HOA VOÂ ÖU

(TAÄP-10)

H.T THÍCH THANH TÖØ

TU HAØNH PHAÛI TINH TAÁN

Thöôøng Chieáu - 1994

Hoâm nay laø ngaøy ñaàu cuûa muøa an cö, toâi coù vaøi ñieàu nhaéc nhôû Taêng Ni ñeå quí vò tu haønh ñöôïc taêng tieán. Tröôùc heát toâi noùi veà phaàn an cö, sau nhaéc veà phaàn tu haønh phaûi tinh taán.

Ngaøy xöa chö Taêng Ni thôøi ñöùc Phaät sau khi hoïc hieåu nôi Ngaøi xong, moãi vò ñeàu ñi nôi naøy nôi kia ñeå khaát thöïc giaùo hoùa chuùng sanh, ít khi tuï hoïp laïi moät choã. Vì vaäy coù nhöõng vò môùi thoï giôùi Tyø-kheo hoaëc coøn Sa-di, chöa hieåu ñaïo lyù nhieàu, ñi nôi naøy nôi noï thöôøng xaûy ra nhöõng ñieàu khoâng hay. Do ñoù ñöùc Phaät lôïi duïng ba thaùng muøa möa, keâu goïi taát caû Taêng Ni tuï hoïp laïi töøng nhoùm ôû moãi baûn xöù rieâng, cuøng nhau thuùc lieãm thaân taâm tu haønh. Trong moãi nhoùm coù nhöõng vò tröôûng laõo, hoaëc Taêng hoaëc Ni coù kinh nghieäm tu haønh daøy daën, chòu traùch nhieäm nhaéc nhôû, daïy doã trong nhoùm aáy. Laøm theá naøo sau moãi muøa an cö, Taêng Ni theâm nhieàu coâng ñöùc, xöùng ñaùng laø ngöôøi xuaát gia coù ñaïo haïnh. Vì vaäy ñöùc Phaät raát quan troïng  ba thaùng an cö, bôûi vì trong moät naêm Taêng Ni chæ tuï hoäi laàn naøy, ôû yeân moät choã ñöôïc nghe nhaéc nhôû, daïy baûo chaêm soùc töøng oai nghi cöû chæ nhoû nhieäm, ñoù laø ñieàu heát söùc quí baùu. Cho neân sau muøa an cö tôùi ngaøy töï töù töùc ngaøy maõn haï, chö Taêng Ni môùi caàu thænh caùc baäc tröôûng laõo chæ daïy nhöõng ñieåm sô suaát cuûa mình, nhôø caùc Ngaøi boå tuùc cho.

Qua leã töï töù chö Taêng chö Ni nhaát laø haøng Tyø-kheo, Tyø-kheo-ni ñöôïc theâm moät tuoåi haï, töùc moät tuoåi coâng ñöùc. Neáu Taêng Ni naøo khoâng ñöôïc tuï hoïp moät choã tu haønh trong ba thaùng, coi nhö khoâng coù tuoåi haï. Taïi sao? Vì ñöùc Phaät xem nhö vò aáy khoâng ñuû ñieàu kieän ñeå tu haønh tinh taán neân khoâng ñöôïc nhaän tuoåi haï. Taàm voùc cuûa muøa an cö quan troïng nhö vaäy, do ñoù ngaøy nay chö Taêng Ni cuõng vaãn theo söï saép ñaët tröôùc kia cuûa ñöùc Phaät maø öùng duïng tu taäp trong ba thaùng an cö. Tuy thöïc hieän theo neáp cuõ cuûa ñöùc Phaät, song phaàn lôùn ngaøy nay chuùng ta coù nhieàu duyeân söï phaûi ñi ñaây ñi kia, neân muøa an cö khoâng ñöôïc an oån maáy, ñoù cuõng laø ñieàu thieáu phöôùc cuûa mình. Vì ñi nhieàu thì xao ñoäng nhieàu, xao ñoäng nhieàu thì söï tu khoâng ñöôïc ñaày ñuû, neân khoù tieán. Ñoù laø toâi noùi yù nghóa cuûa ngaøy an cö.

Keá ñeán noùi veà yù nghóa tinh taán cuûa söï tu haønh. Toâi ñaõ nhieàu laàn nhaéc tôùi nhaéc lui vôùi chö Taêng Ni raèng chuùng ta ñi tu khoâng phaûi do cha meï eùp buoäc, khoâng phaûi hoaøn caûnh beân ngoaøi böùc baùch maø do moãi ngöôøi töï yù thöùc, töï tænh giaùc cuoäc ñôøi voâ thöôøng, ñau khoå maø ñi tu. Chuùng ta tìm ñeán vôùi ñaïo ñeå caàu söï an laïc giaûi thoaùt. Theá neân laøm sao ñeå ñöôïc an laïc, laøm sao ñeå ñöôïc giaûi thoaùt, ñoù laø hai muïc tieâu chính maø toaøn theå Taêng Ni, khoâng ai coù theå lô laø ñöôïc.

Tröôùc heát toâi noùi veà nieàm an laïc cuûa söï tu. Toâi coøn nhôù nhöõng naêm ôû Chaân Khoâng, coù moät soá thaày doøng töø Nha Trang, Ñaø Laït vaøo thaêm. Caùc vò hoûi toâi theá naøy: “Taïi sao gaàn ñaây chö Taêng Ni cuõng nhö caùc thaày doøng tu moät thôøi gian roài ra ñôøi khaù nhieàu?” Töø bình daân thöôøng duøng laø “ngöôøi tu ruïng nhö sung”. Vì caây sung khi ra boâng ra traùi raát nhieàu, nhöng thôøi gian sau noù ruïng gaàn heát. Cuõng theá, ngöôøi vaøo chuøa hoaëc nhaø doøng nhieàu nhöng nöûa chöøng laïi boû veà khoâng tu nöõa, taïi sao nhö theá? Toâi traû lôøi: “Bôûi vì hoï khoâng tìm thaáy ñöôïc nguoàn an vui trong ñaïo”.

ÔÛ theá gian ngöôøi ta soáng vui veû laø nhôø höôûng thuï duïc laïc. Vì ñua nhau tìm höôûng duïc laïc neân moãi ngöôøi noã löïc coá gaéng taïo ñieàu kieän cho coù ñuû duïc laïc ñeå höôûng, do ñoù hoï queân ngaøy queân thaùng, cöù lao mình trong duïc laïc. Tuy nhieân, beân caïnh nhöõng keû chaïy theo duïc laïc theá gian, coù nhöõng ngöôøi thöùc tænh bieát duïc laïc laø taïm bôï, khoâng coù giaù trò gì, neân hoï boû ñôøi vaøo ñaïo. Vaøo ñaïo vì chaùn caùi taïm bôï, ñau khoå ôû theá gian. Do ñoù khi vaøo ñaïo, luùc naøo ngöôøi ta cuõng nghó tìm ñöôïc nguoàn an vui. Nhöng raát tieác vaøo ñaïo roài cuõng laån quaån trong nhöõng hình thöùc tu haønh maø khoâng tìm ñöôïc chuùt thuù vui ñaïo lyù naøo neân sau moät thôøi gian hoï thoái taâm Boà-ñeà. Tìm vui maø khoâng ñöôïc caùi vui trong ñaïo neân hoï trôû laïi tìm caùi vui ngoaøi ñôøi. Neân toâi noùi sôû dó hoï thoái taâm laø vì khoâng tìm ñöôïc nguoàn vui trong ñaïo.

Taêng Ni cuõng nhö nhöõng ngöôøi tu ñaïo khaùc nöûa chöøng boû khoâng tu nöõa, ñoù laø vì ñang höùng thuù hay ñang chaùn naûn, ñang buoàn teû vôùi söï tu haønh? Dó nhieân ñang chaùn, ñang buoàn. Bôûi chaùn buoàn neân môùi boû ñaïo. Ngöôøi phaùt taâm tu thì raát ñoâng nhöng ñi nöûa chöøng, hoaëc moät phaàn ba, phaàn tö ñöôøng laïi thoái taâm. Ñoù laø do ñaâu maø ra? ÔÛ ñaây toâi taïm keå nhöõng lyù do thoái taâm cuûa moät soá ngöôøi tu chuùng ta.

Lyù do thöù nhaát, trong khi tu khoâng tìm ñöôïc nguoàn an vui naøo caû. Cöù laån quaån heát thaùng heát naêm khoâng thaáy chuùt vui neân sanh chaùn naûn. Lyù do thöù hai, trong söï tu haønh ña soá nghó tu seõ vui, seõ haïnh phuùc. Nhöng khoâng ngôø vaøo chuøa roài, laâu laâu huynh ñeä cuõng xaûy ra chuyeän phieàn naõo. Haïnh phuùc ñaâu chöa thaáy maø thaáy phieàn naõo nhieàu quaù. Ngöôøi naøy phieàn ngöôøi kia, ngöôøi kia traùch ngöôøi noï, ñi tìm haïnh phuùc maø traùi laïi gaëp phieàn naõo neân ñaâm ra chaùn naûn. Lyù do thöù ba, trong khi tu thieáu tinh taán neân vieäc tu khoâng tieán. Ngoài thieàn moät hai giôø, tieán ñaâu khoâng thaáy maø ñau chaân gaàn cheát. Theâm buoàn nguû nöõa, cöù guïc leân guïc xuoáng hoaøi cho neân muoán thoái lui. Lyù do thöù tö, trong khi tu ai cuõng nghó mình seõ ñöôïc thaày, coâ hay huynh ñeä lôùn hôn vuoát ve an uûi, noùi lôøi nheï nhaøng. Nhöng khoâng ngôø ñöôïc an uûi ít maø bò raày nhieàu. Maát nieàm vui ñöôïc cha meï cöng chieàu an uûi, vaøo chuøa troâng caäy nieàm vui nôi thaày nhöng khoâng ñöôïc neân thoái taâm. Ñoù laø nhöõng lyù do khieán cho ngöôøi tu deã thoái taâm.

Khi tu ñöôïc thaày an uûi, voã veà hay ñöôïc thaày raày la, tröôøng hôïp naøo deã tu tieán? Neáu ngöôøi muoán ñöôïc an uûi voã veà thì toâi nghó neân ôû nhaø vôùi maù chaéc söôùng hôn. Vì maù luùc naøo cuõng cöng, cuõng an uûi mình. Coøn vaøo ñaïo laø luùc naøo cuõng saün saøng chaáp nhaän moïi khoù khoå ñeå tu tieán. Do ñoù chuyeän an uûi voã veà ñoái vôùi ngöôøi quyeát chí tu laø baèng thöøa. Bôûi chuùng ta ñaõ can ñaûm, ñaõ quyeát tu thì khoâng nhö nhöõng ñöùa beù nuõng nòu ñoøi cha meï nuoâng chieàu. Trong nhaø Phaät thöôøng noùi ngöôøi tu laø ngöôøi phi thöôøng, laø thöôïng só xuaát traàn. Xuaát traàn laø ra khoûi saùu traàn, thöôïng só laø baäc, baäc thöôïng ra khoûi saùu traàn. Noùi caùch khaùc laø Boà-taùt ra khoûi saùu traàn. Ñaõ laø thöôïng só thì ñaâu theå yeáu ñuoái, ñaâu theå nuõng nòu nhö nhöõng ñöùa beù con ñoøi cha meï nuoâng chieàu.

Hoài xöa nhieàu vò tu vaøo röøng, leân nuùi, aên traùi caây, uoáng nöôùc suoái, nguû döôùi goác caây, chôù khoâng nhö chuùng ta baây giôø. AÊn thì côm traéng, uoáng thì nöôùc loïc, nguû thì muøng meàn ñaøng hoaøng. Nhö vaäy ñoái vôùi ngöôøi xöa chuùng ta hôn caùc Ngaøi vaät chaát khaù nhieàu, nhöng laïi keùm tinh thaàn quaù xa. Vaäy neân chuùng ta nhôù mình ñaõ quyeát chí laøm ngöôøi xuaát traàn thì ñöøng ñoøi hoûi, ñöøng mong muoán nhöõng thöù taàm thöôøng theo theá tuïc. Chuùng ta neân mong muoán vò thaày cuûa mình laø ngöôøi hieåu ñaïo, ngöôøi thöïc tu. Coù hieåu ñaïo, coù thöïc tu môùi xöùng ñaùng laø thaày cuûa mình.

Trong kinh Trung A-haøm ñöùc Phaät daïy, neáu Tyø-kheo ñeán truï xöù naøo nöông ôû tu haønh, maø nôi ñoù thieáu aên thieáu maëc, thieáu luoân caû giaùo lyù thì töø giaõ ra ñi, khoâng neân ôû laâu. Neáu ñeán choã naøo thieáu aên thieáu maëc maø ñöôïc söï daïy doã, coù giaùo lyù thì cuõng phaûi coá gaéng ôû laïi, khoâng neân ñi. Nhö vaäy giaù trò cuûa ngöôøi tu khoâng phaûi vieäc aên vieäc maëc maø laø giaùo lyù. Quí vò ñaõ coù duyeân ñöôïc ñeán Thieàn vieän hoaëc ôû chung quanh Thieàn vieän, coù cô hoäi nghe giaùo lyù, hieåu giaùo lyù, neân bieát nôi ñaây laø duyeân toát xöùng ñaùng cho mình nöông gaù. Vì vaäy phaûi tinh taán tu haønh, khoâng neân coi thöôøng. Bôûi nhu caàu cuûa ngöôøi tu khoâng phaûi ôû vieäc aên maëc maø laø ôû chaùnh phaùp. Coù chaùnh phaùp chuùng ta môùi bieát ñöôïc höôùng ñi, bieát ñöôøng loái tu haønh. Neáu khoâng coù chaùnh phaùp thì ñôøi tu cuûa mình trôû thaønh troáng roãng, khoâng lôïi ích cho mình, cuõng khoâng lôïi ích cho ai. Cho neân taát caû quí vò tu haønh an oån laø nhôø hieåu ñöôïc chaùnh phaùp. Hieåu ñöôïc chaùnh phaùp roài maø khoâng noã löïc tinh taán tu thì thaät laø ñaùng tieác.

Tinh taán theo tinh thaàn ñöùc Phaät daïy laø luùc naøo chuùng ta cuõng phaûi tinh taán. Coù tinh taán môùi coù khinh an. Neáu khoâng noã löïc, khoâng coá gaéng thì khoù tìm ñöôïc söï an laïc cho mình. Thieàn sö Hoaøng Baù coù maáy caâu keä noùi veà söï tinh thaàn raát hay, “Neáu chaúng moät phen xöông laïnh buoát, hoa mai ñaâu deã ngöûi muøi höông”. Neáu khoâng moät phen chòu caùi laïnh buoát cuûa muøa ñoâng thì khoù höôûng ñöôïc muøi thôm cuûa hoa mai. Chòu ñöôïc caùi laïnh buoát cuûa muøa ñoâng ñeå noùi leân söùc maïnh tinh taán khieán cho chuùng ta queân ñau queân khoå.

Nhö treân toâi ñaõ noùi, ngoài thieàn thaáy ñau nhöùc maø cöù baét ngoài hoaøi neân ngaùn. Hoaëc bò ma nguû laán löôùt hay ma loaïn töôûng quaáy nhieãu lieân tuïc, cöù ngoài haøng phuïc chuùng maõi ñaâm chaùn. Haøng phuïc voïng töôûng vöøa yeân yeân moät chuùt thì guïc leân guïc xuoáng. Heát ñau nhöùc tôùi voïng töôûng, heát voïng töôûng tôùi nguû guïc, laån quaån coù ba chuyeän ñoù thì heát giôø ngoài thieàn, thaønh ra ñaâm chaùn. Ñoù laø vì quí vò chöa noã löïc vöôït qua ñöôïc giai ñoaïn aáy. Ai coù kinh nghieäm trong coâng phu tu seõ thaáy roõ lyù do thoái Boà-ñeà taâm chính töø söï thieáu tinh taán maø ra. Quí vò gaéng noã löïc vöôït qua ñöôïc ñau nhöùc cuûa chaân, vöôït qua ñöôïc caùc loaïn töôûng, vöôït qua ñöôïc buoàn nguû, chöøng ñoù seõ thaáy an laïc ñeán vôùi mình.

Coù höôûng ñöôïc nguoàn an laïc naøy roài môùi thaáy theá gian chöa coù caùi vui naøo saùnh kòp vôùi caùi vui cuûa ngöôøi tu. Ngöôøi ñaõ höôûng ñöôïc nguoàn an laïc trong ñaïo, duø ai níu keùo hoaëc cam keát moïi söï an oån cho hoï ñeå ra ñôøi, hoï cuõng khoâng bao giôø ra. Taïi sao? Bôûi vì hoï ñaõ thaáy caùi vui cuûa theá gian laø traù hình cuûa ñau khoå. Chæ coù vui cuûa ñaïo môùi laø nieàm vui chaân thaät. Song nieàm vui naøy chæ ñeán vôùi nhöõng ai tinh taán tu haønh maø thoâi.

Quí vò nhôù chuùng ta tu laø tu cho mình, chôù khoâng phaûi tu cho thaày. Ngaøy nay Taêng Ni thöôøng tu giuøm cho thaày, cho Phaät chôù khoâng phaûi tu cho mình. Thaày rung chuoâng keâu daäy thì raùng ngoài daäy tu, chôù thaày ñi khoûi laø naèm xuoáng nguû lieàn. Tu nhö theá laø tu giuøm cho thaày, khoâng phaûi tu cho mình. Tu kieåu ñoù duø moät naêm, hai naêm hay caû ñôøi cuõng khoâng bao giôø tieán. Neân nhôù tu laø phaûi coù söùc tinh taán, vöøa nghe tieáng chuoâng laø troåi daäy ngay, khoâng chaàn chôø, khoâng ñôïi keâu reùo gì heát. Ñaâu coù ai ruû hay eùp mình ñi tu, maø baây giôø phaûi keâu phaûi goïi. Coù vò naøo khoâng laïy leân laïy xuoáng ñoøi tu cho ñöôïc, thì baây giôø phaûi laøm boån phaän cuûa mình chöù!

Vì vaäy neáu chuùng ta laø ngöôøi chaân chaùnh xuaát gia, quyeát taâm caàu giaûi thoaùt thì phaûi noã löïc, khoâng ñöôïc chaàn chôø, khoâng ñôïi keâu môøi, nhaéc nhôû, phaûi töï coá gaéng noã löïc. Coù vò thaày naøo muoán quôû phaït ñeä töû hoaøi ñaâu. Sôû dó thaày quôû phaït laø vì mình cheånh maûng, khoâng muoán hoïc, khoâng muoán laøm, khoâng muoán tu. Nguû keâu khoâng muoán daäy, khoâng raày sao ñöôïc. Ñoù laø nhöõng ñieåm yeáu dôû, nhöng thöôøng chuùng ta khoâng chòu nhaän loãi cuûa mình, cöù traùch taïi sao thaày raày mình, phaït mình? OÂng thaày thaâu ñeä töû ñaâu phaûi ñeå raày phaït, maø thaâu ñeä töû voâ ñeå höôùng daãn tu haønh cho ñöôïc keát quaû toát, mai sau noái tieáp ngoïn ñeøn chaùnh phaùp cuûa Phaät toå. Ñaâu ai muoán thaâu ñeä töû ñeå raày, raày chi cho sanh phieàn naõo.

Muïc ñích ban ñaàu cuûa chuùng ta quaù cao thöôïng, nhöng tôùi khi thöïc haønh laïi leách beát, loâi thoâi, buoäc loøng ngöôøi lôùn coù traùch nhieäm phaûi raày phaûi phaït. Bò raày phaït mình ñaâm ra chaùn, nghó sao vaøo ñaïo khoâng thaáy vui, cöù nghe raày phaït hoaøi. Ñoù laø loãi taïi mình maø ra. Neáu moät vò taêng hay ni naøo vöøa nghe tieáng kieång lieàn troåi daäy suùc mieäng röûa maët, chuaån bò ngoài thieàn ngay, thöû hoûi thaày naøo raày ñöôïc? Khi ngoài thieàn ñænh ñaït ngay thaúng, tænh taùo suoát giôø. Luùc coâng taùc, sai ñaâu laøm troøn ñoù, baûo ñaûm traêm phaàn traêm khoâng ai raày mình heát. Vì chuùng ta khoâng coá gaéng, khoâng tinh taán neân thaày môùi quôû phaït. Quôû phaït mình, thaày cuõng ñaâu coù vui.

Nhö vaäy chöõ tinh taán maø chuùng toâi ñeà ra laø tinh taán trong moïi traùch nhieäm thaày giao phoù, chuùng ta phaûi coá gaéng laøm troøn. Tinh taán trong giôø tu, tinh taán trong giôø hoïc, tinh taán chinh phuïc phieàn naõo nöõa. Nghóa laø vöøa coù moät nieäm buoàn nieäm chaùn daáy leân, phaûi tinh taán haøng phuïc lieàn. Haøng phuïc baèng caùch naøo? Neáu khi ñang tu maø gaëp duyeân gì hôi buoàn chaùn, ta nghó thoâi trôû veà ôû vôùi ba vôùi maù khoûe hôn, luùc ñoù phaûi theá naøo? Phaûi töï hoûi laïi ai baét mình ñi tu? Hoài ñi ba maù khoùc khoâng cho, ñeán khi voâ chuøa roài laïi muoán trôû veà. Taïi sao luùc tröôùc anh huøng, baây giôø laïi thaønh keû baïi traän? Nhö vaäy mình ñaâu xöùng ñaùng laø ngöôøi quyeát taâm ñi tu. Nhôø töï nhaéc nhö theá, neân trong loøng maïnh meõ leân, ta coá gaéng vöôït qua ñöôïc taâm traïng buoàn chaùn.

Söï coá gaéng coù ñöôïc laø do ta bieát chinh phuïc phieàn naõo. Nhieàu ngöôøi ôû ngoaøi xaõ hoäi coù ñòa vò chuùt chuùt, khi voâ chuøa tu thaáy sao khoâng ai quí mình. Vì tu sau neân bò nhöõng ngöôøi nhoû tuoåi hôn nhöng tu tröôùc chæ baøy quôû traùch thì naûn, töï nghó sao ñi tu ai cuõng xem mình thaáp. Ñoù laø ñieàu sai laàm. Ñi tu laø xaû phuù caàu baàn, xaû thaân caàu ñaïo. Taát caû nhöõng thöù giaøu sang cuûa theá gian, ta ñeàu boû ñeå trôû thaønh moät baàn taêng hay baàn ni. Xaû thaân caàu ñaïo laø queân thaân ñeå caàu ñaïo. Chuùng ta ngaøy nay aên rau luoäc vôùi nöôùc töông laâu laâu, ñaõ muoán laøm reo roài. AÊn nhö vaày sao chòu noåi, sao tu ñöôïc. Nhö vaäy ñaõ queân thaân vì ñaïo chöa?

Thaân naøy khoâng coù nghóa lyù gì, duø chuùng ta yeâu quí noù bao nhieâu, coù ngaøy cuõng seõ baïi hoaïi. Cöng chieàu trong sung tuùc, nhöng roài cuõng ñöa tôùi keát quaû tan hoaïi. Duøng thaân baïi hoaïi ñeå caàu caùi baát hoaïi, ñoù laø muïc ñích chuû yeáu cuûa ngöôøi xuaát gia, coøn quí thaân baïi hoaïi ñuoåi theo noù maõi seõ khoâng bao giôø ñaït ñöôïc caùi baát hoaïi. Baïi hoaïi laø luaân hoài sanh töû, baát hoaïi laø Nieát-baøn, voâ sanh. Chö Toå ngaøy xöa daùm hy sinh thaân baïi hoaïi naøy ñeå caàu ñaïo giaûi thoaùt, chôù khoâng quí chuoäng noù nhö chuùng ta baây giôø.

Trong giaùo lyù caên baûn cuûa nhaø Phaät noùi caùc phaùp voâ ngaõ. Voâ ngaõ töùc laø khoâng chuû theå. Muoân phaùp ñeàu töø duyeân hôïp, neân khoâng coù caùi gì laø chuû theå. Thaân naøy cuõng do duyeân hôïp neân khoâng coù chuû theå. Ñaõ laø voâ ngaõ duyeân hôïp thì laøm sao giöõ maõi ñöôïc? Hieåu ñöôïc vaäy, chuùng ta tranh thuû duøng thaân taïm bôï voâ thöôøng ñeå caàu caùi xuaát theá chaân thöôøng. Treân ñöôøng tu chuùng ta noã löïc duø khoù khaên maáy cuõng khoâng naûn, khoâng chaùn, mieãn sao moãi ngaøy ñeàu ñöôïc an oån tu haønh, moãi ngaøy ñeàu coù tieán.

Böôùc tieán tuy thaàm laëng beân trong nhöng mình coù thaáy coù bieát, chôù khoâng phaûi caên cöù treân nhöõng hình thöùc beân ngoaøi. Ví duï ngaøy xöa quí vò chöa bieát ñaïo, nghe ngöôøi ta noùi naëng moät caâu thì phieàn naõo caû ngaøy. Baây giôø mình bieát tu roài, nghe noùi naëng moät caâu, ta cuõng coù phaûn öùng nhöng bieát keàm haõm laïi, khoâng ñeå noù loâi keùo mình maát nhieàu thì giôø, sau ñoù buoâng xaû ñi. Ngöôøi bieát buoâng xaû leï laøng mau choùng, ñoù laø ngöôøi tu tieán nhanh. Coøn ngöôøi nghe nhöõng ñieàu traùi tai tuy khoâng noùi ra, nhöng oâm aáp ngaøy naøy thaùng noï ñeå buoàn böïc, than phieàn, khoùc loùc thì tu khoâng tieán chuùt naøo. Vì caùi ñaùng xaû laïi khoâng xaû, ñaùng vöôn leân laïi khoâng vöôn leân.

Ai tu roài maø vaãn coøn coá chaáp nhöõng lôøi cuûa thaày raày hay nhöõng pheâ bình cuûa huynh ñeä, oâm aáp buoàn tuûi maõi laø duyeân côù ñeå loaïn taâm, daãn tôùi thoái Boà-ñeà taâm. Vì vaäy ngöôøi bieát tu laø phaûi bieát xaû, xaû nhöõng phieàn naõo ñeán vôùi mình, vöøa ñeán lieàn xaû. Ñoù laø tinh taán. Coøn neáu oâm aáp chöùa giöõ maõi, ñoù laø khoâng tinh taán. Tinh taán cuûa ngöôøi tu coù nhöõng ñieåm nhö sau:

Thöù nhaát, tinh taán ñeå khaéc phuïc thoùi quen löôøi nhaùt cuûa baûn thaân. Ñang nguû maø nghe kieång thöùc chuùng laø troåi daäy lieàn. Giôø ngoài thieàn duø ñau nhöùc cuõng phaûi coá gaéng, nghóa laø thaân luoân luoân khaéc phuïc. Ñöøng ñeå ma nguû laøm chuû, ñöøng ñeå söï ñau nhöùc chi phoái. Chuùng ta nhôù phaûi laøm chuû noù ñeå vöôn leân. Ñoù laø tinh taán thuoäc veà thaân.

Thöù hai laø tinh taán thuoäc noäi taâm. Noäi taâm chuùng ta thöôøng coù nhöõng ñieåm yeáu tuøy theo moãi ngöôøi. Caùc phieàn naõo dö soùt laïi chuùng ta coá gaéng boû heát, gaït qua moät beân, ñöøng nuoâi döôõng, ñöøng chöùa chaáp chuùt buoàn phieàn naøo trong loøng, taâm hoàn seõ trong saïch. Maø trong loøng khoâng buoàn böïc thì ngoài thieàn taâm raát nheï nhaøng, thanh thaûn. Ngöôïc laïi neáu buoàn giaän ai, ngoài thieàn raát naëng neà. Moät giôø ngoài thieàn laø moät giôø vaät loän vôùi bao nhieâu voïng töôûng. Tu nhö theá raát meät, laøm sao coù nieàm vui noåi.

Ngoài thieàn maø taâm chöa an oån thì chaïy theo voïng töôûng heát giôø khoâng hay. Böõa naøo ít voïng töôûng thaáy thôøi gian döôøng nhö keùo daøi, vì chöa quen vôùi söï vaéng laëng. Chæ ngöôøi ngoài thieàn taâm ñöôïc an ñònh vöõng vaøng, saâu laëng môùi thaáy thôøi gian ngaén, môùi ñoù ñaõ tôùi giôø xaû thieàn roài. Kinh nghieäm cho thaáy ngöôøi naøo ngoài thieàn cöù nhìn ñoàng hoà hoaøi, ñoù laø söùc an ñònh chöa nhieàu. Ngoài thieàn tính giôø ñeå traû nôï, gioáng nhö ngöôøi ñi laøm thueâ, doøm xem heát giôø chöa ñaëng vaùc cuoác veà. Quí vò ngoài thieàn cuõng vaäy, troâng cho heát giôø ñeå xong moät buoåi traû nôï cho thaày, cho Toå.

Neáu ngoài thieàn tinh taán khaéc phuïc ñöôïc moïi thöù phieàn naõo, buoâng xaû heát loaïn töôûng ñieân ñaûo, chæ coøn moät taâm an oån thanh tònh, ñöôïc vaäy seõ thaáy thôøi gian qua mau. Buoåi ngoài thieàn trôû thaønh khinh an, nheï nhaøng. Tu nhö vaäy môùi vui, môùi ham tu chöù! 

Trong noäi taâm chuùng ta coù nhöõng thöù phieàn naõo raát saâu, muoán khaéc phuïc noù thaät khoù chôù khoâng phaûi ñôn giaûn. Nhöõng phaàn noåi caïn, mình deã thaáy neân deã buoâng boû, phaàn chìm saâu khoù thaáy neân khoù buoâng boû. Ví duï nhö ñang ngoài yeân, baát chôït nhöõng nieàm vui noãi buoàn tích luõy ñaâu naêm möôøi naêm veà tröôùc boãng troåi daäy. Ñaây laø nhöõng hình aûnh tieàm taøng trong taâm thöùc chuùng ta töø laâu neân raát khoù buoâng. Boû caùi naøy noù daãn tôùi caùi kia, nhieàu khi meät moûi ta ñaâm ra chaùn naûn.

Ngoaøi ra veà baûn thaân nhö nguû thieáu, aên thieáu chuùng ta cuõng caûm thaáy khoù chòu. Nhöõng nhu caàu ñoøi hoûi cuûa thaân, ñoâi khi laøm phieàn chuùng ta khoâng ít. Vì vaäy Phaät daïy ngöôøi tu phaûi xem thöôøng nhöõng ñoøi hoûi cuûa thaân, thaáy khoâng coù gì quan troïng heát môùi thaéng ñöôïc noù. Taêng Ni neân quaùn chieáu moïi thöù ñeàu laø töôùng voâ thöôøng, baïi hoaïi, coù gì phaûi quan taâm. Ñöøng ñeå nhöõng chuyeän baâng quô gieát maát thì giôø quí baùu trong luùc toïa thieàn.

Nhieàu vò xem buoåi ngoài thieàn nhö bò baét buoäc phaûi laøm, chôù khoâng thaáy ñoù laø thôøi gian quí baùu voâ cuøng. Thaät ra giôø ngoài thieàn laø giôø quí baùu voâ cuøng, vì ñoù laø giôø ñeå chuùng ta nhaän laïi caùi chaân thaät cuûa mình, nhaän laïi hoøn ngoïc voâ giaù coù saün töø laâu, nhöng ta ñaõ boû queân. Thaáy nhö vaäy môùi traân quí, môùi noã löïc trong giôø toïa thieàn. Coøn ngoài cho roài, khoâng phaûi ngoài ñeå thaéng ñöôïc noäi taâm cuûa mình, thì seõ khoâng bao giôø tieán.

Nhôù tôùi giôø ngoài thieàn laø chuùng ta nhôù tôùi giôø phuùt linh thieâng. Caû ngaøy ñeâm hai möôi boán tieáng ñoàng hoà, ta chæ ñöôïc coù maáy giôø quí baùu ñoù neân phaûi raát troïng, raát quí noù. Qua moät phuùt laø tieác moät phuùt. Bôûi vì khi laøm vieäc nhoïc nhaèn, chuùng ta khoù laøm chuû ñöôïc, maét thaáy tai nghe ñuû thöù neân taâm luoân xao ñoäng. Chæ coù giôø ngoài thieàn laø khoâng nhoïc nhaèn veà theå xaùc, khoâng thaáy nghe nhöõng chuyeän beân ngoaøi, ta laøm chuyeân moät vieäc laø chinh phuïc noäi taâm thoâi. Neân giôø ñoù heát söùc quí baùu, quí vò ñöøng xem thöôøng, ñöøng ñeå maát ñi. Ngöôøi naøo bieát traân quí giôø ngoài thieàn, töï nhieân seõ thaáy giaù trò vaø keát quaû cuûa ngoài thieàn, coøn vò naøo cho ñoù laø giôø traû nôï, seõ khoâng bao giôø thaáy ñöôïc giaù trò vaø keát quaû cuûa ngoài thieàn.

Muoán chinh phuïc mình, laøm sao ñöøng ñeå noäi taâm coù nhöõng nieäm sai laàm, ñöøng nghó giôø naøy laø giôø bò baét ngoài thieàn. Phaûi bieát ñoù laø giôø phuùt quí baùu daønh cho mình tu. Nhaát laø buoåi khuya nguû daäy tænh taùo, khí haäu maùt meû, ngoài thieàn laø cô hoäi heát söùc toát ñeå nhaän laïi caùi mình saün coù. Ngöôøi doàn heát taâm löïc trong söï tu, nhaát ñònh seõ ñaït keát quaû khoâng nghi. Coøn ngöôøi caûm thaáy mình bò baét buoäc tu thì ngaøn naêm cuõng khoâng tieán. Do thaáy giôø ngoài thieàn quí baùu neân chuùng ta khoâng daùm xem thöôøng, nhôø ñoù luùc naøo cuõng noã löïc tinh taán. Neáu khoâng thaáy nhö vaäy seõ deã thoái taâm, deã luøi böôùc treân con ñöôøng ñaïo. Ñoù laø leõ thaät.

Neân bieát tinh taán laø söùc maïnh cuûa ngöôøi tu, bôûi vì coù coá gaéng chuùng ta môùi vöôït qua ñöôïc nhöõng khoù khaên. Vöôït qua ñöôïc khoù khaên gian khoå, môùi coù an laïc. An laïc töø thaân cho tôùi taâm. Nhö Thieàn vieän qui ñònh moãi buoåi ngoài thieàn hai giôø ñoàng hoà, nhöng ngöôøi môùi vaøo chuøa ngoài hai giôø khoù hay deã? Chaéc khoâng deã. Noù ñau thaáu xöông. Kinh nghieäm cuûa Taêng Ni taïi Truùc Laâm, coù vaøi vò tôùi giôø sau, ngoài khoùc thuùt thít taïi choã. Laáy laøm laï toâi hoûi, quí vò khoâng daùm noùi nhöùc quaù khoùc, sôï huynh ñeä cöôøi yeáu ñuoái, neân noùi “Con nhôù maù”. Toâi baûo “nhôù maù thì veà”.

Ñieàu ñoù khoâng coù gì laï. Bôûi vì thôøi gian ñaàu ña soá ngöôøi chöa ñöôïc thuaàn thuïc, neân toâi phaûi ñi giaùm thieàn. Toâi giaùm thieàn khoâng ai daùm xaû chaân neân ngoài tôùi chòu khoâng noåi môùi khoùc. Khoùc nhö vaäy, leõ ra thaày töø bi doã hoaëc cho xaû chaân moät chuùt, nhöng toâi laïi laøm ngô, khoâng theøm noùi tôùi, khoùc bao nhieâu thì khoùc. Môùi nghe qua thaùi ñoä ñoù, quí vò cho raèng toâi taøn nhaãn, nhöng thaät ra khoâng phaûi. Nhö toâi ñaõ noùi tu laø xaû thaân caàu ñaïo, ñaõ xaû thaân thì moïi khoù khoå mình phaûi vöôït qua, chôù khoù moät chuùt, khoå moät chuùt caàn ñöôïc vuoát ve an uûi thì xaû caùi gì. Nhieàu khi caøng vuoát ve caùi ngaõ caøng to, noùi gì ñeán xaû thaân. Theá neân toâi hay laøm lô tröôùc nhöõng thöû thaùch khoù khoå cuûa quí vò.

Thaáy moät ñöùa beù khoùc toâi khoâng nôõ boû, neân ñeán an uûi vuoát ve noù, taïi sao thaáy thaày coâ khoùc toâi laïi laøm thinh? Cho neân quí vò phaûi hieåu caùi laøm thinh aáy. Vì ñöùa beù khoâng nguyeän xaû thaân, coøn thaày coâ nguyeän xaû thaân. Vì theá toâi phaûi taïo ñieàu kieän cho quí vò xaû thaân chöù. Neáu vuoát ve laø laøm taêng tröôûng baûn ngaõ, chaúng nhöõng khoâng giuùp maø coøn gaây chöôùng ngaïi theâm cho quí vò. Hieåu vaäy môùi thaáy caùi taøn nhaãn trong nhaø thieàn coù moät yù nghóa raát troïng ñaïi, giuùp cho haønh giaû thöïc hieän ñöôïc baûn nguyeän cuûa mình, chôù khoâng phaûi chuyeän thöôøng.

Töø söï ñau nhöùc chuùng ta chieán thaéng ñöôïc, môùi thaáy an oån, sau ñoù ngoài laâu vaãn bình thöôøng, khoâng khoù khaên nhö buoåi ñaàu. Neáu khoâng coá gaéng vöôït qua giai ñoaïn thöû thaùch naøy thì coâng phu khoâng laøm sao tieán ñöôïc. Coù qua khoù khoå roài môùi tôùi bình yeân, khoâng bao giôø môùi ngoài keùo chaân leân lieàn ñöôïc an vui suoát thôøi. Khoâng coù chuyeän ñoù, taát caû ñeàu phaûi qua giai ñoaïn khoù khoå.

Hoâm roài toâi coù hoûi chuù thò giaû:

- Ñoá chuù tu laø khoå hay vui?

Chuù ñaùp:

- Baïch Sö oâng, tu laø khoå.

- Taïi sao khoå maø chuù vaãn cöù tu?

- Baïch Sö oâng, vì tröôùc khoå maø sau vui.

Traû lôøi nhö vaäy laø cuõng thoâng minh. Bôûi thaät ra khoâng ai môùi tu maø vui lieàn ñöôïc, nhaát ñònh tröôùc phaûi khoå. Töø khoå chuùng ta coá gaéng vöôït qua, sau naøy môùi coù nguoàn vui. Khoâng coù chuyeän an oån sung söôùng tröôùc maø ñi tôùi keát quaû thaønh ñaïo. Ñieàu ñoù ñaõ ñöôïc theå hieän raát roõ qua hình aûnh cuûa ñöùc Phaät. Ngaøi laø moät vò Hoaøng töû, maø khi ñi tu roài nhaát ñònh moät mình tay khoâng vaøo röøng, khoâng nghó tôùi ngaøy mai ñoùi reùt, hieåm nguy theá naøo. Baây giôø quí vò ñi tu xaùch theo moät ñaõy töông ñoái kha khaù, voâ chuøa laïi coù Phaät töû uûng hoä côm nöôùc khoâng thieáu chi. Chæ gaëp moät hai chuyeän phieàn toaùi coûn con thoâi, chòu coøn khoâng muoán noåi.

Ñöùc Phaät nhôø lieàu cheát môùi tìm ñöôïc ñaïo. Nhöng ñaâu phaûi tìm laø thaønh Phaät lieàn, phaûi qua naêm naêm taàm ñaïo, saùu naêm tu khoå haïnh, nhöõng gì ñau khoå Ngaøi ñeàu neám traûi heát. Khoå haïnh tôùi phaûi ngaát xæu döôùi ñaát. Moät Hoaøng töû caàu ñaïo xaû thaân nhö vaäy, coøn chuùng ta laø gì, oâng hoaøng hay oâng noâng phu? Vaäy maø ñi tu coøn ñoøi caùi naøy caùi kia ñuû thöù heát, thieáu moät chuùt khoâng chòu. Nhö vaäy yù nghóa xaû thaân ôû choã naøo? Do ñoù tu hoaøi cuõng khoâng tôùi ñaâu.

Khi qua AÁn Ñoä, tôùi coäi Boà-ñeà, toâi hoài töôûng laïi thaáy quaû thaät ñöùc Phaät gan cuøng mình. Caây Boà-ñeà ôû giöõa röøng, khoâng coù nhaø cöûa xoùm laøng. Xöù AÁn Ñoä laïi nhieàu raén ñoäc, Ngaøi quyeát ñònh ngoài döôùi coäi Boà-ñeà ñeán khi naøo thaønh ñaïo môùi thoâi, cheát soáng gì cuõng khoâng dôøi choã. Töø söï xaû thaân ñoù ñöùc Phaät môùi ñaït ñöôïc ñaïo. Phaûi chi Ngaøi caát caùi thaát trong hoaøng cung, coù ngöôøi haàu haï côm nöôùc ñaày ñuû, tu ba thaùng thaønh Phaät, thì baây giôø chuùng ta ñoøi hoûi tieän nghi laø ñieàu hôïp lyù. Vieän lyù do coù ngöôøi phuïc vuï sung maõn toâi tu môùi thaønh ñaïo. Chính ñöùc Phaät ñaõ hy sinh xaû thaân caàu ñaïo neân môùi ñaït ñaïo, taïi sao ngaøy nay chuùng ta laïi khoâng hy sinh, khoâng gaéng söùc boû thoùi quen taät xaáu cuûa theá gian, ñeå tìm caùi cao sieâu trong ñaïo?

Ñöùc Phaät nhö theá, chö Toå cuõng nhö theá. Chuùng ta thaáy nhö toå Hueä Khaû chaët tay, toå Hueä Naêng giaõ gaïo, toå Truùc Laâm tu haïnh ñaàu-ñaø… Taát caû quí Ngaøi caàu ñaïo ñeàu phaûi xaû thaân heát. Toå Hueä Khaû caàu ñaïo ñöùng suoát ñeâm döôùi tuyeát maø toå Boà-ñeà-ñaït-ma maët laïnh nhö tieàn. Toå ngoài xoay maët vaøo vaùch, ngöôøi ôû ngoaøi ñöùng khoanh tay chôø, Toå coù bieát khoâng? Laøm gì khoâng bieát. Bieát maø vaãn thaûn nhieân, coù phaûi taøn nhaãn khoâng? Nhöng nhö theá cuõng chöa taøn nhaãn maáy, tôùi khi Toå xoay ra thaáy tuyeát leân gaàn tôùi ñaàu goái maø Ngaøi vaãn thaûn nhieân noùi “muoán caàu ñaïo voâ thöôïng Boà-ñeà, ñaâu theå duøng chuùt ít khoå haïnh nhö vaäy maø ñöôïc ö?”

Coøn Luïc Toå tôùi Huyønh Mai hoûi ñaïo, qua cuoäc ñoái ñaùp ban ñaàu, Nguõ Toå thaáy coù khaû naêng laõnh hoäi giaùo lyù neân Ngaøi môùi baûo xuoáng nhaø truø coâng quaû. Xuoáng nhaø truø khoâng bieát oâng tröôûng nhaø truø coù yù gì khoâng maø baét Ngaøi giaõ gaïo suoát taùm thaùng. Luùc ñoù vì quaù oám yeáu, Ngaøi ñöùng treân caùi chaøy nhöng khoâng ñuû söùc cho chaøy caát leân. Neáu laø mình, ta seõ khieáu naïi xin theâm ngöôøi phuï, phaûi khoâng? Nhöng Ngaøi thaáy mình khoâng ñuû löïc laøm cho caùi chaøy caát leân, thì coät theâm cuïc ñaù ngang löng ñeå ñuû söùc caát chaøy, chôù khoâng khieáu naïi. Treo ñaù giaõ gaïo nhö vaäy laâu ngaøy, sôïi daây xieát voâ da thòt lôû loeùt tôùi coù voøi maø ngaøi vaãn khoâng than moät tieáng. Toå vì caàu ñaïo ñaõ xaû thaân nhö theá. Khi Nguõ Toå xuoáng thaáy lieàn noùi: “Con vì caàu ñaïo maø queân thaân ñeán theá sao?”

Quí vò ngaøy nay tôùi Thieàn vieän, nhieàu laém laø laïy vaøi ba laïy xin xuaát gia. Neáu naên næ khoâng ñöôïc thì thoâi veà quaùch cho roài, tu haønh gì maø khoù quaù! Hoaëc hoâm naøo thaày Tri söï saép cho coâng taùc hôi naëng, huynh ñeä khaùc laøm nheï hôn laø baát bình ngay. Khieáu naïi Tri söï baát coâng quaù, baét toâi laøm caùi naøy naëng gaàn cheát, maáy ngöôøi kia laøm nheï… Maáy huynh ñeä coù ai bò thuùi thòt nhö Luïc toå chöa? Chaéc chöa. Vaäy maø coøn thoái taâm thay, huoáng nöõa laø coù!

Chuùng ta môùi thaáy ngöôøi xöa vì ñaïo queân thaân, bôûi queân thaân neân môùi ñaït ñaïo. Coøn mình baây giôø quí thaân quaù neân khoù ñaït ñaïo. Thaät ra ñaïo khoâng phaûi khoù tìm maø vì mình quí thaân, troïng baûn ngaõ quaù cho neân khoâng thaáy ñaïo. Chuùng ta ñaõ quyeát tu thì phaûi nhôù göông cuûa ngöôøi xöa noã löïc tinh taán tu haønh, ñöøng yeáu ñuoái, ñöøng chaàn chôø, ñöøng cheånh maûng, maát bao nhieâu thì giôø quí baùu. Ñoù laø ñieàu heát söùc thieát yeáu.

Tinh taán trong ñaïo laø queân thaân caàu ñaïo, queân taát caû nhöõng thöù vui buoàn phieàn naõo. Xaû boû heát cho thaân taâm thanh tònh thì trí tueä môùi saùng suoát. Coøn thaân taâm bò xaùo troän chao ñaûo hoaøi, trí tueä khoâng bao giôø saùng ñöôïc. Vì vaäy laøm sao trong muøa an cö, moãi vò ñeàu noã löïc tinh taán tu haønh cho troïn muøa an cö. Söùc tinh taán aáy phaûi ñöôïc thöïc hieän lieân tuïc, khoâng ngöøng nghæ thì môùi thaáy ñöôïc keát quaû phi thöôøng cuûa noù. Ñöôïc vaäy toâi tin chaéc nguoàn an laïc seõ ñeán vôùi quí vò, töø ñoù coâng phu khoâng bao giôø thoái chuyeån.

Ñoù laø lôøi nhaéc nhôû cuûa toâi nhaân ngaøy ñaàu muøa an cö. Mong taát caû Taêng Ni coá gaéng noã löïc tu haønh ñeå khoûi uoång phí moät ñôøi xuaát gia cao caû cuûa mình.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM