HOA VOÂ ÖU

(TAÄP-10)

H.T THÍCH THANH TÖØ

PHÖÔNG PHAÙP TU TÒNH ÑOÄ TOÂNG VAØ THIEÀN TOÂNG

Chuøa Long Sôn – Nha Trang - 2002

Hoâm nay ñuû duyeân ban Hoaèng phaùp môøi chuùng toâi veà ñaây giaûng phaùp cho Taêng Ni, Phaät töû nghe. Nhaän thaáy ngöôøi Phaät töû caàn coù nieàm tin chaân chaùnh ñoái vôùi giaùo phaùp, ñoàng thôøi ñeå cho giôùi Taêng Ni hieåu roõ nhöõng phaùp moân Phaät daïy neân toâi seõ noùi veà Phöông phaùp tu Tònh ñoä toâng vaø Thieàn toâng.

Trong nhaø Phaät khoâng coù phaùp choáng ñoái vôùi phaùp naøo, chæ phöông phaùp thöïc haønh khaùc nhau thoâi. Hoâm nay chuùng ta seõ ñoái chieáu giöõa hai phaùp moân Tònh ñoä vaø Thieàn toâng, ñeå nhaän roõ nhöõng ñieåm dò ñoàng cuûa hai phaùp moân naøy.

Phaät töû Vieät Nam tu theo Phaät töø theá kyû thöù 3 ñeán theá kyû thöù 19, ña soá naëng veà tu Thieàn. Nhöng ñeán theá kyû thöù 19, 20 laïi nghieân veà Tònh. Nhö vaäy hai phaùp naøy coù gì gioáng nhau, coù gì khaùc nhau? Chuùng ta phaân tích cho roõ, ñeå khoâng nghó tu Thieàn ñuùng hay tu Tònh ñoä ñuùng. Neáu hieåu laàm chuùng ta deã phæ baùng nhau, choáng ñoái nhau. Ñoù laø ñieàu khoâng toát trong ñaïo.

Tröôùc heát toâi noùi veà phöông phaùp tu Tònh ñoä, coát loõi naèm ôû choã naøo? Chuùng ta ai cuõng bieát roõ phöông phaùp tu Tònh ñoä laø nieäm danh hieäu ñöùc Phaät A Di Ñaø. Nieäm cho ñeán bao giôø nhaát taâm baát loaïn thì khi laâm chung Phaät seõ ñoùn veà Cöïc Laïc, hoaëc thaáy Phaät hieän ôû tröôùc maét. Phöông phaùp naøy raát deã tu, chæ duøng caâu nieäm Phaät chí thaønh seõ ñöôïc keát quaû. Vì vaäy Phaät daïy ngöôøi tu phaùp moân Tònh ñoä phaûi ñuû ba ñieàu kieän: moät laø Tín, hai laø Haïnh, ba laø Nguyeän.

Tín nghóa laø tin chaéc raèng coù coõi Cöïc Laïc caùch theá gian möôøi muoân öùc theá giôùi. Coõi naøy hieän coù ñöùc Phaät A Di Ñaø ñang thuyeát phaùp. Neáu ngöôøi thaønh taâm nieäm tôùi choã nhaát taâm baát loaïn thì Phaät Di Ñaø seõ ñoùn veà coõi Cöïc Laïc. Tin khaúng ñònh nhö vaäy nieäm Phaät môùi coù keát quaû. Caâu Nam-moâ A Di Ñaø Phaät ñaõ heát söùc laø giaûn ñôn, vaäy maø sau naøy coù nhieàu ngöôøi cheá bieán ñôn giaûn hôn nöõa. Chæ nieäm A Di Ñaø Phaät laø ñuû. Ñoù laø moät sai laàm.

Toâi xin neâu ví duï theá naøy, neáu teân cha cuûa chuùng ta laø Nguyeãn Vaên A, coù ngöôøi naøo ñoù keâu Nguyeãn Vaên A, Nguyeãn Vaên A hoaøi, mình giaän khoâng? Keâu teân cha mình sao khoâng giaän ñöôïc? Ñöùc Phaät hieäu A Di Ñaø, ñoù laø teân cuûa Ngaøi. Cöù nieäm A Di Ñaø Phaät hoaøi töùc laø keâu teân Ngaøi, nhö vaäy coù toäi khoâng? Ñoù laø moät nghi vaán ña soá Phaät töû khi bò hoûi ñeàu luùng tuùng. ÔÛ ñaây toâi seõ giaûi thích cho quí vò hieåu roõ.

Teân Phaät laø A Di Ñaø Phaät, tieáng Phaïn laø Amita Buddhda. Chöõ Nam-moâ tieáng Phaïn laø Namo cuõng ñoïc laø Naúng moà, dòch nghóa laø cung kính höôùng veà. Namo Amita Buddha, nghóa laø thaønh taâm höôùng veà ñöùc Phaät A Di Ñaø. Neáu ta nieäm Nam-moâ A Di Ñaø Phaät laø cung kính höôùng veà ñöùc Phaät A Di Ñaø, nhö vaäy coù toäi khoâng? Nhö noùi cung kính höôùng veà oâng Nguyeãn Vaên A, thì ngöôøi ñoù coù giaän ta khoâng? Khoâng. Ñaèng naøy Phaät töû boû hai chöõ cung kính, chæ nieäm A Di Ñaø Phaät, khaùc naøo keâu teân Phaät. Nhö theá voâ tình laøm giaûm loøng cung kính cuûa mình ñoái vôùi ñöùc Phaät. Cho neân Phaät töû ñöøng ñôn giaûn hoùa nhö vaäy.

Xöa nay chuùng ta quen nghe töø luïc töï Di Ñaø, nghóa laø saùu chöõ Di Ñaø. Nam moâ laø hai, A Di laø boán, Ñaø Phaät laø saùu. Hai chöõ ñaàu laø cung kính, boán chöõ sau laø teân. Luùc naøo chuùng ta cuõng thaønh taâm cung kính nieäm Phaät, nhôø vaäy môùi ñi tôùi nhaát taâm baát loaïn. Neáu nieäm ñeå nieäm thì vieäc nieäm Phaät khoâng coù yù nghóa gì caû.

Thöù hai laø Haïnh. Bieát coù coõi Cöïc Laïc, ñöùc Phaät A Di Ñaø ñang giaùo hoaù ôû ñoù, giôø ñaây chuùng ta phaûi tha thieát thaønh taâm nieäm danh hieäu Ngaøi ñeå ñöôïc nhaát taâm baát loaïn. Nhôø taâm tha thieát ñoù, nieäm laâu seõ ñöôïc keát quaû nhaát taâm baát loaïn. Trong kinh Di Ñaø coù caâu: “Hoaëc moät ngaøy, hai ngaøy, ba cho ñeán baûy ngaøy nieäm danh hieäu Phaät A Di Ñaø ñöôïc nhaát taâm baát loaïn, khi laâm chung seõ thaáy ñöùc Phaät A Di Ñaø vaø Thaùnh chuùng hieän ôû tröôùc”. Nieäm Phaät muoán cho keát quaû toát ñeïp phaûi tha thieát, ñi ñöùng naèm ngoài ñeàu nieäm Phaät ñeå cho taâm mình ñöøng nghó töôûng loaïn ñoäng nöõa. Nhö vaäy môùi ñi tôùi choã nhaát taâm baát loaïn. Ñoù laø phaàn Haïnh.

Thöù ba laø Nguyeän. Ngöôøi tu nieäm Phaät luùc naøo cuõng nguyeän ñöôïc vaõng sanh veà coõi Cöïc Laïc, laøm daân ôû coõi Phaät. Nguyeän ñoù caàn phaûi tha thieát thì coâng phu môùi coù keát quaû nhö sôû nguyeän. Ba phaàn Tín, Haïnh, Nguyeän laø caên baûn, coát loõi trong söï tu cuûa phaùp Tònh ñoä. Neáu thieáu moät trong ba phaàn naøy, tu seõ khoâng keát quaû.

Gaàn ñaây nhieàu vò laïi noùi quaù ñôn giaûn raèng ai nieäm Phaät möôøi caâu, khi nhaém maét cuõng ñöôïc Phaät ñoùn veà Cöïc Laïc. Goïi ñoù laø ñôùi nghieäp vaõng sanh, töùc mang nghieäp veà Cöïc Laïc tu tieáp. Ñôn giaûn hoùa khieán cho Phaät töû sanh taâm löôøi bieáng, tu sô sô thoâi. Chöøng naøo gaàn cheát nieäm möôøi caâu thì Phaät ñoùn veà beân aáy. Tu lô mô kieåu ñoù Phaät naøo daùm ñoùn. Noùi theá laø voâ tình laøm cho Phaät töû sanh taâm khinh lôøn, löôøi bieáng.

Kinh Di Ñaø khoâng noùi nhö vaäy. Phaät daïy chuùng ta nieäm Phaät cho tôùi nhaát taâm baát loaïn, chöøng ñoù Phaät môùi ñoùn. Chuùng ta tu ñuùng keát quaû môùi ñuùng, tu khoâng ñuùng keát quaû seõ khoâng ñuùng. Quí vò thöû nghó ngöôøi noùng giaän, tham lam, coøn nhieàu taät xaáu, chæ caàn gaàn cheát nieäm möôøi caâu danh hieäu Phaät laø ñöôïc ñoùn veà Cöïc Laïc, thaät voâ lyù. Taïi sao? Vì Cöïc Laïc laø tònh ñoä, hoaøn toaøn trong saïch thì ñaâu coù chöùa nhöõng chuùng sanh coøn ñaày daãy tham, saân, si. Coøn nghieäp xaáu laøm sao mang veà beân ñoù ñöôïc, ai dung mình? Cho neân toâi hay noùi ñuøa, quí Phaät töû coøn saân nhieàu maø veà Cöïc Laïc, lôõ noåi saân caõi nhau, chöøng ñoù Phaät maát coâng ñöa veà beân naøy nöõa. Vì laøm oâ ueá coõi thanh tònh thì phaûi trôû laïi chôù sao! Muoán sanh veà coõi tònh thì nghieäp cuõng phaûi thanh tònh. Nghieäp coøn xaáu xa nhô nhôùp maø ñoøi veà coõi tònh thì quaù ñaùng, khoù chaáp nhaän ñöôïc. Ñoù laø moät leõ thöïc.

Phaät töû hay coù beänh nieäm Phaät tính chuoãi. Böõa naøy ñöôïc hai chuoãi, ba chuoãi. Ngaøy mai tính theâm boán chuoãi. Tính roài ghi voâ soå, tôùi thaùng trình vôùi thaày. Tính chuoãi ñeå trình maø taâm chöa yeân. Nieäm Phaät nhö vaäy laø chöa ñuùng caùch, chöa ñöôïc. Chuùng ta nieäm Phaät ñöøng nghó tính chuoãi ñeå trình thaày, laøm sao ñi ñöùng naèm ngoài cuõng ñeàu nieäm Phaät. Khi coù vieäc caàn nghó thì nghó, khoâng coù vieäc thì cöù nhôù nieäm Phaät luoân. Nhö vaäy môùi tôùi choã nhaát taâm, ñöùc Phaät môùi hieän ra luùc laâm chung. Nhieàu vò caàm chuoãi nieäm maø tính soá hoaøi, neân cuoái cuøng khoâng coù keát quaû gì.

Chuùng ta tu phaûi thaät tu, tu cho thaønh coâng. Chôù khoâng phaûi tu cho thieân haï thaáy mình tu gioûi. Troïng taâm cuûa nieäm Phaät laø nieäm ñeán nhaát taâm baát loaïn. Taïi sao? Bôûi vì taâm cuûa chuùng ta luoân loaïn ñoäng, ít khi ñöôïc yeân hoaøn toaøn. Neáu coù cuõng moät tí xíu thoâi, roài nghó chuyeän khaùc. Heát nghó chuyeän naøy tôùi nghó chuyeän kia lieân mieân. Taâm chao ñaûo, xao xuyeán ñoù laø taâm taïo nghieäp vôùi naøo laø thöông gheùt, buoàn giaän v.v… Hoaëc nghieäp sanh leân caùc coõi laønh, hoaëc nghieäp ñoïa xuoáng caùc ñöôøng döõ.

Baây giôø muoán cho nghieäp laëng heát thì phaûi laøm sao? Phaûi tin töôûng coù ñöùc Phaät A Di Ñaø, tin töôûng coù coõi Cöïc Laïc. Tin nhö vaäy roài chuù taâm nieäm Phaät khoâng nhôù gì heát. Laâu ngaøy chæ coøn caâu nieäm Phaät, cuoái cuøng caâu nieäm Phaät cuõng laëng luoân. Ñoù laø nieäm tôùi nhaát taâm. Nhaát taâm laø khoâng coøn nieäm thöù hai nöõa. Cuoái cuøng nieäm Phaät cuõng phaûi buoâng, chöøng ñoù môùi thaáy Phaät.

Chuû ñích cuûa phaùp moân naøy laø duøng caâu nieäm Phaät ñeå deïp tröø taâm loaïn töôûng. Taâm loaïn töôûng heát roài goïi laø nieäm Phaät nhaát taâm, luùc ñoù trí tueä saùng suoát hieän tieàn. Cho neân nieäm Phaät tôùi nhaát taâm laø ñi tôùi choã ñònh, töø ñònh phaùt sanh trí tueä. Goác cuûa söï tu laø ñi tôùi thieàn ñònh vaø trí tueä ñeå ñöôïc giaûi thoaùt. Cho neân bieát nhaát taâm cuûa ngöôøi tu nieäm Phaät goïi laø Nieäm Phaät Tam-muoäi, cuõng ñoàng nghóa vôùi choã ñònh cuûa ngöôøi tu thieàn.

Nhö thaáy ngöôøi ñi ngoaøi ñöôøng, vöøa ñi vöøa noùi laåm nhaåm moät mình, chuùng ta baûo keû ñoù ñieân. Ngöôøi tænh taùo saùng suoát coù chuyeän caàn noùi môùi noùi, khoâng thì thoâi. Coøn cöù laåm nhaåm moät mình hoaøi, khoâng phaûi ñieân laø gì? Cuõng theá, chuùng ta khaù hôn moät chuùt khoâng noùi ra mieäng, nhöng noùi thaàm trong buïng. Cöù laàm thaàm noùi naøy noùi kia hoaøi khoâng yeân, nhö vaäy mình coù ñieân khoâng? Neân Phaät goïi laø voïng töôûng ñieân ñaûo. Ñieân ñaûo laø nghó baäy, loän xoän, khoâng coù thöù töï. Nhieàu vieäc khoâng caàn noùi maø cöù noùi, khoâng caàn nghó maø cöù nghó. Ñoù laø vì chuùng ta khoâng laøm chuû ñöôïc mình. Do ñoù phaûi möôïn caâu nieäm Phaät ñeå queân caùc nieäm laêng xaêng, nhôù laøm chuû. Ñeán luùc naøo caùc thöù voïng töôûng ñieân ñaûo hoaøn toaøn laëng heát thì trí tueä saùng ngôøi, laø luùc thaáy Phaät. Ñoù laø toâi noùi veà Tònh ñoä.

Baây giôø noùi veà tu Thieàn. Thieàn toâng tu nhö theá naøo? Noùi tôùi tu thieàn laø noùi tôùi ñònh. Trong ba moân voâ laäu hoïc Giôùi, Ñònh, Tueä; Ñònh laø thieàn ñònh, töø thieàn ñònh phaùt sanh trí tueä. Cho neân Giôùi, Ñònh, Tueä coøn ñöôïc goïi laø ba moân giaûi thoaùt. Trong Baùt chaùnh ñaïo, töø Chaùnh kieán tôùi cuoái cuøng laø Chaùnh ñònh, Phaät cuõng daïy tu ñeå ñöôïc ñònh. Taâm loaïn töôûng heát goïi laø ñònh. Noùi veà phaùp Luïc ñoä cuõng phaûi ñònh roài tueä: boá thí, trì giôùi, tinh taán, nhaãn nhuïc, thieàn ñònh, trí tueä. Coù thieàn ñònh môùi coù trí tueä.

Ngöôøi tu Phaät phaûi bieát roõ Phaät laø baäc giaùc ngoä saùng suoát, giaùc ngoä moät caùch vieân maõn. Laâu nay chuùng ta thöôøng hoïc: Töï giaùc, giaùc tha, giaùc haïnh vieân maõn. Töùc laø mình giaùc ngoä roài, giuùp cho ngöôøi khaùc cuõng ñöôïc giaùc ngoä. Mình vaø ngöôøi ñeàu giaùc ngoä troøn ñaày thì thaønh Phaät. Nhöng giaùc ngoä töø ñaâu maø coù? Töø taâm ñònh maø coù, chôù khoâng phaûi ôû ngoaøi ñeán. Laâu nay chuùng ta khoâng bieát, cöù nghó tu ñeå ñöôïc phöôùc ñöùc nhieàu, ñeå Phaät ñoä cho laøm aên phaùt taøi, ñeå gia ñình khoâng bò tai naïn v.v… Thaät söï tu laø phaûi deïp boû taâm laêng xaêng ñieân ñaûo cuûa mình. Noù ñöôïc laëng yeân ñi thì môùi ñi tôùi trí tueä saùng suoát. Ngöôøi tu thieàn nhaát laø Thieàn toâng, taâm phaûi ñöôïc ñònh.

Laâu nay toâi vaãn thöôøng nghó nöôùc Vieät Nam chuùng ta ñöôïc duyeân laønh gaëp Phaät phaùp töø theá kyû thöù III. Ngaøi Khöông Taêng Hoäi daïy Luïc Dieäu Phaùp Moân, laø saùu phöông phaùp tu ñeå cho taâm an ñònh. Coù khi Ngaøi cuõng öùng duïng phaùp Luïc ñoä ñeå tu. Nhö vaäy töø theå kyû thöù 3 Toå tieân mình ñaõ tu thieàn. Tôùi theá kyû thöù 6 coù toå Tyø-na-ña-löu-chi töø Trung Hoa sang daïy tu thieàn. Theá kyû thöù 9 coù ngaøi Voâ Ngoân Thoâng cuõng töø Trung Hoa sang daïy tu thieàn. Theá kyû 17, 18 coù caùc ngaøi Nguyeân Thieàu, Lieãu Quaùn ñeàu daïy tu thieàn. Nhö vaäy heä thoáng tu thieàn daøi gaàn hai ngaøn naêm.

Coù moät laàn ñi Nhaät, treân taøu toâi gaëp hai, ba vò cuõng qua Nhaät. Toâi laøm quen vaø hoûi: “Quí vò qua Nhaät laøm gì?” Hoï noùi: “Qua Nhaät ñeå hoïc thieàn”. Sau naøy toâi ñöôïc moät Phaät töû trình baøy cho nghe, coù vò sö Nhaät laäp moät thieàn ñöôøng ôû Paris - Phaùp. Ñeán kyø nghæ heø vò aáy ñi thaêm caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ. Luùc veà sö keå laïi Phaät giaùo caùc nöôùc Tích Lan, Mieán Ñieän, Thaùi Lan v.v… cho nhöõng thieàn sinh nghe. Trong soá aáy, coù moät Phaät töû Vieät Nam hoûi:

- Thöa thaày, thaày coù sang Vieät Nam khoâng?

Sö ñaùp: Coù.

Phaät töû hoûi tieáp:

- Thöa thaày, thaày thaáy Phaät giaùo Vieät Nam theá naøo?

Sö cöôøi ha haû noùi:

- Taïp nhaïp.

Nghe vaäy toâi raát buoàn. Khi sang Nhaät toâi thaáy roõ coù nhöõng toâng phaùi: Neáu laø Thieàn thì thieàn ñöôøng raát ñaøng hoaøng. Neáu laø Tònh thì tu cuõng raát ñaøng hoaøng. Tu moân gì ra moân aáy. Veà tôùi Vieät Nam thaät laø chòu thua, khoâng bieát mình tu phaùp gì, ñuû thöù heát. Vì vaäy ngöôøi ta cheâ taïp nhaïp.

Taïi sao thieàn ñöôïc truyeàn vaøo Nhaät Baûn sau Vieät Nam naêm traêm naêm, maø baây giôø ngöôøi ta qua ñoù hoïc. Coøn Thieàn toâng ñaõ coù maët ôû Vieät Nam laâu thoâi laø laâu, maø khoâng ai theøm tôùi hoïc vôùi mình, ngöôïc laïi mình coøn qua Nhaät hoïc nöõa chôù. Coù tuûi chöa! Ñoù laø ñieàu toâi thaáy raát tuûi. Vì theá sau khi hoïc xong chöông trình trong ñaïo, toâi phaùt nguyeän chuyeân taâm nghieân cöùu veà thieàn, nhaát laø thieàn Vieät Nam.

Luùc ñaàu toâi ñoïc söû ba möôi vò Toå ôû AÁn Ñoä, Trung Hoa. Ñoïc tôùi ñoïc lui muoán ñieân caùi ñaàu maø vaãn khoâng hieåu gì heát. Thaáy nhö caùc Ngaøi noùi ñuøa noùi côït chôi vaäy, chôù khoâng coù leõ thaät. Nhaát laø ñoïc caâu chuyeän toå Ñaït Ma vôùi ngaøi Hueä Khaû. Ngaøi Hueä Khaû hy sinh ñöùng ngoaøi tuyeát suoát ñeâm taïi Thieáu Laâm. Mieàn Baéc Trung Hoa baáy giôø thaùng möôøi moät, tuyeát xuoáng ngaäp ñaàu goái, maø Ngaøi vaãn ñöùng thaûn nhieân ñeå caàu ñaïo. Toå Ñaït-ma nhìn thaáy hoûi: “OÂng caàu gì maø khoå haïnh nhö vaäy”. Ngaøi Hueä Khaû thöa: “Con muoán caàu Ngaøi chæ phöông phaùp tu ñeå ñöôïc giaùc ngoä”. Toå quôû: “Muoán caàu giaùc ngoä thaønh Phaät phaûi nhieàu ñôøi nhieàu kieáp hy sinh thaân maïng môùi ñöôïc. OÂng duøng chuùt khoå haïnh nhö vaäy laøm sao caàu ñöôïc?”. Ngaøi Hueä Khaû nghe theá, lieàn ñi xuoáng beáp laáy dao chaët moät caùnh tay daâng leân noùi: “Con xin daâng caùi naøy ñeå caàu phaùp”. Toå gaät ñaàu noùi “Ñöôïc” vaø ñaët hieäu laø Hueä Khaû.

Caâu chuyeän naøy toâi dòch roài maø vaãn baùn tín baùn nghi. Ngaøi Hueä Khaû chaët caùnh tay ñem daâng Toå, luùc ñoù coù ra maùu khoâng, sao khoâng nghe baêng boù? Chaúng leõ ñeå maùu me chaûy daàm deà daâng cho Toå? Toâi ngôø ngay choã ñoù. Hôn nöõa, sau naøy khoâng thaáy söû ghi Ngaøi cuït moät caùnh tay. Ñoù laø hai ñieàu toâi ngôø. Do ñoù toâi nghó ñaây laø caùc ngaøi muoán dieãn taû taâm quyeát lieät tu haønh. Duø cheát, duø boû thaân maïng cuõng khoâng tieác, ñeå ngöôøi sau baét chöôùc. Söï thaät ra sao thì khoâng roõ.

Sau khi ñöôïc Toå nhaän laøm ñeä töû roài, moät hoâm Ngaøi baïch vôùi Toå: “Taâm con khoâng an, xin Hoøa thöôïng daïy con phaùp an taâm”. Khi ñoù Toå nhìn thaúng vaøo maët ngaøi Hueä Khaû baûo: “Ñem taâm ra ta an cho”. Ngaøi söûng soát quay laïi tìm taâm. Tìm moät hoài khoâng ñöôïc, Ngaøi thöa: “Baïch Hoøa thöôïng, con tìm taâm khoâng ñöôïc”. Toå baûo: “Ta ñaõ an taâm cho ngöôi roài”. Ngay ñoù Ngaøi bieát ñöôøng vaøo.

Luùc tröôùc chuùng toâi ñoïc ñi ñoïc laïi nhieàu laàn, cöù ngôõ nhö Toå ñuøa chôi vaäy, khoâng daïy gì caû. Nhöng sau moät thôøi gian, coù cô hoäi nhaäp thaát chuyeân tu, ñoïc laïi choã ñoù toâi söûng soát khoâng ngôø Toå chæ moät caùch heát söùc kheùo leùo, heát söùc cuï theå, chôù khoâng phaûi chuyeän töôûng töôïng. Thaät laø kheùo leùo laøm sao!

Taâm khoâng an laø taâm nghó chuyeän naøy, chuyeän noï. Coù khi mình daën noù nhôù Phaät thoâi ñöøng nhôù baäy, maø noù cöù nhôù baäy hoaøi. Hoaëc baûo noù nhôù hôi thôû, ñöøng nhôù baäy maø noù cöù nhôù chuyeän naøy chuyeän noï, khoâng an. Nhöng toå Ñaït-ma khoâng daïy caùch naøo heát, maø baûo “Ñem taâm ra ta an cho”. Bình thöôøng noù laêng xaêng loän xoän, nhöng khi tìm laïi noù ôû ñaâu? Tìm laïi thì maát taêm, maát daïng. Cho neân ngaøi Hueä Khaû trình baøy moät caùch thaät thaø “Con tìm taâm khoâng ñöôïc”. Toå baûo “Ta ñaõ an taâm cho ngöôi roài”.

An baèng caùch naøo? Ñoù laø ñieàu heát söùc quan troïng maø ngöôøi hoïc Phaät chuùng ta khoâng naém ñöôïc. Toå Ñaït-ma khi truyeàn thieàn sang Trung Hoa, ngaøi coù laäp boán caâu chaâm ngoân:

            Baát laäp vaên töï

            Giaùo ngoaïi bieät truyeàn

            Tröïc chæ nhaân taâm

            Kieán taùnh thaønh Phaät.

Laáy boán caâu ñoù laøm tieâu chuaån. Nhö vaäy baûo “Ñem taâm ra ta an cho”, caâu ñoù trong kinh ñieån naøo? Khoâng coù. Theá maø ngaøi Hueä Khaû nhaân ñoù ngoä ñöôïc phaùp tu. Neân noùi baát laäp vaên töï.

Trong möôøi muïc chaên traâu, muïc thöù nhaát laø tìm traâu. Nhaø thieàn coøn duøng töø “Phaûn quan töï kyõ”, töùc laø nhìn laïi chính mình. Bôûi vì laâu nay chuùng ta meâ laàm cho taâm laêng xaêng loän xoän laø taâm mình thaät. Vì theá bò noù daãn duï loâi keùo taïo nghieäp khoâng cuøng. Baây giôø ta nhìn thaúng maët xem noù ôû ñaâu thì noù maát. Nhö vaäy caàn gì möôïn phöông tieän, cöù nhìn thaúng xem taâm laêng xaêng ñoù ôû ñaâu, noù seõ töï maát. Nhìn laïi taâm laêng xaêng cuûa chính mình goïi laø phaûn quan töï kyû. Ñoù laø loái tu khoâng duøng lôøi giaûng trong kinh, cuõng khoâng duøng chöõ nghóa, chæ nhìn laïi mình laø voïng töôûng töï laëng, töï yeân.

Vì theá chuùng toâi môùi höôùng daãn Taêng Ni vaø Phaät töû tu baèng caùch, khi nieäm daáy khôûi mình nhìn laïi bieát noù hö voïng thì noù töï maát. Ngöôøi tu Tònh ñoä nieäm Phaät ñeå döùt nieäm baäy, döøng caùc thöù nghó khaùc. Coøn ngöôøi tu thieàn nhìn thaúng vaøo nhöõng daáy nieäm ñoù xem maët muõi theá naøo, thì noù töï maát. Caû hai phaùp chuû yeáu ñeàu deïp taâm laêng xaêng. Vì taâm laêng xaêng laø taâm taïo nghieäp, taâm giaû doái. Thaáy roõ ñöôïc boä maët thaät cuûa noù roài, töï nhieân noù khoâng coøn, vì baûn chaát cuûa noù voán laø hö voïng.

Chuùng ta coù hai thöù meâ laàm: moät laø laàm thaân naøy thaät, hai laø laàm taâm sanh dieät laø taâm mình thaät. Thaân xaùc thòt naøy thaät khoâng? Ai cuõng noùi noù giaû, nhöng thöû thieân haï ñaùnh moät baït tay, luùc ñoù môùi bieát giaû hay thaät? Nhaát ñònh aên thua tôùi cuøng. Khi hoïc kinh Phaät noùi giaû ta cuõng tin laø giaû, nhöng gaëp vieäc thì thaønh thaät heát.

Taát caû chuùng ta ñeàu nhieàu laàn chöùng kieán nhöõng ngöôøi thaân cuûa mình ñang soáng khoûe maïnh, boãng nhieân ngaû beänh roài cheát. Khi coøn soáng, coøn noùi naêng, laøm vieäc ta cho laø thaät. Nhöng ngaû beänh taét thôû, luùc ñoù thaät hay giaû? Neáu thaät thì coøn, maø baây giôø khoâng coøn. Neân thaáy ngöôøi ñi tröôùc giaû thì bieát thaân mình tuy coøn hoaït ñoäng ñaây nhöng cuõng laø ñoà giaû. Theá nhöng chuùng ta vaãn cöù meâ laàm ngôõ noù laø thaät.

Töø meâ laàm ngôõ thaân naøy thaät, ñi tôùi meâ laàm thöù hai laø nhöõng nhu caàu noù ñoøi hoûi, ta cuõng thaáy thaät luoân. Muoán aên ngon phaûi chaïy tìm moùn aên ngon, muoán maëc ñeïp phaûi chaïy tìm maëc ñeïp. Taát caû nhöõng gì noù muoán ñeàu chaïy theo noù heát. Suoát ñôøi laøm cho noù thoûa maõn, maø coù bao giôø ñöôïc thoûa maõn ñaâu. Nhö vaäy khoâng meâ laàm laø gì?

Vì muoán thoûa maõn vaät chaát neân con ngöôøi khoâng töø boû nhöõng vieäc laøm xaáu naøo ñeå ñaït ñöôïc mong muoán cuûa mình. Töø ñoù sanh ra tranh ñaáu giaønh giöït, roài saùt phaït nhau ñuû thöù khoå ñau. Baây giôø bieát cuoäc soáng naøy giaû taïm, baûy taùm chuïc naêm laø cuøng. Thì thoâi soáng vöøa phaûi, giaønh giöït nhau laøm gì, cuoái cuøng coù coøn khoâng? Maát heát. Treân theá gian bao nhieâu söï gieát haïi, cuõng vì giaønh giöït vôùi nhau ñeå thoûa maõn cho thaân naøy. Ñoù laø laàm veà thaân.

Keá ñeán laø laàm veà taâm. Nhöõng thöù nghó phaûi nghó quaáy, nghó hôn nghó thua cho ñoù laø taâm mình thaät. Khi cho noù laø taâm mình thaät roài, ta nghó theá naøy laø ñuùng, ngöôøi khaùc nghó theá khaùc, hoï cuõng cho laø ñuùng. Hai caùi ñuùng nghòch nhau gaëp nhau seõ toùe löûa, chôù khoâng theå naøo yeân ñöôïc. Cho neân ngöôøi ta caõi vaõ, ñaùnh ñaäp nhau cuõng chæ vì caùi ñuùng cuûa toâi. Nhöng thaät ra coù taâm voâ thöôøng naøo ñuùng ñaâu? Noù chæ ñuùng vôùi ngöôøi naøy maø khoâng ñuùng vôùi ngöôøi khaùc. Hoaëc ñuùng trong tröôøng hôïp naøy maø khoâng ñuùng trong tröôøng hôïp khaùc.

Ví duï toâi ngoài treân nuùi thaáy höôùng nam coù moät cuïm maây ñen, gioù thoåi bay qua moät chuùt sau trôøi möa. Hoâm sau toâi cuõng thaáy nhö theá neân keâu moïi ngöôøi chung quanh ñem ñoà voâ, laùt nöõa trôøi seõ möa. Ngöôøi naøo khoâng chòu ñem voâ toâi giaän, böïc boäi la “Taïi sao khoâng ñem ñoà ñeå möa öôùt”. Nhöng moät laùt gioù thoåi ngöôïc höôùng, maây bay tuoát, trôøi khoâng möa? Nhö vaäy toâi la coù ñuùng khoâng?

Caùi nghó cuûa mình chaúng qua do kinh nghieäm quaù khöù, mình ñaët ra nhö vaäy vaø töôûng laø ñuùng. Nhöng quaù khöù ñaâu coù laëp laïi, moïi söï luoân ñoåi thay, laáy vieäc quaù khöù cho laø hieän taïi roài keát luaän ñuùng 100% laø moät sai laàm. Bôûi laàm meâ cho caùi nghó cuûa mình laø thaät neân sanh ra tranh ñaáu, hôn thua, phaûi quaáy vôùi nhau.

Khi ta nghó theá naøy, ngöôøi khaùc nghó theá khaùc, moãi ngöôøi chæ neân noùi ñaây laø caùi nghó cuûa toâi. Neáu nhöõng suy nghó aáy gioáng nhau thì toát, khoâng gioáng nhau cuõng khoâng sao. Ñöøng noùi caùi nghó cuûa toâi laø ñuùng. Bôûi vì hai caùi nghó khaùc nhau ñeàu ñuùng seõ daãn ñeán ñaáu tranh. Trong khi ñoù chuyeän ñuùng sai khoâng quyeát ñònh ñöôïc, vì caùc phaùp luoân thay ñoåi. Soáng yeân oån vui veû hoøa hôïp laø ñöôïc. Ñöøng cho lyù leõ cuûa mình laø ñuùng, ngöôøi khaùc sai roài giaän hôøn traùch cöù laøm chi cho meät.

Nhöõng suy nghó cuûa chuùng ta laø voïng töôûng, khoâng phaûi chaân lyù, laøm sao caû quyeát laø ñuùng ñöôïc? Noù sanh ñoù roài dieät ñoù, khoâng phaûi taâm mình thaät, chæ laø boùng daùng sanh dieät thoâi. Bieát noù khoâng thaät thì vieäc tu deã daøng. Ñöùc Phaät ñaõ thaáy ñöôïc taän goác ngoïn cuûa ñau khoå. Töø chaáp thaân chaáp taâm thaät maø taïo ra khoâng bieát bao nghieäp khoå ñau. Vì vaäy Phaät daïy tröôùc phaûi phaù chaáp thaân laø thaät. Thaân naøy hieän coù do duyeân hôïp taïm bôï, khoâng phaûi thaät. Taâm phaân bieät duyeân theo caûnh, duyeân theo boùng daùng saùu traàn cuõng laø taïm bôï khoâng thaät. Thaân vaø taâm khoâng chaáp thaät, nhaát ñònh seõ tôùi choã an ñònh taâm, trí tueä saùng suoát chaân thaät hieän ra.

Phöông phaùp nieäm Phaät cuõng ñeå dieät taâm loaïn töôûng. Phöông phaùp thieàn ñònh cuõng ñeå dieät taâm loaïn töôûng. Keát quaû chung cuûa ngöôøi tu ñaïo Phaät laø ñi tôùi choã ñònh, döøng taâm loaïn töôûng. Taâm loaïn töôûng döøng roài thì trí tueä chaân thaät môùi hieän ra. Vì vaäy chuùng ta khoâng phaûi tìm kieám ôû ñaâu xa, maø haõy quay laïi thaáu suoát nôi mình, töï nhieân seõ nhaän ra caùi chaân thaät saün coù. Caùi chaân thaät ñoù ñöùc Phaät Thích-ca ñaõ thöïc hieän ñöôïc sau khi thieàn ñònh boán möôi chín ngaøy ñeâm döôùi coäi Boà-ñeà.

Nhöõng gì Ngaøi thaáy bieát, noùi laïi cho chuùng ta nghe, muoân ñôøi khoâng sai chaïy. Coøn thaáy bieát theá gian chæ coù giaù trò taïm thôøi trong moät giai ñoaïn naøo thoâi. Tuøy theo nhu caàu soáng thay ñoåi noù cuõng thay ñoåi, chôù khoâng nguyeân veïn. Cho neân lôøi Phaät daïy laø chaân lyù.

Coù laàn Phaät hoûi caùc Tyø-kheo:

- Maïng ngöôøi soáng trong bao laâu?

Coù thaày thöa:

- Baïch Theá Toân, maïng ngöôøi soáng trong ba thaùng.

Phaät laéc ñaàu noùi:

- OÂng chöa hieåu ñaïo.

Vò khaùc thöa:

- Baïch Theá Toân, maïng ngöôøi soáng trong moät thaùng.

Phaät cuõng laéc ñaàu. Caùc thaày laàn löôït ñöùng leân thöa baûy ngaøy, ba ngaøy, chæ trong böõa aên. Phaät ñeàu laéc ñaàu noùi: “OÂng cuõng chöa thaáy ñaïo”. Cuoái cuøng moät Tyø-kheo thöa:

- Baïch Theá Toân, maïng ngöôøi soáng trong hôi thôû.

Phaät noùi:

- Ñuùng, oâng môùi thaáy ñaïo.

Chuùng ta thöû nghieäm laïi xem coù ngöôøi naøo thôû khì ra, khoâng hít laïi maø soáng khoâng? Thôû khì ra khoâng hít laïi laø cheát. Ñoù laø leõ thaät. Phaät chæ ñuùng leõ thaät cho chuùng ta khoâng laàm laãn. Nhöng ngöôøi theá gian laàm laãn nhieàu quaù. Vì vaäy nghe Phaät daïy khoù hieåu, khoâng thaâm nhaäp ñöôïc.

Phaät noùi do thieàn ñònh coù trí tueä. Trí tueä naøy khaùc vôùi trí thöùc. Muoán coù trí tueä naøy phaûi thieàn ñònh, töø ñònh sanh tueä. Muoán ñònh thì phaûi buoâng xaû heát moïi suy nghó, moïi lo laéng, moïi tính toaùn. Coøn hoïc giaû hay trí thöùc, töùc laø gioûi phaân bieät. Trí phaân bieät naøy do löôïm laët kieán thöùc cuûa ngöôøi naøy, ngöôøi kia gom laïi thaønh moät soá kieán thöùc cuûa mình, goïi laø trí thöùc. Neáu gom thaät nhieàu goïi laø baùc hoïc. Theá neân lyù thuyeát cuûa ngöôøi khaùc chæ ñuùng trong moät thôøi ñaïi, moät giai ñoaïn. Qua thôøi ñaïi khaùc, giai ñoaïn khaùc noù khoâng coøn ñuùng nöõa. Nhö vaäy suoát ñôøi lao theo vieäc hoïc, roát laïi cuõng khoâng coù caùi gì laø cuûa mình, khoâng coù gì ñuùng maõi.

Ví duï nhö Toå tieân, oâng baø chuùng ta ngaøy xöa raát quí troïng Nho giaùo. Nhöõng lyù thuyeát cuûa ñöùc Khoång Töû ñeàu ñöôïc toân troïng vaø hoïc hieåu. Nhöng tôùi thôøi naøy ñem ra duøng khoâng ñöôïc. Nhöõng gì Khoång Töû noùi ngaøy xöa chaúng nhöõng baây giôø khoâng duøng, maø coøn coù theå bò phaûn ñoái nöõa laø khaùc. Nhö phaùi nöõ hoài xöa daïy tam tuøng töù ñöùc, taïi gia tuøng phuï, xuaát giaù tuøng phu, phu töû tuøng töûû. Baây giôø ôû Taây phöông hoï khoâng chòu nhö theá. Baát kyø moät hoïc thuyeát naøo khi ñaõ bò choáng ñoái thì noù khoâng phaûi laø chaân lyù roài. Vaäy hoïc cho thaät nhieàu thaønh nhaø baùc hoïc, roát cuoäc cuõng boû chôi thoâi.

Coøn trí tueä Phaät noùi phaùt xuaát töø töï taâm mình. Do taâm yeân laëng trí phaùt saùng, thaáy ñuùng nhö thaät. Nhö khi taâm Phaät ñònh roài saùng leân, Ngaøi chöùng ñöôïc Thieân nhaõn minh, thaáy voâ soá vi truøng trong baùt nöôùc, thaáy voâ soá theá giôùi beân ngoaøi vuõ truï. Phaät thaáy thaân naøy laø moät oå vi truøng neân trong kinh chöõ Haùn coù caâu: “Nhaân thaân chi noäi höõu voâ soá vi truøng taïi trung vi truù”. Hoài xöa coù ai bieát vi truøng laø gì ñaâu, ngaøy nay môùi bieát thaân naøy coù bao nhieâu tæ teá baøo ñang thay nhau hoaït ñoäng, ñeå giöõ cho thaân ñöôïc toàn taïi trong moät khoaûng thôøi gian giôùi haïn naøo ñoù.

Ñöùc Phaät ñaõ thaáy töôøng taän moïi thöù baèng trí tueä cuûa Ngaøi, chôù khoâng hoïc vôùi ai heát. Ngoài yeân ñònh, taâm saùng töï phaùt ra thaáy toät leõ thaät cuûa muoân phaùp. Trí tueä naøy coøn ñöôïc goïi laø Töï nhieân trí hay Voâ sö trí, laø trí khoâng thaày hay trí coù saün. Giôùi, Ñònh, Tueä trong nhaø Phaät laø vaäy. Hieåu roõ choã naøy chuùng ta môùi bieát ñöôøng tu.

Tu nieäm Phaät hay tu thieàn coát ñi tôùi ñònh taâm. Nhaát taâm laø khoâng coøn nieäm thöù hai, ñoù laø ñònh. Thieàn ñònh cuõng khoâng coøn daáy nieäm khaùc, ñoù laø ñònh. Troïng taâm cuûa ñaïo Phaät daïy khoâng hai, nhöng phöông tieän duøng coù khaùc. Vôùi ngöôøi tin ôû beân ngoaøi thì daïy nieäm Phaät. Vôùi ngöôøi tin nôi mình, tröïc chæ nhaân taâm kieán taùnh thaønh Phaät thì daïy tu thieàn. Chæ thaúng taâm ngöôøi, caùi gì giaû bieát giaû ñöøng theo, nhaän ra baûn taâm lieàn ñöôïc giaùc ngoä. Hai beân khaùc nhau ôû trong vaø ngoaøi. Nhöng gaëp nhau moät choã laø ñeàu ñi tôùi nhaát taâm.

Phaät noùi Tònh ñoä coù hai phaàn: söï Tònh ñoä vaø lyù Tònh ñoä. Söï Tònh ñoä laø tin coù coõi Cöïc Laïc, coù ñöùc Phaät A Di Ñaø seõ ñoùn mình. Lyù Tònh ñoä laø töï taùnh Di Ñaø, duy taâm Tònh ñoä. Nghóa laø taâm tònh thì coõi nöôùc tònh, Phaät A Di Ñaø laø taùnh giaùc cuûa chuùng ta. Nhö treân ñaõ noùi A Di Ñaø laø tieáng Phaïn, Trung Hoa dòch laø voâ löôïng thoï, voâ löôïng quang, nghóa laø soáng laâu voâ löôïng, aùnh saùng voâ löôïng. Phaät noùi taùnh giaùc saün coù cuûa mình khoâng sanh dieät neân tuoåi thoï voâ löôïng. Taùnh giaùc ñoù cuõng laø trí tueä saùng ngôøi, thaáy bieát ñuùng nhö thaät neân goïi laø voâ löôïng quang.

Nhö vaäy Töï taùnh Di Ñaø, chæ taâm thanh tònh laø tònh ñoä. So vôùi Thieàn toâng choã cöùu kính khoâng hai. Thieàn ñònh ñeå döøng taâm laêng xaêng, trí tueä phaùt saùng. Ñònh tueä song song, coù an ñònh môùi coù trí tueä vaø ngöôïc laïi coù trí tueä thì luoân an ñònh. Noùi vaäy nhieàu vò cho raèng khoù hieåu. Baây giôø toâi laáy ví duï gaàn nhaát, nhö khi chuùng ta gaëp vieäc roái, ñaàu oùc naëng tróu. Luùc ñoù mình nghó ñöôïc gì khoâng? Khoâng nghó ñöôïc gì heát. Khi taâm trí thanh thaûn nheï nhaøng mình môùi nghó ñöôïc ñieàu hay. Theá neân caùc nhaø khoa hoïc phaùt minh ñöôïc nhöõng ñieàu môùi töø söï chaêm chuù. Hoï doàn heát taâm löïc vaøo moät vaán ñeà, chuyeân roøng naêm baûy naêm vaøo vieäc aáy, hoâm naøo ñoù boãng nhieân hoï saùng toû. Thöû hoûi luùc ñoù hoï hoïc vôùi ai? Khoâng hoïc vôùi ai heát, chæ do chuù taâm yeân ñònh vaøo moät vaán ñeà neân phaùt saùng ra.

Trí voâ sö ai cuõng coù heát, nhöng chuùng ta khoâng söû duïng ñöôïc vì taâm loaïn ñoäng. Muoán söû duïng noù phaûi laéng taâm loaïn ñoäng aáy ñi noù môùi xuaát hieän. Trí voâ sö coøn goïi laø Phaät taùnh. Cho neân thieàn ñònh cuûa Thieàn toâng laø phaûi laëng taâm laêng xaêng hö aûo khoâng thaät, ñöøng chaïy theo noù nöõa.

Caùc Thieàn sö kheùo dieãn taû nhöõng giai ñoaïn tu baèng hình aûnh thaèng chaên röôït baét con traâu. Luùc ñaàu traâu coøn hoang khoù daïy, loâi ñaàu noù khoâng ñöôïc, buoäc loøng phaûi coù roi coù daây daøm ñeå loâi noù. Ñoù laø chæ cho ngöôøi tu giai ñoaïn ñaàu, taâm quaù laêng xaêng caàn coù giôùi luaät laøm daây daøm ñeå keàm cheá. Neáu khoâng coù giôùi laáy gì keàm cheá, cöù thaû troâi rieát thì khoâng coøn laøm chuû ñöôïc mình nöõa. Vì vaäy giôùi luaät laø sôïi daây xoû muõi, laø caây roi chaän ñoùn con traâu, khoâng cho chaïy caøng vaøo luùa maï ngöôøi. Ñieàu khieån con traâu töø hung haêng trôû thaønh hieàn hoaø. Tôùi khi traâu ñaõ thuaàn thuïc, thaèng chaên naèm nguû khoø, khoâng theøm coi chöøng noù cuõng yeân. Nhöng coøn traâu, coøn chaên laø chöa xong. Tôùi ngaøy naøo con traâu maát, thaèng chaên cuõng khoâng coøn, chöøng ñoù chæ coøn maët traêng saùng.

Chuùng ta tu cho tôùi choã khoâng coøn voïng nieäm, cuõng khoâng coøn chaên voïng nieäm môùi laø luùc hoaøn toaøn an ñònh. An ñònh roài thì trí tueä môùi phaùt saùng. Trí tueä phaùt saùng chuùng ta môùi laøm lôïi ích cho moïi ngöôøi moät caùch töï taïi. Vì vaäy böùc tranh soá chín laø hình aûnh moät oâng giaø quaûy caù cheùp, baàu röôïu voâ xoùm. Ñoù laø töï taïi ñi giaùo hoùa chuùng sanh, khoâng coøn lo phieàn gì nöõa.

Nhö toâi chaúng haïn, ngaøy xöa ñi giaûng nhieàu, ngaøy naøo cuõng phaûi soaïn baøi. Coù khi soaïn khoâng kòp, khuya toâi ngoài thieàn yeân tònh, töï hoûi mai giaûng caùi gì ñaây, boãng nhieân trong trí hieän ra ñeà taøi cho ngaøy mai giaûng. Roõ raøng khi ta khoâng nghó laêng xaêng thì trí saùng, coøn suy nghó hoaøi trí khoâng saùng suoát neân khoâng giaûi quyeát ñöôïc vieäc gì. Ñoù laø nhöõng kinh nghieäm nhoû thoâi, neáu thieàn ñònh ñöôïc hoaøn toaøn an ñònh thì trí tueä tuyeät vôøi bieát maáy. Nhaø Phaät goïi töø chaân taùnh phaùt ra dieäu duïng laø vaäy.

Trí ñoù laø tueä chôù khoâng phaûi laø thöùc. Tueä laø caùi thaáu suoát ñöôïc chaân lyù muoân ñôøi khoâng thay ñoåi, coøn thöùc do löôïm laët ñöôïc ôû ngöôøi khaùc, noù seõ ñoåi thay. Moät beân thaâu voâ, moät beân loaïi ra. Muoán coù trí thöùc thì thaâu voâ, muoán ñöôïc trí tueä thì loaïi ra. Chuùng ta ngoài thieàn boû heát voïng töôûng thì trí tueä saùng suoát phaùt sinh. Coøn theá gian thu voâ, hoïc cho nhieàu rieát ñaàu oùc toái muø, khoâng saùng noåi. Nhö vaäy trí thöùc laø do hoïc beân ngoaøi maø ñöôïc, coøn trí tueä do thieàn ñònh maø ñöôïc.

Hieåu nhö vaäy môùi thaáy ñöôïc yù nghóa cuûa ngöôøi tu Phaät. Nhieàu ngöôøi tu maø khoâng bieát tu ñeå laøm gì, nieäm Phaät ñeå laøm chi. Cöù nghó nieäm ñeå coù coâng ñöùc vaäy thoâi, khoâng bieát raèng muïc ñích nieäm Phaät ñeå ñaït ñöôïc keát quaû ñònh taâm, phaùt sanh trí tueä. Nhôø caâu nieäm Phaät chuùng ta daäp taét heát nhöõng nghó suy loaïn töôûng. Chuùng laëng heát roài thì trí tueä saùng ngôøi. Trí tueä saùng ngôøi môùi giaùc ngoä, thaønh Phaät.

Phaät töû tu maø coøn laêng xaêng loän xoän quaù. Tu cuõng ham nhöng nghe oâng thaày naøo coi soá hay cuõng muoán coi thöû soá mình toát hay xaáu. Hoaëc söûa soaïn cöôùi vôï gaû choàng cho con caùi, nhôø thaày xem tuoåi. Ñöùa ñöôïc tuoåi noù khoâng chòu, ñöùa khoâng ñöôïc tuoåi noù chòu, roài ñaâm ra phieàn naõo ñuû thöù heát. Ñoù laø vì khoâng bieát ñaïo. Phaät khoâng daïy nhöõng ñieàu nhö theá. Phaät daïy chuùng ta tu neáu bieát laøm laønh, bieát taïo duyeân toát thì seõ höôûng quaû toát, chôù khoâng phaûi töôùng soá laøm cho chuùng ta toát.

Moãi con ngöôøi ñeàu coù taâm tö nguyeän voïng khaùc nhau, cha meï khoâng theå aùp ñaët con caùi phaûi gioáng mình. Noù coù quyeàn cuûa noù. Noù thöông ngöôøi naøo laø duyeân cuûa noù, laáy con maét cuûa cha meï aùp ñaët cho con, coù taøn nhaãn khoâng? Toâi noùi ñoù laø aùp ñaët moät caùch ñoäc taøi. Taïi sao mình muoán theo yù mình, maø baét noù khoâng ñöôïc theo yù noù. Theá gian cöù sai laàm nhö vaäy maø laøm khoå nhau. Nhieàu khi daãn tôùi chuyeän töï töû cheát nöõa, coù phaûi aùc ñoäc khoâng?

Hieåu ñaïo roài, chuùng ta coù caùi nhìn saâu hôn, thaáy cuoäc soáng naøy giaû taïm, theo duyeân hôïp tan neân coù cuoäc soáng heát söùc hoøa hôïp. Chuùng ta soáng heát söùc bao dung, khoâng baét buoäc ai heát. Vì bieát caùi nghó cuûa mình chöa phaûi laø chaân lyù, baét buoäc ngöôøi ta theo laøm chi. Chöøng naøo ta hoaøn toaøn an ñònh roài, ñöôïc giaùc ngoä coù trí tueä môùi thaáy ñuùng, noùi ñuùng leõ thaät.

Phaät thöôøng noùi Nhö Lai chæ laø baäc ñaïo sö daãn ñöôøng, ñi hay khoâng laø töï chuùng ta. Nhö ñoái vôùi naêm giôùi, Phaät baûo: “Naêm ñieàu ñoù laø tö caùch cuûa moät con ngöôøi. Neáu giöõ ñuùng nhö vaäy ñôøi naøy laø ngöôøi toát, ñôøi sau trôû laïi laøm ngöôøi caøng toát hôn. Neáu giöõ khoâng ñuùng ñôøi sau seõ khoâng ñöôïc troïn veïn”. Khi truyeàn giôùi quí thaày hoûi Phaät töû giöõ ñöôïc khoâng? Neáu giöõ ñöôïc quí vò thöa “con giöõ ñöôïc”. Neáu giöõ chöa ñöôïc thì laøm thinh, Phaät khoâng baét buoäc. Vì tu laø tu cho mình chôù khoâng phaûi cho Phaät. Chuùng ta coù caùi khoå laø bò baét buoäc môùi laøm, coøn ñeå töï do khoâng chòu laøm. Do ñoù maø khoâng coù tieán boä.

Ñaïo Phaät raát toân troïng töï do, toân troïng leõ thaät cuûa con ngöôøi. Trong kinh Phaät noùi, nhö ngöôøi theá gian phaïm toäi thaäp aùc, moät Phaät töû cuõng phaïm toäi thaäp aùc, caû hai ñeàu bò ñoaï ñòa nguïc. Khoâng phaûi vì Phaät töû laø ñeä töû Phaät maø ñöôïc nheï toäi. Song coù caùi khaùc laø ngöôøi theá gian phaïm toäi ñoïa ñòa nguïc, khi heát toäi hoï cuõng khoâng bieát laøm laønh. Coøn Phaät töû coù tu, khi phaïm toäi ñoïa ñòa nguïc, tôùi luùc heát toäi aên naên hoái haän, bieát laøm laønh nhôø theá coù phöôùc ñöôïc sanh veà choã laønh.

Toùm laïi ñoái chieáu giöõa phaùp tu Tònh ñoä vaø phaùp tu Thieàn, chuùng ta thaáy coù nhöõng ñieåm nhö sau. Ngöôøi tu Tònh ñoä laáy Tín, Haïnh, Nguyeän laøm caên baûn. Tu thieát tha, chaân thaønh, khoâng ñònh thôøi gian, khoâng ñònh soá löôïng, tôùi choã nhaát taâm baát loaïn seõ ñaït ñöôïc keát quaû nhö nguyeän. Coøn ngöôøi tu Thieàn phaûi ñöôïc an taâm, töùc ñöôïc ñònh. Töø ñònh môùi phaùt tueä. Ñònh laø döùt heát caùc duyeân, tueä laø taâm thöôøng haèng saùng suoát. Hieåu nhö vaäy thì môùi thaáy ñöùc Phaät daïy phaùp naøo cuõng ñeàu ñi ñeán moät muïc tieâu, chôù khoâng coù khaùc. Neáu khaùc chaêng laø phöông tieän tuøy caên cô cuûa chuùng sanh thoâi.

Hieåu vaäy chuùng ta hoïc ñaïo, tu ñaïo môùi khoâng sai laàm, cuõng khoâng choáng choïi ai heát. Gaëp ngöôøi tu thieàn thì khuyeân raùng tu cho ñöôïc ñònh. Gaëp ngöôøi tu nieäm Phaät thì khuyeân raùng nieäm Phaät cho ñöôïc nhaát taâm. Nhö vaäy ñaâu coù gì traùi vôùi ñaïo. Hieåu cho saâu, thaáy cho roõ khuyeán khích nhau tu haønh tôùi nôi tôùi choán. Ñoù laø Phaät töû bieát ñaïo, thaáy ñaïo ñuùng nhö thaät.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM