HOA VOÂ ÖU

(TAÄP-10)

H.T THÍCH THANH TÖØ

NGHIEÄP THÖÙC VAØ TAÙNH GIAÙC

Laøng Caây Phong . 1994

Hoâm nay chuùng toâi seõ giaûng veà ñeà taøi Nghieäp thöùc vaø taùnh giaùc, ñeå quí Phaät töû nhaän roõ treân ñöôøng tu haønh, chuùng ta coù phöông phaùp cuï theå nhö theá naøo.

Ngaøy xöa ôû Trung Quoác coù Thieàn sö Trieäu Chaâu Tuøng Thaåm noåi tieáng laø nhanh nheïn nhaát. Moät hoâm coù ngöôøi ñeán hoûi Ngaøi:

- Baïch Hoøa thöôïng, con choù coù Phaät taùnh khoâng?

Ngaøi traû lôøi:

- Khoâng.

Vò naøy ñaõ töøng ñoïc kinh Ñaïi thöøa, nghe theá khôûi nghi, hoûi tieáp:

- Baïch Hoøa thöôïng, trong kinh noùi taát caû chuùng sanh ñeàu coù Phaät taùnh, taïi sao con choù laïi khoâng coù Phaät taùnh?

Ngaøi traû lôøi:

- Vì nghieäp thöùc che ñaäy.

Hoâm khaùc, cuõng coù ngöôøi ñeán hoûi gioáng nhö vaäy:

- Baïch Hoøa thöôïng, con choù coù Phaät taùnh khoâng?

Ngaøi ñaùp:

- Coù.

Vò kia thaéc maéc:

- Ñaõ coù Phaät taùnh töùc laø saùng suoát, taïi sao laïi chui vaøo trong ñaõy da loâng laù luø xuø vaäy?

Ngaøi traû lôøi:

- Vì bieát maø coá phaïm.

Moät söï vieäc maø hai loái traû lôøi khaùc nhau, nhö vaäy coù maâu thuaãn khoâng? Ñoù laø loái traû lôøi cuûa Thieàn sö khieán ngöôøi nghe hôi khoù hieåu. Chuùng toâi seõ giaûi thích cho quí vò thaáy roõ yù nghóa thaâm thuùy trong töøng caâu ñaùp cuûa ngaøi Trieäu Chaâu.

Ngöôøi tröôùc hoûi con choù coù Phaät taùnh khoâng, Ngaøi traû lôøi khoâng. Vò aáy hoûi tieáp, taïi sao taát caû chuùng sanh ñeàu coù Phaät taùnh maø rieâng con choù khoâng coù. Ngaøi noùi vì bò nghieäp thöùc che ñaäy. Chuùng ta ñoïc kinh ñieån Ñaïi thöøa, ai cuõng hieåu Phaät daïy taát caû chuùng sanh ñeàu coù Phaät taùnh. Ñaõ theá taïi sao Ngaøi noùi con choù khoâng coù Phaät taùnh? Vì nghieäp thöùc che ñaäy. Ví duï ñeâm raèm traêng saùng nhöng maây ñen che mòt muø, döôùi naøy chuùng ta nhìn leân khoâng thaáy maët traêng. Baáy giôø coù ngöôøi hoûi “hoâm nay coù traêng khoâng?” Coù, nhöng mình khoâng thaáy, neân ñaùp khoâng. Khoâng ñaây töùc laø vì maây che khoâng thaáy, chôù khoâng phaûi khoâng coù maët traêng. Noùi vaäy cuõng hôïp lyù.

Cuõng theá, Phaät taùnh duï nhö maët traêng, maây ñen che duï cho nghieäp thöùc. Chuùng ta vì nghieäp thöùc laêng xaêng lieân tuïc che môø Phaät taùnh neân mình khoâng thaáy ñöôïc. Vaäy nghieäp thöùc laø gì? Töùc thöùc tình phaân bieät cuûa chuùng ta. Suy nghó vieäc naøy vieäc noï, döøng laïi khoâng ñöôïc, ñoù laø ta ñang chaïy trong nghieäp thöùc. Noùi caùch khaùc söï phaân bieät theo thoùi quen chính laø nghieäp thöùc.

Thoùi quen theá naøo? Nhö chuùng ta quen suy nghó veà nhöõng vaán ñeà hôn thua, phaûi quaáy, toát xaáu… Khi ngoài laïi noùi chuyeän luùc naøo cuõng xoay quanh nhöõng vaán ñeà aáy, vì noù ñaõ trôû thaønh thoùi quen cuûa mình roài. Ngöôøi hay suy nghó veà danh döï vinh nhuïc, khi ngoài laïi nhöõng thöù nhuïc vinh cöù troài leân huïp xuoáng, keàm khoâng noåi. Toùm laïi nhöõng thoùi quen naøo chuùng ta ñaõ taäp, khi ngoài laïi noù troài leân, taâm duyeân theo khoâng döøng, neân taùnh Phaät bò che khuaát.

Tuy ñöùc Phaät daïy chuùng ta coù Phaät taùnh, nhöng mình chöa thaáy, chæ tin thoâi. Taïi sao khoâng thaáy? Vì nghieäp thöùc lieân mieân che ñaäy. Ngoài thieàn caû moät hai giôø, nhöng chöa chaéc ñaõ ñöôïc möôøi phuùt, hai möôi phuùt hoaøn toaøn loùng laëng, khoâng coù nieäm naøo daáy khôûi. Nieäm nieäm lieân tuïc daáy khôûi cuõng nhö maây ñen lieân tuïc keùo ñeán che khuaát maët traêng, laøm sao ta thaáy ñöôïc traêng saùng? Muoán thaáy ñöôïc maët traêng thì maây phaûi tan. Muoán thaáy ñöôïc Phaät taùnh thì phaûi döøng nghieäp thöùc. Nghieäp thöùc khoâng döøng khoâng bao giôø chuùng ta thaáy ñöôïc taùnh Phaät.

Cho neân caùc Thieàn sö daïy chuùng ta tu thieàn coát ñeå döøng nghieäp thöùc. Nghieäp thöùc döøng laïi thì trí tueä môùi saùng. Giaû söû chöa döøng ñöôïc hoaøn toaøn nhöng thöa thöa bôùt, chuùng ta cuõng thaáy saùng phaàn naøo. Tu thieàn laø ñeå trí voâ sö hieån loä. Nhö  khi quí Phaät töû ñoïc kinh hay nghe quí thaày giaûng, coù vaán ñeà gì nghi, chöa hieåu roõ neân trong loøng cöù chuyeân chuù vaøo vaán ñeà ñoù, khoâng tan ñöôïc. Baát chôït hoâm naøo trong luùc ngoài thieàn, tuy mình khoâng suy nghó veà vaán ñeà ñoù, nhöng boãng döng noù saùng leân, moïi nghi ngôø tieâu tan heát. Ñoù laø do maây nghieäp thöùc laëng xuoáng heát neân aùnh saùng cuûa taùnh giaùc hieän ra, khieán chuùng ta thaáy ñöôïc moïi vaán ñeà thoâng suoát, roõ raøng.

Ngöôøi tu thieàn noã löïc trong moät thôøi gian daøi seõ coù nhöõng khoaûng saùng nhö theá. Töø ñoù chuùng ta môùi thaáy giaù trò cuûa söï tu. Neáu khoâng nhö theá, nhieàu vò tu hoaøi vaãn khoâng thaáy gì laï heát. Nhö ñöùc Phaät do taâm thanh tònh, Ngaøi môùi chöùng ñöôïc Tuùc maïng minh nhôù laïi voâ soá kieáp veà tröôùc cuûa mình nhö nhöõng chuyeän hoâm qua. Neáu vò naøo ñeå yù seõ thaáy, khi ngoài thieàn ñöôïc yeân chuùng ta seõ nhôù nhöõng chuyeän cuõ moät caùch roõ raøng, duø mình khoâng taùc yù nhôù. Nhieàu ngöôøi böïc mình töï traùch “giôø naøy khoâng phaûi giôø nhôù, taïi sao laïi nhôù?” Nhöng ñoù laø chuyeän ñöông nhieân thoâi. Bôûi vì khi taâm chuùng ta yeân, nhöõng gì mình queân noù hieän ra. Chæ yeân coù moät chuùt maø nhôù ñöôïc chuyeän maáy naêm veà tröôùc, huoáng laø hoaøn toaøn yeân ñònh. Cho neân ñöùc Phaät nhôù tôùi maáy muoân kieáp veà tröôùc, ñaâu phaûi chuyeän laï.

Qua nhöõng kinh nghieäm ñoù chuùng ta môùi thaáy nhöõng gì ñöùc Phaät tu ñöôïc, mình cuõng coù theå tu ñöôïc. Nhöng vì khaû naêng yeân tònh cuûa chuùng ta ít quaù neân nhôù nhöõng vieäc gaàn, khoâng nhôù nhöõng chuyeän xa. Neáu taâm hoaøn toaøn thanh tònh trong thôøi gian daøi, töï nhieân nhöõng chuyeän xa maáy ta cuõng nhôù ñöôïc. Bôûi vaäy nhöõng ngöôøi ngoaïi ñaïo tu thieàn cuõng coù Thaàn tuùc thoâng. Chuùng toâi ñoïc trong kinh Tröôøng A-haøm, Phaät noùi nhieàu vò ngoaïi ñaïo tu nhôù ñöôïc ba kieáp hoaëc saùu kieáp, möôøi kieáp… Nhöng Phaät keát luaän trí nhôù aáy cuõng coøn giôùi haïn, quaù taàm ñoù hoï khoâng bieát. Chæ coù ñöùc Phaät môùi nhôù ñöôïc voâ soá kieáp.

Nhieàu ngöôøi nghó mình tu thieàn, boû heát chuyeän ñôøi khoâng bieát sau naøy coù bò lô lô löûng löûng khoâng? Vì hoï sôï khoâng nhôù, khoâng hoïc theâm thì deã queân. Khoâng phaûi vaäy. Chuùng ta queân nhöõng thöù laêng xaêng loän xoän maø nhôù baèng trí duïng. Caùc chuûng töû töø nhieàu ñôøi naèm trong taøng thöùc khoâng maát, ta thaáy bieát roõ raøng. Caùi ñoù khoâng theå töôûng töôïng noåi, vì noù quaù söùc cuûa ngöôøi phaøm. Vì theá coù nhöõng ñieàu cuûa Phaät noùi tôùi baây giôø chöa ai tin noåi, vì noù vöôït quaù xa söùc töôûng töôïng cuûa chuùng ta.

Ngöôøi tu thieàn khi öùng duïng tu phaûi coá deïp tan ñaùm maây nghieäp thöùc töø laâu ñôøi. Ñaùm maây aáy tan roài, chöøng ñoù chuùng ta khoâng caàu saùng töï noù cuõng saùng. Phaät töû thöôøng tuïng kinh Baùt-nhaõ, thaáy ñoaïn choùt noùi chö Boà-taùt tu taäp khoâng coù sôû ñaéc. Vì khoâng coù sôû ñaéc neân Boà-taùt vöôït qua heát nhöõng ñieân ñaûo voïng töôûng, cöùu kính ñaït Nieát-baøn. Ba ñôøi chö Phaät cuõng vì khoâng coù sôû ñaéc maø chöùng Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Cho neân trong nhaø thieàn thöôøng noùi voâ ñaéc maø ñaéc.

Ñoïc kinh neáu khoâng kheùo, chuùng ta seõ thaáy toaøn laø maâu thuaãn, khoâng theå hieåu noåi. Taïi sao? Bôûi vì chuùng ta tu coù taâm caàu chöùng caàu ñaéc, trong khi Phaät noùi tu laø khoâng coù chöùng ñaéc. Taïi sao? Toâi thöôøng ví duï, nhö ngöôøi ñi ngoaøi ñöôøng thaáy moät soá tieàn ñaùnh rôi, hoï löôïm leân boû tuùi. Khi löôïm leân goïi laø ñöôïc hay ñaéc. Tröôùc ñoù khoâng coù, baây giôø löôïm ñöôïc laø ñaéc. Neáu ngöôøi ñoù coù tieàn saün trong tuùi, khi caàn laáy ra xaøi, khoâng noùi laø ñöôïc vì tieàn ñaõ saün trong tuùi roài. Caùi chöa coù maø baây giôø coù môùi goïi laø ñöôïc, coøn ñaõ coù chæ caàn laáy ra xaøi, khoâng goïi laø ñöôïc.

Cuõng vaäy, chuùng ta bieát mình coù taùnh giaùc saün, chæ vì ñaùm maây nghieäp thöùc che ñaäy neân noù khuaát maát, chuùng ta khoâng thaáy ñöôïc. Baây giôø chuùng ta phaù tan ñaùm maây nghieäp thöùc ñi thì taùnh giaùc saùng suoát hieån loä ra, ñoù laø ñieàu ñöông nhieân nhö vaäy, khoâng noùi ñöôïc gì caû. Cho neân khoâng coù ñöôïc maø ñöôïc, ñöôïc maø khoâng coù choã ñöôïc. Hoài xöa khoâng saùng baây giôø saùng, chính nhôø caùi saùng ñoù maø noùi ñaéc, chôù thaät ra khoâng coù gì laï ñeå ñaéc caû. Theá neân noùi vì voâ sôû ñaéc neân Boà-taùt ñöôïc Nieát-baøn, vì voâ sôû ñaéc maø chö Phaät thaønh töïu Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc.

Nghieäp thöùc töø ñaâu maø ra? Töø thaân, khaåu, yù taïo toäi maø ra. Nhö keû aên troäm coù bieát laøm vieäc ñoù laø toäi loãi khoâng? Vaãn bieát, hoï coøn bieát neáu gaëp caûnh saùt baét thì hoï seõ bò boû tuø nöõa. Bieát maø hoï vaãn coá laøm, cho neân quaû ôû tuø khoâng nghi ngôø gì caû. Khoâng ôû tuø sôùm thì ôû tuø muoän neáu hoï cöù haønh ngheà ñoù maõi. Vì vaäy Thieàn sö noùi con choù tuy coù Phaät taùnh, nhöng noù vaãn chui vaøo ñaõy da xaáu xí laø vì bieát maø coá phaïm.

Cuõng vaäy, chuùng ta laø ngöôøi tu bieát phaûi quaáy, thieän aùc roõ raøng maø vaãn taïo nghieäp aùc neân noùi bieát maø coá phaïm. Vì theá duø coù Phaät taùnh cuõng vaãn bò nghieäp aùc aáy daãn tôùi choã xaáu xa, khoå ñau nhö thöôøng. Thieàn sö noùi bieát maø coá phaïm thì phaûi chui vaøo ñaõy da loâng laù luø xuø, ñaây laø caâu noùi raát cuï theå ñeå nhaéc nhôû chuùng ta. Con ngöôøi haàu nhö ai cuõng theá, bieát caùi ñoù laø loãi maø vaãn coá laøm, ít ai hay chöa coù ai bieát caùi ñoù loãi neân khoâng laøm.

Ngöôøi coù tu chuùt chuùt thì nghó raèng mình laøm gì khoå thieân haï laø toäi, nhöng khi giaän leân cuõng queân laøm khoå ngöôøi ta mình mang toäi. Roõ raøng ñoù cuõng laø bieát maø coá phaïm. Ñaõ laø bieát maø coá phaïm thì khoâng traùnh khoûi phaûi ñoïa vaøo ñöôøng aùc. ÔÛ ñaây toâi chæ cho quí vò thaáy chuû tröông tu cuûa ñaïo Phaät. Phaät giaùo chuû tröông giaùc ngoä giaûi thoaùt, giaûi thoaùt laø töï do. Töï do töùc laø khoâng bò ai loâi keùo. Nhöng baây giôø neáu chuùng ta phaïm toäi thì laøm sao coù töï do? Bieát vieäc ñoù sai traùi maø vì loøng tham, vì noùng giaän ta vaãn laøm vieäc sai traùi thì keát quaû khoâng theå naøo coù töï do ñöôïc. Phaàn nhieàu ngöôøi ta ñoøi töï do ôû beân ngoaøi. Nhö ñoøi töï do vôùi cha meï, ñoøi töï do vôùi chính quyeàn maø khoâng ñoøi töï do vôùi mình, ñoù laø moät söï laàm laãn lôùn. Chuùng ta thöû nghó neáu mình noåi noùng leân, maát töï chuû, côn saân haän xuùi baûo mình phaûi noùi naêng döõ daèn cho haû daï, maø noùi naêng theo söï sai khieán cuûa côn giaän laø maát töï do roài. Bieát ñoù laø quaáy maø ta vaãn phaûi laøm theo aùp löïc cuûa noù laø bò noù loâi ñi maát, ñaâu coøn töï do nöõa.

Chuùng ta tu haønh phaûi nhôù, aùp löïc cuûa ba thöù ñoäc tham saân si raát maïnh. Noù baét mình laøm theo noù, ta khoâng ñuû söùc töï chuû, ñôøi naøy ñaõ theo söï sai khieán cuûa noù roài thì ñôøi sau noù daãn ñi ñaâu ta theo ñoù. Chuùng ta tu muoán choïn con ñöôøng toát trong hieän ñôøi cuõng nhö ñôøi sau thì phaûi ñöøng bò aùp löïc cuûa ba thöù ñoäc tham saân si loâi keùo. Ba thöù ñoäc ñoù chuyeân xuùi baûo chuùng ta taïo nghieäp aùc, töø nghieäp aùc aáy maø mình bò daãn ñi trong caùc ñöôøng aùc. Do ñoù ta maát töï do ngay baây giôø vaø ñôøi sau laïi tieáp tuïc maát töï do nöõa. Cho neân tu laø ñoøi töï do vôùi chính mình, chôù khoâng phaûi ñoøi töï do vôùi ai beân ngoaøi.

Ai cuõng toû ra mình laø ngöôøi töï do töï taïi, toâi laøm caùi naøy toâi laøm caùi kia. Nhöng söï thöïc chuùng ta khoâng töï taïi chuùt naøo heát. Moät côn tham noåi leân laø bò noù loâi, moät côn saân noåi leân cuõng bò noù loâi, coù töï taïi gì ñaâu! Luùc tænh chuùng ta khoâng laøm ñieàu sai quaáy, nhöng khi noåi giaän leân, noù xuùi gì ta laøm ñoù, khoâng coøn tí töï do naøo. Ñoâi khi laøm xong laïi hoái haän thì söï vieäc ñaõ muoän roài. Cho neân quan troïng laø giöõ bình tónh, taâm luoân tænh saùng bieát ñieàu naøo dôû xaáu, chuùng ta khoâng laøm. Ñöøng ñeå tham saân si laøm chuû daãn ñi, ñaõ bò noù daãn thì mình heát quyeàn laøm chuû. Ngaøy nay khoâng coù quyeàn laøm chuû thì ngaøy mai nhaát ñònh cuõng khoâng coù quyeàn laøm chuû. Nhö vaäy laø hoaøn toaøn maát töï do.

Hieåu nhö theá chuùng ta neân ñoøi töï do ôû chính mình, ñoù laø söï töï do tuyeät ñoái. Muoán töï do tuyeät ñoái thì ba chuù ñoäc tham, saân, si phaûi giaûi quyeát cho xong. Ñöøng ñeå noù coù thaåm quyeàn xuùi giuïc mình nöõa. Nhö vaäy chuùng ta môùi coù töï do trong cuoäc soáng hieän taïi, töï do keå caû mai sau. Caùi töï do ñoù laø nhaân ñeå ñöa tôùi giaûi thoaùt sanh töû. Cho neân tu laø caû moät vaán ñeà, phaûi nhìn thaáy töøng caùi hay caùi dôû cuûa chính mình, chôù khoâng phaûi tu treân hình töôùng sô saøi thoâi.

Ngöôøi tu maø tham vaãn nuoâi, saân vaãn giöõ thì tu laøm chi. Coù nhieàu ngöôøi noùi “caâu ñoù ñaùng giaän quaù, khoâng giaän sao ñöôïc?” Ngaøy xöa luùc toâi beänh coù leân Phöông Boái am ôû vôùi thaày Nhaát Haïnh. Luùc ñoù Phaät töû ôû caùc tænh gôûi thö cho toâi, keå chuyeän bò ngöôøi ta aên hieáp, cuoái cuøng hoï noùi “Thöa Thaày, ngöôøi aáy laøm nhö vaäy thaät laø ñaùng giaän”. Toâi gôûi thö traû lôøi raèng “Khoâng coù caùi gì ñaùng giaän caû, chæ taïi Phaät töû nhaãn khoâng ñöôïc thoâi”.

Chuùng ta nhaãn khoâng ñöôïc roài ñoå thöøa söï vieäc ñaùng giaän, con ngöôøi ñaùng giaän ñeå maø giaän. Thaät ra caùi gì cuõng coù theå boû qua ñöôïc heát, khi ta bieát roõ noù khoâng thaät. Bôûi khoâng bieát roõ neân caøng nghó caøng giaän. Ñaùng giaän hay deã giaän laø caâu tuïc ngöõ ñeå che ñaäy loãi deã saân cuûa chuùng ta. Tu nhö vaäy laøm sao phaù ñöôïc saân si? Chöøng naøo phaù ñöôïc saân si, ta môùi coù phaàn töï chuû, coù töï chuû môùi coù töï do. Töï do laø nhaân seõ ñöa ñeán quaû giaûi thoaùt. Ngöôøi tu caàn phaûi chieâm nghieäm kyõ noäi taâm cuûa mình, chôù khoâng phaûi ñua nhau treân hình thöùc beân ngoaøi.

Toâi töøng nhaéc nhôû quí Phaät töû, khoâng phaûi aên chay nhieàu laø tu, khoâng phaûi tuïng kinh gioûi laø tu. Coù nhieàu vò tuïng kinh raát sieâng, aên chay raát gioûi, maø con chaùu noùi traùi yù moät chuùt thì chöûi om soøm. Nhö vaäy coù phaûi tu chöa? Tu nhö theá chæ laøm cho ngöôøi ta cöôøi theâm. Ngöôøi bieát tu, thaät tu laø phaûi töï keàm cheá mình, töï kieåm tra laïi nhöõng loãi laàm sai quaáy cuûa baûn thaân ñeå chöøa boû. Sieâng naêng söûa loãi haèng ngaøy haèng giôø môùi coù theå tieán ñöôïc.

Muoán taùnh giaùc hieän baøy, chuùng ta phaûi deïp tan nghieäp thöùc. Coøn nghieäp thöùc thì taùnh Phaät khoâng bao giôø hieån loä. Ñoù laø moät leõ thaät. Ngaøi Trieäu Chaâu ñaùp hai caâu hoûi thaät ñôn sô maø laø caû moät baøi hoïc raát thaâm thuùy veà söï tu. Ñaùp nhö Ngaøi laø noùi roõ cho hoïc nhaân hieåu roài, caùc Thieàn sö khaùc thöôøng ít noùi traéng ra nhö vaäy. Nhö caâu chuyeän Hoaøn Luïc Coâng tôùi ngaøi Nam Tuyeàn, oâng hoûi theá naøy:

- Baïch Hoøa thöôïng, coù ngöôøi nuoâi moät con ngoãng trong caùi bình. Con ngoãng töø töø lôùn baèng caùi bình, baây giôø laøm sao ñem con ngoãng ra maø ñöøng ñaäp beå caùi bình?

Ngaøi Nam Tuyeàn ñem ra raát deã. Ngaøi keâu:

- Ñaïi phu.

Hoaøn Luïc Coâng öùng thinh:

- Daï.

Ngaøi baûo:

- Ra roài.

Ngay ñoù Hoaøn Luïc Phu ñaûnh leã.

Hoài xöa giaûng tôùi ñaây, toâi khoâng noùi gì nöõa neân nhieàu vò nghe khoù hieåu quaù. Taïi sao toâi khoâng giaûng? Ñeå quí vò khaùm phaù. Nhöng ngaøy nay neáu khoâng noùi ra, chaúng coù ai chuyeân taâm khaùm phaù, phaàn toâi thì khoâng coøn cô hoäi gaëp Phaät töû nöõa, neân hoâm nay toâi taïm giaûi thích. Hoaøn Luïc Coâng laø ngöôøi ñaõ thaâm hieåu veà thieàn neân oâng môùi ñaët caâu hoûi nhö theá. Con ngoãng laø chæ cho chaân taâm hay taùnh giaùc cuûa mình, caùi bình laø chæ cho thaân naøy. Thaân vaø taâm khoâng taùch rôøi nhau, neân hoûi laøm sao ñem con ngoãng ra maø ñöøng laøm hö caùi bình. Nghóa laø ngay caùi thaân naøy laøm sao bieát ñöôïc coù taâm chaân thaät? Ngaøi Nam Tuyeàn keâu “Ñaïi phu”, oâng lieàn öùng thinh “Daï”, Ngaøi noùi “Ra roài”. Taùnh giaùc tuy khoâng coù hình töôùng nhöng noù thöôøng hieån loä nôi saùu caên cuûa chuùng ta. Töùc maét hay thaáy saéc, tai hay nghe tieáng… Vöøa keâu lieàn daï laø coù ñaày ñuû taùnh nghe taùnh bieát roài. Cho neân Ngaøi baûo “Ra roài”, taâm chaân thaät ôû ngay nôi caùi hay thaáy, hay nghe, hay bieát ñoù. Hoaøn Luïc Coâng laø moät cö só am hieåu lyù thieàn, neân nghe ñeán ñoù oâng lieàn ñaûnh leã.

Trong nhaø thieàn coù nhieàu caâu ñaùp laï luøng, ngöôøi ngoaøi nghe tôùi ñaây bí thoâi, khoâng laøm sao giaûi noåi. Nhöng khi hieåu ñöôïc roài môùi thaáy hay ñaùo ñeå. Caùc Thieàn sö khoâng coù gì giaáu gieám chuùng ta caû, chæ vì mình khoâng hieåu khoâng nhaän ñöôïc neân thaáy khoù. Coù Phaät töû hoûi toâi tu thieàn laøm sao ñöøng keït vaøo tónh. Chöõ tónh naøy laø laëng. Thaät ra thieàn ñöôïc yeân laëng laø toát, nhöng ñöøng nghó mình ñöôïc laëng môùi khoâng keït vaøo tónh. Coøn nghó laø coøn keït, coøn keït thì chöa phaûi tónh. Ngaøi Vónh Gia Huyeàn Giaùc coù noùi “Tænh tænh laëng laëng, phaûi”. Tænh ñaây laø tænh saùng chôù khoâng phaûi tónh laëng. “Tænh tænh loaïn töôûng, sai”. Tænh maø loaïn töôûng laø sai. “Laëng laëng tænh tænh, phaûi. Laëng laëng hoân traàm, sai”. Chuùng ta tu cöù laáy ñoù laøm nguyeân taéc. Tænh maø laëng thì ñuùng, chôù tænh maø nhôù töù tung thì khoâng ñöôïc. Laëng maø phaûi tænh thì ñuùng, chôù laëng maø guïc leân guïc xuoáng cuõng khoâng ñöôïc.

Laïi coù nhieàu vò thaéc maéc khi haønh thieàn neân quaùn chieáu hay phaûi giöõ cho tónh? Thieàn coù hai loái hoaëc chæ hoaëc quaùn. Coù khi chuùng ta duøng phaùp quaùn chieáu ñeå döøng taâm loaïn töôûng, coù khi ta duøng yeân laëng ñeå ñònh taâm. Ví duï Phaät töû thöôøng aùp duïng phöông phaùp thôû voâ thôû ra, töôûng toaøn thaân an laønh, toaøn thaân vui töôi, ñoù laø thuoäc veà phaùp quaùn. Hoaëc coù choã khaùc daïy chuùng ta quaùn Töù nieäm xöù, ñaây cuõng thuoäc veà quaùn. Coøn ngöôøi ngoài truï taâm vaøo moät caûnh naøo ñoù goïi laø chæ. Trong luùc tu, haønh giaû linh ñoäng coù khi chæ, coù khi quaùn, aùp duïng theá naøo taâm an oån laø toát. Neáu quaùn laâu taâm hôi nghó nhieàu, khoâng ñöôïc yeân thì chuyeån sang chæ, taâm ñònh trôû laïi. Cho neân khoâng theå coá ñònh vaøo moät caùch thöùc naøo caû, tuøy söï tu taäp rieâng cuûa moãi ngöôøi maø chuùng ta coù caùc caùch öùng duïng thích hôïp, mieãn sao ñuùng laø toát.

Trong sinh hoaït thöôøng ngaøy, quan troïng laø laøm sao Phaät töû thoaùt khoûi phieàn naõo ñau khoå. Theá thì coù caùch naøo ñeå tu taïi gia ñöôïc an vui khoâng? Phaûi luoân luoân haèng tænh haèng giaùc, ñöøng ñeå tham saân si daãn ñi. Chæ coù caùch duy nhaát ñoù thoâi. Chuùng ta neân nhôù khoâng phaûi ngöôøi xuaát gia caïo ñaàu môùi heát phieàn naõo. ÔÛ chuøa chöa chaéc ñaõ heát phieàn naõo, vaäy taïi sao Phaät töû laïi sôï ôû nhaø phieàn naõo. Neáu sôï ôû nhaø phieàn naõo, chaïy voâ chuøa phieàn naõo hôn nöõa thì sao?

Luùc toâi ñang ôû Thöôøng Chieáu, coù moät Phaät töû töø Beán Tre leân vaøo luùc möôøi giôø tröa. OÂng xin gaëp vaø hoûi toâi moät caâu roài trôû veà lieàn. Toâi nghó ñöôøng xa, ñaïo höõu naøy tha thieát hoûi coù moät caâu roài veà neân toâi hoan hyû chaáp nhaän. OÂng keå töø khi qui y roài aên chay, bieát tuïng kinh, bieát toäi phöôùc ñaøng hoaøng, nhöng sao thaáy caùi gì ñeïp cuõng coøn tham, ai noùi traùi tai cuõng coøn giaän. Baây giôø xin thaày daïy con laøm sao bôùt tham saân?

Toâi cöôøi vaø hoûi “taïi sao ba thöù ñoäc, maø ñaïo höõu sôï coù hai thöù, coøn si boû ñaâu?” Toâi giaûi thích thaät ra tham vôùi saân chæ laø ngoïn, goác töø si maø ra. Sôï tham saân, muoán heát tham saân maø khoâng boû si thì khoâng bao giôø heát. Vì sao chuùng ta tham? Vì baûn ngaõ. Thaáy caùi ñoù ñeïp mình thích, thích ñöôïc ñeå ta höôûng. Töø chaáp ta maø sanh ra tham höôûng thuï nhöõng thöù ñeïp. Baây giôø neáu thaáy ta khoâng thaät thì tham ñeïp laøm gì. Do chính caùi si, neân thaân khoâng thaät maø chaáp laø thaät, môùi sanh ra tham saân. Baây giôø ñaïo höõu cöù nhìn thaáy roõ thaân mình khoâng thaät thì heát tham, heát saân.

Trong kinh Baùt-nhaõ, ñöùc Phaät daïy chieáu kieán nguõ uaån giai khoâng ñoä nhaát thieát khoå aùch. Nghóa laø soi thaáy thaân naêm uaån naøy khoâng thaät lieàn vöôït qua taát caû khoå naïn. Vì chuùng ta thaáy thaân thaät neân muoán ñem nhöõng toát ñeïp veà cho mình. Khi bôùt ñöôïc tham thì bôùt saân luoân, vì nhöõng gì ta muoán maø bò ai ngaên trôû thì noåi giaän. Baây giôø mình khoâng muoán nöõa neân ai laøm gì thì laøm, ñaâu coù giaän. Saân goác töø tham maø ra, tham goác töø si maø coù. Chæ caàn phaù si thì hai thöù kia cuõng theo ñoù maát luoân. Neân bieát coät truï cuûa phieàn naõo laø töø chaáp ngaõ. Phaù tan chaáp ngaõ thì moïi thöù phieàn naõo theo ñoù döùt heát.

Nhö vaäy Phaät töû taïi gia muoán bôùt phieàn naõo, bôùt nghieäp thöùc thì ñöøng theøm chaáp ngaõ laø thaät. Thöôøng chuùng ta hieåu theo lyù cuûa Phaät daïy maø khoâng chieâm nghieäm kyõ. Nghe Phaät noùi thaân giaû thì cuõng noùi theo, nhöng thaät ra khoâng thaáy giaû chuùt naøo caû. Hoài xöa ngoài chieâm nghieäm laïi, chuùng toâi thaáy Phaät noùi thaân naøy laø giaû, nhöng laøm sao ñeå giaûi thích giaû moät caùch cuï theå cho ngöôøi ta hieåu. Ta noùi giaû do duyeân hôïp thì ñöôïc, nhöng vaãn chöa roõ heát söï thöïc cuûa caùi giaû aáy.

Baây giôø toâi coù theå noùi giaû qua söï vay möôïn lieân tuïc boán chaát ñaát, nöôùc, gioù, löûa cuûa thaân. Trong cuoäc soáng haèng ngaøy, chuùng ta soáng laø nhôø töù ñaïi ôû trong coäng vôùi töù ñaïi beân ngoaøi hoã trôï lieân tuïc. Nhö loã muõi ñang hít thôû ñeàu ñaën, khoâng ngöøng nghæ. Roài uoáng nöôùc, aên côm… Möôïn voâ traû ra, möôïn voâ traû ra, cöù nhö theá tieáp noái hoaøi. Neáu quaù trình aáy giaùn ñoaïn hay ngöøng nghæ thì mình cheát ngay. Nhö vaäy chuùng ta soáng baèng caùi vay möôïn, chôù coù gì laø mình thaät ñaâu? Nhìn cho thaät töôøng taän môùi thaáy ñôøi soáng cuûa con ngöôøi chæ laø chuyeän möôïn traû ñeàu ñeàu, khoâng coù gì sang, cuõng khoâng coù gì quí. Möôïn traû eâm xuoâi thì coøn thaáy vui, neáu möôïn traû truïc traëc thì chôû ñi baùc só lieàn. Cho neân haïnh phuùc cuûa theá gian chaúng qua laø söï vay möôïn eâm xuoâi, neáu khaùc ñi laø maát haïnh phuùc, laø ñau khoå lieàn. Theá thì cuoäc soáng quí giaù ôû choã naøo? Vaäy maø noùi giaû ngöôøi ta khoâng chòu!

Hieåu nhö vaäy roài coøn gì ñeå chuùng ta tham nöõa khoâng? Maø khoâng tham thì caùi gì traùi yù mình boû qua. Ta khoâng thaät, ngöôøi cuõng khoâng thaät, tranh hôn thua vôùi nhau laøm chi, coù ñöôïc gì? Ñöôïc  vaäy töï nhieân phieàn naõo heát saïch. Thieàn sö soáng töï do töï taïi laø nhôø vaäy ñoù. Caùc Ngaøi thaáy roõ coù gì ñaâu phaûi buoàn phieàn, coù gì ñaâu phaûi hôn thua ñöôïc maát? Laâu nay chuùng ta khoâng chòu nghieäm laïi mình, cöù lo tìm caùi naøy caùi kia beân ngoaøi, maø caùi gaàn nhaát chính laø baûn thaân mình, laïi khoâng bieát gì heát. Cöù lo aên ngon, hít thôû khoâng khí toát, uoáng nöôùc trong maùt v.v… maø khoâng ngôø taát caû nhöõng thöù ñoù ñeàu möôïn traû, khoâng coù gì cuûa mình heát.

Nhö vaäy quí Phaät töû muoán heát phieàn naõo, chæ caàn duøng trí tueä quaùn chieáu thaáy roõ phieàn naõo goác töø si meâ chaáp ngaõ maø ra. Phaù ñöôïc goác si meâ naøy thì heát phieàn naõo, chôù ñöøng noùi ôû chuøa heát phieàn naõo. Heát phieàn naõo thì nghieäp thöùc khoâng coøn, nghieäp thöùc ñaõ döùt saïch thì taùnh giaùc hieän tieàn. Ñieàu ñoù roõ raøng nhö vaäy.

Hoâm nay toâi löôïc noùi veà nghieäp thöùc vaø taùnh giaùc ñeå taát caû quí vò hieåu roõ, öùng duïng tu haønh cho coù keát quaû. Toâi tin chaéc neáu ai quyeát taâm veùn aùng maây môø nghieäp thöùc thì maët traêng trí tueä saùng suoát seõ chieáu soi, khoâng nghi. Mong taát caû laéng nghe, suy gaãm vaø thöïc haønh ñaït ñöôïc nhieàu lôïi ích thieát thöïc.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM