HOA VOÂ ÖU

TAÄP 08

H.T THÍCH THANH TÖØ

PHAÄT GIAÙO THIEÀN TOÂNG THÖÏC TEÁ ÑEÁN KHOÂNG NGÔØ

Truùc Laâm - Ñaø Laït  - 2001

Nhöõng naêm cuoái ñôøi, nhöõng gì thaáy hay toâi khoâng coøn noùi aån khuaát nhö tröôùc nöõa, maø noùi roõ ra heát cho ñaïi chuùng nghe. Bôûi vì chuùng ta tu neáu khoâng naém chaéc, khoâng bieát roõ choã ñeán cuûa mình thì ñôøi tu seõ bò trôû ngaïi, bò nghi ngôø khoâng tieán ñöôïc. Theá neân hoâm nay toâi seõ giaûng ñeà taøi Phaät giaùo Thieàn toâng thöïc teá ñeán khoâng ngôø, ñaïi chuùng chuù taâm laéng nghe, laõnh hoäi ñeå tu haønh.

Ngaøy xöa toâi ñoïc lòch söû cuûa ñöùc Phaät raát thaéc maéc veà ñieåm naøy. Khi Ngaøi ñi tu, traûi qua naêm naêm taàm ñaïo, saùu naêm khoå haïnh trong röøng giaø, chòu bao nhieâu khoù khoå, cuõng chæ vì giaûi quyeát vaán ñeà thoaùt ly sanh töû cho mình vaø taát caû chuùng sanh. Sau boán möôi chín ngaøy ñeâm döôùi coäi Boà-ñeà, Ngaøi giaùc ngoä vieân maõn, thaønh Phaät. Leõ ra ñaït ñöôïc muïc ñích toái haäu aáy xong, ñöùc Phaät lieàn thöïc hieän chí nguyeän ñoä sanh ngay, nhöng Ngaøi laïi truø tröø, khoâng muoán ñi giaùo hoùa. Maõi cho ñeán khi trôøi Ñeá Thích, trôøi Phaïm Thieân xuoáng ñaûnh leã, tha thieát yeâu caàu Ngaøi chæ daïy chuùng sanh, Ngaøi baûo: “Ta sôï noùi ra, chuùng sanh khoâng hieåu”. Baáy giôø chö thieân naêm laàn baûy löôït xin Phaät laäp baøy phöông tieän ñeå chæ daïy chuùng sanh. Ñöôïc theá hy voïng laàn laàn hoï seõ hieåu. Töø ñoù ñöùc Phaät môùi khôûi söï ñi ñeán vöôøn Loäc Uyeån thuyeát baøi phaùp ñaàu tieân laø Töù ñeá. Giaùo phaùp cuûa Nhö Lai baét ñaàu ra ñôøi do nhaân duyeân aáy.

Nhö vaäy phaùp Töù ñeá laø phöông tieän ñoä sanh ban ñaàu cuûa ñöùc Phaät. Theá thì taïi sao caùi chaân thaät cöùu kính Ngaøi thaáy ñöôïc laïi khoâng noùi, maø phaûi duøng phöông tieän? Toâi ngôø choã naøy, vì loøng töø bi cuûa Phaät traøn treà, nhöõng gì thaáy ñöôïc phaûi noùi cho chuùng sanh nghe, chæ cho chuùng sanh hieåu, sao laïi khoâng chòu noùi thaúng, maø phaûi duøng phöông tieän noùi quanh co? Hay laø Ngaøi ñôïi naøi næ, yeâu caàu môùi thuyeát phaùp. Luùc tröôùc toâi ñaõ nghi xaáu Phaät nhö vaäy ñoù.

Ñeán baây giôø hieåu ra toâi môùi nhaän ñöôïc choã thaâm saâu cuûa ñöùc Phaät. Thaáy maø noùi khoâng ñöôïc, hoaëc noùi ngöôøi ta khoâng nghe, khoâng hieåu thì laøm sao noùi! Bôûi vaäy Ngaøi truø tröø khoâng muoán ñi, khoâng muoán noùi. Ñeán khi chö thieân yeâu caàu tha thieát giaùo hoùa chuùng sanh, chöøng aáy buoäc loøng Ngaøi phaûi duøng phöông tieän.

 Theá neân bieát giaùo phaùp cuûa ñöùc Phaät, baét ñaàu töø Töù ñeá trôû ñi ñeàu laø phöông tieän heát, chôù khoâng phaûi laø choã cöùu kính. Vì theá sau naøy Phaät noùi phaùp cuûa Nhö Lai nhö ngoùn tay chæ maët traêng. Maët traêng laø choã muoán chæ, nhöng neáu laøm thinh khoâng duøng phöông tieän laøm sao ngöôøi ta thaáy, buoäc loøng phaûi duøng ngoùn tay chæ. Ngoùn tay chæ maët traêng, ngoùn tay laø ngoùn tay, maët traêng laø maët traêng, chôù ngoùn tay khoâng phaûi laø maët traêng. Nhöng sau naøy chuùng ta laïi laàm cho ngoùn tay laø maët traêng, neân cöù baùm vaøo chöõ nghóa ñeå tu, khoâng chòu thaáy caùi Phaät muoán chæ. Ñoù laø loãi do keït trong phöông tieän maø queân choã cöùu kính.

Nhö vaäy phaùp Töù ñeá laø phöông tieän, nhöng baây giôø ñöôïc xem nhö boán chaân lyù khoâng theå naøo thay ñoåi. Khi Phaät giaûng daïy cho naêm anh em oâng Kieàu Traàn Nhö, Ngaøi noùi Töù ñeá. Moät laø Khoå ñeá, ñoù laø leõ thöïc khoâng ai choái caõi heát. Khi môùi sanh ra khoùc oa oa laø khoå, ñeán lôùn leân beänh ñau khoå, ñoùi khaùt khoå, giaøu sang lo giöõ gìn khoå, coù ñòa vò cao sôï maát khoå, ôû ñòa vò thaáp bò ngöôøi hieáp ñaùp khoå… noùi chung cuoäc soáng luùc naøo cuõng ñau khoå. Roõ raøng coù thaân laø khoå, khoâng nghi ngôø gì heát. Hai laø giaø khoå. Ñaõ sanh ra, lôùn leân tôùi moät ngaøy naøo ñoù cuõng phaûi giaø. Giaø thì yeáu ñuoái, luïm cuïm ñau beänh hoaøi, khoâng coøn töï taïi, khoâng laøm chuû ñöôïc thaân nöõa. Coù thaân maø khoâng laøm chuû ñöôïc noù thì raát khoå. Neân noùi giaø khoå. Ba laø beänh khoå. Khoâng phaûi ñôïi giaø môùi beänh maø treû cuõng beänh. Ai mang beänh cuõng ñeàu reân khoå. Boán laø cheát khoå. Ai tröôùc khi cheát cuõng giaät mình giaãy giuïa, thôû khoâng ñöôïc, böùt röùt ñau ñôùn raát khoå.

Toùm laïi boán töôùng khoå naøy khoâng ai choái caõi ñöôïc. Ñöùc Phaät duøng phöông tieän noùi ra leõ thaät cuûa cuoäc ñôøi, cuûa con ngöôøi cho chuùng ta thaáy. Khi ta chaáp nhaän ñieàu naøy roài, Ngaøi noùi ñeán nguyeân nhaân coù khoå. Ñoù laø töø quaû khoå Ngaøi phaêng laàn tôùi nhaân, chæ ra noãi khoå kia khoâng phaûi boãng nhieân coù. Noù töø taäp nhaân sanh. Taäp nhaân laø gì? Laø tham, saân, si, maïn, nghi, aùc kieán v.v… taát caû caùc phieàn naõo.

Ví duï nhö tham. Chuùng ta coù thaân laø khoå nhöng muoán noù coøn hoaøi, bieát aên cao löông myõ vò hay sanh beänh maø thích aên ngon, bieát ñam meâ nöõ saéc laø beänh hoaïn nhöng vaãn cöù ñam meâ maõi. Taát caû noãi khoå tröôùc maét ñeàu vì tham maø coù. Bôûi tham neân môùi ñoøi hoûi, tìm kieám, giaønh giöït. Ñoøi hoûi, tìm kieám, giaønh giöït taát nhieân laø chuoát ñau khoå cho mình, cho ngöôøi. Vì neáu tìm kieám maø bò ai chaän ñöùng hay ngaên ñoùn thì noåi töùc leân, sau ñoù laøm ñuû thöù chuyeän taøn aùc, hung baïo.

Tham saân laø caùi khoå noåi deã thaáy. Nhöng sôû dó coù tham vì goác khoâng bieát ñöôïc leõ thaät. Ví duï nhö tham aên, ta thích aên ngon neân cöù töôûng töôïng ñeán moùn mình thích thì thaáy theøm. Baây giôø neáu chòu khoù quaùn chieáu trôû laïi, moùn aên ñoù ngon ñöôïc bao laâu? Chæ ôû löôõi moät chuùt, nuoát voâ khoûi coå laø heát thaáy ngon. Neáu aên hôi nhieàu nhieàu, laùt sau ôï ngöôïc, ôï xuoâi coøn hoâi nöõa. Nhö vaäy noù coù thaät ñaâu. Vaäy maø chuùng ta heát theøm caùi naøy, ñeán theøm caùi kia, taïi vì cöù ngôõ noù ngon thaät, khoâng ngôø beân caïnh caùi ngon coù caùi khoâng ngon.

Con ngöôøi si meâ cöù ñuoåi theo nhöõng thoûa maõn taïm thôøi maø khoâng thaáy tai hoïa laâu daøi. Phaät goïi ñoù laø si. Töø si môùi coù tham, coù saân. Nhöng vì tham saân deã thaáy, coøn si ngaàm beân trong khoù thaáy neân ta thöôøng nghe noùi tham saân si. Ba thöù naøy chính laø nhaân luaân hoài. Taïi sao? Vì tham soáng neân maát thaân naøy lieàn tìm thaân khaùc. Do saân neân taïo nghieäp aùc, vay traû traû vay nôï naàn lieân mieân khoâng döùt. Theá neân ñôøi naøy coù thaân, ñôøi sau tieáp tuïc coù thaân nöõa ñeå ñeàn traû nôï cuõ. Vì theá noùi tham, saân, si, maïn, nghi, aùc kieán… cho tôùi nhöõng phieàn naõo teá nhò hôn nöõa ñeàu laø nhaân ñöa tôùi quaû khoå.

Baây giôø muoán tieâu dieät nhaân ñau khoå ñoù phaûi laøm sao? Phaät noùi dieät heát nhaân ñau khoå thì quaû khoå khoâng coøn, ñoù laø Dieät ñeá. Nhöng muoán dieät noù khoâng phaûi ngaãu nhieân dieät ñöôïc, maø phaûi coù phöông phaùp töùc laø Ñaïo ñeá. Phöông phaùp Phaät daïy ôû ñaây laø ba möôi baûy phaåm trôï ñaïo, nhö Baùt chaùnh ñaïo v.v… Tu Baùt chaùnh ñaïo laø töø chaùnh kieán, chaùnh tö duy, chaùnh ngöõ, chaùnh nghieäp cho tôùi chaùnh ñònh. Chaùnh ñònh laø sao? Laø döùt heát nhöõng maàm laêng xaêng, loän xoän trong noäi taâm. Tôùi chaùnh ñònh laø tôùi choã khoâng coøn nghó suy, khoâng coøn phaân bieät, khoâng coøn töôûng töôïng ñieân ñaûo nöõa.

Trong boán ñeá, Khoå ñeá laø quaû thöïc teá chuùng ta thaáy ñöôïc. Töø phaân bieät quaû phaêng laàn tôùi nhaân laø Taäp ñeá. Bieát nhaân taïo khoå roài tìm caùch dieät nhaân ñoù laø Ñaïo ñeá. Nhaân ñau khoå ñaõ dieät heát goïi laø Dieät ñeá. Dieät ñeá laø Nieát-baøn, bôûi nhaân ñau khoå ñaõ dieät töùc ñi tôùi chaùnh ñònh, chaùnh ñònh thì ñaït ñöôïc Nieát-baøn.

Nhö vaäy ñöùc Phaät ñöa nhöõng phöông tieän ñeå chuùng ta phaân tích töø beân ngoaøi thaân ñeán trong noäi taâm. Thaân naøy khoå laø hình töôùng beân ngoaøi, do nhaân laø noäi taâm gaây ra. Muoán dieät nhaân aáy phaûi coù phöông phaùp, ñoù laø phöông tieän. Ñaõ duøng phöông tieän ñeå tu thì cuõng coù quaû phöông tieän ñeå chöùng. Chöùng phöông tieän laø gì? Neáu tu theo phaùp Töù ñeá thì chöùng töø Sô thieàn, Nhò thieàn, Tam thieàn, Töù thieàn, roài qua Khoâng voâ bieân xöù, Thöùc voâ bieân xöù, Voâ sôû höõu xöù, Phi phi töôûng xöù, cuoái cuøng tôùi Dieät taän ñònh, chöùng A-la-haùn.

Noùi theo Töù quaû Thanh vaên thì Tu-ñaø-hoaøn, Tö-ñaø-haøm, A-na-haøm, A-la-haùn. Tu-ñaø-hoaøn coøn baûy phen trôû laïi theá gian tu nöõa môùi heát sanh töû. Tö-ñaø-haøm coøn moät phen trôû laïi nhaân gian. A-na-haøm khoâng trôû laïi nhaân gian, maø sanh leân coõi trôøi tu tieáp, sau chöùng A-la-haùn.

Noùi theo thöù baäc Töù thieàn, Sô thieàn goïi laø Ly sanh hyû laïc. Ly laø lìa nguõ duïc maø ñöôïc vui. Nhò thieàn goïi laø Ñònh sanh hyû laïc, do taâm ñöôïc an ñònh, töï nhieân thaáy vui. Taâm yeân thaáy vui ñoù laø ñònh sanh hyû laïc. Tieán leân tôùi Tam thieàn goïi laø Ly hyû dieäu laïc. Nghóa laø ta boû caùi vui cuûa Ly sanh ñöôïc caùi vui cuûa Ñònh sanh, baây giôø caùi vui cuûa ñònh cuõng boû luoân, chæ coøn nieàm vui nheø nheï thaàm thaàm beân trong goïi laø Ly hyû dieäu laïc. Vì vui thoâ maát ñi chæ coøn vui teá neân goïi laø dieäu laïc. Tieán leân Töù thieàn goïi laø Xaû nieäm thanh tònh ñòa, töùc buoâng nieäm. Nieäm daáy leân lieàn buoâng, do buoâng nieäm ñöôïc yeân neân goïi laø Xaû nieäm thanh tònh.

Tu theo thöù töï töøng baäc thì nhö vaäy. Cho neân ngöôøi tu theo Thieàn toâng khoâng noùi caáp baäc gì caû, maø nhaûy thaúng vaøo choã voâ nieäm, nghóa laø ñi taét ngang Xaû nieäm thanh tònh. Nhö theá ngaàm hieåu hoï cuõng traûi qua caùc thöù lôùp kia, nhöng khoâng noùi töøng baäc chöùng ñaéc. Bôûi Phaät noùi tu Khoâng voâ bieân xöù, Thöùc voâ bieân xöù, Voâ sôû höõu xöù, Phi phi töôûng xöù laø boán loaïi thieàn ngoaïi ñaïo, neáu khoâng tieán leân Dieät thoï töôûng ñònh thì khoâng theå nhaäp Nieát-baøn ñöôïc. Vì vaäy Phaät khuyeân caùc thaày Tyø-kheo khoâng neân ñi theo con ñöôøng Töù khoâng, maø ngang tôùi Töù thieàn tu qua Töù Dieäu ñeá, chöùng Töù quaû Thanh vaên thì toát hôn.

Noùi veà Töù khoâng, tröôùc tieân laø Khoâng voâ bieân xöù. Ñaây laø do haønh giaû duøng töôûng troáng khoâng, töø troáng khoâng nhoû tôùi troáng khoâng lôùn daàn ñeán voâ cuøng voâ taän, chöùng ñaït Khoâng voâ bieân xöù. Boû caùi khoâng ñoù quay laïi quaùn thöùc phaân bieät cuûa mình. Bieát thöùc phaân bieät khoâng coù töôùng maïo, töø phaân bieät thaân ñeán phaân bieät taâm, cöù buûa ra khaép heát voâ cuøng voâ taän, ñaït ñöôïc Thöùc voâ bieân xöù. Keá tieáp töôûng thaân taâm khoâng coù gì heát, roãng teách khoâng choã nôi, chöùng ñaït Voâ sôû höõu xöù. Duø töôûng roãng teách vaãn coøn laø töôûng, neân tieán leân Phi töôûng phi phi töôûng, nghóa laø khoâng coù töôûng maø khoâng phaûi khoâng töôûng. Ñeán ñaây khoâng coøn töôûng thoâ, töôûng khoâng, töôûng thöùc maø coù töôûng vi teá töùc töôûng roãng teách, coøn caùi töôûng ñoù cuõng phaûi boû, môùi qua Dieät taän ñònh. Dieät taän ñònh coøn goïi laø Dieät thoï töôûng ñònh. Thoï töùc laø caûm giaùc cuûa saùu caên ñoái vôùi saùu traàn, töôûng laø phaàn beân trong noäi taâm. Trong noäi taâm thì laëng, ngoaøi ñoái vôùi saùu traàn khoâng dính, tôùi ñaây nhaäp Dieät thoï töôûng ñònh, chöùng voâ sanh töùc quaû A-la-haùn.

Tu theo Thieàn toâng khoâng maéc keït ôû Sô thieàn, Nhò thieàn, Tam thieàn, maø ñi thaúng vaøo Xaû nieäm thanh tònh. Xaû nieäm thanh tònh roài laïi tieáp tuïc tieán thaúng leân Dieät thoï töôûng ñònh, chôù khoâng qua Töù khoâng. Nhö vaäy chæ moät böôùc buoâng nieäm laø thaúng tôùi Dieät thoï töôûng ñònh. Ñoù laø toâi ñoái chieáu giöõa Thieàn toâng vôùi thieàn Nguyeân thuûy, tu theo Töù ñeá.

Treân ñöôøng tu neáu theo caáp baäc thì thaáy ñöôïc quaû naøy, quaû kia. Nhöng thaáy “ñöôïc” thì deã maéc keït trong chöùng ñaéc laém, chaáp böõa nay toâi chöùng Sô thieàn roài, taâm ngaõ maïn theo ñoù phaùt sanh. Coøn tu thaáy nieäm daáy khôûi lieàn boû, khoâng noùi chöùng thì khoâng coù gì ñeå chaáp, nhôø theá taâm ngaõ maïn khoâng phaùt sanh. Khi naøo caùc nieäm laëng heát, muoân duyeân beân ngoaøi khoâng dính, noäi taâm khoâng keït, khoâng ñoäng, ñoù laø voâ sanh, khoâng noùi Nieát-baøn maø ñaõ nhaäp trong Nieát-baøn. Ñaây laø goác cuûa söï tu.

Thaät ra caáp baäc ñeàu laø giaû danh, caùi hieåu, caùi soáng thöïc beân trong môùi quan troïng. Phaät vì phöông tieän laäp ta caáp baäc ñeå chuùng ta deã tu, ñoù khoâng phaûi laø muïc ñích cöùu kính. Nhöng vì khoâng hieåu, ta laïi chaáp phöông tieän aáy laø chaân lyù neân khoâng nhaän ra ñöôïc choã chaân thaät ñöùc Phaät muoán chæ baøy. Laïi choã chaân thaät aáy khoâng coù töôùng maïo neân khoâng theå chæ thaúng, duøng ngoân ngöõ ngöôøi ta caøng khoâng bieát, do ñoù buoäc loøng ñöùc Phaät phaûi duøng phöông tieän noùi quanh co. Ai nhaän ñöôïc thì tu ñuùng vôùi toâng chæ cuûa Phaät, ñaït ñöôïc keát quaû vieân maõn.

Theá neân phöông tieän chæ giuùp chuùng ta trong moät giai ñoaïn naøo thoâi, phaûi coá gaéng tieán leân nöõa, ñöøng ñeå maéc keït trong phöông tieän. Neáu chuùng ta coøn keït nôi chöùng ñaéc laø coøn toan tính, coøn troâng ñôïi. Maø toan tính troâng ñôïi thì taâm laøm sao yeân. Ñi tôùi cöùu kính thì phaûi hoaøn toaøn vaéng laëng moïi suy tö phaân bieät, taâm laëng leõ thanh tònh môùi theå nhaäp ñöôïc choã chaân thaät baát sanh baát dieät.

Trôû laïi vaán ñeà cuûa ñöùc Phaät. Khi nhaän ra ñöôïc caùi chaân thaät ai cuõng coù saün nhöng vì queân neân chuùng sanh maõi chìm ñaém trong sanh töû, ñöùc Phaät khoâng bieát noùi sao cho chuùng sanh hieåu. Cho neân Ngaøi do döï chaàn chöø chöa muoán noùi, sôï hoï khoâng tin. Nhö noùi thaân naøy giaû, theá gian coù chaáp nhaän ñaâu, hoï coøn cöôøi nöõa laø khaùc. Nhö vaäy laøm sao giaùo hoùa? Thaät laø khoù. Vì vaäy Phaät môùi nghó ra Töù ñeá, chæ cho thaáy thaân naøy coù moät, hai, ba, boán thöù khoå. Chuùng sanh tin roài môùi daãn laàn laàn ñi tôùi choã thaân khoâng thaät. Neân giaùo phaùp laø phöông tieän, laø ngoùn tay chæ maët traêng thoâi.

Traûi qua bao nhieâu naêm trôøi daãn chuùng sanh ñi trong phöông tieän, sau khi hoï ñaõ thuaàn thuïc, ñöùc Phaät môùi noùi thaúng phöông tieän aáy khoâng thaät, caùi thaät ôû choã naøy neø. Gioáng nhö ngoùn tay khoâng phaûi maët traêng, nhöng vì muoán thaáy maët traêng phaûi nöông ngoùn tay, song nhôù ñöøng chaáp ngoùn tay laø maët traêng.

Khi nhaän thaáy caên cô cuûa moät ít ñoà ñeä ñaõ chín muøi, moät hoâm treân hoäi Linh Sôn ñöùc Phaät hoïp taát caû chö Taêng laïi, Ngaøi thaêng toøa khoâng noùi gì, chæ caàm caønh hoa sen ñöa leân, roài nhìn töøng ngöôøi xem ai hieåu ñieàu mình muoán noùi. Nhìn tôùi ngaøi Ca Dieáp, thaáy Ca Dieáp mæm cöôøi, Phaät raát vui. Ñaây thaät laø ngöôøi ñaõ chín muøi, ñaõ hieåu ñöôïc, ñaõ thaám ñöôïc. Vì theá sau naøy caùc Toå thöôøng duøng caâu “boán maét nhìn nhau”, nguyeân vaên chöõ Haùn laø töù muïc töông coá.

Khi Phaät ñöa caønh hoa sen leân, roài nhìn khaép moät löôït hoäi chuùng, ai cuõng ngô ngaùc. Ñeán ngaøi Ca Dieáp, hai thaày troø boán maét nhìn nhau thoâng caûm neân Toân giaû mæm cöôøi. Nhö vaäy töù muïc töông coá ñeå chæ caùi gì? Ñieàu naøy trong nhaø Thieàn goïi laø bí maät khoâng theå noùi ñöôïc. Nhöng thaät ra ñaâu phaûi bí maät gì, chaúng qua môû mieäng thì sai neân laøm thinh vaäy thoâi.

Phaät ñöa hoa sen leân laø gôïi cho hoäi chuùng khôûi chuù taâm nhìn hoa sen. Baáy giôø Theá Toân xem xeùt trong haøng ñeä töû thaáy moïi ngöôøi khoâng bieát gì heát, taát caû ñeàu nhìn chaêm chaêm vaøo hoa sen. Rieâng ngaøi Ca Dieáp khi thaáy hoa sen, cuøng luùc baét gaëp aùnh maét cuûa Phaät chaïm tôùi, Ngaøi lieàn cöôøi, Phaät vui leân lieàn vaø aán chöùng cho ngaøi Ca Dieáp. Ñoù laø thoâng caûm. Nhö vaäy maét Phaät nhìn, maét ngaøi Ca Dieáp nhìn, boán maét gaëp nhau hieåu nhau neân môùi mæm cöôøi. Nhö vaäy Phaät muoán chæ caùi gì? Ñaây laø vaán ñeà heát söùc saâu thaúm maø cuõng heát söùc giaûn ñôn.

Nhö toâi ñaõ noùi khi taát caû caùc nieäm dieät heát laø chöùng dieät taän ñònh. Neáu trong taâm an ñònh roài, haønh giaû nhìn thaáy söï vaät beân ngoaøi coù daáy nieäm khoâng? Khoâng daáy. Beân trong laëng thì ñoái vôùi caûnh beân ngoaøi cuõng laëng. Trong laëng, ngoaøi laëng luùc naøy coøn caùi gì? Chæ moät caùi trong laëng. Toâi thöôøng noùi nhö quí vò ngoài naêm ba phuùt khoâng moät yù nghó naøo daáy leân, luùc ñoù coù bieát khoâng? Bieát roõ raøng. Tieáng chim keâu mình nghe, boùng ngöôøi ñi mình thaáy. Thaáy bieát raønh reõ caùi naøo ra caùi aáy, bieát maø khoâng daáy ñoäng, laëng yeân haèng tri giaùc. Caùi bieát ñoù khoâng ñoäng cuõng khoâng coù töôùng neân noù khoâng sanh dieät.

Nhöng chuùng ta coù beänh vöøa thaáy thì phaân bieät toát xaáu, vöøa nghe thì phaân bieät hay dôû, roài queân caùi thaáy nghe ban ñaàu cuûa mình. Naém baét theo saéc töôùng aâm thanh beân ngoaøi thaønh ra ñieân ñaûo. Hieän giôø ai khoâng coù caùi bieát hieän tieàn aáy? Thaáy töùc laø bieát, bieát töùc laø taâm. Nhö vaäy khi ôû trong laëng ñöôïc voïng töôûng roài, beân ngoaøi ñoái duyeân xuùc caûnh, saùu caên khoâng bò dính keït vôùi saùu traàn, luùc ñoù ta laø Phaät hieän tieàn chôù coøn gì nöõa! Nhöng noùi theá thieân haï khoâng chòu ñaâu, phaûi coù haøo quang, coù hoa sen hieän ôû treân trôøi, treân maây môùi ñöôïc.

Caùi bieát roõ raøng nôi maét, ñoù laø caùi thaät cuûa mình maø chuùng ta coi thöôøng, khoâng chòu nhaän. Nhìn caây tuøng noùi noù daùng con gì, vaät gì thì thích laém, chôù noùi caây tuøng laø caây tuøng thì khoâng chòu. Phaät noùi chuùng sanh ñieân ñaûo laø vì vaäy, khoâng bao giôø chaáp nhaän söï thaät, chaáp nhaän söï hieän höõu cuûa mình vaø muoân vaät ñuùng ôû vò trí cuûa moãi thöù.

Trong hoäi Linh Sôn, ñöùc Phaät ñöa caønh hoa leân laø muoán chæ caùi Ngaøi ñaõ aáp uû töø tröôùc tôùi giôø, ñoù chính laø taâm hieän tieàn chaân thaät ñaày ñuû nôi moãi ngöôøi, laø taùnh thaáy taùnh nghe haèng tri haèng giaùc. Moïi ngöôøi ñeàu coù taùnh thaáy, taùnh nghe, taùnh bieát maø khoâng chòu nhaän, cöù chaïy theo nhöõng thöù giaû taïm beân ngoaøi. Phaät muoán chæ thaúng nhöng khoâng laøm sao chæ ñöôïc, buoäc loøng phaûi noùi quanh co, ñuû thöù phöông tieän. Chôø ñeán nhaân duyeân chín muøi Ngaøi môùi chæ thaúng baèng caùch ñöa caønh hoa leân. ÔÛ ñaây ñöùc Phaät coát laøm cho hoäi chuùng nhaän ra taùnh thaáy haèng höõu nôi mình, nhöng taát caû ñeàu ngaån ngô chöùng toû khoâng bieát gì. Tôùi ngaøi Ca Dieáp nhìn thaáy lieàn cöôøi vì Ngaøi nhaän bieát choã Phaät muoán chæ, ñoù laø Ngaøi ñaõ ngoä neân ñöôïc ñöùc Theá Toân aán chöùng.

Qua caâu chuyeän treân, chuùng ta thaáy Phaät ñaõ coá gaéng chæ caùi chaân thaät cho mình, chôù khoâng muoán che giaáu laøm gì. Nhöng vì ta khoâng laõnh hoäi thoâi, cöù theo kinh maø hieåu, keït trong vaên töï chöõ nghóa neân khoâng thaáy ñöôïc caùi saâu kín beân trong. Sau khi Phaät nhaäp Nieát-baøn roài, toân giaû A-nan hoûi ngaøi Ca Dieáp:

- Thöa sö huynh, ñöùc Theá Toân truyeàn y kim lang cho sö huynh, ngoaøi ra coøn coù truyeàn caùi gì khaùc khoâng?

Ngaøi Ca Dieáp keâu:

- A-nan.

Ngaøi A-nan öùng thinh:

- Daï.

Ngaøi Ca Dieáp baûo:

- Caây phöôùn tröôùc chuøa ngaõ.

Nhöng thaät ra luùc aáy caây phöôùn coù ngaõ ñaâu. Nhö vaäy môùi bieát raèng troïng taâm laø vöøa keâu lieàn öùng thinh daï, ñoù laø taùnh nghe haèng höõu. Caùi bieát töø loã tai khoâng coù suy nghó, nghe keâu thì leân tieáng, chöùng toû caùi bieát aáy luoân saün nôi ta. Ñoù laø ngaøi Ca Dieáp ñaõ traû lôøi caùi ñöùc Phaät truyeàn cho mình roài, ngay ñoù ngaøi A-nan lieàn nhaän ñöôïc.

Ngöôøi xöa coù coá tình giaáu gieám mình gì ñaâu, chæ vì khoâng noùi ñöôïc. Bôûi noùi ra laø traät, chæ coøn thuaät keâu thoâi. Khi ngaøi ca Dieáp keâu, A-nan öùng thinh “daï”, caû hai beân ñeàu khoâng khôûi suy nghó maø nghe bieát roõ raøng, hieän tieàn nôi saùu caên cuûa chuùng ta. Ñoù laø ñieàu coát tuûy ñöùc Phaät ñaõ ñeå laïi vaø chö Toå tieáp noái truyeàn trao cho ñeán ngaøy nay.

Chuùng ta thaáy töø Phaät tôùi Toå Ca Dieáp chæ truyeàn moät thöù, khoâng coù khaùc. Neáu khaùc chaêng thì ôû maét hoaëc tai thoâi, chôù khoâng coù hai phaùp. Caùc Ngaøi coá chæ caùi bieát thaät cuûa mình, coøn caùi bieát hôn thua, phaûi quaáy laø caùi bieát cuûa theá gian khoâng thaät, bieát qua boùng daùng voâ thöôøng. Caùi bieát thaät laø bieát tröïc tieáp khoâng qua hình aûnh ngoân ngöõ naøo heát. Ñoù laø choã thieát yeáu chö Phaät Toå ñaõ truyeàn laïi cho chuùng ta.

Theá thì chæ “caùi ñoù” gaàn hay xa, coù quyeàn bí gì khoâng? Caùc Ngaøi chæ ra moät caùi thöïc teá saün nôi mình maø chuùng ta khoâng theå töôûng töôïng noåi, neân khoâng ai daùm nhaän “caùi ñoù” cuûa mình heát. Ñoù laø giai ñoaïn ñaàu töø Phaät tôùi Toå. Qua giai ñoaïn keá laø caùc Toå sau naøy truyeàn thöøa cho nhau, ñi quanh co ñeán ñaâu roài cuõng trôû veà choã ñoù.

Toå thöù ba laø Toå Taêng Xaùn. Ngaøi coù laøm baøi “Tín taâm minh”. Môû ñaàu theá naøy:

            Ñaïi ñaïo voâ nan,

            Duy hieàm giaûn traïch

Bao nhieâu ñoù thoâi ñaõ noùi heát roài. Ñaïo ôû ñaây laø laáy töø cuûa beân Laõo giaùo. Laõo giaùo noùi ñaïo laø choã khoâng coøn ngoân thuyeát, khoâng coøn noùi naêng, laø chaân lyù tuyeät ñoái. Nhö vaäy chaân lyù cuoái cuøng chuùng ta goïi laø ñaïi ñaïo. Ñaïi ñaïo khoâng khoù, maø khoù laø taïi giaûn traïch, phaân bieät. Cöù nghe goïi tröïc tieáp traû lôøi, ñöa caùi gì leân tröïc tieáp thaáy, ñoù laø ñaïi ñaïo. Coøn böôùc qua caùi suy nghó thöù hai thì maát ñaïi ñaïo. Bôûi vaäy coù ngöôøi hoûi ngaøi Trieäu Chaâu: “Theá naøo laø ñaïi ñaïo? Ngaøi traû lôøi: “Ñaïi ñaïo laø con ñöôøng caùi”. Ñaïi ñaïo ôû ngay tröôùc maét khoâng chòu hoûi, töùc nhieân phaûi chæ ñöôøng caùi ngoaøi kia. Ngöôøi sau cöù nhö vaäy maø moø neân moø khoâng ra.

Ñeán ngaøi Trieäu Chaâu hoûi ngaøi Nam Tuyeàn: “Theá naøo laø ñaïo?” Ngaøi Nam Tuyeàn ñaùp: “Bình thöôøng taâm thò ñaïo”, töùc taâm bình thöôøng laø ñaïo. Taâm bình thöôøng laø sao? Chuùng ta coù taâm bình thöôøng khoâng? Coù maø khoâng bieát giöõ neân thaønh khoâng. Vaäy taâm bình thöôøng laø taâm gì? Laø taâm khoâng nghó thieän, khoâng nghó aùc, khoâng nghó phaûi, khoâng nghó quaáy… taát caû caùi nghó hai beân ñeàu khoâng coù. Theá thì hieän giôø chuùng ta coù taâm ñoù khoâng? Ai cuõng thöøa nhaän coù maø khoâng soáng ñöôïc vôùi noù vì boû queân laâu quaù, baây giôø khoâng nhaän ra nöõa. Bôûi vaäy toâi noùi chuùng ta laø nhöõng keû raát phuû phaøng, raát teä baïc. Phuõ phaøng ai? Phuõ phaøng mình. Cöù xaùch goùi ñi ñaàu naøy hoïc ñaïo, ñaàu kia hoïc ñaïo, caàu khaån laïy luïc muoán u ñaàu söùc traùn maø tìm vaãn khoâng ra. Nghe choã naøo linh thieâng lieàn chaïy ñeán, roát cuoäc caùi saün coù beân mình laïi queân, khoâng phuõ phaøng laø gì?

Chuùng ta thöôøng goïi nhöõng ngöôøi ñieân laø baát bình thöôøng. Baây giôø taâm mình ñang bình thöôøng, töï nhieân khôûi nghó laêng xaêng laø baát bình thöôøng, nhö vaäy mình coù ñieân khoâng? Bôûi vaäy Phaät noùi chuùng sanh ñieân ñaûo. Roõ raøng ñang soáng bình thöôøng boãng daáy nieäm chaïy töù tung, roài keàm ñeø. Khoå chöa? Chuùng ta tu maø khoâng chòu soáng vôùi taâm bình thöôøng, neân trôû thaønh ñieân ñaûo, nhöng ai noùi ta ñieân thì töùc loän ngöôïc leân. Theá laø ñieân laïi caøng ñieân.

Phaät ñaõ chæ roõ raøng taâm bình thöôøng laø ñaïo, nhöng chuùng ta chaïy tìm cuoán kinh naøy, quyeån luaän kia ñoïc ñau caû ñaàu, suy nghó naùt oùc. Ñoïc heát ba taïng kinh roát cuoäc roái ren theâm nhieàu, chôù khoâng nhaän ñöôïc caùi bình thöôøng. Taâm bình thöôøng laø ñaïo, heát söùc ñôn giaûn, ai cuõng coù nhöng taïi chuùng ta muoán phi thöôøng cho oai, thaønh ra trôû thaønh baát bình thöôøng.

Taâm bình thöôøng laø taâm khoâng nghó phaûi quaáy, hôn thua, toát xaáu… Thaáy bieát, nghe bieát, ñoùi bieát, no bieát maø khoâng nghó suy gì heát, ñoù laø taâm bình thöôøng. Caû ngaøy ñi ñöùng naèm ngoài, soáng nhö moïi ngöôøi maø taâm khoâng daáy ñoäng neân caùc Thieàn sö thöôøng duøng töø nhö ngaây nhö ngoâ, khoâng lanh leï nhö ngöôøi theá gian. Chuùng ta lanh leï quaù, vöøa  ñoäng tôùi lieàn nghó ñoâng, nghó taây. Noùi moät hieåu hai ba, thaønh ra phieàn naõo ñieân caû ñaàu. Nhieàu ngöôøi oâm ñaàu noùi toâi khoù nguû quaù, nghó töù tung heát laøm sao nguû ñöôïc.

Maõ Toå ngaøy xöa khi thaáy moät vò taêng thöôøng ngoài thieàn ôû haønh lang, Ngaøi tôùi naém loã tai thoåi phuø khoâng cho ngoài. Ai khoâng hieåu cöù nghó oâng giaø chôi kyø cuïc! Bôûi chính Maõ Toå luùc ñaàu ngoài thieàn tinh taán laém, sau naøy ngaøi Hoaøi Nhöôïng tôùi thöû môùi bieát Maõ Toå chöa thoâng, vì keït trong caùi ngoài. Ñeán khi ñaéc phaùp nôi Toå Hoaøi Nhöôïng roài, heã thaáy ai ngoài thieàn, Ngaøi lieàn tôùi thoåi. Taïi sao? Bôûi neáu chaáp cho ngoài laø thieàn, ñoù laø gieát thieàn. Phaûi bieát ñi ñöùng naèm ngoài ñeàu laø thieàn, chôù khoâng phaûi chæ coù ngoài môùi thieàn.

Chuùng ta ñi ñöùng naèm ngoài trong boán oai nghi ñöøng coù taâm laêng xaêng, soáng vôùi taâm bình thöôøng thì khoâng ngoài thieàn, ngoài nhoå coû chôi cuõng vaãn thieàn nhö thöôøng. Song neáu chöa soáng vôùi taâm bình thöôøng thì phaûi ngoài thieàn. Toå sö muoán chæ cho chuùng ta thaáy Thieàn laø voâ taâm trong taát caû choã, taát caû thôøi. Voâ taâm laø khoâng coù taâm chaïy theo, nhöng vaãn coù taâm bình thöôøng. Khoâng nghó suy phaân bieät maø vaãn thaáy bieát roõ raøng goïi laø voâ taâm. Neân noùi neáu ñöôïc taát caû choã voâ taâm thì taát caû choã laø ñaïo. Chuùng ta ñi ñöùng naèm ngoài coù khi chaïy leân coõi trôøi, coù khi chui xuoáng ñòa nguïc, coù khi laøm thaùnh hieàn, coù khi laøm töôùng cöôùp ñuû thöù heát. Vì vaäy maø troâi laên trong luïc ñaïo maõi.

Ngöôøi soáng vôùi taâm bình thöôøng thì khoâng taïo nghieäp. Khoâng taïo nghieäp ñaâu caàn caàu giaûi thoaùt, neân chö Toå thöôøng hoûi ai troùi buoäc ngöôi, khoâng ai troùi buoäc, caàu giaûi thoaùt laøm gì cho dö. Noùi chuyeän nghe laï tai, nhöng xeùt kyõ thaät laø thöïc teá moät traêm phaàn traêm. Phaät Toå daïy chuùng ta boû taâm roái loaïn laêng xaêng ñieân ñaûo ñeå soáng vôùi taâm bình thöôøng saün coù. Ñoù laø moät chuyeän heát söùc thöïc teá, chôù khoâng phaûi vieån voâng mô hoà ôû ñaâu ñaâu. Roõ raøng chuû tröông ñöôøng loái cuûa caùc Ngaøi heát söùc cuï theå, heát söùc thöïc teá nhöng raát tieác chuùng sanh bò nhieãm thuoác ñieân laäm quaù, chaïy loaïn töù tung heát, khoâng keàm cheá noåi roài than khoù tu quaù.

Chuùng ta soáng ñöôïc vôùi taâm bình thöôøng, duø khoâng caàu giaûi thoaùt töï nhieân cuõng giaûi thoaùt. Bôûi ta ñaâu coù taïo nghieäp. Quí vò thöû moät ngaøy soáng taâm bình thöôøng xem coù taïo nghieäp gì khoâng? Giaû söû ta lôõ daãm cheát con kieán cuõng khoâng bò ñònh nghieäp. Taïi sao? Bôûi vì nghieäp do yù nieäm xaáu daáy leân, roài mieäng noùi thaân laøm. Neáu thaân laøm maø taâm khoâng daáy thì khoâng thaønh ñònh nghieäp.

Noùi ñeán ñaây, toâi nhôù Sô Toå Truùc Laâm ngaøy xöa heát söùc kyø ñaëc. Khi ôû ngoâi vua Ngaøi ñaõ thaâm nhaäp ñöôïc lyù Thieàn, hieåu Phaät phaùp raát saâu. Luùc quaân Nguyeân keùo binh qua xaâm löôïc nöôùc ta, Ngaøi bieát neáu ra leänh cho quaân daân ñaùnh giaëc thì phaïm toäi saùt sanh, mình gieát hoaëc daïy ngöôøi gieát. Baây giôø laøm sao? Choã naøy Ngaøi giaûi quyeát raát lyù thuù, nhöng chuùng ta ít ñeå yù ñeán. Ngaøi nghó mình laø ngöôøi chòu traùch nhieäm vôùi muoân daân, ra leänh thì ngöôøi ta laøm. Nhöng ra leänh ñaùnh giaëc töùc laø coá yù saùt haïi, nhö vaäy yù nghieäp ñaõ thaønh. YÙ coäng vôùi mieäng thaân nöõa thì ñònh nghieäp khoâng theå chuyeån. Neân Ngaøi hoïp taát caû töôùng só laïi tröng caàu yù kieán, do ñoù maø coù hoäi nghò Bình Than. Ngaøi hoûi:

- Giaëc tôùi muoán cöôùp nöôùc ta, vaäy neân ñaùnh hay neân hoøa?

Taát caû töôùng só ñoàng thanh hoâ to:

- Ñaùnh.

Ñoù laø leänh cuûa töôùng só baûo phaûi ñaùnh, chôù khoâng do yù cuûa Ngaøi. Hoûi töôùng só khoâng chöa ñuû, Ngaøi trieäu taäp heát caùc boâ laõo trong nöôùc hoïp hoäi nghò Dieân Hoàng, hoûi:

- Giaëc ñeán muoán cöôùp nöôùc ta, neân ñaùnh hay neân hoøa?

Caùc boâ laõo cuõng khaúng ñònh döùt khoaùt:

 - Ñaùnh.

Nhö vaäy ñöôïc leänh cuûa töôùng só, ñöôïc leänh cuûa nhaân daân, Ngaøi chæ laøm theo meänh leänh thoâi, chôù ñaâu phaûi Ngaøi ra leänh. Chuùng ta thaáy Ngaøi khoân chöa? Vöøa traùnh ñöôïc ñònh nghieäp cho mình, laïi vöøa raát daân chuû, ñöôïc moïi ngöôøi quí kính. Thaät quaù ö laø kheùo! Cho neân tuy ñaùnh giaëc, coù thöông toån ñeán nhieàu sinh maïng, maø ngaøi khoâng bò ñònh nghieäp, sau naøy ngoä ñaïo thaønh Toå. Hieåu nhö vaäy chuùng ta môùi giaûi thích ñöôïc choã naøy, neáu khoâng seõ luùng tuùng khi bò hoûi “Moät oâng vua caàm quaân ñaùnh giaëc gieát bao nhieâu ngöôøi, leõ ra phaûi ñoïa ñòa nguïc, sao laïi thaønh Toå?”

Baát cöù toäi naøo cuõng vaäy, yù nghieäp laø goác. Neáu phaïm maø khoâng coù yù nghieäp thì toäi aáy coù theå chuyeån ñöôïc. Vì vaäy veà sau Ngaøi noã löïc tu haønh, cöùu daân ñoä theá ñeå chuyeån nhöõng toäi baát ñaéc dó tröôùc kia Ngaøi ñaõ gaây taïo. Ñoù laø choã hay ñaùo ñeå cuûa Toå.

Khi noùi ñeán choã chaân thaät, noù gaàn guõi thöïc teá laøm sao. Bôûi vaäy coù nhieàu Thieàn sö ngoä ñaïo la leân khieán huynh ñeä giaät mình, hoûi: Huynh thaáy caùi gì maø ngoä? Traû lôøi: Neáu sôùm bieát ñeøn laø löûa, côm chín ñaõ laâu roài. Nghóa laø sao? ÔÛ nhaø queâ ngöôøi ta thöôøng ñoát ñeøn treân baøn thôø, vaäy maø tôùi giôø naáu côm khoâng nhôù nhaø mình coù löûa, chaïy qua haøng xoùm xin löûa veà nhuùm, thaønh ra treã maát noài côm. Ñeán khi nhìn leân baøn thôø thaáy caây ñeøn môùi tieác phaûi hoài naõy bieát ngay ñeøn laáy löûa thì noài côm ñaõ chín laâu roài. Cuõng theá, neáu sôùm bieát mình coù Phaät saün thì söï tu haønh ñaõ thaønh töïu töø laâu.

Moät vò khaùc ôû giöõa chuùng la leân “Toâi ngoä roài. Toâi ngoä roài”. Quí thaày chaïy leân baïch vôùi Hoøa thöôïng. Hoøa thöôïng keâu leân hoûi: OÂng ngoä caùi gì? Traû lôøi: Ni sö laø coâ gaùi laøm ra. Hoøa thöôïng gaät ñaàu. Ñôn giaûn laøm sao! Ngoaøi coâ gaùi kieám Ni sö coù khoâng? Khoâng. Vaäy coâ gaùi ñoù laø Ni sö chôù ai. Moät ñieàu ñôn giaûn, thöïc teá maø khoâng ai daùm nhìn, khoâng ai daùm bieát, cöù tìm kieám ôû ñaâu ñaâu.

Tröôùc kia chuùng ta ñi tu cuõng khoâng ngôø nhö theá, cöù töôûng Phaät treân coõi Cöïc Laïc, chôù khoâng ngôø ôû ngay nôi mình. Baây giôø bieát ra thì quaù gaàn. Nhö vaäy töø Phaät tôùi Toå truyeàn baù Thieàn toâng moät maïch, ñeàu chæ thaúng taâm bình thöôøng laø ñaïo, chôù khoâng coù gì khaùc. Nhöng traûi qua nhöõng giai ñoaïn tu taäp gian khoù tôùi cuoái cuøng chuùng ta môùi thaáy ñöôïc ñieàu ñoù. Taïi vì mình ñieân ñaûo quaù naëng, quaù ñaäm neân gôû khoù, thaønh ra vieäc tu chaäm tieán.

Toái ngoài thieàn vöøa nhôù voïng töôûng lieàn boû, vaäy maø boû hoaøi vaãn khoâng heát. Taïi sao? Vì khi ngoài thì boû, khi chaïy ra thì thaâu voâ. Saùng thaâu voâ chieàu boû ra. Toái boû saùng thaâu, cöù nhö vaäy hoaøi moät ñôøi boû cuõng khoâng heát. Baây giôø laøm sao ngoài boû, ñi ñöùng cuõng boû, tieáp duyeân xuùc caûnh ñeàu buoâng luoân, nhö vaäy tu môùi coù keát quaû. Ngöôøi tu muoán ñeán nôi ñeán choán phaûi coá gaéng buoâng xaû caùc thöù laêng xaêng loän xoän trong taâm, ñöøng ñeå dính keït baát cöù thöù gì. Ai buoâng boû heát thò phi, toát xaáu thì trôû veà khoâng khoù khaên chuùt naøo heát. Vieäc tu thöïc teá nhö vaäy, chæ laø trôû veà vôùi caùi thaät cuûa chính mình thoâi.

Baây giôø toâi noùi ñeán nhöõng caùi “khoâng ngôø”. Tröôùc khi noùi ñieàu naøy, toâi daãn kinh Kim Cang. Baûn kinh tuy daøi nhöng troïng taâm khoâng ngoaøi hai caâu hoûi cuûa ngaøi Tu Boà Ñeà: “Ngöôøi phaùt taâm caàu Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc laøm sao haøng phuïc ñöôïc taâm, laøm sao an truï ñöôïc taâm?” Phaät traû lôøi caùch an truï taâm tröôùc: “Ngöôøi phaùt taâm caàu Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc khoâng neân ñoái vôùi saéc sanh taâm vöôùng maéc, khoâng neân ñoái vôùi thanh, höông, vò, xuùc, phaùp sanh taâm vöôùng maéc. Phaûi ôû choã khoâng vöôùng maéc maø sanh taâm aáy”. Töùc an truï ngay choã khoâng vöôùng maéc goïi laø taâm Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc, nghóa laø khoâng cho vöôùng maéc vôùi saùu traàn.

Phaät traû lôøi caùch haøng phuïc taâm laø ñöa taát caû chuùng sanh höõu saéc, voâ saéc, höõu töôûng, voâ töôûng, phi höõu saéc, phi voâ saéc, phi höõu töôûng, phi voâ töôûng ñeàu vaøo Voâ dö Nieát-baøn. Ñoä taát caû chuùng sanh maø khoâng thaáy coù chuùng sanh ñöôïc dieät ñoä. Chuùng sanh höõu saéc laø daáy nieäm nhôù tôùi hình aûnh ngöôøi. Chuùng sanh voâ saéc laø daáy nieäm nhôù tôùi chuyeän phaûi quaáy, toát xaáu. Taát caû nhöõng höõu töôûng, voâ töôûng, hình aûnh, taâm nieäm, khoâng hình aûnh, khoâng taâm nieäm v.v… ñeàu ñöa vaøo Voâ dö Nieát-baøn. Nieát-baøn coù hai: Höõu dö y vaø Voâ dö y. Höõu dö y laø coøn thaân maø taâm ñöôïc hoaøn toaøn thanh tònh, khoâng sanh dieät. Voâ dö y laø khoâng coøn thaân vaø laëng heát moïi sanh dieät. Taát caû chuùng sanh laêng xaêng ñöa vaøo Voâ dö y, töùc trong taâm khoâng coøn hình boùng, khoâng coøn sanh dieät gì heát.

Hoài xöa toâi thaéc maéc Phaät baûo ñoä taát caû chuùng sanh vaøo Voâ dö y Nieát-baøn. Neáu coù Phaät toâi seõ thöa: “Baïch Theá Toân, con chöa ñöôïc Nieát-baøn laøm sao ñoä taát caû chuùng sanh vaøo Nieát-baøn ñöôïc?”. Nhöng baây giôø môùi hieåu Voâ dö y Nieát-baøn laø choã khoâng coøn nieäm sanh dieät, maø nieäm sanh dieät laø chuùng sanh. Chuùng sanh laëng heát khoâng coøn sanh dieät töùc laø vaøo Voâ dö y Nieát-baøn. Khi taâm laëng roài khoâng coøn thaáy coù chuùng sanh ñöôïc dieät ñoä. Choã naøy thaâm traàm laøm sao! Chuùng ta tu muoán ñeán choã cöùu kính, ôû trong ñoä taát caû nhöõng chuùng sanh vaøo Voâ dö y Nieát-baøn, ôû ngoaøi ñoái vôùi saùu traàn khoâng dính maéc. Ñoù laø ñöôïc taâm Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc.

Vì vaäy khi Luïc Toå Hueä Naêng nghe tôùi caâu “öng voâ sôû truï” nghóa laø khoâng dính maéc vaøo baát cöù saéc traàn naøo, ñoù laø Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Ngaøi lieàn thoát leân: khoâng ngôø taùnh mình voán töï thanh tònh, khoâng ngôø taùnh mình voán khoâng sanh dieät, khoâng ngôø taùnh mình voán töï ñaày ñuû, khoâng ngôø taùnh mình voán khoâng dao ñoäng, khoâng ngôø taùnh mình hay sanh muoân phaùp. Ngaøi thoát luoân naêm caùi “khoâng ngôø”. Nghe Toå Giaûng tôùi ñaây, chính Ngaøi cuõng khoâng ngôø baûn taùnh cuûa mình nhö theá.

Taùnh laø gì? Taùnh laø caùi coù saün, coøn ñôïi duyeân hôïp môùi coù laø töôùng chôù khoâng phaûi taùnh. Cho neân noùi caùc phaùp duyeân hôïp khoâng töï taùnh töùc laø caùc phaùp khoâng saün coù, ñôïi duyeân hôïp môùi coù. Coøn taùnh giaùc cuûa chuùng ta coù saün, khoâng phaûi ñôïi duyeân hôïp. Caùc phaùp duyeân hôïp môùi coù laø khoâng töï taùnh, coøn chuùng ta saün taùnh giaùc laø coù töï taùnh. Cho neân trong kinh Hoa Nghieâm coù phaåm “Haïnh anh nhi” noùi veà töï taùnh cuûa chuùng ta. Gioáng con nít vöøa loït loøng meï laø khoùc oa oa, khoâng caàn ai daïy noù. Bieát khoùc oa oa laø bieát. Roài bieát boø, bieát ñi laø töï bieát, khoâng phaûi ñôïi daïy môùi bieát. Caùi bieát coù saün nhö theá goïi laø taùnh.

Cuõng theá, taùnh giaùc ai cuõng coù saün, nhöng khoâng ngôø khi thaáy môùi bieát noù töï thanh tònh. Chuùng ta soáng vôùi taâm bình thöôøng khoâng ñoäng, trong saïch, khoâng coù hôn thua thì laøm gì coù phieàn naõo. Cho neân taâm bình thöôøng laø taâm thanh tònh. Neân Toå baûo khoâng ngôø laâu nay mình ñaõ coù saün taâm thanh tònh aáy. Ñoù laø “khoâng ngôø” thöù nhaát.

Khoâng ngôø taùnh mình voán khoâng sanh dieät. Vì taâm aáy khoâng khôûi nieäm, maø khoâng khôûi nieäm thì khoâng sanh dieät. Ñoù laø “khoâng ngôø” thöù hai. Khoâng ngôø taùnh mình voán töï ñaày ñuû. Bôûi ta ñaõ coù saün taùnh aáy töø hoài beù tôùi baây giôø, chôù ñaâu phaûi môùi coù ñaây. Ñoù laø “khoâng ngôø” thöù ba. Khoâng ngôø taùnh mình voán khoâng dao ñoäng. Taùnh ñoù voán khoâng dao ñoäng, khoâng nghó suy gì. Ñoù laø “khoâng ngôø thöù tö. Khoâng ngôø taùnh mình hay sanh muoân phaùp. Töø caùi khoâng dao ñoäng, khoâng nghó suy laïi hay sanh ra muoân phaùp. Cho neân goïi Chaân khoâng maø Dieäu höõu, nghóa laø khoâng coù moät caùi gì maø sanh ra taát caû. Ñoù laø “khoâng ngôø” thöù naêm.

Nhö treân toâi ñaõ noùi Phaät giaùo Thieàn toâng thöïc teá ñeán khoâng ngôø, noùi ñuû laø Phaät giaùo Thieàn toâng thöïc teá ñeán noåi khoâng theå ngôø. Chính Toå thaáy ñöôïc nhö vaäy neân ñaõ thoát leân tôùi naêm laàn “khoâng ngôø”. Neáu ngaøy naøo chuùng ta ngoä ñöôïc cuõng seõ thoát leân “khoâng ngôø” nhö Toå.

Vaäy Thieàn toâng daïy chuùng ta tu ñeå laøm gì? Chæ trôû veà vôùi caùi thöïc cuûa chính mình. Chuùng ta ñang coù caùi aáy maø queân, ñi xin ñi tìm choã khaùc, nhö vaäy goïi laø gì? Phaät goïi laø voâ minh, töùc khoâng saùng hay noùi caùch khaùc laø ngu si, ñieân ñaûo. Coù maø khoâng chòu nhaän chaïy tìm nôi naøy, nôi kia vì vaäy maø khoå sôû; chôù thaät ra Phaät, Toå ñaõ chæ daïy roõ raøng, khoâng giaáu chuùng ta tí naøo heát.

Nhö vaäy heä thoáng Thieàn toâng naøy phaùt nguoàn töø choã ñöùc Phaät do döï khoâng muoán noùi, coøn nhöõng heä thoáng khaùc laø Phaät phöông tieän maø noùi. Ñaõ laø phöông tieän thì khoâng phaûi thaät, coøn choã thaät thì khoâng coù lôøi. Vì vaäy caùc Thieàn sö khi muoán chæ choã naøy thöôøng ñaùnh, heùt, naït v.v… maø khoâng noùi moät lôøi. Bôûi vì môû mieäng laø hai beân, maø hai beân thì maát caùi thaät roài. Hieåu nhö vaäy môùi thaáu ñaùo ñöôïc yù nghóa Thieàn. Choã naøy chuùng ta phaûi naém cho thaät vöõng.

Ñeå keát thuùc buoåi noùi chuyeän hoâm nay, toâi laëp laïi chuùng ta tu bieát voïng khoâng theo laø ñi taét ngay chaëng Xaû nieäm thanh tònh, ñeå tôùi choã voâ sanh laø Dieät taän ñònh. Tuy nhieân choã naøy vaãn coøn moät chuùt phöông tieän, vì coøn thaáy voïng vaø coøn caùi bieát voïng laø ñoái ñaõi, neân coøn phöông tieän. Tôùi choã cöùu kính thì “Trong khoâng ñoäng, ngoaøi khoâng dính”. Trong khoâng ñoäng laø trong khoâng khôûi nieäm, ngoaøi khoâng dính laø saùu caên khoâng dính vôùi saùu traàn. Nhöng vì trong giai ñoaïn ñaàu môùi coâng phu, chuùng ta coøn ñoäng nhieàu, buoäc loøng phaûi raày, cho neân coù phöông tieän ñoái ñaõi, coù traâu coù chaên. Ñeán khi traâu heát thì chaên cuõng khoâng coøn, ñoù môùi laø choã chaân thaät. Song ñeán ñaây cuõng chöa laø cöùu kính, maø phaûi thaáy roõ mình luoân hieän höõu, khoâng vaéng boùng tri giaùc luùc naøo heát. Caùi tri giaùc aáy khoâng daáy ñoäng ôû trong, khoâng dính keït ôû ngoaøi. Soáng nhö vaäy laø soáng ñuùng vôùi caùi chaân thaät cuûa mình.

Neáu tu taäp thaáy ñeán nôi ñeán choán roài, phoái hôïp laïi caùc kinh Phaät daïy, chuùng ta thaáy thieàn vaø kinh khoâng hai khoâng khaùc. Treân phöông tieän chæ baøy coù sai bieät, nhöng choã cöùu kính cuõng gaëp nhau thoâi. Ñoù laø ñieàu chuùng ta caàn phaûi hieåu cho töôøng taän.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM