coøn ñaày daãy, Phaät ñoä ñöôïc khoâng? Khoâng. Vì thöông maø noùi deã cho Phaät töû ham tu, chôù söï thaät phaûi nieäm ñeán nhaát taâm baát loaïn Phaät môùi tôùi röôùc. Do noùi giaûn dò neân Phaät töû deã sanh cheånh maûng. Toâi sôï quí vò cheånh maûng coi thöôøng neân phaûi noùi thaúng leõ thaät laø nhö vaäy.

Toùm laïi tu Thieàn hay tu Tònh, tu Maät gì cuõng phaûi tôùi choã cöùu kính. Neáu tu Thieàn theo Nguyeân thuûy thì phaûi qua Sô thieàn, Nhò thieàn, Tam thieàn, Töù thieàn, Khoâng voâ bieân xöù, Thöùc voâ bieân xöù, Voâ sôû höõu xöù, Phi phi töôûng xöù, roài tôùi Dieät taän ñònh môùi ñöôïc nhaäp Nieát-baøn. Nhö vaäy töø Phi phi töôûng laø ñònh cao nhaát maø cuõng coøn chöa xong. Nhö toâi noùi ngöôøi bieát boû ñaù nhöng chöøa moät kyù cuõng leân khoâng tôùi nôi. Vì vaäy choã toät cuøng khoâng coøn moät maûy mai nieäm töôûng naøo môùi tôùi Nieát-baøn.

Neáu tu theo Thieàn toâng, Luïc Toå Hueä Naêng daïy phaûi laáy Voâ nieäm laøm toâng. Tôùi choã khoâng coøn moät nieäm, khoâng coøn moät yù nghó naøo môùi laø troïng taâm. Voâ nieäm vaø nieäm Phaät tôùi choã voâ nieäm cuõng nhö nhau. Caû ba ñeàu gaëp nhau ôû choã cöùu kính vôùi ñieàu kieän caû ba ñeàu phaûi thoâng minh, ñeàu phaûi buoâng xaû heát nhöõng thöù coàng keành naëng nhoïc voâ ích. Ñöôïc nhö vaäy môùi tôùi ñænh gaëp Phaät.

Chuùng ta tu ai cuõng mong sao ñöôïc thaønh Phaät, nhöng döôøng nhö coøn luyeán tieác moät caùi gì ñoù. Nghóa laø thaáy voøng luaân hoài coøn vui, chöa nôõ döùt khoaùt, coøn muoán qua laïi naêm phen, möôøi löôït nöõa ñeå gaëp baø con cho vui, chöa muoán döùt khoaùt ñi moät mình. Neân roài gaëp nhau hoaøi, khoå hoaøi, roát cuoäc chaúng ñi tôùi ñaâu.

Chuùng ta laø keû quyeát chí tu thì phaûi thaáy töôøng taän höôùng ñi, ñöôøng loái tu cuûa mình. Thaáy roõ roài, treân ñöôøng tu khoâng coù gì nghi ngôø heát. Khoâng caàn phaûi ñi soi caên soi kieáp gì caû, boû phieàn naõo thì nhaát ñònh tu thaønh Phaät. Giaû söû tröôùc kia mình nhieàu noùng giaän, baây giôø bieát tu chæ coøn phaân nöûa. Nhö vaäy ai bieát mình giaûm phaân nöûa? Mình bieát chôù ai bieát. Theá thì caàn hoûi ai, coù ai bieát mình baèng mình. Nhöng khoâng hieåu sao Phaät töû hay ñi hoûi quaù, moãi laàn ñi hoûi raát toán tieàn. Leõ thöïc ôû mình maø ñi hoûi ngöôøi khaùc ñeå toán coâng toán cuûa, coù thoâng minh khoâng?

Chuùng ta tu theo Phaät laø tu theo con ñöôøng giaùc ngoä. Giaùc ngoä laø trí tueä, maø trí tueä thì khoâng nghó quanh nghó quaån, khoâng thaáy leäch laïc theá naøy theá kia. Khi böôùc chaân vaøo ñaïo Phaät, chuùng ta phaûi chuaån bò ñaày ñuû tinh thaàn tænh giaùc. Phaät töû bình thöôøng thaáy quyeát taâm tu, nhöng ra ñöôøng coù ai chæ maët noùi chò laø ngöôøi aùc, luùc ñoù laøm sao? Cöï lieàn. Ngöôøi ta noùi ôû ngoaøi mieäng, chôù ñaâu bieát ñöôïc trong loøng mình. Mình môùi bieát mình, taïi sao laïi cöï vôùi hoï. Hoï noùi ta aùc ta im laëng thì khoâng caàn ñính chaùnh vaãn thaáy ngöôøi kia noùi sai. Coøn vöøa noùi aùc mình lieàn cöï laïi thaønh ra aùc roài. Chuùng ta tu ñaõ saùng suoát nhieàu chöa? Coøn dôû quaù, tu laâu maø cuõng coøn dôõ nhö thöôøng. Môùi thaáy chuùng ta tu theo ñaïo giaùc ngoä maø vaãn coøn ñang meâ.

Giaû söû Phaät töû naøo hôi löôøi nhaùc, tu lô mô thoâi nhöng gaëp moät ngöôøi baïn ñaïo khen chò tu hay quaù, vöôït hôn taát caû. Luùc ñoù mình caûi chaùnh hay laëng thinh nhaän. Chaéc laëng thinh nhaän. Roõ raøng chuùng ta nhieàu beänh quaù, bò cheâ thì cöï, ñöôïc khen duø khoâng ñuùng söï thaät cuõng laøm thinh. Tu maø khoâng tieán, khoâng ñaït ñöôïc nhöõng gì Phaät daïy, laïi hieáu danh, gheùt lôøi cheâ öa tieáng khen, khoâng thaáy ñöôïc leõ thöïc, ñaâu theå xöùng ñaùng laø moät Phaät töû.

Nhieàu Phaät töû than hoài chöa bieát ñaïo, nghó ñi chuøa seõ bôùt phieàn naõo, khoâng ngôø caøng ñi chuøa caøng nhieàu phieàn naõo. Ñoù laø taïi sao? Taïi oâm caùi meâ, tieác cuïc soûi, cuïc ñaù neân khoâng tieán ñöôïc. Neáu laø ngöôøi thöïc tu phaûi can ñaûm nhìn laïi mình, boû heát nhöõng gì dôû ñi, nhö vaäy treân ñöôøng tu môùi ñaït ñöôïc keát quaû toát. Ngöôïc laïi, khoâng chòu thaáy ñieåm dôû yeáu cuûa mình, cöù töôûng laø hay, ai vuoát ve taùn doác thì vui laém, coøn ai noùi xaáu vaøi ba caâu lieàn khoâng muoán ñi chuøa nöõa.

Tu maø bò dö luaän beân ngoaøi laøm chuû, khoâng thöïc thaáy tö töôûng, haønh ñoäng cuûa mình toát hay xaáu, ñoù khoâng phaûi laø thaät tu. Ngöôøi khoâng chòu thaáy nhöõng ñieåm yeáu ñuoái dôû teä cuûa mình, duø ñi chuøa möôøi naêm hai möôi naêm, aên chay tröôøng, laïy Phaät nhieàu cuõng chöa phaûi laø hay. Khoâng chòu ñoå bao ñaù xuoáng thì cuõng laø keû vaùc ñaù naëng neà, thôû eø aïch nhö thöôøng.

Chuùng ta tu laø laøm moät vieäc cao thöôïng quí baùu phi thöôøng, chôù khoâng phaûi chuyeän thöôøng. Ñaõ laø cao thöôïng, quí baùu maø chuùng ta laïi ñeo mang nhöõng thöù meâ laàm thì khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc. Tu theo ñaïo giaùc ngoä thì nhaát ñònh phaûi coù giaùc, khoâng giaùc nhieàu cuõng giaùc ít. Phaät töû laø gì? Phaät laø giaùc, töû laø con. Phaät töû laø con cuûa baäc giaùc ngoä. Ñaõ laø con cuûa baäc giaùc ngoä thì Phaät giaùc ngoä moät ngaøn laàn, ít ra mình cuõng ñöôïc möôøi, hai möôi laàn; chôù khoâng theå khoâng giaùc chuùt naøo caû.

Ngaøy xöa ñöùc Phaät ñi khaát thöïc, coù moät Baø-la-moân theo sau chöûi hoaøi, maø Phaät vaãn ung dung ñi. OÂng töùc quaù chaïy leân chaän ñaàu Phaät hoûi:

- Cuø Ñaøm, oâng coù ñieác khoâng?

Phaät noùi:

- Khoâng

- Khoâng ñieác, taïi sao khoâng nghe toâi chöûi?

Phaät noùi:

- Ví nhö nhaø ngöôi coù ñaùm tieäc. Sau khi ñaùm xong quaø baùnh coøn nhieàu, ngöôi ñem taëng thaân höõu moãi ngöôøi moät goùi. Neáu hoï khoâng nhaän thì quaø ñoù thuoäc veà ai?”

Baø-la-moân traû lôøi:

- Toâi taëng maø ngöôøi ta khoâng nhaän thì thuoäc veà toâi chôù veà ai.

Phaät noùi:

- Cuõng vaäy, oâng chöûi ta, ta khoâng nhaän thì thuoäc veà ai?

Chuùng ta baây giôø môùi nghe ngöôøi ta nhoáp nheùp ngoaøi kia, trong naøy noåi giaän roài, laøm sao laøm con Phaät ñöôïc. Baø-la-moân keâu teân Phaät chöûi töø ñaàu ñöôøng tôùi cuoái ñöôøng, Phaät khoâng nhaän. Coøn chuùng ta vöøa nghe saàm sì, lieàn ñeå yù coi coù noùi teân mình khoâng. Neáu coù thì ñöùng laïi ngay, noùi cho ra leõ môùi ñöôïc. Roõ raøng chuùng ta kieám chuyeän ñeå dính maéc, chôù khoâng phaûi buoâng xaû.

Phaät buoâng xaû heát, nghe chöûi maø khoâng chuùt baän taâm, khieán cho ngöôøi chöûi töùc ngöôïc trôû laïi. Chuùng ta ngaøy nay chæ caàn noùi moät caâu hôi nheï nheï cuõng noåi giaän roài. Vaäy laø con Phaät chöa? Ñöùc Phaät troïn veïn khoâng coù tí gì hôøn gheùt, mình thì hôøn giaän ñaày buïng. Nhö vaäy thì mình laøm sao xöùng ñaùng laø con cuûa Phaät.

Neáu ngaøy xöa ngöôøi ta chöûi Phaät, Phaät ñöùng laïi cöï vôùi ngöôøi ñoù thì baây giôø chuùng ta ñaâu coù laïy Ngaøi. Sôû dó mình laïy Phaät vì ngöôøi ta chöûi, Ngaøi khoâng maøng, khoâng dính neân ta môùi kính leã. Chuùng ta laø ñeä töû Phaät maø oâm ñaày buïng thò phi thì ñaâu coù ñi ñöôøng cuûa Phaät, e raèng ñoù ñöôøng ma. Ñöôøng Phaät saùng suoát khoâng chòu ñi, töùc laø ñi ñöôøng si meâ, ñöôøng ma roài.

Huynh ñeä cuøng moät chuøa maø caõi nhau, khoâng sôï ngöôøi theá gian cöôøi cho. Laø con baäc giaùc ngoä, leõ ra chuùng ta phaûi tænh giaùc hôn ngöôøi ñôøi, môùi höôùng daãn daïy doå hoï ñöôïc. Ñaèng naøy ta laïi caõi nhau, khoâng giöõ ñöôïc ba nghieäp thanh tònh, thaät hoå theïn khoâng laøm ñeïp cho Phaät, maø laøm oen oá Phaät. Mang danh hieäu Phaät töû thì phaûi coù caû taâm tö, ngoân ngöõ, haønh ñoäng cuûa Phaät töû. Chæ coù teân maø khoâng coù thöïc chaát thì thaät voâ nghóa. Ñoù laø nhöõng ñieàu chuùng ta phaûi thaáy roõ.

Chuùng ta tu phaûi chaân thaønh, thaät thaø. Nhöõng gì Phaät daïy hoâm nay laøm chöa ñöôïc, ngaøy mai raùng laøm. Naêm naøy chöa xong, naêm tôùi raùng cho xong. Nhö vaäy böôùc ñöôøng tu haønh cuûa mình môùi tieán boä. Neáu cöù ñeå y nguyeân thoùi xaáu cuõ, chæ mang danh hieäu Phaät töû thoâi thì chaéc laâu tieán laém. Cho neân bieát tu roài chuùng ta phaûi coá gaéng, phaûi noã löïc sao cho xöùng ñaùng laø con cuûa Phaät. Con coù hieáu thì phaûi nghe lôøi cha meï daïy, thöïc haønh nhöõng gì cha meï muoán. Nhö vaäy treân ñöôøng tu baûo ñaûm chuùng ta seõ tieán. Neáu ñeå trì treä trong meâ laàm, khoâng tieán ñöôïc thì uoång coâng tu haønh quaù.

Taïi sao leân tôùi ñænh nuùi, muoán voâ leã Phaät phaûi buoâng gaäy? Ñöùc Phaät ñoù laø Phaät ôû ñaâu ñeán? Laø Phaät cuûa chính mình. Trong kinh Phaät thöôøng daïy: “Taát caû chuùng sanh ñeàu coù Phaät taùnh”. Chuùng sanh coù taùnh Phaät gioáng nhö ngöôøi noâng daân coù luùa gioáng. Luùa gioáng toát, coù ñaát coøn phaûi laøm sao nöõa? Gieo gioáng thì nhaát ñònh coù luùa aên, vì haït gioáng ñaõ coù saün. Coù gioáng coù ñaát maø khoâng chòu gieo, chaïy sang haøng xoùm möôïn gaïo, möôïn luùa thì thaät laø voâ lyù. Cuõng vaäy, chuùng ta coù taùnh Phaät roài maø khoâng xoay laïi mình, ñi caàu oâng naøy oâng kia giuùp con tu. Ñoù laø moät ñieàu sai laàm lôùn.

Phaät taùnh aáy ra sao? Toâi chæ noùi moät caùch heát söùc giaûn ñôn theá naøy: Chuùng ta saün coù Phaät taùnh, nhöng vì nhöõng yù nieäm laêng xaêng, phieàn naõo buûa vaây che môø, khuaát laáp ñi neân coù maø khoâng thaáy. Baây giôø phaûi deïp phieàn naõo, deïp yù nieäm laêng xaêng thì taùnh Phaät seõ hieån loä. Muoán deïp phieàn naõo nhö toâi ñaõ noùi, phaûi quaêng heát nhöõng thöù caùt ñaù naëng neà, coàng keành. Quaêng noù ñi thì phieàn naõo nheï, daàn daàn döùt saïch, tieán tôùi thaûnh thôi töï taïi. Trôû veà vôùi Phaät khoâng khoù khaên gì, chæ caàn chòu boû, chòu deïp phieàn naõo laø ñöôïc.

Ñöùc Phaät noùi nhieàu caâu nghe thaät tha thieát: “Ta laø Phaät ñaõ thaønh, caùc ngöôi laø Phaät seõ thaønh”. Ngaøi noùi thaúng cho chuùng ta bieát mình coù Phaät, neáu chòu trôû veà laø seõ thaønh Phaät, khoâng nghi ngôø gì heát. Ñoù laø ñöùc Phaät khaúng ñònh cho chuùng ta coù ñaày ñuû loøng tin nôi khaû naêng giaùc ngoä thaønh Phaät cuûa mình.

Trong kinh, coù khi Phaät laïi noùi: “Taát caû chuùng sanh ñeàu ñaõ thaønh Phaät”. Taïi sao? Vì Phaät thaáy roõ ai cuõng coù taùnh Phaät saün, ñaõ coù saün töùc ñaõ thaønh roài. Chæ vì chuùng sanh khoâng chòu deïp phieàn naõo che ñaäy, neân roài chöa thaønh. Coù maø khoâng thaáy neân cuõng nhö khoâng, chôù khoâng phaûi laø khoâng coù.

Quí vò muoán thaáy oâng Phaät cuûa mình cuõng khoâng khoù khaên laém ñaâu. Thöû ngoài möôøi laêm phuùt ñöøng coù moät yù nieäm naøo daáy ñoäng, chöøng aáy oâng Phaät cuûa mình hieän ra lieàn. Vaäy thoâi, raát deã. Möôøi laêm phuùt thoâi, toâi khoâng noùi nhieàu, nhöng trong thôøi gian ñoù ñöøng daáy ñoäng moät nieäm naøo thì oâng Phaät hieän ra ñaày ñuû. Nhö vaäy deã hay khoù? Deã maø laøm khoâng ñöôïc thaønh ra khoù.

Phaät ñaõ saün nôi mình maø khoâng chòu thaáy, cöù thaáy chuyeän ñoâng taây ñaâu ñaâu. Ngoài laïi nhôù anh kia maéng mình, chò noï khinh mình, ngöôøi naøy laøm aên gioûi tieàn nhieàu, ngöôøi kia laøm aên dôû ngheøo khoù, cöù nhôù nhö vaäy laøm sao oâng Phaät hieän ra ñöôïc. Cho neân toâi thöôøng noùi chuùng ta bò caùi beänh traàm troïng laø thích laøm caûnh saùt quoác teá. Ñi ngang moät ñaùm ñang gaây goå gì ñoù lieàn muoán voâ coi bieát chuyeän gì. Ngöôøi ta khoâng môøi cuõng muoán nhaøo voâ phaân xöû. Chuyeän beân Taây beân Taøu ñaùnh nhau cuõng muoán bieát. Bieát chi vaäy? Coù phaân xöû ñöôïc ñaâu, maø cuõng muoán bieát. Bieát ñeå chaát chöùa ñaày kho, roài than tu hoaøi sao khoâng thaønh Phaät. Thaønh gì ñöôïc, oâng Phaät bò ngoäp vôùi traêm ngaøn chuyeän taøo lao ñoù, laøm sao caát ñaàu leân noåi.

Ngöôøi tu phaûi gan daï loaïi taát caû yù nieäm laêng xaêng ñang che khuaát oâng Phaät cuûa mình ñi, nhö vaäy oâng Phaät môùi hieän ñöôïc. Chuyeän deã nhö trôû tay maø khoâng chòu laøm, chaïy leân nuùi leân non tìm Phaät gia hoä, thaät laø hoang ñöôøng. Chæ caàn moät ngaøy ngoài laëng leõ, khoâng ñeå nieäm naøo chen voâ maø vaãn tænh saùng thì Phaät hieän tieàn.

Chuùng ta phaûi saùng phaûi tænh, thaáy ñöôïc leõ thaät môùi ñuùng laø con cuûa Phaät. Vì Phaät laø giaùc, giaùc laø thaáy ñöôïc chaân lyù, thaáy ñöôïc leõ ñaïo. Coøn chuùng ta cöù meâ hoaøi maø xöng con Phaät thì thaät laø hoå theïn. Mong taát caû coá gaéng thöïc haønh ñöôïc nhöõng gì Phaät daïy, buoâng boû heát moïi phieàn naõo thì laäp töùc thaønh Phaät. Ñieàu aáy chaéc chaén khoâng nghi.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM