HOA VOÂ ÖU

TAÄP 08

H.T THÍCH THANH TÖØ

TRÍ THÖÙC VAØ TRÍ TUEÄ

TV. Thöôøng Chieáu - 2002

Hoâm nay laø ngaøy ñaàu xuaân naêm Nhaâm Ngoï, toâi veà ñaây Taêng Ni laøm leã möøng tuoåi chuùc thoï. Nhaéc ñeán möøng tuoåi, toâi ñaõ töøng noùi qua maát moät naêm laø tuoåi thoï ruùt ngaén laïi moät tuoåi, caùi cheát ñuoåi gaáp sau löng, coù gì maø möøng! Nhöng baây giôø toâi thaáy yù nghóa möøng tuoåi vaãn coù giaù trò. Taïi sao?

Chuùc thoï töùc laø caàu chuùc ñöôïc soáng laâu, soáng theâm. Ngöôøi ñôøi coù ai baûo ñaûm mình soáng tôùi bao laâu, nhaát laø ñoïc lôøi Phaät daïy “maïng soáng trong hôi thôû”. Soáng ngaøy nay khoâng baûo ñaûm ngaøy mai. Nhö vaäy tuoåi thoï hay sinh maïng cuûa chuùng ta moûng manh, taïm bôï, voâ thöôøng, khoâng coù gì baûo ñaûm heát. Cho neân qua moät naêm, ñeán ngaøy ñaàu xuaân moïi ngöôøi ñeàu möøng raèng cha meï mình, thaày mình ñaõ soáng theâm ñöôïc moät tuoåi, khoâng bò voâ thöôøng cöôùp maát maïng soáng trong thôøi gian naêm qua maø coøn keùo daøi ñeán ñöôïc naêm môùi. Ñoù laø yù nghóa möøng soáng theâm ñöôïc moät tuoåi.

Nhö vaäy moät naêm qua khoâng phaûi chæ ñeå theâm tuoåi thoï, maø chuùng ta phaûi laøm ñöôïc caùi gì cho ñaïo, cho mình ñeå ñaïo ñöùc taêng tröôûng, söï tu haønh theâm phaàn tænh giaùc maïnh, söùc töï chuû cao. Moät naêm nhö theá môùi thaät laø xöùng ñaùng. Neáu chuùng ta möøng theâm moät tuoåi soáng, maø soáng voâ ích, voâ nghóa thì caùi möøng ñoù phí laém, khoâng coù giaù trò gì. Cho neân Taêng Ni vaø Phaät töû phaûi hieåu raèng, ñôøi soáng cuûa chuùng ta luoân luoân bò quyû voâ thöôøng rình raäp, chuùng coù theå chuïp baét mình baát cöù luùc naøo. Bôûi söï mong manh taïm bôï aáy neân noùi con ngöôøi luoân ñöùng tröôùc nhöõng hieåm hoïa. Vì vaäy qua moät naêm laø möøng mình ñöôïc theâm moät tuoåi. Nhöng caùi möøng aáy phaûi coäng chung vôùi ñöùc haïnh cuûa chuùng ta. Ñoù laø ñieàu Taêng Ni töï gaéng töï nhôù töï kieåm laïi, ñöøng ñeå qua moät naêm maø coâng phu chöa tôùi ñaâu, ñeán ngaøy nhaém maét ñaïo ñöùc vaãn khoâng theâm chuùt naøo thì thaät uoång phí moät ñôøi tu.

Chuùng ta laø ngöôøi tu, töï choïn cho mình moät con ñöôøng thaät cao quí toát ñeïp. Boû heát taát caû tö rieâng cuûa gia ñình, töø giaõ cha meï quyeán thuoäc ñeå ñi con ñöôøng töï giaùc giaùc tha. Ñaõ ñi treân con ñöôøng ñoù roài maø khoâng giaùc thì laøm sao giaùc tha ñöôïc. Cho neân qua moät naêm maø chuùng ta khoâng tieán, ñaïo ñöùc vaãn daãm chaân moät choã, ñoù laø caùi ñau buoàn cuûa chuùng ta. Phaûi laøm sao naêm naøy, naêm tôùi chuùng ta vöôn leân cho xöùng ñaùng hôn, chôù khoâng neân ñeå troâi qua moät caùch voâ ích. Ñoù laø toâi noùi yù nghóa möøng tuoåi, töùc möøng soáng theâm moät naêm, cuõng möøng chuùng ta ñaõ laøm ñieàu toát ñeïp cho mình, cho moïi ngöôøi trong moät naêm qua.

Hoâm nay Taêng Ni, Phaät töû ñeàu hoan hyû chuùc cho toâi theâm tuoåi thoï daøi laâu, ñoù laø loøng toát cuûa quí vò. Nhöng ñoái vôùi toâi ai cuõng coù duyeân nghieäp rieâng cuûa mình. Ta laøm troøn boån phaän roài, heát duyeân ra ñi laø moät nguoàn vui, chôù neáu keùo daøi tuoåi thoï tôùi taùm chín möôi hay moät traêm, soáng ñeå maø soáng, e raèng chæ laøm naëng theâm cho ngöôøi chung quanh, soáng nhö vaäy theâm moät tuoåi cuõng voâ nghóa. Chuùng ta phaûi laøm sao, theâm moät tuoåi laø taêng tröôûng ñaïo ñöùc, theâm moät tuoåi laø taêng tröôûng trí tueä, theâm moät tuoåi laø ñem heát söùc mình giuùp cho moïi ngöôøi cuøng ñöôïc an vui, cuøng ñöôïc tænh giaùc. Theâm tuoåi thoï nhö theá môùi xöùng ñaùng, môùi khoâng hoå theïn. Chôù neáu theâm tuoåi thoï cho daøi laâu maø chæ laøm moái nôï, baét ngöôøi naøy haàu ngöôøi kia haï, lo côm lo aùo cho mình, maø khoâng laøm ñöôïc troø troáng gì caû thì soáng theâm cuõng laø voâ nghóa.

Toâi mong taát caû Taêng Ni cuõng nhö quí Phaät töû coù maët hoâm nay phaûi thaáy roõ giaù trò cuoäc ñôøi cuûa mình. Khoâng phaûi chuùng ta ôû ñòa vò cao sang aên ngon maëc ñeïp v.v... maø coù giaù trò. Giaù trò laø ôû choã noäi taâm mình luoân luoân tænh saùng, ñoái vôùi moïi ngöôøi luoân chia sôùt san seû. Baèng loøng töø bi chuùng ta ñem laïi cho moïi ngöôøi söï giaùc ngoä, an vui. Cuoäc soáng aáy môùi coù yù nghóa, coù giaù trò. Ñöøng vì moät hai lyù do khoâng ra gì, chuùng ta cöù laån quaån ôû ñaâu ñoù, ñeå roài moät cuoäc ñôøi troâi qua toaøn laø voâ ích voâ nghóa. Ñoù laø ñieàu ñaùng buoàn.

Vôùi toâi, tuoåi thoï daøi ngaén khoâng quan troïng, maø quan troïng ôû choã chuùng ta bieát duøng noù trong moïi hoaøn caûnh, moïi tröôøng hôïp. Laøm sao ta haèng tænh haèng giaùc vaø khuyeân moïi ngöôøi cuøng ñöôïc tænh giaùc. Ngöôøi xuaát gia töï vui vôùi boån phaän cuûa mình, chôù khoâng phaûi soáng ñeå maø soáng. Ngöôøi ñôøi vì caùi aên, caùi maëc, caùi ôû maø giaønh giaâït nhau, choáng choïi nhau, oaùn hôøn nhau, söï soáng ñoù thaät voâ nghóa, coøn teä baïc hôn laø cheát nöõa. Mong raèng chuùng ta khoâng rôi vaøo tình traïng bi thaûm aáy.

Moïi ngöôøi phaûi yù thöùc ñöôïc giaù trò soáng cuûa mình, soáng baèng ñaïo ñöùc, soáng baèng giaùc ngoä, soáng baèng loøng töø bi, khoâng ñeå suy keùm phaàn naøo heát, nhö vaäy môùi ñaùng soáng. Soáng moät naêm ñaùng moät naêm, soáng hai naêm ñaùng hai naêm, chuùng ta khoâng neân xem thöôøng maø phí boû giaù trò cuûa chính mình. Toâi thaáy moät soá ngöôøi tu cöù thaû troâi cuoäc ñôøi mình theo danh theo lôïi, töï khoâng bieát vöôn leân, khoâng bieát tænh giaùc ñeå moïi ngöôøi chung quanh deøm pha, cheâ traùch Phaät phaùp coù nhöõng con ngöôøi soáng voâ nghóa, voâ giaù trò.

Vì vaäy mong raèng sang naêm môùi naøy, taát caû Taêng Ni phaûi chuaån bò cho mình moãi moät ngaøy qua laø moät ngaøy quí baùu, chuùng ta ñöøng thaû troâi, ñöøng ñeå naêm thaùng qua ñi moät caùch laõng phí. Nhö vaäy môùi xöùng ñaùng laø ngöôøi caàu giaûi thoaùt, caàu giaùc ngoä. Ñoù laø ñieàu thöù nhaát toâi muoán noùi.

Ñieàu thöù hai, toâi xin nhaéc laïi cho taát caû Taêng Ni bieát roõ traùch nhieäm cuûa mình. Nhö toâi ñaõ noùi chæ coøn moät naêm nöõa laø toâi phaûi nghæ, nhö vaäy hoâm nay chæ coøn ba traêm saùu möôi boán ngaøy. Moät ngaøy qua laø gaàn ñeán choã toâi nghæ ngôi moät ngaøy. Theá thì khi toâi nghæ, quí vò seõ laøm gì ñeå gaùnh vaùc Phaät söï toâi trao laïi? Ñoù laø moät troïng traùch toâi xin nhaéc cho taát caû Taêng Ni nhôù.

Töø buoåi ban sô toâi leân nuùi lôùn Vuõng Taøu, caát moät caùi thaát laù ñeå teân Phaùp Laïc Thaát. Moät mình toâi töï vaïch ra loái tu, töï coá gaéng noã löïc coâng phu, khoâng coù baïn, khoâng coù ngöôøi cuøng chí höôùng. Vieäc laøm ñôn ñoäc cuûa toâi cay ñaéng voâ cuøng, ñaõ maáy laàn khoùc tröôùc baøn Phaät. Toâi nghó raèng mình tu sao cöù gaëp trôû ngaïi, ñang muoán tieán thì phaûi döøng.

Ví duï ban ñaàu toâi duøng phaùp tu Töù nieäm xöù quaùn thaân baát tònh, thaáy keát quaû roõ raøng. Nhöng khi quaùn tôùi choã trong kinh noùi mình nhôù laïi thaân naøy, gôùm gheâ noù, chaùn ngaùn noù ñeán muoán töï töû thì ngang ñoù phaûi chuyeån qua quaùn tònh. Toâi ñi tôùi böôùc chaùn ngaùn thaân naøy quaù vaø chuyeån qua quaùn tònh. Kinh daïy ban ñaàu mình quaùn xeû caùi xöông treân traùn, töôûng töø xöông ngaø ngaø ñeán xöông traéng, chöøng naøo caùi xöông ñoù saùng ra coù haøo quang thì phaùp quaùn tònh thaønh coâng. Toâi theo caùch aáy, nhöng quaùn caùi xöông treân traùn moät luùc toâi nhöùc ñaàu böng böng leân chòu khoâng noåi, theá laø luøi. Tieáp theo, trong kinh daïy xeû ngay soáng muõi, khaùn xöông ôû soáng muõi. Toâi cuõng laøm theá moät thôøi gian vaø cuõng bò nhöùc ñaàu chòu khoâng noåi, boû. Trong kinh laïi daïy quaùn ngay ngöïc, töôûng xeû da baøy xöông traéng ôû ngöïc, quaùn chöøng naøo caùi xöông ñoù phaùt haøo quang thì thaønh coâng. Quaùn rieát ngöïc toâi ñau nhoùi chòu khoâng noåi, laïi boû.

Baáy giôø toâi khoâng bieát laøm sao nöõa, chæ coøn laïy Phaät khoùc thoâi. Khoâng coù thaày, khoâng coù baïn chæ daãn, tu moät mình gaëp trôû ngaïi khoâng bieát laøm sao? Toâi ñaõ khoùc maáy laàn nhö vaäy. Sau naøy ñöôïc duyeân toát chuyeån qua tu thieàn, thaáy roõ con ñöôøng cuûa chö Toå daïy, toâi môùi coù nieàm vui. Tuy nhieân ñieàu ñoù khoâng phaûi moät sôùm moät chieàu toâi laøm ñöôïc ngay, maø cuõng phaûi cay ñaéng khoù khaên laém môùi ñöôïc. Khi ñaõ naém ñöôïc höôùng ñi cuûa Thieàn Toâng roài, naêm 1970 toâi môû cöûa thaát laäp Thieàn Vieän Chôn Khoâng. Ban ñaàu coù möôøi huynh ñeä tôùi ôû tu vôùi chuùng toâi vaø moät ít coâ Ni beân Baùt Nhaõ.

Kieåm laïi töø con soá khoâng, toâi nhö moät keû laïng quaïng tìm ñöôïc loái ñi, roài höôùng daãn moät soá ít huynh ñeä cuøng tu töø ñoù cho ñeán ngaøy nay. Baây giôø nhìn laïi chö Taêng Ni hieän ñang tu thieàn theo söï höôùng daãn cuûa chuùng toâi trong cuõng nhö ngoaøi nöôùc töông ñoái ñaùng keå. Toâi noùi ñieàu naøy laø ñeå toû baøy cuøng taát caû Taêng Ni söï noã löïc cuûa toâi, töø con soá khoâng toâi gaéng heát söùc mình, môû mang höôùng daãn nhieàu ngöôøi bieát ñöôøng loái tu haønh laø chuyeän thaät khoù khaên voâ cuøng. Chöa keå gaëp nhöõng duyeân traéc trôû beân ngoaøi, chuùng toâi cuõng phaûi coá gaéng vöôït qua ñeå laøm troøn söù meänh laø ngöôøi ñi ñaàu cuûa mình.

Ngaøy nay Taêng Ni ñoâng, Thieàn vieän nhieàu trong nöôùc, ngoaøi nöôùc ñeàu coù. Thieát nghó vieäc laøm naøy khoâng phaûi taøi cuûa toâi, maø do taâm tha thieát vì ñaïo cuûa toâi neân ñöôïc nhö theá. Nhôø beàn chí quyeát taâm neân ngaøy nay moïi vieäc toát ñeïp ngoaøi söï mong caàu cuûa chuùng toâi. Theá thì coøn ba traêm saùu möôi boán ngaøy nöõa toâi nghæ, vieäc naøy ai lo? Ai phaûi tieáp tuïc? Ñoù laø vaán ñeà toâi nghó raèng taát caû Taêng Ni coù maët taïi ñaây ñeàu phaûi laõnh troïng traùch. Chaúng leõ gaày döïng, taïo laäp ñöôïc nhö vaäy roài, toâi nghæ thì moïi vieäc theo ñoù baïi hoaïi sao? Chaéc raèng Phaät phaùp khoâng cho pheùp ñieàu ñoù.

Vaäy muoán ngaøy mai khi toâi nghæ, Taêng Ni seõ ñöùng ra gaùnh vaùc Phaät söï lôùn lao naøy, thì hieän giôø quí vò phaûi laøm gì? Taêng Ni coù theå soáng moät caùch bình thöôøng ngaøy qua ngaøy, thaùng qua thaùng, nhö vaäy gaùnh vaùc Phaät söï ñöôïc khoâng? Hay quí vò phaûi noã löïc, quyeát taâm trong thôøi gian moät naêm naøy laøm sao cho xöùng ñaùng, tu cho coù keát quaû khieán moïi ngöôøi tin ñöôïc mình, hieåu ñöôïc mình vaø thaáy ñöôïc nhöõng caùi hay cuûa mình. coù theå khaû dó quí vò môùi coù theå tieáp noái nhöõng gì toâi ñeå laïi.

Chuùng ta muoán laøm moät vieäc lôùn khoâng phaûi boãng döng noù ñeán vôùi mình deã daøng. Noù ñoøi hoûi mình phaûi coù ñuû khaû naêng, ñuû taøi ñöùc, ñuû ngoân ngöõ höôùng daãn chæ daïy moïi ngöôøi thì vieäc lôùn môùi thaønh coâng. Neân keå töø hoâm nay toâi baùo tröôùc, quí vò phaûi lo chuaån bò. Khoâng moät Taêng Ni naøo ñöôïc nghó mình voâ traùch nhieäm, ñeå sö huynh naøy sö tyû kia coù traùch nhieäm, coøn mình khoâng coù gì heát. Ñöøng nghó nhö vaäy. Ai cuõng phaûi töï thaáy mình coù boån phaän, phaûi chung lo goùp söùc vôùi sö huynh, sö tyû. Phaûi thaáy con ñöôøng thaày toå gaày döïng môû mang raát khoù khoå, ñeán ñaây chuùng ta coù boån phaän phaûi tieáp noái gìn giöõ, môû mang ngaøy caøng roäng hôn.

Muoán theá söï tu haønh cuûa quí vò ngaøy caøng phaûi ñaéc löïc hôn. Neáu cöù thaû troâi caàm chöøng thì mai kia toâi buoâng, söï nghieäp naøy seõ raõ töø töø. Nhö vaäy toäi loãi quí vò thaät laø lôùn lao voâ cuøng. Cho neân toâi aân caàn nhaéc nhôû Taêng Ni phaûi chuaån bò tröôùc, moät naêm heát söùc gaàn, raùng laøm sao hieåu cho thaáu nhöõng gì Phaät daïy, Toå daïy. Laøm sao ñaïo löïc mình caøng ngaøy caøng taêng tröôûng, quí vò phaûi nhìn, phaûi thaáy, phaûi gieo ñöôïc loøng tin ñoái vôùi Phaät töû chung quanh. Ñöøng bao giôø coi thöôøng, phaûi töï kieåm ñieåm mình sao cho thaät xöùng ñaùng. Ñöôïc vaäy môùi gaùnh vaùc Phaät söï noåi, neáu khoâng thì thaät uoång coâng cuûa ngöôøi tröôùc, roát cuoäc khoâng coù keát quaû gì ñaùng keå. Ñoù laø choã toâi mong taát caû Taêng Ni phaûi yù thöùc, chuaån bò ñeå ngaøy mai quí vò laø ngöôøi laõnh ñaïo Taêng, laõnh ñaïo Ni ñuùng nhö nhöõng gì toâi ñaõ chæ daïy, ñaõ vaïch ra.

Taïi sao toâi baét quí vò phaûi ñi ñuùng höôùng? Bôûi vì neáu höôùng toâi vaïch ra sai thì töï noù ñaõ tan hoaïi roài. Nhöng ngaøy nay, töø con soá khoâng noù trôû thaønh con soá lôùn, chöùng toû ñoù laø höôùng hôïp thôøi, neân chuùng ta phaûi nuoâi döôõng, laøm cho noù taêng tröôûng theâm. Toâi tin chaéc raèng neáu taát caû quí vò trung thaønh, chaân thaät, ñi ñuùng ñöôøng höôùng toâi ñaõ daïy thì Phaät phaùp cuûa ñaát nöôùc mình seõ ñöôïc môû roäng hôn. Chaúng nhöõng môû roäng trong nöôùc maø coøn coù theå lan ra xöù ngoaøi.

Tröôùc kia toâi laø ngöôøi nhieàu maëc caûm, soáng trong thôøi ñaát nöôùc bò leä thuoäc, toâi thaáy daân mình khoå sôû voâ cuøng, bò khinh mieät, bò sæ nhuïc ñuû ñieàu. Tôùi khi vaøo ñaïo, toâi thaéc maéc taïi sao xöù sôû mình ñaõ coù ñaïo Phaät töø theá kyû thöù hai, thöù ba maø ngaøy nay Taêng Ni cöù xaùch goùi qua nöôùc naøy hoïc, qua nöôùc kia hoïc, coøn ñaïo Phaät nôi xöù mình khoâng bieát gì? Vieät Nam ñaõ coù Thieàn Toâng bieát bao laâu roài, caû hôn moät ngaøn naêm, trong khi ñoù taêng só Vieät Nam phaûi ñi xöù ngoaøi hoïc. Hoaëc nhöõng ngöôøi ngoaïi quoác muoán tìm hoïc Thieàn cuõng phaûi sang caùc nöôùc khaùc, ñeán Vieät Nam khoâng coù gì ñeå hoïc. Ñaïo Phaät Vieät Nam ñaõ coù goác, coù choã töïa vöõng vaøng töø thuôû naøo, chuùng ta laø con chaùu laïi boû queân, phuõ phaøng tìm hoïc nôi khaùc. Nhö vaäy coù tuûi nhuïc khoâng?

Cho neân toâi muoán laøm sao Phaät giaùo Vieät Nam coù moät choã ñöùng thaät vöõng vaø ngöôøi taêng só Vieät Nam ñaùng cho ngöôøi nöôùc ngoaøi tìm hieåu ñaïo Phaät quí kính, chôù khoâng muoán cho hoï coi thöôøng, khinh bæ mình. Ngaøy nay tuy chöa laøm ñöôïc bao nhieâu, nhöng toâi thaáy roõ söï coá gaéng cuûa mình cuõng coù keát quaû ñoâi phaàn. Nhöõng ngöôøi nöôùc ngoaøi tìm tôùi hoïc thieàn vôùi mình vaø hoï coøn muoán phuï giuùp chuùng ta laäp Thieàn vieän ôû nöôùc ngoaøi. Ñaây laø moät vaøi tia saùng ñaùng möøng cho ñaïo Phaät Vieät Nam noùi chung, cho Thieàn toâng Vieät Nam noùi rieâng. Tuy nhieân vieäc laøm cuûa toâi chæ laø moät chaëng ñöôøng ngaén, chuyeän daøi laâu veà sau nöõa laø traùch nhieäm cuûa Taêng Ni hieän giôø.

Quí vò phaûi thaáy caùi hay caùi ñeïp cuûa Toå tieân mình. Caùc Ngaøi ñaõ tu, ñaõ chöùng ngoä, chuùng ta laøm sao cuõng öùng duïng tu cho coù keát quaû nhö theá, roài ñem caùi hay caùi ñeïp ñoù chæ daïy cho con chaùu mình, cho nhöõng ai ôû ngoaøi muoán hieåu, muoán bieát veà Phaät giaùo nöôùc mình. Nhö vaäy môùi laøm saùng rôõ Toâng moân, môùi xöùng ñaùng laø ngöôøi tu só cuûa Phaät giaùo Vieät Nam. Neáu chuùng ta tu maø khoâng bieát mình tu tôùi ñaâu, tu ra sao thì ñaâu ñuû tö caùch höôùng daãn ai. Laø Taêng Ni Vieät Nam maø hoûi ñaïo Phaät Vieät Nam daïy gì, tu nhö theá naøo cuõng khoâng bieát. Ñoù laø moät tuûi nhuïc lôùn.

Con ñöôøng toâi chuaån bò cho quí vò ñi laø con ñöôøng raát xa, raát daøi, Taêng Ni phaûi coá gaéng sao cho ñuû nghò löïc, ñuû khaû naêng ñeå tieán leân. Khoâng ñöôïc ñeå cho söï nghieäp thaày toå gaày döïng mai moät, khoâng ñöôïc ñeå cho coû moïc reâu phuû, khieán con ñöôøng thieàn toâng bò moïi ngöôøi laõng queân. Ñoù laø traùch nhieäm toâi mong taát caû Taêng Ni phaûi hieåu naém vöõng vaø thöïc haønh cho baèng ñöôïc, ñöøng lô laø nhö tröôùc kia nöõa. Hoâm nay tröôùc khi trao traùch nhieäm lôùn cho quí vò, toâi ñaõ chuaån bò tinh thaàn cho Taêng Ni tröôùc, quí vò khoâng coøn yû laïi, khoâng troâng chôø ai, maø moãi vò phaûi töï thaáy boån phaän cuûa mình, cuøng chung ñöùng ra gaùnh vaùc vieäc lôùn. Ñoù laø ñieàu thöù hai toâi muoán noùi.

Ñieàu thöù ba, toâi nhaéc laïi nhöõng caùi hay cuûa ñaïo cho Taêng Ni hieåu roõ, ñöøng laàm laãn. Ñaây laø ñieåm laâu nay chuùng ta phaân vaân, chöa phaân ñònh roõ raøng. Nhö ngöôøi ñôøi thöôøng goïi ngöôøi trí thöùc laø hoïc giaû, nhaø baùc hoïc. Haøng trí thöùc, hoïc giaû, baùc hoïc ñöôïc ngöôøi ñôøi quí troïng. Coøn chuùng ta ôû trong ñaïo, coù laø ngöôøi trí thöùc khoâng? Neáu khoâng laø ngöôøi trí thöùc thì laø ngöôøi gì, coù danh töø naøo daønh cho chuùng ta khoâng? Ñaây laø vaán ñeà chuùng ta caàn phaûi naém vöõng.

Trong ñaïo Phaät, khoâng chuù troïng trí thöùc maø chuù troïng trí tueä, khoâng noùi hoïc giaû maø noùi haønh giaû, khoâng noùi nhaø baùc hoïc maø noùi ngöôøi ñöôïc trí tueä voâ laäu. Bôûi vì trí thöùc laø trí do yù thöùc nhanh nheïn kheùo leùo, so saùnh phaân bieät, ñoái chieáu raønh roõ, khieán ngöôøi nghe deã nhaän deã hieåu. Ñoù goïi laø ngöôøi trí thöùc. Coøn hoïc giaû laø löôïm laët nhöõng hieåu bieát cuûa ngöôøi khaùc, nhöõng caùi hay, caùi laï goùp nhaët veà chöùa ñöïng roài cho ñoù laø kieán thöùc cuûa mình. Keá nöõa laø nhöõng nhaø baùc hoïc nghieàn ngaãm, tìm kieám roäng raõi trong caùc ngaønh trieát hoïc, khoa hoïc… nghieân cöùu phaùt minh theâm nhöõng saùng taïo môùi. Nhö vaäy nhöõng nhaø trí thöùc, hoïc giaû vaø baùc hoïc laø nhaém thaúng vaøo yù thöùc sinh dieät, tìm toøi löôïm laët beân ngoaøi, chöùa nhoùm laïi thaønh kieán thöùc cuûa mình, roài söû duïng trôû laïi kieán thöùc aáy. Taát caû nhöõng söû duïng ñoù ñeàu nhaém vaøo ñieàu kieän vaät chaát, lo cho thaân naøy caûnh naøy moãi ngaøy moãi sung tuùc, moãi toát ñeïp, moãi giaøu coù hôn. Ñoù laø lo treân phöông dieän sinh dieät, ñöôïc roài seõ maát.

Ngöôïc laïi ngöôøi hoïc Phaät laáy trí tueä laøm goác. Trí tueä trong ñaïo Phaät coù chia ra hai phaàn: moät laø trí tueä höõu laäu, hai laø trí tueä voâ laäu.

Trí tueä höõu laäu laø gì? Laø Vaên, Tö, Tu. Vaên töùc laø hoïc. Hoïc caùi gì? Hoïc nhöõng lôøi chaân thaät, Phaät chæ daïy lyù thaät cuûa con ngöôøi, lyù thaät cuûa cuoäc ñôøi. Chuùng ta hoïc ñeå thaáy ñöôïc chaân lyù cuûa con ngöôøi vaø cuûa muoân vaät. Ñoù laø Vaên. Tö laø gì? Khi hoïc roài chuùng ta nghieàn ngaãm cho tôùi nôi tôùi choán, thaáy roõ, hieåu töôøng taän vaán ñeà, ñoù laø Tö. Tu laø gì? ÖÙng duïng nghieàn ngaãm tu haønh baèng caùch thaáy ñuùng nhö thaät chaân lyù Phaät ñaõ daïy, ñeå taâm khoâng nhieãm, khoâng dính maéc taát caû phaùp sinh dieät beân ngoaøi, ñoù laø Tu. Nhöng vieäc tu, hoïc naøy coøn ôû trong sinh dieät neân goïi laø trí tueä höõu laäu, töùc coøn rôi rôùt trong luaân hoài sanh töû.

Trí tueä voâ laäu laø gì? Laø Giôùi, Ñònh, Tueä. Giôùi laø phöông tieän ban ñaàu ñeå caâu thuùc, ñöøng cho taâm chuùng ta phoùng tuùng. Töø Giôùi sanh Ñònh, töø Ñònh sanh Tueä, trí tueä ñoù khoâng do hoïc maø coù, maø do chuùng ta öùng duïng tu. Vì ñöùc Phaät ñaõ thaáy nôi moïi chuùng ta saün coù taùnh giaùc, chuùng ta khoâng caàn tìm kieám ôû beân ngoaøi maø phaûi nhìn laïi mình, phaûn quan laïi mình cho taâm ñöôïc an ñònh. Taâm an ñònh töùc laø nhöõng yù thöùc laêng xaêng laéng xuoáng heát, baáy giôø taùnh giaùc seõ hieän troøn ñuû, khoâng tìm kieám ôû ñaâu xa. Khi chuùng ta xoay trôû laïi mình, deïp boû nhöõng laêng xaêng cuûa yù thöùc, goïi laø ñònh. Töø ñònh naøy seõ hieän ra trí tueä chaân thaät cuûa chính mình. Nhö vaäy trí tueä chaân thaät cuõng chính laø taùnh giaùc cuûa chuùng ta.

Ngöôïc laïi vôùi theá gian, ngöôøi ta löôïm laët nhöõng hieåu bieát cuûa keû khaùc veà laøm trí tueä thoâng minh cuûa mình, coøn trong ñaïo chuùng ta loaïi boû heát nhöõng laêng xaêng cuûa taâm thöùc. Gaït boû taát caû laêng xaêng thì taâm an ñònh, taâm an ñònh thì taùnh giaùc hieän ra troøn ñaày. Ñöôïc trí tueä voâ laäu roài, chuùng ta seõ khoâng coøn rôùt laïi, khoâng coøn chìm trong luaân hoài sanh töû nöõa. Nhö vaäy ngöôøi tu hoïc boû ra, coøn ngöôøi ñôøi hoïc thu vaøo. Hai beân khaùc nhau ôû choã ñoù.

Nhö chuùng ta ngoài thieàn laø ñeå laøm gì? Ñoù laø moät phöông höôùng ñeå phaùt saùng trí tueä saün coù cuûa mình. Thaät ra trí tueä saün nôi mình ñaõ töï saùng roài, trong nhaø Phaät goïi ñoù laø oâng Phaät cuûa mình. Giaùc ngoä laø Phaät, töùc töø taùnh giaùc ñoù saùng ra, chôù khoâng ôû ñaâu heát. Ngoaøi theá gian hoïc bao nhieâu naêm, ñi choã naøy choã kia laáy caáp baèng naøy caáp baèng noï, löôïm laët cuûa ngöôøi laøm cuûa mình, nhöng khoâng coù gì thaät laø cuûa mình heát. Coøn chuùng ta gaït heát taát caû nhöõng thöù beân ngoaøi, ñeå cho taâm trong saùng, roài töï noù thaáu suoát taát caû, ñoù laø caùi thaät cuûa mình. Caùi thaät naøy ai cuõng coù, ai cuõng laøm ñöôïc maø laâu nay chuùng ta boû queân. Vì boû queân neân ta trôû thaønh keû khôø daïi ngu si, ñi trong luaân hoài muoân kieáp. Ngaøy nay neáu bieát trôû laïi soáng vôùi caùi chaân thaät cuûa mình thì doøng luaân hoài ngang ñaây chaám döùt.

Nhö vaäy söï tu, söï hoïc cuûa mình laø vieäc laøm phi thöôøng, theá gian khoâng theå bì kòp. Song nhieàu khi chuùng ta laïi xem thöôøng noù, ham hoïc caùi cuûa ngöôøi, caùi sanh dieät maø queân khôi laïi caùi khoâng sanh khoâng dieät cuûa chính mình. Cho neân ñöùc Phaät Boån Sö Thích Ca cuûa chuùng ta ngoài döôùi coäi Boà-ñeà tôùi ñeâm boán möôi chín Ngaøi giaùc ngoä. Khi giaùc ngoä vieân maõn Ngaøi tuyeân boá thaønh Phaät vaø tuyeân boá “Ta hoïc ñaïo khoâng coù thaày”. Ai daïy Ngaøi trong luùc ñoù? Chính vì taâm an ñònh neân Ngaøi saùng ra, neân Phaät noùi ñöôïc ñaïo maø khoâng ai daïy.

Nhö vaäy taát caû Taêng Ni coù ngöôøi naøo voâ phaàn veà vieäc naøy khoâng? Ai cuõng coù phaàn heát, coù phaàn töùc laø coù ñuû ñieàu kieän ñeå giaùc ngoä. Theá nhöng chuùng ta cöù thaû troâi, ñeå bao nhieâu thöù phieàn naõo xaáu xa phuû che, khoûa laáp, roài cöù theá maø chaáp nhaän ñi trong luaân hoài. Ngaøy nay ñuû phöôùc ñuû duyeân, chuùng ta bieát ñöôïc phöông phaùp öùng duïng tu, phaûi raùng noã löïc tu haønh, môùi xöùng ñaùng laø ngöôøi xuaát traàn thöôïng só. Neáu khoâng, chuùng ta tu ñeå maø tu, roài cuõng tieáp tuïc luaân hoài khoâng ñeán ñaâu heát. Ñoù laø ñieàu toâi muoán nhaéc cho Taêng Ni nhôù, ñöøng xem thöôøng nhöõng giôø tu cuûa mình.

Nhöõng khi ngoài yeân laëng khoâng phaûi laø tieâu cöïc, khoâng phaûi voâ ích maø laø ñeå deïp boû nhöõng meâ môø ñang phuû che taùnh giaùc cuûa mình. Khi nhöõng meâ môø aáy laëng döùt heát thì taùnh giaùc saùng ngôøi, chöøng ñoù chuùng ta môùi thaáy choã cöùu kính, choã tuyeät vôøi cuûa Phaät daïy vöôït hôn moïi caùi cuûa theá gian. Vì theá nhöõng vò giaûng hay chöa haún laø giaûi thoaùt vì môùi coù trí tueä höõu laäu thoâi, chöa phaûi trí tueä do ñònh sanh. Hieåu vaäy chuùng ta môùi thaáy treân ñöôøng tu, ñi töøng böôùc thöù töï roõ raøng môùi tôùi keát quaû vieân maõn, chôù khoâng phaûi tu lô laø coù hình töôùng. Cuoái cuøng mình cuõng nhö ai, cuõng aên, cuõng maëc, cuõng vui chôi bình thöôøng, nhö vaäy ñôøi tu khoâng coù giaù trò gì heát.

Neân bieát yù chí tu haønh cuûa chuùng ta heát söùc sieâu vieät, sieâu phaøm chôù khoâng phaûi thöôøng. Vaäy maø coù nhieàu ngöôøi vì söï aên, söï maëc phieàn naõo suoát ñôøi, roài taïo bao nhieâu thöù phieàn luïy cho moïi ngöôøi chung quanh. Thaät laø ñaùng tieác, thaät laø ñaùng thöông! Nhieàu Phaät töû ñöôïc caùc vò chö taêng giaùo hoùa, noùi yù nghóa cao sieâu cuûa ngöôøi tu, hoï quaù quí neân gaëp chö Taêng lieàn ñaûnh leã. Coù nhieàu ngöôøi ñòa vò ngoaøi xaõ hoäi raát lôùn hoaëc tuoåi taùc tröôûng thöôïng ñaùng oâng baø cha meï, maø laïy chö Taêng coøn nhoû tuoåi khoâng heà thaáy khoù chòu. Taïi vì hoï quaù quí lyù töôûng cuûa Phaät Toå daïy, quaù quí söï tu haønh sieâu thoaùt.

Vaäy maø chuùng ta khoâng chòu tu, khi hoï laïy mình coù xaáu hoå khoâng? Neáu ngöôøi ta ñaûnh leã maø taâm mình ñang chaïy ngöôïc chaïy xuoâi xoùm naøy xoùm kia, luùc ñoù ta coù toäi khoâng? Quí vò phaûi nhôù ñöøng töôûng ngöôøi ta leã maø mình möøng. Chính ñoù laø ñieàu khieán chuùng ta caøng xaáu hoå khi thaáy söï tu cuûa mình chöa ra gì. Nhaän ngöôøi ñaûnh leã thì phaûi traû, chôù khoâng theå naøo nhaän maø khoâng traû. Neáu ta nhaän söï cung kính cuùng döôøng cuûa ngöôøi maø khoâng traû laïi ñöôïc baèng ñaïo ñöùc, baèng söï tu haønh chaân chaùnh thì ñôøi sau phaûi laøm toâi ñoøi ñeå traû nôï cuõ. Hoï keâu chaïy vuø vuø hoaëc hoï leo leân löng côõi chôù khoâng phaûi chuyeän chôi.

Toâi nhaéc nhôû ñeå Taêng Ni ñöøng xem thöôøng mình, phaûi laøm sao khai thaùc cho ñöôïc caùi cao sieâu quí baùu cuûa mình, ñeå khoûi tuûi hoå laøm ngöôøi xuaát gia maø khoâng coù chuùt gì cao thöôïng, khoâng chuùt gì xöùng ñaùng. Thöïc teá Taêng Ni ñaâu phaûi vì thieáu côm aên aùo maëc maø vaøo chuøa, ñaâu phaûi vì khoå ñau quaù chòu khoâng noåi maø vaøo chuøa. Chuùng ta voâ chuøa laø coù caû moät lyù töôûng, boû heát nhöõng gì phaøm tuïc, tìm caùi cao sieâu trong ñaïo, neáu khoâng tu thì moät ñôøi troâi qua uoång bieát chöøng naøo.

Hoâm nay nhaân ngaøy ñaàu naêm, toâi coù vaøi ñieàu nhaéc nhôû taát caû Taêng Ni, Phaät töû nghe hieåu raùng öùng duïng tu ñeå xöùng ñaùng vôùi sôû nguyeän cuûa mình. Chuùng ta boû cha boû meï, boû thaân baèng quyeán thuoäc ñi tu, thì phaûi laøm sao cho xöùng ñaùng laø ngöôøi tu, chôù ñöøng möôïn hình thöùc tu maø taâm raát phaøm tuïc. Phaûi hieåu thaät roõ yù nghóa cuûa ngöôøi tu laø laøm sao ñeàn ñaùp coâng aân cha meï, thaày toå, ñaøn na thí chuû, chôù ñöøng tu caàm chöøng qua ngaøy qua thaùng, roát cuoäc mình laøm moät oâng thaày tu roãng maø coøn nôï thieân haï nöõa, ñieàu ñoù thaät ñau xoùt.

Mong taát caû quí vò nghe roài coá gaéng tu cho ñöôïc trí tueä voâ sö vieân maõn.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM