HOA VOÂ ÖU

(TAÄP-10)

H.T THÍCH THANH TÖØ

TÖÙ AÂN TRONG YÙ CHÍ HIEÁU TU

Leã khaùnh thaønh chuøa Phaät Quang - Traø OÂn - 1995

Hoâm nay nhaân ngaøy leã Khaùnh thaønh chuøa Phaät Quang, chuùng toâi coù ít lôøi nhaéc nhôû Taêng Ni cuõng nhö Phaät töû treân con ñöôøng tu haønh vaø hoaèng hoùa chaùnh phaùp. Toâi taïm ñaët teân ñeà taøi buoåi noùi chuyeän naøy laø Töù aân trong yù chí hieáu tu.

Sau buoåi leã, toâi coù hai caûm xuùc saâu ñaäm. Thöù nhaát laø coù moät nguoàn vui saâu xa trong loøng chuùng toâi. Thöù hai laø noãi lo buoàn cuõng khaù saâu xa trong loøng chuùng toâi. Cho neân toâi muoán thuaät laïi heát nhöõng taâm tö aáy cho Taêng Ni, Phaät töû thoâng caûm ñeå cuøng chung gaùnh vaùc Phaät söï lôùn lao trong hieän taïi cuõng nhö mai sau.

Tröôùc heát toâi noùi veà nieàm vui. Chuùng toâi xuaát thaân tu hoïc töø hai ngoâi chuøa Phaät Quang vaø Phöôùc haäu. Sau bao naêm ñi xa, moãi laàn veà thaêm thaáy Phaät Quang vaø Phöôùc Haäu, Chaùnh ñieän nhaø toå coù veû ñieâu taøn, toâi thaàm nguyeän luùc naøo ñuû duyeân, coá gaéng vaän ñoäng trong haøng moân ñoà, phaùp quyeán chung lo, chung söùc xaây döïng laïi hai ngoâi toå ñình naøy. Toâi nhôù raát roõ hoài coøn hoïc ôû Phaät hoïc ñöôøng Nam Vieät, coù moät laàn khoaûng naêm 1958 hay 1959, toâi theo Hoøa thöôïng Vieän tröôûng veà thaêm queâ. Moät hoâm, Hoøa thöôïng ñöôïc Sö oâng toâi keâu leân nhaø toå daïy: “Ngoâi chuøa Phöôùc Haäu ngaøy xöa, khi toâi ñöùng ra nhaän laõnh coøn môùi, nhöng baây giôø ñaõ hö maø tuoåi toâi laïi giaø. Toâi chæ daønh duïm ñöôïc chuùt ít, khoâng ñuû söûa sang, nay toâi giao cho oâng. OÂng coá gaéng laøm sao söûa sang laïi cho ñöôïc laønh laën, ñeå tröôùc khi nhaém maét toâi thaáy ngoâi chuøa nhö xöa, thì môùi vui”. Chính toâi ñöôïc nghe lôøi daën doø ñoù vaø thaáy Sö oâng trao tieàn cho thaày toâi.

Töø ñoù thaày toâi coù boån phaän phaûi vaän ñoäng Phaät töû ñeå xaây caát laïi chuøa Phöôùc Haäu chaéc chaén nhö ngaøy nay chuùng ta thaáy. Nhö vaäy caùc baäc thaày ñi tröôùc cuûa chuùng ta khi nhaän moät ngoâi chuøa laø nhaän laõnh moät traùch nhieäm. Traùch nhieäm ñoù khoâng phaûi chæ duy trì ngoâi Tam baûo trong luùc coøn soáng, maø duy trì maõi cho ñeán ngaøy nhaém maét, laøm sao ngoâi chuøa vaãn coøn nguyeân veïn ñeå trao laïi cho nhöõng ngöôøi sau, tieáp noái truyeàn baù chaùnh phaùp khoâng bò ngöng treä.

Vì vaäy moãi laàn veà toâi thaáy chuøa hö, trong loøng khoâng an. Nhöng söï thaät tröôùc ñaây khoâng ñuû phöông tieän ñeå lo, maáy naêm qua toâi cöù xoùt xa trong loøng. Ñeán naêm naøy ñuû duyeân, chuùng toâi keâu goïi moân ñoà phaùp quyeán chung löng hôïp söùc xaây caát laïi chuøa Phaät Quang. Chuùng toâi nghó ngaøy xöa Sö oâng chòu traùch nhieäm nhaän laõnh ngoâi chuøa naøy, Hoøa thöôïng sö baùc toâi laø ngöôøi ñöôïc giao Truï trì, thaày chuùng toâi cuøng vôùi Hoøa thöôïng Trí Tònh ñem lôùp hoïc ngoaøi Trung vaøo. Hai vò ñaët chaân ôû ñaây ñaàu tieân ñeå daïy doã Taêng Ni.

Neáu khoâng keå giai ñoaïn veà tröôùc töùc khoâng keå tröôøng Löôõng Xuyeân v.v... thì chuøa Phaät Quang laø ñieåm ñaàu môû nhöõng lôùp hoïc do caùc Hoøa thöôïng töø Hueá veà giaûng daïy. Nhö vaäy chuøa Phaät Quang ñöôïc xem nhö Phaät Hoïc Ñöôøng ñaàu tieân trong thôøi ñieåm ñoù. Cho neân chö Taêng caùc nôi gaàn cuõng nhö xa tuï hoäi veà tu hoïc khaù ñoâng. Thôøi aáy xöù sôû mình ñang coù nhöõng cuoäc choáng Phaùp, neân moät soá chö Taêng ñang hoïc phaûi côûi caø sa khoaùc chieán baøo. Do ñoù taêng chuùng daàn daàn ít ñi, coøn laïi khoâng bao nhieâu. Naêm toâi vaøo chuøa, quí thaày baét ñaàu ñi töø töø.

Ngoâi Tam baûo Phaät Quang naøy laø chieác noâi ñaàu tieân khi toâi vaøo ñaïo. Toâi nghó hoài xöa Sö oâng ñaõ laõnh chuøa theá naøo, baây giôø mình laøm laïi cuõng phaûi theá aáy, ñeå tröôùc heát laø Sö oâng toâi, keá ñoù Sö baùc vaø thaày chuùng toâi ñöôïc hoan hyû, vì cô sôû truyeàn baù chaùnh phaùp töø xöa ñeán nay vaãn ñöôïc troøn ñuû. Vì vaäy toâi yeâu caàu ban toå chöùc phaûi laøm ñuùng nhö taát caû nhöõng gì ngaøy xöa ñaõ laøm. Ñoù laø ñieåm toâi nghó quí vò thoâng caûm cho chuû yù cuûa toâi muoán laøm gioáng chuøa xöa, chôù khoâng ñöôïc laøm khaùc.

Laïi nöõa, ngoâi chuøa naøy ngaøy xöa ñaõ coù kyû nieäm saâu ñaäm vôùi toâi. Ngaøy raèm thaùng tö naêm 1949, toâi ñöôïc thaày Hoaèng Hueä, moät aân nhaân höôùng daãn chuùng toâi veà ñaây xin tu. Neân ngaøy naøy laø ngaøy ñaàu tieân ñaët chaân ñeán Phaät hoïc ñöôøng Phaät Quang. Nhöng thaày toâi nhaän cho ôû tu vôùi ñieàu kieän phaûi coâng quaû ba thaùng, ñeå xem yù chí vaø tinh thaàn xuaát gia cuûa toâi maïnh yeáu theá naøo. Cho neân suoát ba thaùng muøa an cö naêm ñoù toâi chæ laøm coâng quaû thoâi, chôù chöa ñöôïc xuaát gia.

Song toâi coù taùnh hieáu hoïc. Tuy laøm coâng quaû, nhöng nhöõng giôø hoïc cuûa Taêng Ni toâi ñeàu döï thính ôû sau. Qua ba thaùng Hoøa thöôïng thaáy toâi coù yù chí tu quyeát lieät, neân raèm thaùng baûy Ngaøi cho toâi xuaát gia taïi ñaây. Thôøi gian ñoù toâi töøng doïn deïp chung quanh chuøa, nhaát laø maáy caùi möông troàng döøa, phaûi boài ñaát cho toát ñeïp neân toâi cuõng ñaõ ñoùng goùp khaù nhieàu coâng söùc ñeå xaây döïng caûnh quan chung quanh chuøa.

Nhö vaäy naêm 1949 toâi ñaõ coù maët ôû ñaây. Ñeán naêm 1951, coù moät tai naïn lôùn xaûy ra nôi ñaây. Hai chieác maùy bay Phaùp, noù quaàn baén töø taùm giôø saùng tôùi möôøi giôø tröa. Luùc ñoù taïi chuøa coù ba lôùp hoïc treû con, toâi laõnh daïy moät lôùp. Gaàn hai traêm hoïc troø vaø Taêng Ni naèm maáy tieáng ñoàng hoà döôùi ñaát, nhìn leân chæ thaáy ñaïn xeït toùe löûa ngang maáy caây coät, khoùi buïi muø mòt khoâng ai thaáy ai heát. Qua moät traän ñoù roài, khoâng phaûi ngöng luoân maø toái naøo leân giöôøng naèm cuõng nghe thuït traùi OÂ-bít. Ñang naèm treân giöôøng maïnh ai naáy nhaûy xuoáng ñaát.

Nhö vaäy keùo daøi moät thôøi gian ñaùng keå, thaày toâi thaáy ôû ñaây khoâng tieän nuoâi Taêng Ni vaø vieäc hoïc haønh cuûa treû con cuõng khoâng baûo ñaûm, neân môùi xin Sö oâng toâi ñöôïc veà Phöôùc Haäu. Vì vaäy naêm 1952, thaày vaø chuùng toâi ñeàu veà Phöôùc Haäu taù tuùc tieáp tuïc hoïc taäp. Chuøa ñaây giao laïi cho Hoøa thöôïng Hoaøn Taâm töùc Sö baùc toâi. Xem nhö taïi chuøa Phaät Quang, Hoøa thöôïng Vieän tröôûng töùc thaày chuùng toâi chæ sinh hoaït töø naêm 1945 tôùi naêm 1951, troøn saùu naêm.

Rieâng toâi chæ coù maët ôû ñaây töø naêm 1949 tôùi naêm 1951, ba naêm ñaàu tieân vaøo ñaïo, nhöng böôùc ñaàu bao giôø cuõng nhieàu kyû nieäm nhaát. Bôûi vì neáu khoâng coù böôùc ñaàu thì nhöõng böôùc khaùc khoâng bao giôø coù. Ba naêm troøn ôû ñaây toâi hoïc Sô ñaúng, nhöng hoïc nhaûy. Vì toâi vaøo nhaèm naêm thöù hai, saép qua naêm thöù ba. Phaàn doát ñaëc toâi khoâng bieát moät chöõ nho, laøm sao hoïc kòp. Nhöng maø vì hieáu hoïc, hôn nöõa ôû nhaø oâng cuï thaân sinh cuûa toâi bieát chöõ nho. Moãi khi uoáng röôïu, oâng noùi chöõ nho cho toâi nghe nhieàu laém, neân tuy khoâng hoïc maø toâi cuõng thuoäc chöõ nho. Do thuoäc giaûi nghóa ñöôïc maø thaáy maët chöõ khoâng bieát. Vì theá luùc toâi vaøo chuøa, coù chuù Thanh Ñöùc thoâng minh laïi hoïc tröôùc, neân toâi hôïp taùc vôùi chuù. Hai chuù chaùu, chuùù ñoïc chöõ, toâi giaûi nghóa. Moãi laàn hoïc hai chuù chaùu naèm gaàn, chuù ñoïc heát chöõ nho toâi nghe, keá toâi giaûi nghóa laïi cho chuùù nghe. Nhôø vaäy toâi raùng hoïc theo kòp. Thaønh ra chæ hôn moät naêm toâi ñaõ hoïc heát lôùp Sô ñaúng ba naêm.

Trong thôøi gian hoïc Sô ñaúng, coù moät laàn chuùng toâi ñöôïc Hoøa thöôïng daïy veà Taân Quoác Vaên. Hoâm ñoù hoïc nhaèm baøi noùi veà yù chí, Ngaøi baét chuùng toâi phaûi hoïc thuoäc caâu naøy “Ñòa du coá moäc du kieân. Gian nan giaû, phi khoán ngaõ giaû, nhi trôï ngaõ giaû daõ.” Ñaây laø caâu toâi raát thích neân sau naøy thöôøng ñem ra nhaéc nhôû Taêng Ni maõi. Nghóa laø ñaát caøng chai thì caây caøng cöùng, ñoù laø thí duï. “Gian nan giaû, phi khoán ngaõ giaû, nhi trôï ngaõ giaû daõ”, töùc gian nan khoâng phaûi laøm khoán khoå ta maø chính laø trôï giuùp cho ta vaäy, ñoù laø hôïp phaùp. Nhôø nhöõng caâu naøy laøm cho toâi maïnh theâm, quyeát chí theâm. Môùi thaáy raèng ngöôøi xöa chæ daïy cho chuùng ta hieåu, taát caû nhöõng khoù khaên khoán khoå cuûa cuoäc ñôøi laø nhöõng baøi hoïc coù söùc maïnh lôùn giuùp chuùng ta vöôn leân, thaønh töïu sôû nguyeän cuûa mình, chôù khoâng phaûi laøm trôû ngaïi cho ta. Ví duï heát söùc cuï theå, neáu choã naøo ñaát chai maø caây moïc leân ñöôïc thì bieát caây ñoù raát cöùng, coøn choã naøo ñaát maàu môõ ñaát xoáp thì caây yeáu meàm. Neân soáng trong moâi tröôøng khoù khaên laø cô hoäi ñeå chuùng ta reøn luyeän yù chí, duõng maõnh tieán leân. Ñoù laø moät baøi hoïc luùc toâi hoïc chöõ Haùn lôùp Sô ñaúng.

Naêm 1951, toâi baét ñaàu hoïc Trung ñaúng, Hoøa thöôïng giaûng caùc boä kinh cuûa caáp Trung ñaúng. Thôøi gian naøy coâng vieäc cuûa Ngaøi raát beà boän. Ngoaøi giaûng daïy cho Taêng Ni moãi buoåi chieàu, buoåi saùng Hoøa thöôïng laøm vieäc xaõ hoäi. Thaày toâi coù môû moät phoøng thuoác, Phaät töû hay daân chuùng bò beänh tôùi ñaây, caàn hoát thuoác thang, thuoác baéc Hoøa thöôïng chaån maïch hoát thuoác baéc. Ai caàn chích thuoác taây, Hoøa thöôïng theo toa chích thuoác taây giuøm. Buoåi toái Thaày môû lôùp xoùa naïn muø chöõ cho daân queâ. Ngaøi daïy baèng phöông phaùp vaàn chöõ “o”. Thaày cho veõ con gaø gaùy coù ba chöõ “oø, où, o” ôû tröôùc, nhôø theá quí vò lôùn tuoåi trong xoùm hoïc raát deã, chæ trong voøng ba tuaàn leã laø ñoïc ñöôïc. Ñoù laø saùng kieán cuûa Hoøa thöôïng.

Nhö vaäy buoåi saùng Hoøa thöôïng laøm coâng taùc y teá, buoåi toái coâng taùc veà vaên hoùa, buoåi chieàu daïy kinh cho Taêng Ni. Phaàn chuùng toâi buoåi khuya thöùc daäy coâng phu töø luùc boán giôø. Naêm giôø duøng tieåu thöïc. Saùu giôø tôùi taùm giôø lao ñoäng troàng rau troàng caûi. Taùm giôø, voâ daïy caùc em nhoû töø lôùp ñaùnh vaàn a, b, c cho tôùi lôùp ba. Daïy hoïc tôùi möôøi giôø, nghæ moät chuùt laø tôùi giôø aên côm. Buoåi chieàu thöùc daäy hai giôø hoïc giaùo lyù. Tôùi boán giôø hoïc xong, toâi phaûi ñieàu khieån hai möôi maáy chuù nhoû lao ñoäng, ñöùa nhoå coû chaëng naøy, ñöùa nhoå coû chaëng kia. Ñaàu hoâm chöøng khoaûng saùu giôø röôõi, Hoøa thöôïng Vieän tröôûng laïy moät thôøi hoàng danh saùm hoái, toâi cuõng baét chöôùc laïy theo. Sau ñoù taùm giôø laø thôøi coâng phu Tònh ñoä cuûa ñaïi chuùng, khoâng theå boû ñöôïc, coøn saùm hoái buoåi chieàu toái laø thôøi rieâng cuûa Hoøa thöôïng.

Toùm laïi chuùng toâi khoâng coù thì giôø raûnh roãi vaø giôø hoïc laïi quaù ít. Cho neân khuya leõ ra boán giôø thöùc daäy coâng phu, thì toâi ñaõ thöùc tröôùc töø hai giôø ñeå doø baøi. Vì hoïc nhaûy neân toâi doø baøi cöïc hôn quí thaày. Naêm ñoù hoïc Laêng Nghieâm, nhaát laø tôùi ñoaïn Thaát xöù tröng taâm, doø tôùi ñaâu toâi khoùc tôùi ñoù. Toâi thaáy coù nhöõng ñieåm thaät kyø ñaëc, sao lôøi Phaät daïy hay quaù maø hoài ñoù tôùi giôø mình chöa töøng nghe. Vì vaäy xuùc ñoäng quaù, ñoïc tôùi ñoaïn naøo yù nghóa thaâm saâu toâi khoùc ngon laønh.

Hoài xöa vì khoâng bieát nguoàn xuùc caûm aáy laø töø tuùc duyeân maø ra, neân toâi cöù laáy laøm laï taïi sao mình ñoïc kinh maø khoùc hoaøi? Maõi tôùi sau naøy, khi nghieân cöùu tu Thieàn toâi môùi hieåu ñoù laø do chuûng duyeân nhieàu ñôøi cuûa mình. Ñoïc tôùi ñoaïn naøo noùi veà thieàn, laøm nhö toâi nhôù töôûng moät caùi gì quen thuoäc cuûa quaù khöù neân caûm thaáy buoàn, xuùc ñoäng laï kyø. Do ñoù töø luùc hoïc kinh Laêng Nghieâm cho tôùi veà sau, toâi döï caûm coù moät loái ñi quen thuoäc maø mình chöa tìm ñöôïc roõ raøng. Vì vaäy ñoái vôùi kinh Phaät toâi raát quí kính, xem nhö khuoân vaøng thöôùc ngoïc, giuùp cho mình coù moät ñònh höôùng trong cuoäc ñôøi tu ñaïo. Ñaây chính laø daáu hieäu baùo tröôùc cho nhaân duyeân tu thieàn cuûa toâi veà sau naøy, maø ngaøy tröôùc toâi khoâng bieát.

Ñoù laø nhöõng kyû nieäm cuûa toâi trong thôøi môùi xuaát gia, hoïc chöõ Haùn, hoïc kinh, vaø kyû nieäm xuùc ñoäng nhaát laø hoïc kinh Laêng Nghieâm. Coøn veà caùch ñoái xöû, thaày thaáy toâi coù chí hoïc neân raát thöông. ÔÛ lôùp moãi ngöôøi phaûi töï cheùp kinh ñeå hoïc, Hoøa thöôïng bieát toâi môùi voâ, ñaâu coù thì giôø hoïc chöõ Haùn maø vieát, neân Ngaøi laáy kinh saùch saün trong tuû cho toâi hoïc. Ñoù laø lyù do toâi bieát dòch maø khoâng bieát  vieát chöõ Haùn. Chöõ Haùn toâi vieát xaáu laém vì ít vieát. Toâi caûm nhaän ñöôïc nhöõng öu ñaõi maø Hoøa thöôïng ñaõ daønh cho mình, khieán moät soá huynh ñeä ñoàng thôøi khoâng baèng loøng, hoï hay coù nhöõng gay caán nho nhoû vôùi toâi. Ñieàu ñoù cuõng hôïp lyù thoâi.

Theâm moät ñieåm nöõa, toâi voâ chuøa hoaøn toaøn khoâng coù lieân heä vôùi gia ñình, chæ bieát aên côm chuøa, soáng cheát vôùi chuøa, chôù khoâng coù thí chuû rieâng. Vì khi tu laø troán ñi maø, neân ñaâu coù daùm veà nhaø xin giuùp ñôõ. Do ñoù moät caây buùt, moät bình möïc, moät cuoán taäp thaày toâi cuõng phaûi cho, nhaát nhaát vieäc gì thaày ñeàu lo heát. Cho neân tình thaày troø khoâng bieát keå sao cho heát. Nhôø vaäy nhöõng naêm ôû ñaây ñoái vôùi toâi laø nhöõng naêm gaày döïng ñöôïc tinh thaàn quyeát taâm tieán tu raát vöõng maïnh.

Nhôø coâng ôn giaùo döôõng cuûa Thaày, töøng böôùc toâi hieåu ñöôïc giaùo lyù cao sieâu cuûa Phaät, khieán nieàm tin ñoái vôùi Phaät phaùp ngaøy caøng maõnh lieät. Toâi coøn nhôù Hoøa thöôïng daïy raát kyõ, moãi böõa hoïc phaûi doø baøi tröôùc. Ví duï hoâm nay hoïc baøi ñoù, chuùng toâi phaûi ñoïc vaø giaûi nghóa xong heát, thaày môùi giaûng sau. Thaønh ra khoâng ai daùm yû laïi, nhôø theá chuùng toâi nhôù raát kyõ. Ñoù laø loái daïy giuùp hoïc troø tieán raát nhanh.

Sau khi hoïc giaùo lyù kha khaù, thaày baét chuùng toâi taäp giaûng. Laàn ñaàu giaûng toâi run quaù chöøng, vì ñuùng ngay ngaøy raèm maø mình môùi hoïc coù ba naêm thoâi, nhöng thaày daïy sao laøm vaäy, khoâng daùm caõi lôøi. Vì vaäy tôùi naêm 1953 veà AÁn Quang toâi vöøa hoïc vöøa coù theå baét ñaàu ñi giaûng nôi naøy nôi kia. Cho neân moãi laàn nhôù ñeán thaày, toâi nhôù ñeán boån phaän cuûa mình phaûi laøm sao cho nôi naøy luoân ñöôïc toát ñeïp vöõng chaéc.

Trong boán aân töùc aân cha meï, aân Thaày Toå, aân ñaøn na thí chuû, aân quoác gia, toâi thaáy raát naëng neà. Vôùi toâi thì aân Thaày Toå thaät laø saâu naëng, bôûi vì toâi nhôø Thaày Toå maø hieåu ñöôïc ñaïo lyù, nhôø Thaày Toå maø tieán treân con ñöôøng ñaïo, laøm chuùt ít lôïi laïc cho Phaät töû, cho chuùng sanh. Taát caû ñeàu nhôø aân cuûa Thaày Toå heát. Cuõng vì theá maø toâi thaáy mình phaûi xaây döïng laïi chuøa Phaät Quang cho ñöôïc khang trang toát ñeïp, ñeå phaàn naøo caûm taï coâng ôn cuûa Thaày cuõng nhö coâng aân cuûa ñaøn na thí chuû thieát laäp ngoâi chuøa naøy.

Ngaøy nay chuùng toâi ñaõ khuyeán khích vaän ñoäng chö Taêng Ni cuõng nhö Phaät töû ñòa phöông xaây döïng laïi ngoâi chuøa xöa trang nghieâm myõ maõn nhö vaày, toâi raát vui möøng. Laøm ñöôïc moät vieäc maø laâu nay mình muoán laøm nhöng chöa theå laøm, trong loøng noù raát laø vui, raát an oån.

Song khi noùi tôùi nieàm vui ñoù, chuùng toâi cuõng khoâng traùnh khoûi caùi lo. Taïi sao phaûi lo? Vì laâu nay chö Toå thöôøng daïy, chuùng ta xaây döïng chuøa chieàn, laäp cô sôû laø ñieàu khoù, nhöng khoâng khoù baèng gaày döïng ñöôïc nhöõng vò Taêng Ni coù taøi coù ñöùc, ñeå gaùnh vaùc Phaät söï, duy trì ngoâi Tam Baûo. Ñoù môùi laø ñieàu khoù. Vì theá toâi lo, bôûi hieän giôø chuøa naøy coù Ban truï trì, nhöng Nhaät Hyû ñi Saøi Goøn, Nhaät Ñaïo cuõng raøy ñaây mai ñoù, khoâng coù maët thöôøng xuyeân. Coøn Haûi Trí ôû ñaây thì laïi beänh hoaïn, raát yeáu ñuoái khoâng bieát ñuû söùc ñaûm ñang ngoâi Tam baûo, gaày döïng ñöôïc moät soá ni chuùng ñoâng ñaûo ñeå tu haønh khoâng?

Phaàn toâi tuoåi thoï nhö maët trôøi saép gaùc nuùi, khoâng coøn laâu daøi nöõa. Neáu vieäc gì cuõng lo heát, chaéc toâi khoâng theå lo ñöôïc. Theá neân thaønh töïu ñöôïc ngoâi toå ñình naøy laø traùch nhieäm cuûa toâi, coøn phaàn duy trì vaø môû mang veà sau laø phaàn cuûa nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm hieän taïi. Ban truï trì phaûi coá gaéng hôïp taùc vôùi nhau, laøm sao duy trì ñöôïc ngoâi Tam baûo laâu daøi, ñeå khoûi coâ phuï coâng ôn cuûa Thaày Toå chuùng ta, ñoù laø ñieàu thöù nhaát.

Ñieàu thöù hai, sôû dó ngaøy xöa chuøa Phaät Quang ñöôïc tieáng toát, lôïi ích cho ñaïo laø do coù môû mang daïy doã Taêng Ni, ñoàng thôøi taïo cô sôû laøm töø thieän xaõ hoäi. Do ñoù ngaøy nay neáu Ban truï trì yeáu ñuoái khoâng laøm noåi, thì keá ñoù Ban Trò söï Phaät giaùo Tænh, Huyeän neân hôïp taùc chung lo. Vì treân thöïc teá, Ban Trò söï cuõng laø nhöõng ngöôøi thaân thieát chôù khoâng ai xa laï, lôùn nhö thaày Thieän Phöôùc Phoù tröôûng ban, xem nhö ñaõ töøng hoïc ñaïo lyù vôùi toâi, keá ñoù thì Ñaéc Phaùp, Ñaéc Huyeàn v.v… laø ñeä töû, hoïc troø cuûa toâi. Vì vaäy toâi nghó traùch nhieäm naøy phaûi giao laïi cho quí vò, hy voïng caùc thaày coá gaéng hôïp taùc vôùi Ban truï trì, laøm sao cho chuøa Phaät Quang sau khi truøng tu laïi roài, moãi ngaøy moãi ñöôïc lôïi ích cho Taêng Ni cuõng nhö xoùm laøng, daân chuùng ñòa phöông. Khoâng theå caát ngoâi chuøa roài ñoùng cöûa ñeå ñoù, chôø hai ba möôi naêm sau hö muïc caát nöõa. Ñoù laø chuyeän voâ ích, toán coâng toán cuûa ñaøn na thí chuû khoâng coù nghóa lyù gì heát. Neân phaàn thöù hai laø phaàn cuûa Ban Trò söï, xin quí vò doøm ngoù chung lo cho nhöõng vò ôû ñaây ñuû ñieàu kieän phaùt trieån Phaät phaùp, duy trì ngoâi Tam baûo ñöôïc laâu beàn.

Phaàn thöù ba laø ban hoä töï. Hoài xöa khoâng coù Ban hoä töï, nhöng baây giôø vì Ban truï trì hôi yeáu neân phaûi nhôø Ban hoä töï chung söùc. Nhöõng vò cö só nhieät taâm, nhaát laø Tröôûng ban hoä töï hieän giôø, töùc chaùu cuûa oâng baø tö hoài xöa, luùc naøo cuõng ñem heát tinh thaàn lo laéng cho chuøa. Quí vò heát ñôøi oâng tôùi ñôøi cha, ñôøi con roài ñôøi chaùu, ñeàu chung lo Phaät söï ôû ñaây. Toâi thaáy ñoù laø ñieàu raát toát, raát ñaùng taùn döông. Laøm sao cho ngoâi chuøa cuûa chuùng ta taïi ñaây ngaøy caøng ñöôïc toát ñeïp hôn, caøng lôïi ích cho ñaïo cho ñôøi nhieàu hôn. Nhö theá môùi laø troøn boån phaän cuûa ñeä töû, ñeä toân trong toâng moân.

Quí vò coù traùch nhieäm coá gaéng taïo ñieàu kieän cho ngöôøi daân trong xoùm laøng chung quanh chuøa hieåu Phaät phaùp, moãi nöûa thaùng giaûng giaùo lyù moät laàn, hoaëc khoâng giaûng ñöôïc thì cuõng môû baêng ñaïo cho hoï nghe. Toâi raát buoàn khi thaáy nhieàu chuøa, Phaät töû ôû chung quanh khoâng hieåu ñaïo lyù gì heát, chæ bieát tôùi chuøa coi ngaøy coi giôø, cuùng sao cuùng haïn, xin xaêm boùi queû v.v… Nhö vaäy ngoâi chuøa khoâng laøm saùng toû ñöôïc chaùnh phaùp, traùi laïi coøn gieo raéc meâ tín dò ñoan cho quaàn chuùng, khoâng lôïi ích gì cho ñaïo, cho ñôøi. Vì vaäy toâi mong taát caû caùc Ban cuøng vôùi Taêng Ni coù boån phaän baûo trôï gìn giöõ ngoâi Tam baûo. Cho neân Ban hoä töï ôû ñaây vöøa nhieät tình lo cho ñaïo, vöøa phaûi coá gaéng nhaéc nhôû quí vò coù traùch nhieäm truyeàn baù Phaät phaùp, ñöøng ñeå ngoâi chuøa trôû thaønh nôi vaõng caûnh chôi thoâi, coøn ñaïo phaùp toái taêm muø mòt thì thaät laø voâ nghóa.

Ñoù laø traùch nhieäm cuûa ba ban: Ban truï trì, Ban Trò söï vaø Ban hoä töï, quí vò chung söùc chung loøng vôùi nhau lo laéng, duy trì gìn giöõ, ñoàng thôøi môû mang cho ngoâi Phaät Quang naøy ngaøy caøng saùng hôn, ñuùng vôùi yù nghóa Phaät Quang töùc laø aùnh saùng cuûa Phaät truøm khaép muoân nôi. Ñoù laø phaàn taâm tình cuûa toâi vôùi Taêng Ni cuõng nhö Phaät töû taïi ñaây.

Keá ñeán toâi noùi veà Töù aân. Moät laø aân cha meï, vì coù cha meï môùi coù thaân ta. Chuùng ta tu ñöôïc, taïo duyeân cho cha meï bieát qui y Tam baûo, ñoù laø ñeàn aân cha meï. Ta tu khoâng ñöôïc thì khoâng theå ñeàn aân cha meï. Vì vaäy thöông cha meï, quí kính cha meï chöøng naøo chuùng ta raùng tu chöøng aáy. Laøm sao nhôø ñöùc cuûa mình maø cha meï maát ñi, sanh ra gaëp Phaät phaùp, ñôøi sau tu haønh. Toâi nhôù trong söû coù caâu chuyeän keå veà moät vò tu só, vì ñoïc laâu toâi khoâng nhôù teân, chæ nhôù ñaïi khaùi theá naøy:

Vò aáy luùc ñaàu môùi xuaát gia, tu haønh raát tinh taán, khieán moïi ngöôøi ñeàu quí troïng. Baø maãu cuûa vò ñoù maát ñoïa vaøo ñöôøng xaáu nhöng khoâng bò tra taán gì heát. Hoï noùi raèng baø coù ñöùa con tu haønh tinh taán quaù, neân khoâng daùm ñoäng tôùi meï vò taêng kia. Nhöng thôøi gian sau, khoâng bieát vì duyeân côù gì oâng thoái Boà-ñeà taâm, tu yeáu ôùt. Baáy giôø soáng trong caûnh khoå, ngöôøi meï bò tra taán quaù chöøng. Chòu heát noåi baø môùi xin “cho toâi veà nhaéc con toâi moät chuùt”. Khi ñoù ngöôøi giöõ nguïc cuõng khoan dung cho baø ñi.

Baø veà baùo moäng vôùi con raèng: “Maáy naêm tröôùc nhôø con tinh taán tu haønh, neân meï tuy ñoïa ñòa nguïc nhöng khoâng ai haønh phaït. Baây giôø con tu haønh beâ boái quaù, vì vaäy ngöôøi ta haønh phaït meï ñau khoå voâ cuøng. Noùi roài baø khoùc vaø boû ñi. Khi ñoù vò taêng giaät mình thöùc daäy, kieåm laïi thaáy quaû nhieân mình ñang thoái taâm. Töø ñoù nghó muoán cöùu meï, neân vò taêng coá gaéng tu haønh tinh taán nhö xöa. Nhôø theá baø meï cuõng ñöôïc an oån, khoâng bò tra taán nöõa.

Toâi keå laïi caâu chuyeän naøy ñeå nhaéc nhôû quí vò coá gaéng tu haàu mong ñeàn aân cha meï. Khoâng phaûi ôû chuøa laâu naêm, ñöôïc thaêng chöùc töø Sa-di leân Tyø-kheo, roài Ñaïi ñöùc, Thöôïng toïa, Hoøa thöôïng maø khoâng tu, duø cho chöùc gì ñi nöõa cuõng khoâng cöùu ñöôïc cha meï ñaâu. Chuùng ta muoán ñeàn aân cha meï phaûi coá gaéng tu, laøm sao ñôøi naøy mình giaûi thoaùt ñöôïc nhöõng khoå ñau cuûa baûn thaân, ñoàng thôøi trôï löïc cho cha meï khoûi phaûi khoå ñau nôi naøy nôi noï.

Thöù hai laø aân Thaày Toå. Nhö toâi ñaõ keå ôû treân, neáu khoâng coù Thaày Toå, thì ai môû con maét trí tueä cho mình? Cha meï sanh thaân chuùng ta chæ coù moät ñôøi, coøn Thaày Toå sanh giôùi thaân hueä maïng cho chuùng ta ñôøi ñôøi. Tu haønh ñöôïc giaùc ngoä giaûi thoaùt, vónh vieãn vöôït ra ba coõi, chaám döùt khoå ñau muoân kieáp, ñeàu nhôø aân Phaät toå hay Thaày Toå. Cho neân coâng aân naøy khoâng theå tính keå, ngoân ngöõ lôøi leõ chaúng theå noùi heát ñöôïc. Chæ coù tu haønh ñaït ñöôïc keát quaû vieân maõn, sau ñoù cöùu giuùp chuùng sanh cuøng thoaùt khoå traàm luaân môùi mong ñeàn ñaùp ñöôïc thaâm aân voâ löôïng naøy.

Thöù ba laø aân ñaøn na thí chuû. Nhôø coù ñaøn tín uûng hoä, giuùp ñôõ taøi vaät, taïo ñieàu kieän cho Taêng Ni yeân taâm tu haønh, chuùng ta môùi chuyeân taâm tieán ñaïo. Chuùng ta tu ñöôïc môùi coù theå laøm lôïi ích chuùng sanh, ñeàn aân ñaøn na thí chuû. Neáu tu khoâng ñöôïc thì hö heát moät ñôøi, cuoái cuøng ta phaûi chuoát quaû khoå vì mang naëng aân ñaøn na tín thí maø khoâng ñeàn traû ñöôïc.

Trong luaät Sa-di coù caâu chuyeän veà moät Tyø-kheo thoï nhaän cuûa oâng Tröôûng giaû raát nhieàu, tu haønh cuõng coù ñöùc haïnh nhöng khoâng thoâng suoát lyù ñaïo. Sau khi cheát, vò naøy bieán thaønh caây, moïc naám cho Tröôûng giaû aên suoát ñôøi. Khi Tröôûng giaû cheát, caây môùi heát ra naám. Ñoù laø caùch ñeàn aân thí chuû baèng hoa baùo, töùc moïc naám treân caây ñeå traû laïi coâng cuûa thí chuû. Cho neân ñaâu phaûi chuùng ta ñöôïc ñaøn na thí chuû thöông giuùp nhieàu laø coù phöôùc!

Phaät töû cuùng döôøng cho chuùng ta ñeàu nghó gieo duyeân vôùi mình, ñeå sau ñöôïc hoùa ñoä, chôù khoâng phaûi cuùng döôøng cho chuùng ta xaøi tuøy yù. Neáu mình tu haønh khoâng coù ñöùc haïnh, tieàn baïc cuûa caûi aáy phaûi traû, chôù khoâng theå naøo khoâng traû. Toâi thöôøng noùi ngöôøi tu traû aân ñaøn na thí chuû baèng hai caùch: Moät laø neáu coù ñaïo ñöùc, ngay trong ñôøi naøy chuùng ta giaùo hoùa chæ daïy cho Phaät töû hieåu ñaïo. Nhôø hieåu ñaïo, hoï tieán tu, ñoù laø ta laøm thaày ñeå ñeàn aân thí chuû. Hai laø neáu nhaän cuûa thí chuû roài aên xaøi phung phí, khoâng chòu tu haønh, nhaát ñònh sau khi nhaém maét seõ laøm traâu caøy, ngöïa côõi hoaëc nheï laø hoa baùo nhö caâu chuyeän ôû treân, traû suoát ñôøi chôù khoâng ñöôïc raûnh rang ñaâu.

Toâi thöôøng noùi, toâi nôï thí chuû ngaäp ñaàu. Bôûi vì ai cuõng muoán gieo duyeân vôùi toâi, neân giuùp toâi laøm ñöôïc nhieàu Phaät söï. Toâi khoâng daùm haõnh dieän mình coù phöôùc, maø toâi thaáy chính mình thieáu nôï nhieàu nhaát vôùi ñaøn na thí chuû. Vì vaäy ngoaøi boån phaän toâi phaûi coá gaéng tu, toâi coøn khuyeân Taêng Ni haøng ñeä töû cuõng coá gaéng tu, ñeå thaày troø hôïp söùc nhau traû nôï cho ñaøn na thí chuû. Chuùng ta tu ñöôïc, ñem coâng ñöùc aáy giaùo hoùa cho moïi ngöôøi ñöôïc an vui bôùt khoå trong ñôøi naøy vaø nhöõng ñôøi veà sau. Ñoù laø chuùng ta choïn caùch traû nôï thöù nhaát. Neân nhôù chæ laø traû nôï thoâi, chôù ñöøng haõnh dieän mình laøm thaày thieân haï.

Toâi thöôøng ví duï nhö ôû theá gian, neáu coù moät giaùo chöùc möôïn nôï maø khoâng coù tieàn traû. Chuû nôï coù maáy ñöùa con ñi hoïc, bieát vò aáy khoâng coù tieàn traû neân nhôø veà daïy keøm con hoï. Ñoù laø laáy coâng ñeå traû nôï, traû baèng caùch laøm thaày cuûa con hoï. Chuùng ta cuõng theá, traû nôï nhöng maø traû baèng caùch laøm thaày. Neáu ngöôøi doát naùt khoâng hoïc haønh gì, möôïn nôï khoâng coù tieàn traû thì phaûi ñi laøm thueâ laøm möôùn ñeå traû nôï, chôù ñaâu theå möôïn maø khoâng traû ñöôïc.

Roõ raøng ôû theá gian cuõng nhö trong ñaïo, chuùng ta khoâng theå töï haøo raèng toâi ñöôïc Phaät töû cuùng nhieàu laø coù phöôùc, roài tha hoà aên xaøi töï do. Neáu vaäy e raèng mai kia khoâng bieát maáy traêm laàn phaûi trôû ñi, trôû laïi ñeå ñeàn traû nôï tröôùc. Vì vaäy toâi nhaéc cho taát caû Taêng Ni hieåu hai chöõ cuùng döôøng Tam baûo ñeå gieo duyeân laø noùi nghe cho ñeïp. Chôù noùi thaúng ra laø Phaät töû cho Taêng Ni vay nôïï. Chuùng ta nghe cuùng döôøng thaáy cao quí, chôù khoâng ngôø laø nhaän nôï, maø nhaän nôï thì phaûi traû nôï.

Bôûi vaäy toâi thaám nhaát laø ngaøy xöa ñöùc Phaät baét Taêng Ni phaûi ñi khaát thöïc. Ñi khaát thöïc ñeå laøm gì? Laøm keû aên maøy tôùi xin ngöôøi ta. Phaät töû cho mình goïi laø gieo duyeân, töùc cho vay nôï. Hoï cho vay baèng côm thì ta traû laïi baèng phaùp. Traû ngay töùc thì, khoâng ñeå thieáu nôï. Ñöùc Phaät quaû thaät quaù hay!

Phaät töû trao taøi vaät cho toâi laø trao nôï, nôï lôùn hoaëc nôï nhoû. Neáu nôï lôùn thì toâi phaûi traû nhieàu traû laâu, nôï nhoû thì toâi traû ít traû mau. Cho neân tôùi tuoåi naøy maø toâi vaãn coøn giaûng. Bôûi vì trao ñoåi hai chieàu maø, Phaät töû trao cho toâi caùi naøy, toâi phaûi trao laïi caùi khaùc. Chaúng leõ toâi ñeå nôï cho tôùi cheát mang theo? Cho neân luoân luoân phaûi giaûng, phaûi daïy cho Phaät töû hieåu ñaïo, tu haønh ñöôïc an vui. Ñoù laø boån phaän, laø traùch nhieäm toâi phaûi traû.

Taêng Ni chuùng ta yù thöùc ñöôïc vieäc laøm, boån phaän cuûa mình thì khoâng bao giôø coù theå thôø ô, laõnh ñaïm vôùi tinh thaàn moä ñaïo kính taêng cuûa Phaät töû. Phaät töû vì muoán gieo duyeân vôùi Tam baûo, muoán tieán leân treân con ñöôøng ñaïo ñöùc maø chöa ñuû ñieàu kieän, neân gieo duyeân vôùi chuùng ta. Noùi caùch khaùc nhö hoï muoán coù tieàn ñeå daønh, nhöng sôï xaøi heát neân baây giôø ñem gôûi ngaân haøng. Gôûi ngaân haøng moãi thaùng chuùt chuùt, laâu ngaøy doàn laïi caát ñöôïc caùi nhaø. Cho neân gôûi ngaân haøng khoâng coù nghóa laø ñem tieàn boû, maø coøn tính coù lôøi nöõa.

Cuõng vaäy, Phaät töû muoán tu, muoán tieán treân ñöôøng ñaïo ñöùc maø baây giôø chöa tieán ñöôïc, neân laøm coù chuùt ít gôûi thaày. Thaày thieáu nôï mình, mai moát coù ñuû ñieàu kieän thaày ñoä mình tu. Ñoù laø lyù do Phaät töû vì muoán tu, vì muoán tieán treân ñöôøng ñaïo neân môùi cuùng döôøng Taêng Ni. YÙ nghóa aân ñaøn na thí chuû laø nhö vaäy.

Thöù tö laø aân quoác gia hay aân chaùnh quyeàn. Nhôø coù nhöõng vò naøy giöõ gìn ñaát nöôùc thanh bình, chuùng ta môùi ñöôïc an oån tu haønh, an oån hoaèng phaùp lôïi sanh. Ñaây laø aân raát lôùn, trong nhaø Phaät coøn goïi laø aân hoä phaùp. Neáu khoâng coù nhöõng vò  naøy ñöùng ra chòu traùch nhieäm baûo veä an ninh, giöõ gìn xöù sôû thì chuùng ta ñaâu coù yeân maø tu. Vì vaäy aân quoác gia hay aân chính quyeàn ñoái vôùi chuùng ta raát naëng. Do ñoù chuùng ta raùng tu cho coù ñöùc haïnh. Nhôø coâng ñöùc naøy mình môùi khuyeân daïy nhöõng ngöôøi Phaät töû chung quanh, baûo hoï traùnh ñieàu aùc laøm ñieàu laønh, giuùp cho xaõ hoäi ngaøy caøng toát ñeïp, vaên minh. Ñoù laø caùch ñeàn aân chaùnh quyeàn cuûa ngöôøi tu chuùng ta. Neáu khoâng tu, baûn thaân chuùng ta khoâng coù ñaïo ñöùc, nhieàu khi bòa ra nhöõng chuyeän huyeàn bí, meâ tín dò ñoan laøm haïi daân phieàn luïy cho chính quyeàn nöõa. Vì vaäy tu ñuùng vôùi chaùnh phaùp laø nhu caàu khoâng theå thieáu ñöôïc ñoái vôùi haøng taêng só chuùng ta.

Ñöùc Phaät ñaõ daïy chuùng ta veà töù aân heát söùc ñaày ñuû. Boån phaän cuûa moät ngöôøi tu ñoái vôùi aân Phaät Toå hay aân Thaày Toå, laø truyeàn ñaêng tuïc dieäm, duy trì ngoâi Tam baûo. Ñoái vôùi cha meï thì coá gaéng tu cho coù ñöùc coù haïnh ñeå cha meï nöông nhôø ñöùc haïnh aáy ñöôïc sôùm sanh veà coõi laønh. Hoaëc gaëp duyeân cha meï coøn soáng, chuùng ta ñoä cha meï qui y Tam baûo, tieán tu treân con ñöôøng ñaïo ñöùc. Ñoái vôùi ñaøn na thí chuû, vay nôï thì gaéng traû nôï. Vay bao nhieâu traû baáy nhieâu, traû troäi hôn caøng toát, ñöøng ñeå thieáu nôï. Danh töø lôïi tha cuõng laø noùi cho ñeïp, chôù thaät ra lôïi tha laø traû nôï ñaøn na. Chuùng ta noã löïc tu haønh ñoä mình ñoä ngöôøi, ñoù laø boån phaän cuûa haøng tu só xuaát gia nghó ñeán aân ñaøn na thí chuû. Ñoái vôùi quoác gia hay chaùnh quyeàn, chuùng ta tu haønh toát vaø giuùp moïi ngöôøi daân cuõng coù neáp soáng ñaïo ñöùc laønh maïnh, khuyeân Phaät töû giöõ gìn naêm giôùi, ñeå xaõ hoäi coù cuoäc soáng vaên minh toát ñeïp, ñaát nöôùc giaøu coù thanh bình. Ñoù laø caùch ñeàn aân quoác gia cuûa ngöôøi tu só chuùng ta.

Toâi nhaéc laïi moät laàn nöõa, vì tuoåi cuûa toâi nhö maët trôøi saép gaùc nuùi, neân toâi khoâng theå laøm gì xa hôn, laâu hôn ñöôïïc nöõa. Hoâm nay toâi coá gaéng vaän ñoäng Taêng Ni, Phaät töû chung söùc xaây laïi ngoâi chuøa Phaät Quang naøy. Boån phaän toâi ñaõ xong, toâi coù theå yeân loøng ñoái vôùi Thaày Toå ñöôïc roài, nhöng coâng vieäc duy trì, môû mang laø phaàn cuûa quí vò. Khoâng phaûi chæ rieâng ngoâi chuøa Phaät Quang thoâi, baát cöù moät ngoâi chuøa naøo trong laøng, trong xaõ, trong huyeän ñeàu laø nhöõng nôi ñeå Phaät töû coù cô hoäi hieåu ñaïo lyù, soáng theo neáp soáng ñaïo, trôû thaønh nhöõng con ngöôøi toát ñeïp coù lôïi ích cho gia ñình, cho xaõ hoäi. Nhö vaäy chuøa naøo cuõng caàn söï gìn giöõ nhö toâi ñaõ noùi. Coù theá môùi xöùng ñaùng laø moät ngoâi chuøa trong taâm tö cuûa Phaät töû Vieät Nam. Chôù chuøa maø khoâng laøm ñöôïc nhöõng vieäc ñoù thì khoâng goïi laø chuøa.

Vaäy toâi mong nhöõng vò coù traùch nhieäm yù thöùc ñöôïc boån phaän, troïng traùch cuûa mình ñoái vôùi ngoâi Tam baûo. Quí vò coá gaéng ñem heát khaû naêng cuûa mình laøm troøn boån phaän, cho toâi ñöôïc yeân loøng thaáy raèng vieäc laøm cuûa mình khoâng phaûi voâ ích, ñeå chuùng ta khoâng hoå theïn laø ngöôøi con cuûa Phaät phaùp.

Ñoù laø choã mong moûi tha thieát cuûa toâi.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM