HOA VOÂ ÖU

TAÄP 08

H.T THÍCH THANH TÖØ

THAÂN NGÖÔØI KHOÙ ÑÖÔÏC

Pleiku - 2001

Chuùng ta laø con Phaät neân nhöõng gì Phaät daïy baûo nhaéc nhôû, chuùng ta phaûi hieåu bieát, ghi nhôù vaø thöïc haønh theo, môùi xöùng ñaùng laø con Phaät. Hoâm nay chuùng ta thöû tìm hieåu yù nghóa veà lôøi Phaät daïy: Thaân ngöôøi khoù ñöôïc.

Ñöùc Phaät ñaõ daïy “Thaân ngöôøi khoù ñöôïc, Phaät phaùp khoù nghe”, nguyeân chöõ Haùn laø “nhaân thaân nan ñaéc, Phaät phaùp nan vaên”. Ñeà taøi naøy chuùng ta thaáy raát deã, raát gaàn guõi nhöng hieåu heát giaù trò cuûa noù caàn phaûi suy nghieäm chính chaén môùi thaáy roõ. Hieän giôø taát caû chuùng ta coù maët ôû ñaây ñeàu laø thaân ngöôøi, neân ta thaáy ñöôïc noù ñaâu coù khoù. Ñoù laø caùi thaáy caïn côït, neáu nhìn theo ñöùc Phaät seõ khaùc hôn nhieàu. ÔÛ ñaây toâi seõ thöù töï giaûi thích cho quí vò hieåu.

Taïi sao Phaät daïy thaân ngöôøi khoù ñöôïc? Noùi thaân ngöôøi khoù ñöôïc laø noùi thaân töông lai, chôù khoâng phaûi thaân hieän taïi. Vì hieän taïi chuùng ta ñöôïc roài, nhöng mai sau khi thaân naøy baïi hoaïi, chuùng ta coù ñöôïc thaân ngöôøi nöõa khoâng, ñoù laø vaán ñeà raát quan troïng.

Neáu chuùng ta coù ñuû trí khoân, ñuû nhaän ñònh, phaûi xeùt kyõ sau khi thaân naøy maát, mình coøn hay heát? Maát thaân naøy nhöng taâm thöùc cuûa chuùng ta theo nghieäp tieáp tuïc taùi sinh. Bôûi vì trong kinh Phaät daïy taát caû chuùng sinh khoâng phaûi chæ coù maët moät laàn, maø ñaõ coù maët voâ soá laàn roài. Phaät coøn daïy ngöôøi tu haønh töø khi sô phaùt taâm cho tôùi thaønh Phaät quaû traûi qua ba voâ soá kieáp. Nhö vaäy neáu sanh ra, cheát ñi laø maát heát thì ñaâu coù thôøi gian ba voâ soá kieáp, khoâng coù thôøi gian tu taäp laâu daøi ñoù laøm gì coù Phaät? Chö Phaät, Boà-taùt tu nhieàu ñôøi nhieàu kieáp, coâng quaû aáy khoâng maát neân môùi coù söï lieân tuïc, ñi ñeán keát quaû thaønh ñaïo.

Quí vò coù tin thaân hieän taïi cuûa mình ñaây mang theo moät soá taäp nghieäp cuûa quaù khöù khoâng? Coù roõ raøng nhöng vì ta khoâng xeùt, khoâng ñeå yù tôùi neân khoâng thaáy. Nhö moät gia ñình coù boán naêm anh em, ra ñôøi chung töø moät cha meï. Nhöng maáy anh em aáy coù gioáng nhau töø hình saéc cho tôùi taâm lyù nhö khuoân ñuùc khoâng? Khoâng gioáng. Ngöôøi hieàn, ngöôøi döõ, ngöôøi thoâng minh, ngöôøi chaäm luït. Taïi sao nhö vaäy? Vì nghieäp quaù khöù khoâng gioáng nhau, maø thaân ñôøi naøy do nghieäp quaù khöù daãn sanh neân noù cuõng khoâng gioáng nhau.

Baây giôø chuùng ta kieåm nghieäm laïi xem, khi môùi sanh ra ñöùa beù chöa ñöôïc daïy baûo gì caû, maø chuùng ñaõ coù nhöõng sôû thích rieâng. Ñöùa öa aên, ñöùa öa nguû, ñöùa thích ñoà chôi… Laàn ñoù toâi giaûng veà luaân hoài, coù moät thaày giaùo thöa: “Giaùo lyù Phaät daïy raát hay, vì laøm thaày giaùo con hieåu raát roõ ñieàu naøy. Trong moät lôùp hoïc thaày, coâ daïy bình ñaúng nhö nhau, nhöng hoïc sinh coù ñöùa gioûi moân naøy, coù ñöùa gioûi moân khaùc, khoâng gioáng nhau”. Taïi sao? Khoâng gioáng do hoïc hay do caùi gì? Do nghieäp quaù khöù coøn löu laïi.

Ví duï thuôû tröôùc ngöôøi ñoù laøm thôï moäc, baây giôø sanh trôû laïi laøm ngöôøi, vöøa caàm tôùi buùa ñuïc laø ñaõ thaáy quen tay roài. Neân chæ caàn nhìn sô qua coâng vieäc cuûa thôï moäc laø hoï laøm theo raát kheùo, ñaâu caàn daïy nhieàu. Coøn ngöôøi hoài xöa laø nhaø toaùn hoïc, baây giôø ra ñôøi noùi veà toaùn soá hoï raát tinh thoâng, hieåu raát saâu. Ngöôøi hoài xöa laø nhaø vaên, baây giôø vaên chöông raát gioûi. Moãi ngöôøi coù sôû tröôøng rieâng bieät, khoâng ai gioáng ai. Neáu do chæ daïy trong hieän taïi thì leõ ra trong moät lôùp hoïc moïi ngöôøi ñeàu gioáng nhau heát. Nhöng vì taâm tö, nghieäp taäp cuûa quaù khöù coøn coâ ñoïng trong taâm thöùc, neân ra ñôøi gaëp duyeân thích hôïp noù phaùt sinh raát deã.

Hieän nay treân theá giôùi, laâu laâu chuùng ta nghe keå nôi naøy nôi kia coù nhöõng vò thaàn ñoàng gioûi veà toaùn, gioûi veà vaên chöông, gioûi veà aâm nhaïc… daïy moät bieát tôùi möôøi. Roõ raøng neáu boä oùc con ngöôøi gioáng nhau heát, laøm sao coù nhöõng hieän töôïng aáy. Hôn nöõa neáu ñôøi tröôùc khoâng tích luõy soá voán kia, laøm sao trong moät thôøi gian hoïc taäp ngaén nguûi maø laïi gioûi nhö vaäy. Neân bieát chuùng ta khoâng phaûi chæ coù moät ñôøi naøy maø coù voâ soá kieáp.

Trong kinh keå laïi, ñeâm thöù 49 Phaät tu döôùi coäi Boà-ñeà töø canh moät tôùi canh hai, Ngaøi chöùng ñöôïc Tuùc maïng minh, nhôù roõ voâ soá ñôøi veà tröôùc nhö vieäc môùi xaûy ra hoâm qua, neân Phaät noùi chuùng ta luaân hoài sinh töû khoâng phaûi moät laàn maø ñaõ traûi qua bieát bao nhieâu laàn roài. Do ñoù trong chuùng ta noù chöùa ñöïng, tích luõy nhöõng chuûng töû nghieäp cuûa quaù khöù, chôù khoâng maát. Sau naøy caùc thaày Tyø-kheo keát taäp laïi nhöõng baøi giaûng cuûa Phaät veà ñôøi quaù khöù cuûa Ngaøi cuõng nhö cuûa caùc ñeä töû thaønh hai boä kinh goïi laø Boån Sanh vaø Boån Söï. Kinh Boån Sanh noùi veà cuoäc ñôøi Ngaøi, coøn kinh Boån Söï noùi veà cuoäc ñôøi caùc ñeä töû.

Ngaøy nay chuùng ta ñöôïc thaân ngöôøi, dó nhieân moãi ngöôøi tích luõy nghieäp khaùc nhau, cho neân taâm tö, nguyeän voïng, khaû naêng cuõng khaùc nhau, khoâng ai gioáng ai heát. Theo ñaây thì bieát neáu khi thaân naøy hoaïi, chuùng ta vaãn tieáp tuïc thoï thaân sau theo nghieäp mình ñaõ gaây taïo trong ñôøi naøy, chôù khoâng maát. Thaân sau ñoù hoaëc tieáp tuïc laøm ngöôøi hay vaøo ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, hoaëc leân caùc coõi laønh hôn nhö trôøi v.v… ñeàu tuøy thuoäc vaøo nghieäp hieän taïi ñaây. Do ñoù voøng luaân hoài khoâng coá ñònh, tuøy theo nghieäp duyeân mình taïo trong ñôøi naøy.

Hieän giôø chuùng ta ñöôïc laøm ngöôøi nhöng thaân sau khoù baûo ñaûm laø ngöôøi. Muoán thaân ngöôøi chuùng ta phaûi laøm sao môùi ñöôïc baûo ñaûm? Phaät daïy, muoán ñôøi sau ñöôïc trôû laïi laøm ngöôøi thì ngay ñôøi naøy phaûi giöõ troøn naêm giôùi. Naêm giôùi laø: khoâng saùt sanh, khoâng troäm cöôùp, khoâng taø daâm, khoâng noùi doái, khoâng uoáng röôïu hoaëc huùt xì ke, ma tuùy, aù phieän v.v…

Giôùi thöù nhaát khoâng saùt sanh laø khoâng ñöôïc gieát ngöôøi baèng caùch töï tay gieát, hoaëc duøng mieäng xuùi baûo ngöôøi khaùc gieát hoaëc thaáy nghe gieát nhau taâm sanh vui thích tuøy hyû, ñoù goïi laø tuøy hyû saùt. Khoâng ñöôïc gieát nhöõng con vaät lôùn. Ñoù laø giôùi thöù nhaát.

Giôùi thöù hai khoâng ñöôïc troäm cöôùp. Ñieàu naøy ai cuõng hieåu heát roài. Giôùi thöù ba khoâng ñöôïc taø daâm, nghóa laø vôï choàng coù gia ñình roài, khoâng ñöôïc ngoaïi tình vôùi keû khaùc. Giôùi thöù tö khoâng ñöôïc noùi doái. Noùi doái laø noùi khoâng ñuùng leõ thaät, coù ba ñoäng cô. Ñoäng cô thöù nhaát do tham neân noùi doái gaït ngöôøi ñeå laáy lôïi veà mình. Ñoäng cô thöù hai do noùng giaän neân maéng ngöôøi laø traâu laø choù cho haû giaän. Ñoäng cô thöù ba do taâm aùc ñoäc, ngöôøi ñoù khoâng phaïm toäi, khoâng loãi laàm nhöng ta vu oan, hoï phaïm toäi naøy toäi kia, ñeå hoï phaûi chòu tuø ñaøy khoå sôû. Toùm laïi noùi doái vì loøng tham, noùi doái vì noùng giaän, noùi doái vì aùc ñoäc thì phaïm toäi. Giôùi thöù naêm khoâng ñöôïc uoáng röôïu maïnh, huùt caùc thöù nhö xì ke, ma tuùy… Toâi noùi röôïu maïnh ñeå giaûn traïch röôïu nheï vaø khoâng ñöôïc uoáng say. Röôïu maïnh khoâng ñöôïc uoáng ñaõ ñaønh, röôïu nheï maø uoáng say cuõng khoâng ñöôïc luoân. Giôùi naøy beân nam deã phaïm hôn nöõ.

Döôùi ñaây toâi seõ noùi nhöõng tai hoïa khi chuùng ta phaïm caùc ñieàu giôùi aáy. Laø ngöôøi, mình quí troïng maïng soáng khoâng gì baèng, vaäy keû khaùc coù maïng soáng, ta cuõng phaûi bieát quí troïng nhö mình. Neáu baây giôø ta saùt phaït maïng soáng cuûa hoï, thì sau naøy phaûi ñeàn traû, hoï khoâng theå naøo boû qua ñaâu. Chuùng ta quí troïng taøi saûn cuûa mình, thì ngöôøi ta cuõng quí troïng taøi saûn cuûa hoï. Neáu ta xaâm phaïm taøi saûn cuûa ngöôøi, nhaát ñònh hoï seõ tìm caùch laáy laïi, khoâng theå traùnh ñöôïc. Chuùng ta quí troïng haïnh phuùc gia ñình cuûa mình, thì cuõng phaûi quí troïng haïnh phuùc gia ñình ngöôøi khaùc. Neáu ta xaâm phaïm haïnh phuùc gia ñình cuûa ngöôøi khaùc, thì seõ coù ngaøy haïnh phuùc gia ñình mình tan naùt. Chuùng ta quí troïng trí tueä thoâng minh, nhöng laïi uoáng nhieàu röôïu thì trí tueä phaûi bò ñaàn ñoän thoâi. Huùt aù phieän xì ke ma tuùy laøm cho mình ñieân cuoàng leân, ñoù laø chuùng ta töï haïi mình trôû thaønh ngöôøi toái taêm muø mòt, khoâng coù höôùng ñi.

Phaät caám chuùng ta khoâng ñöôïc phaïm naêm giôùi khoâng phaûi vì Phaät maø vì chuùng ta. Neáu quí Phaät töû giöõ troøn naêm giôùi baûo ñaûm ñôøi naøy laøm ngöôøi, ñôøi sau trôû laïi laøm ngöôøi toát hôn. Ngöôøi giöõ troøn naêm giôùi nhö theá, ngay baây giôø coù ai daùm pheâ bình anh hay chò ñoù xaáu khoâng? Coøn neáu ngöôøi phaïm moät trong naêm giôùi ñoù coù bò pheâ bình khoâng? Ví duï ngöôøi phaïm toäi aên caép, ai cuõng khinh cheâ. Nhö vaäy nhaân phaåm cuûa chuùng ta naèm ôû troïn trong naêm giôùi aáy. Ñôøi naøy chuùng ta ñuû nhaân phaåm laøm ngöôøi, ñôøi sau laïi ñöôïc tieáp tuïc laøm ngöôøi, khoâng sai chaïy tí naøo. Phaät baûo tu naêm giôùi laø tu Nhaân thöøa Phaät giaùo, töùc ñaïo laøm ngöôøi.

Quí Phaät töû töï xeùt laïi mình hieän giôø ñaõ giöõ troøn naêm giôùi chöa? Neáu chöa thì ñôøi naøy khoâng laø ngöôøi toát vaø ñôøi sau khoâng baûo ñaûm ñöôïc laøm ngöôøi. Vì vaäy Phaät noùi thaân ngöôøi khoù ñöôïc. Neáu quí vò thaáy giöõ troøn naêm giôùi deã thì laøm ngöôøi deã, neáu thaáy giöõ troøn naêm giôùi khoù thì laøm ngöôøi khoù. Nhö vaäy ñeå hieåu caâu noùi thaân ngöôøi khoù ñöôïc laø heát söùc coù yù nghóa.

Bôûi vì naêm ñieàu kieän ñeå ñöôïc thaân ngöôøi chuùng ta giöõ khoâng troøn neân ñôøi naøy khoâng theå laøm ngöôøi toát, ñôøi sau khoù ñöôïc thaân ngöôøi. Trong kinh Phaät noùi roõ laém: Khoâng gieát ngöôøi ñôøi sau tuoåi thoï daøi, khoâng troäm cöôùp ñôøi sau khaù giaû, khoâng taø daâm ñôøi sau ñeïp ñeõ, khoâng noùi doái ñôøi sau noùi naêng löu loaùt, noùi ra moïi ngöôøi ñeàu tin quí, khoâng uoáng röôïu maïnh, uoáng say, khoâng huùt aù phieän xì ke ma tuùy ñôøi sau trí tueä thoâng minh. Nhö vaäy ñôøi sau muoán trôû laïi laøm ngöôøi toát, trong naêm giôùi naøy khoâng theå thieáu giôùi naøo caû.

Coù ai muoán mình soáng dai maø ngheøo khoå khoâng? Ñaâu coù. Soáng dai maø phaûi coù tieàn nöõa. Vì vaäy phaûi giöõ hai giôùi ñaàu. Soáng dai coù tieàn, nhöng xaáu xí coù chòu khoâng? Khoâng. Muoán ñeïp, thì phaûi giöõ giôùi khoâng taø daâm. Ñöôïc thaân ngöôøi soáng dai, giaøu sang, ñeïp ñeõ maø bò caâm ngoïng coù chòu khoâng? Cuõng khoâng, neân phaûi giöõ giôùi khoâng noùi doái thì ñôøi sau noùi naêng môùi löu loaùt, ñöôïc moïi nguôøi tin quí. Baây giôø ñöôïc soáng laâu, giaøu sang, ñeïp ñeõ, noùi naêng löu loaùt maø ñaàn ñoän ngu toái coù chòu khoâng? Khoâng luoân, vì vaäy phaûi ñöøng uoáng röôïu maïnh, ñöøng uoáng say, ñöøng huùt aù phieän, xì ke ma tuùy. Ngöôøi naøo muoán mình ñöôïc troïn veïn nhö theá thì phaûi giöõ troøn naêm giôùi.

Hieän ñôøi chuùng ta giöõ troøn naêm giôùi xöùng ñaùng ngöôøi con Phaät, ñôøi sau trôû laïi laøm ngöôøi toát hôn. Ñoù laø quí Phaät töû bieát tu, chôù khoâng phaûi tu laø tôùi raèm, ba möôi ñi chuøa saùm hoái, maø veà nhaø vaãn tieáp tuïc laøm caùc vieäc xaáu, phaïm giôùi, laøm khoå luïy cho mình cho ngöôøi. Nhö vaäy khoâng goïi laø tu. Phaät daïy laøm ngöôøi khoù neân chuùng ta muoán ñôøi sau ñöôïc laøm ngöôøi toaøn veïn thì phaûi coá gaéng thöïc haønh y theo lôøi Phaät daïy, coá gaéng giöõ naêm giôùi caám. Neáu khoâng nhö theá thì khoâng xöùng ñaùng laø ñeä töû Phaät.

Trong kinh Phaät coù daïy: Nhö moät boïng caây noåi treân maët bieån, theo soùng gioù troâi giaït khaép nôi. Coù con ruøa muø naèm döôùi ñaùy bieån, moät traêm naêm môùi troài ñaàu leân moät laàn. Nhö vaäy thöû hoûi chöøng naøo con ruøa môùi gaëp boïng caây? Phaät noùi thaân ngöôøi maát roài, ñöôïc trôû laïi cuõng khoù nhö con ruøa muø gaëp boïng caây. Taïi sao? Chuùng ta cöù kieåm laïi xem mình coù giöõ troøn naêm giôùi khoâng, neáu khoâng troøn laøm sao trôû laïi thaân ngöôøi ñöôïc. Nhìn khaép trong theá gian, coù maáy ngöôøi giöõ troøn naêm giôùi. Vì theá ngöôøi maát thaân naøy phaûi rôi vaøo choã toái taêm nhieàu hôn ñöôïc trôû laïi laøm ngöôøi. Neân noùi ñöôïc thaân ngöôøi raát khoù.

Chuùng ta coù phöôùc duyeân lôùn môùi gaëp Phaät phaùp. Phaät daïy chuùng ta tu ñeå baûo veä thaân hieän taïi toát ñeïp, ñuùng phaåm haïnh con ngöôøi, roài ñôøi sau trôû laïi laøm ngöôøi toát hôn, an laønh hôn. Nhaân quaû theo nhau nhö vaäy. Chuùng ta thöû töôûng töôïng trong moät xoùm, moät laøng ai cuõng giöõ naêm giôùi heát thì xoùm laøng ñoù coù ñöôïc bình an khoâng? Raát bình an. Ñi ñaâu queân ñoùng cöûa khoâng sôï troäm caép, cuõng khoâng nghi baäy baï ai, moïi ngöôøi cuøng tin töôûng vui veû vôùi nhau. Ñoù laø ta tu cho baûn thaân mình toát, roài caû xoùm laøng toát, xaõ hoäi toát, quoác gia toát. Ñoù laø toâi noùi roõ con ñöôøng tu cuûa Phaät töû, keát quaû hieän taïi vaø ngaøy mai khoâng khaùc nhau, cho neân taát caû phaûi raùng tu, ñöôïc vaäy môùi xöùng ñaùng laø con Phaät.

Coå ñöùc duøng ví duï naøy ñeå noùi ñöôïc thaân ngöôøi raát khoù:

            Thieân nieân thieát thoï khai hoa dò,

            Nhaát thaát nhaân thaân vaïn kieáp nan.

Dòch:

            Ngaøn naêm caây saét troå hoa deã,

            Thaân ngöôøi maát ñi ñöôïc laïi khoù.

Chuyeän caây saét troå boâng vaäy maø coøn deã, chôù thaân ngöôøi maát ñi tìm laïi raát khoù. Khoù hôn caây saét troå hoa nöõa. Chuùng ta thaáy ñöôïc thaân ngöôøi laø raát khoù. Tröôùc kia coù leõ mình cuõng ñaõ tu haønh tích luõy toát phaàn naøo, neân ñôøi naøy môùi ñöôïc laøm ngöôøi, ñöôïc nghe Phaät phaùp. Theá nhöng coù nhöõng ngöôøi ñöôïc laøm ngöôøi roài laïi töï huûy hoaïi thaân naøy, coù phaûi saùng suoát khoâng? Nhö töùc giaän ai lieàn töï töû, vì nghó laøm nhö vaäy cho heát khoå caùi ñôøi naøy. Song hoï ñaâu ngôø chaúng nhöõng khoâng heát, maø coøn khoå hôn nöõa. Taïi sao? Vì nhö trong kinh “Töù thaäp nhò chöông” Phaät daïy, nhö con traâu moãi khi bò chuû troøng aùch voâ coå baét keùo xe. Noù gheùt caùi aùch, neân hoâm naøo chuû nhaø khoâng ñeå yù, noù duøng söøng cuûa mình quaät cho gaõy caùi aùch ñi. Vì noù nghó caùi aùch ñoù gaõy thì khoûi keùo xe nöõa, nhöng khoâng ngôø gaõy aùch cuõ oâng chuû laøm aùch môùi coøn chaéc hôn. Phaät noùi chæ khi naøo heát laøm traâu thì heát keùo xe, coøn laøm traâu duø beû maáy caùi aùch cuõng khoâng khoûi kieáp keùo xe.

Cuõng vaäy, chöøng naøo chuùng ta heát nghieäp khoå, nghieäp xaáu thì ñöôïc an laønh töï taïi, chôù huûy hoaïi thaân naøy khoâng phaûi laø nhaân an laønh töï taïi ñaâu. Bieát theá khi gaëp nghòch caûnh, chuùng ta phaûi raùng tu ñeå chuyeån, chôù khoâng neân lieàu lónh töï haïi ñôøi naøy nhö theá. Ñöôïc thaân ngöôøi laø quí, neân chuùng ta phaûi gìn giöõ baûo veä khoâng neân huûy hoaïi. Trong nhaø Phaät caám khoâng ñöôïc töï saùt, maø phaûi soáng vöôït qua moïi thöû thaùch khoù khaên ñeå laøm ñieàu lôïi ích cho mình, cho moïi ngöôøi. Ñoù laø tinh thaàn khoâng phaïm giôùi saùt sinh cuûa ñaïo Phaät.

Keá ñeán Phaät noùi Phaät phaùp raát khoù nghe, Taïi sao? Coù hai lyù do:

Thöù nhaát, ngöôøi sanh treân ñôøi naøy ñöôïc gaëp, ñöôïc nghe Phaät phaùp thaät laø raát khoù. Bôûi coù ngöôøi caû ñôøi khoâng bieát ñeán hai chöõ Phaät phaùp, hoaëc coù nhöõng ngöôøi ñöôïc nghe laïi khoâng hieåu, neân noùi khoù nghe. Taïi sao Phaät phaùp ñöôïc nghe maø khoâng hieåu? Bôûi vì Phaät phaùp noùi leõ thaät, chæ leõ thaät cho chuùng ta maø mình soáng trong aûo töôûng quaù nhieàu, neân khoâng theå tieáp nhaän ñöôïc söï thaät aáy.

Ví duï quí vò coù chaáp nhaän thaân mình nhô nhôùp khoâng? Thaàm nhaän thoâi, nhöng neáu ra ngoaøi ai pheâ bình anh hay chò naøy nhô nhôùp hoâi haùm quaù, chòu khoâng noåi thì mình noåi saân cöï ngöôøi kia lieàn. Phaät noùi thaân naøy laø ñaõy da hoâi thoái, maø mình laïi thaáy noù quí, noù ñeïp, nhö vaäy khoâng phaûi soáng vôùi aûo töôûng laø gì? Töôûng mình saïch, töôûng mình ñeïp, töôûng mình quí neân nghe noùi dô, xaáu chòu khoâng noåi neân saân si lieàn. Caøng saân si thì caøng thaáy xaáu hôn, chôù ñaâu caõi chaùnh cho caùi nhô nhôùp aáy ñöôïc.

Coù nhöõng vieäc heát söùc nhoû nhöng toâi thaáy raát hay. Hoâm ñoù thaáy moät thaày moùc trong loã muõi ra moät cuïc, toâi hoûi cuïc gì? Thaày aáy noùi cuïc cöùt muõi. Toâi hoûi theâm neáu trong loã tai moùc ra thì goïi caùi gì? Ñaùp cöùt raùi. Nhö vaäy caû caùi ñaàu mình toaøn cöùt khoâng sao? Theá thì noù ñeïp choã naøo, quí choã naøo, khoân choã naøo? Töø treân xuoáng döôùi ñeàu laø ñoà boû heát, vaäy maø ta töôûng quí, töôûng ñeïp, nghe ai pheâ phaùn moät chuùt noåi töùc leân lieàn. Thaät buoàn cöôøi, thaät toäi nghieäp!

Cho neân khi Phaät saép thaønh ñaïo, boïn ma vöông giaû thaønh thieáu nöõ ñeïp tôùi quyeán ruõ Ngaøi trôû veà theá gian, Phaät lieàn quôû: “Ñaõy da hoâi thoái haõy ñi, ta khoâng duøng”. Chuùng xaáu hoå töï boû ñi. Ñöùc Phaät nhìn töôøng taän, thaáy roõ leõ thaät, noùi ra leõ thaät nhöng vì leõ thaät aáy khoù chòu quaù neân khoâng ai muoán nghe. Phaät phaùp khoù nghe ôû choã ñoù, noù ngöôïc laïi vôùi söï töôûng töôïng, öôùc mô cuûa con ngöôøi. Ai cuõng muoán ñöôïc khen, ñöôïc ñeïp, ñöôïc taùn thaùn saïch seõ thôm tho… Neáu mình thaät saïch seõ thì maáy haõng xaø boâng thôm, daàu thôm eá heát. Töï ta thôm roài, ñaâu caàn gì noù, coøn duøng tôùi daàu thôm laø bieát mình khoâng thôm khoâng saïch. Vaäy maø ta cöù queân, töôûng mình thôm laém, ai ñi ngang cuõng thích, ñoù laø aûo giaùc chôù thöïc teá khoâng phaûi theá. Thaät ra con ngöôøi soáng vôùi aûo töôûng quaù nhieàu, neân Phaät noùi leõ thaät chæ thaúng leõ thaät cho chuùng ta ñöøng laàm. Ngöôøi naøo thaáy ñuùng leõ thaät thì bôùt cao maïn, coøn soáng vôùi aûo töôûng deã sanh ra töï cao, ngaïo maïn, ñoù laø leõ thöôøng.

Con ngöôøi thöôøng mô töôûng soáng dai, moät traêm tuoåi, hai traêm tuoåi môùi vöøa yù. Hoài xöa maáy oâng vua coøn tham nöõa, khi baù quan voâ chaàu ñeàu chuùc vaïn tueá, nghóa laø soáng tôùi muoân naêm. Baây giôø chuùng ta chuùc Teát vôùi nhau, cao laém laø baù nieân töùc traêm naêm thoâi. Giaû söû ai ñoù trôù treâu chuùc anh chò sang naêm cheát, quí vò chòu khoâng? Chaéc ñuoåi ra khoûi nhaø lieàn.

Beân Nhaät coù moät Thieàn sö ñöôïc nhaéc tôùi maõi. Hoâm aáy ngaøy Teát ñaàu naêm, Phaät töû ñeán ñaûnh leã chuùc teát Ngaøi xong, Ngaøi chuùc laïi theá naøy: Toâi chuùc cho gia ñình anh, oâng noäi cheát, baø noäi cheát, cha cheát, meï cheát, con cheát, chaùu cheát. Ngöôøi ñöôïc chuùc ngaïc nhieân khoâng hieåu sao oâng thaày chuùc caùi gì kyø laï vaäy, chuùc nhö truø ruûa toaøn gia quyeán ngöôøi ta. Nhöng Thieàn sö giaûi thích: Toâi chuùc nhö  vaäy laø haïnh phuùc cho gia ñình anh ñoù chöù! Bôûi vì coù khi oâng noäi coøn, baø noäi coøn maø chaùu cheát thì ñoù laø baát haïnh. Toâi chuùc theo thöù töï, oâng noäi cheát tröôùc roài tôùi cha, con, chaùu, chaét. Nhö vaäy laø toát quaù, haïnh phuùc quaù roài, taïi sao laïi khoâng chòu?

Chuùng ta coù beänh hay troán söï thaät. Nghe cheát laø chöôùng tai lieàn khoâng chaáp nhaän, nhöng ñoù laø leõ thaät. Coù phaûi leõ thaät khoù nghe khoâng? Bôûi theá ngöôøi xöa hay noùi “Trung ngoân nghòch nhó”, töùc lôøi noùi thaät thì traùi loã tai. Taïi vì mình soáng trong aûo töôûng quaù nhieàu, mô öôùc quaù nhieàu neân nghe noùi thaúng thì buoàn, chòu khoâng noåi.

Chaúng nhöõng Phaät noùi cuoäc ñôøi voâ thöôøng, maø coøn noùi maïng soáng cuûa mình trong hôi thôû nöõa kìa. Neáu ñaàu naêm Phaät töû ñöôïc huynh ñeä tôùi chuùc “Toâi chuùc anh chò maïng soáng trong hôi thôû”, quí vò chòu noåi khoâng? Chaéc chòu khoâng noåi. Moät ngaøy coøn khoâng chòu huoáng nöõa trong hôi thôû, nhöng ñoù laø leõ thaät. Thôû ra maø khoâng hít vaøo laø cheát chôù sao, ñoù laø leõ thaät taïi sao chuùng ta laïi khoâng chòu? Cho neân Phaät phaùp khoù nghe laø vì vaäy.

Chuùng ta ñaõ coù duyeân gaëp Phaät phaùp roài, phaûi raùng nghe nhöõng leõ thaät aáy ñeå phaù caùi chaáp aûo töôûng cuûa mình, khoâng coøn laàm laãn nöõa. Bieát ñuùng nhö thaät veà baûn thaân, veà maïng soáng cuûa con ngöôøi, ta khoâng bò aûo töôûng laøm môø toái, khi aáy vieäc tu raát deã daøng.

Nhö vaäy khi ñaõ ñöôïc thaân ngöôøi, chuùng ta phaûi laøm gì? Bieát raèng thaân ngöôøi khoù ñöôïc maø ngaøy nay mình ñöôïc roài, ñoù laø raát quí. Quí thì laøm sao? Kieám thuoác tröôøng sanh cho noù soáng dai phaûi khoâng? Hay duøng taát caû caùc chaát taåm boå cho noù traùng kieän hoaøi? Khoâng phaûi. Chuùng ta bieát ñöôïc thaân ngöôøi laø ñieàu raát khoù, neân khi ñaõ ñöôïc phaûi söû duïng sao cho höõu ích ñoái vôùi baûn thaân, vôùi moïi ngöôøi xung quanh. Nhö vaäy môùi xöùng ñaùng vôùi giaù trò khoù ñöôïc cuûa noù. Chaúng leõ ñöôïc thaân ngöôøi roài, ta cöù ñeå troâi qua heát moät ñôøi, sau maát ñi khoâng chaéc trôû laïi laøm ngöôøi thì uoång bieát maáy. Vì vaäy mình phaûi laøm sao cho cuoäc soáng ngaøy caøng toát ñeïp, laøm sao moïi ngöôøi chung quanh ñeàu quí meán. Ñoù laø chuùng ta bieát duøng thaân naøy, chôù quí vò chæ lo aên, lo nguû, lo maëc, lo choã ôû… lo ñaõ ñôøi roài ngaõ xuoáng cheát, khoâng bieát ñi veà ñaâu, coù ñaùng tieác khoâng?

Nhieàu vò töôûng laøm lôïi ích cho mình cho ngöôøi laø laøm giaøu, coù nhieàu tieàn. Khoâng phaûi vaäy. Vôùi taâm luùc naøo cuõng muoán ñem laïi söï toát ñeïp cho mình, cho ngöôøi thì soáng trong hoaøn caûnh naøo ta cuõng laøm ñöôïc. Ví duï thaáy baø cuï baûy taùm möôi tuoåi qua ñöôøng, xe coä daäp dìu cuï khoâng daùm qua, chuùng ta chæ caàn daét tay ñöa baø qua ñöôøng. Ñoù laø toát, laø coù phöôùc roài. Vieäc laøm naøy ñaâu ñoøi hoûi phaûi coù tieàn, chæ moät chuùt coâng thoâi cuõng ñuû coù phöôùc. Gaëp moät ñöùa treû ñi hoïc, chaïy chôi vaáp teù, chuùng ta ñôõ noù leân, phuûi quaàn aùo saïch, ñaâu toán coâng bao nhieâu maø laïi laø moät haønh ñoäng toát. Thaáy ngoaøi ñöôøng ngöôøi ta boû raùc dô, mình löôïm vaøo ñoát hoaëc choân, ñoù laø haønh ñoäng toát. Khoâng caàn ai bieát, ai khen, moãi ngaøy mình ñeàu laøm ñeïp cho baûn thaân, laøm ñeïp cho xaõ hoäi, ñoù laø ta kheùo tu, kheùo söû duïng thaân naøy.

Ñoàng thôøi ñoái vôùi thaân, mieäng, yù cuûa mình, chuùng ta laøm ñöôïc vieäc gì coù lôïi chung cho moïi ngöôøi thì laøm. Mieäng noùi nhöõng lôøi toát khieán moïi ngöôøi an vui. YÙ nghó tôùi tình thöông, hyû xaû, nghe lôøi phieàn traùch chöûi ruûa, mình ñeàu boû qua khoâng giaän. Thaân giuùp ñôõ ai ñöôïc vieäc gì ñeàu vui veû laøm khoâng neä khoù nhoïc. Ñoù laø ngöôøi kheùo duøng thaân taïm bôï naøy, khoâng ñeå uoång phí. Neáu khoâng nhö vaäy duø ta aên ngon maëc ñeïp maáy, tôùi chöøng nhaém maét thaân naøy cuõng trôû thaønh thaây thoái maø thoâi, coù giaù trò gì?

Theá neân khi coøn soáng, chuùng ta coá gaéng söû duïng thaân cho coù lôïi ích, khoâng taïo toäi loãi vöøa ñeå toát ñeïp cho baûn thaân vöøa laøm göông cho moïi ngöôøi noi theo. Coù theá ñôøi sau ñöôïc trôû laïi laøm ngöôøi, ñöôïc thaân toát ñeïp vaø phöôùc ñöùc nhieàu hôn nöõa. Muoán theá ta phaûi gìn giöõ thaân mieäng yù, khoâng laøm nhöõng ñieàu sai laàm, luoân luoân laøm ñieàu toát ñeïp, ñoù laø ngöôøi kheùo tu. Bôûi vaäy phaûi giöõ troøn naêm giôùi, ñöøng ñeå thieáu soùt ñôøi sau seõ khoâng ñöôïc laøm ngöôøi toát ñeïp troïn veïn. Ñoù laø ngöôøi bieát lo cho mình. Vò naøo cao caû hôn nöõa neân lôïi duïng thaân naøy coá gaéng ngaøy ñeâm tu haønh, sao cho sôùm thöùc tænh, sôùm giaùc ngoä. Ñoù laø tieán leân vöôït hôn thaân ngöôøi ôû mai sau nöõa.

Toâi duøng moät ví duï ñeå laøm saùng toû hôn ñieàu naøy. Nhö ngöôøi ra bieån, gaëp soùng to gioù lôùn, thuyeàn bò ñaùnh chìm. Baáy giôø ngöôøi aáy bôi loäi moät ñoåi gaàn ñuoái, boãng döng gaëp moät khuùc caây muïc troâi lôø ñôø treân maët nöôùc. Ngöôøi aáy lieàn oâm khuùc caây muïc neân khoûi cheát ñuoái. Nhöng khi ñöôïc khuùc caây muïc roài, ngöôøi aáy phaûi laøm sao? Phaûi tìm caùch baùo cho thuyeàn beø ñi gaàn hay, hoï cöùu hoaëc neáu gaàn bôø thì möôïn khuùc caây muïc ñoù loäi vaøo bôø. Nhö vaäy khuùc caây muïc laø höõu ích. Ngöôïc laïi oâm ñöôïc khuùc caây muïc, möøng khoûi cheát chìm roài cöù oâm noù hoaøi, khoâng nhôø ai tieáp cöùu hoaëc khoâng loäi vaøo bôø, keát quaû seõ ra sao? Khi khuùc caây raõ, ngöôøi aáy phaûi cheát thoâi. Vôùi ngöôøi nhö theá khuùc caây muïc kia troïn chaúng coù lôïi ích gì.

Khuùc caây muïc duï cho thaân naøy, chuùng ta nhôø noù maø soáng laøm vieäc naøy vieäc kia. Ta nöông noù ñeå laøm taát caû ñieàu toát, chôù khoâng neân oâm giöõ, baûo veä noù nhö keû oâm khuùc caây. Ngaøy naøo noù raõ muïc thì uoång ñi moät ñôøi voâ ích. Ñoù laø choã thieát yeáu trong vieäc öùng duïng tu haønh.

Phaät phaùp khoù nghe, maø chuùng ta ñaõ ñöôïc nghe thì phaûi laøm sao? Ngöôøi thieáu phöôùc duyeân ít coù cô hoäi nghe phaùp, cuõng nhö ít coù cô hoäi gaëp chö taêng giaûng daïy Phaät phaùp. Baây giôø ñöôïc gaëp, ñöôïc nghe chuùng ta phaûi bieát traân quí phaùp, nghe roài tö duy cho kyõ xem lôøi Phaät daïy, chö taêng daïy coù ñuùng khoâng. Neáu nghe vaø suy gaãm bieát roõ laø ñuùng thì chuùng ta phaûi thöïc haønh. Ñoù laø tu.

Nghe giaûng kinh thuyeát phaùp khoâng gioáng nhö ñi nghe nhaïc hoaëc coi caûi löông ñaâu. Ta khoâng caûm thaáy vui oà aït moät chuùt roài heát, maø noù raát thaâm traàm. Chuùng ta phaûi suy gaãm, nhaän ñònh môùi hieåu, môùi thaáy caùi hay cuûa phaùp. Töø ñoù aùp duïng thöïc haønh, ta môùi thaáy giaù trò vaø lôïi ích thieát thöïc cuûa giaùo phaùp. Thöïc haønh goïi laø tu. Vò naøo hoïc Phaät hoäi ñuû ba ñieàu kieän treân, nghe phaùp, bieát suy gaãm ñuùng vaø thöïc haønh, baûo ñaûm vò aáy laø ngöôøi Phaät töû chaân chính, seõ tu tieán chôù khoâng bao giôø luøi. Ñöôïc theá chaéc chaén quí vò seõ thoaùt khoûi nhöõng ñau khoå trong hieän taïi vaø mai sau.

Cho neân trong nhaø Phaät daïy tam tueä hoïc laø Vaên, Tö, Tu. Vaên laø ñöôïc nghe, tö laø suy gaãm, suy ngaãm roài tu. Phaät khoâng baét buoäc ai nghe Ngaøi daïy roài tin lieàn, maø phaûi suy gaãm, thaáy ñuùng môùi tin môùi thöïc haønh. Keá ñeán, chuùng ta nghe, hieåu, thöïc haønh, roài phaûi theâm caùi taâm nöõa. Phaûi coù taâm ham tu, muoán chuyeån hoùa nhöõng gì xaáu dôû thaønh hay toát. Nhöõng gì mình thaáy hay, ñuùng neân thöïc haønh vaø khuyeân baïn beø, gia ñình cuøng hoïc cuøng hieåu, cuøng thöïc haønh theo. Ñöôïc nhö vaäy vöøa coù lôïi cho gia ñình mình, vöøa coù lôïi cho nhöõng ngöôøi chung quanh. Nhö theá môùi ñuùng vôùi tinh thaàn töï lôïi, lôïi tha cuûa ñaïo Phaät. Khoâng neân haøi loøng vôùi keát quaû cuûa rieâng mình, roài giaáu khoâng cho ai bieát nöõa, ñoù laø taâm ích kyû khoâng toát.

Toùm laïi, Phaät töû phaûi thöïc hieän hai boån phaän: Thöù nhaát, mình nghe suy gaãm roài tu. Thöù hai, ñem caùi nghe hieåu cuûa mình truyeàn baù, chæ daïy laïi cho huynh ñeä cuøng nghe, cuøng hieåu. Ñoù môùi ñuùng laø ngöôøi Phaät töû chaân chính bieát töï lôïi, lôïi tha, laøm toát boån phaän cuûa ngöôøi tu Phaät.

Thaät ra tu theo ñaïo Phaät khoâng khoù maø khoù laø taïi chuùng ta khoâng can ñaûm thoâi. Ví duï Phaät töû naøo lôõ ghieàn röôïu, baây giôø nghe noùi caám uoáng röôïu töï nhieân thaáy tu khoù quaù, laøm sao boû ñöôïc ñaây? Nhöng neáu vò naøo caû gan boû, khi boû ñöôïc roài môùi thaáy nheï nhaøng. Mình khoâng coøn bò caùi say söa, môø mòt loâi keùo nöõa. Ñoù laø ñaõ giaûi thoaùt moät phaàn, giaûi thoaùt nghieäp nghieän ngaäp troùi buoäc ñoù.

Quí vò töï xeùt xem uoáng röôïu nhieàu ñoäc haïi hay toát laønh. Röôïu laøm cho men gan toån hoaïi, trí tueä môø toái, khoâng coøn bieát phaûi quaáy toát xaáu gì nöõa. Ngöôøi say söa chuyeän toäi loãi taøy trôøi cuõng daùm laøm, tôùi hoài tænh ra thì ñaõ lôõ heát roài, chæ chuoác hoïa ñau khoå maø thoâi. Cho neân thoaùt khoûi nghieäp röôïu laø thoaùt khoûi hieåm naïn, thaân taâm nheï nhaøng khoûe khoaén voâ cuøng. Khi thoaùt ñöôïc roài môùi thöông nhöõng anh em cuøng nghieäp nhö mình. Töø ñoù tìm caùch khuyeân nhuû, ñoäng vieân hoï neân chöøa boû nghieäp röôïu moät caùch maïnh meõ. Vì baûn thaân mình ñaõ boû ñöôïc neân töï tin, thaáy vieäc laøm naøy khoâng phaûi quaù khoù. Neáu ngöôøi naøo can ñaûm, cöông quyeát thì seõ laøm ñöôïc thoâi. Ñoù laø haïnh töï lôïi, lôïi tha naèm trong taàm tay, trong khaû naêng cuûa chuùng ta. Cho neân tu Phaät ñaâu phaûi quaù khoù.

Beân nam naëng nghieäp röôïu, coøn beân nöõ naëng nghieäp noùi doái. Quí coâ, quí baø hay than buoân baùn ngoaøi chôï khoâng noùi doái, khoù quaù. Quí vò ñöøng sôï, ban ñaàu mình noùi thaät giaù, khaùch haøng chöa tin nhöng nhieàu laàn nhö vaäy hoï tin. Khi tin roài hoï mua ngaøy caøng nhieàu, vaø giôùi thieäu ngöôøi khaùc tôùi mua nöõa. Cho neân buoân baùn caøng neân giöõ giôùi khoâng noùi doái môùi phaûi chöù. Ban ñaàu thaáy nhö thieät thoøi, nhöng sau seõ ñöôïc lôïi ích hôn, maø lôïi ích moät caùch chaân chaùnh. Coøn noùi doái löøa gaït ngöôøi, ban ñaàu hoï khoâng bieát coøn mua, ñeán chöøng bieát mình löøa gaït roài, sau khoâng ai daùm tôùi nöõa. Cho neân ngöôøi kheùo tu thaáy nhö bò thieät thoøi maø laïi coù lôïi ích, coøn ngöôøi gian xaûo thaáy nhö ñöôïc lôïi nhieàu nhöng coù ngaøy seõ maát heát. Theá neân quí vò ñöøng ngaïi bò thieät thoøi, chæ ngaïi chuùng ta phaïm giôùi thoâi. Vì phaïm giôùi ñôøi naøy soáng khoâng an oån maø ñôøi sau coøn chòu xaáu hôn nöõa.

Chuùng ta soáng treân ñôøi naøy chæ vaøi chuïc naêm, luïi ñuïi caùi cheát ñuoåi theo sau. Vaäy maø ta khoâng chuaån bò, khoâng lo cho ngaøy mai, cöù taïo toäi thì chöøng cheát tôùi laøm sao trôû tay kòp. Ñoù laø khoân hay daïi? Bieát khoå maø khoâng chuaån bò ñoù laø daïi. Ngöôøi khoân bieát ngaøy mai mình phaûi cheát baây giôø chuaån bò laàn, ñeå sau khi cheát ñöôïc töï taïi, ñöôïc thaân toát ñeïp hôn. Nhö vaäy laø ngöôøi bieát lo xa.

Quí vò giöõ troøn naêm giôùi laøm ñieàu laønh, khi gaàn nhaém maét vui cöôøi ra ñi. Taïi sao? Vì bieát chaéc mình seõ ñöôïc thaân sau toát hôn, töï nhieân thaáy vui, ñaâu coù sôï cheát. Thaân naøy ai cuõng bieát noù baïi hoaïi maø khoâng chòu tu, khoâng chòu chuaån bò, chôø noù hoaïi roài keâu trôøi khoå quaù. Baây giôø bieát thaân baïi hoaïi chuùng ta can ñaûm, chaáp nhaän, roài taïo ñieàu kieän cho ngaøy mai ñöôïc ñeïp ñeõ hôn. Naém chaéc trong tay keát quaû roài thì khi thaân hoaïi ta chæ vieäc móm cöôøi “Thoâi chaøo anh toâi ñi, sau seõ toát hôn. Ñöøng lo”. Coøn khoâng bieát ngaøy mai thaân phaän ra sao, dó nhieân laø hoaûng hoát sôï seät thoâi.

Ñaõ theá nhieàu vò lôùn tuoåi coøn caám ñaàu lo cho con chaùu, lo hoaøi khoâng chòu tu. Sao quí vò khoâng nghó tôùi chöøng mình ra ñi, tuïi noù coù ñöùa naøo chòu ñi theo daãn ñöôøng cho mình khoâng? Chöøng ñoù luûi thuûi ñi moät mình, khoâng bieát thaân phaän ra sao. Chuùng ta khoâng phaûi chæ coù moät ñôøi naøy maø coøn tieáp tuïc nhieàu ñôøi, phaûi raùng laøm sao tieán hôn, tieán tôùi bao giôø thaønh Phaät môùi thoâi. Coù theá môùi xöùng ñaùng laø ñeä töû cuûa Phaät. Sôû dó caùc Thieàn sö gaàn cheát cöôøi laø vì caùc Ngaøi bieát mình khoâng maát caùi cao quí, ñôøi ñôøi sinh ra gaëp Phaät phaùp, tu haønh ngaøy caøng tieán leân, neân môùi vui nhö vaäy.

Toâi mong taát caû quí Phaät töû coù maët ôû ñaây nghe hieåu, suy gaãm vaø öùng duïng tu, ñöøng ñeå uoång coâng phí söùc, nghe phaùp nhieàu maø khoâng laøm ñöôïc gì heát. Phaät töû khoâng theå tu ñöôïc nhieàu nhö Taêng Ni, vì coøn lo söï soáng, baän bòu gia ñình neân moãi ngaøy laøm moät hai ñieàu laønh cuõng toát. Cöù theá moãi ngaøy moät ít, ñeán khi nhaém maét cuõng tích luõy moät soá lôùn, nghieäp laønh aáy seõ daãn quí vò ñi theo ñöôøng laønh. Ñoù laø khoân ngoan, saùng suoát.

Buoåi noùi chuyeän hoâm nay, toâi tha thieát nhaéc taát caû quí Phaät töû nhôù roõ “Thaân ngöôøi khoù ñöôïc”. Chuùng ta ñöôïc roài thì phaûi raùng giöõ gìn cho toát vaø taïo duyeân cho mai sau caøng toát hôn, chöù ñöøng thaû troâi. Phaät phaùp khoù nghe, ngaøy nay chuùng ta ñöôïc nghe roài phaûi nhaän ñònh chín chaén vaø thöïc haønh. Coù thöïc haønh môùi thaáy lôïi ích thieát thöïc, neáu khoâng thöïc haønh duø nghe bao nhieâu kinh, ñoïc bao nhieâu saùch cuõng khoâng ñi tôùi ñaâu heát.

Mong taát caû Phaät töû kheùo söû duïng thaân khoù ñöôïc naøy cho noù xöùng ñaùng. Phaät phaùp khoù nghe naøy maø chuùng ta laõnh hoäi ñöôïc ñeå ngaøy mai tieán leân, khoâng laøm Hieàn Thaùnh ít ra ta cuõng ñöôïc laøm ngöôøi toát hôn ñôøi naøy. Ñoù laø lôïi ích cuûa ngöôøi bieát nghe Phaät phaùp.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM