HOA THIEÀN

H.T THÍCH NHAÄT QUANG

TU MIEÂN MAÄT

Veà chuyeän tu, chuùng toâi ñaõ noùi nhieàu laàn vôùi Phaät töû, nhöng hoâm nay toâi muoán nhaán maïnh ñeán tinh thaàn tu lieân tuïc, maø danh töø chuyeân moân trong nhaø Thieàn goïi laø Tu Mieân Maät. Chöõ “mieân maät” nghóa laø deät daøi hay phaúng daøi, yù noùi khoâng ñeå xen hôû thöù gì khaùc.

Nhieàu Phaät töû nghó raèng chæ coù ngöôøi xuaát gia môùi tu mieân maät, coøn haøng cö só taïi gia ña ñoan nhieàu vieäc neân khoâng theå tu mieân maät ñöôïc. Thaät ra khoâng phaûi vaäy. Tuy nhieân vieäc tu noùi thì deã, maø baét ñaàu coâng phu cho coù phaåm chaát thì khoâng phaûi deã, raát khoù. Bôûi vì taâm nieäm chuùng ta thöôøng ñoåi thay lieân tuïc, khoâng ngöøng chuùt naøo, luoân caû trong giaác nguû cuõng vaäy, neân môùi coù chuyeän chieâm bao.

Coù khi buoåi saùng mình sieâng naêng tha thieát tu haønh, nhöng tôùi tröa laïi hôi löôøi bieáng. Neáu khoâng coù thieän höõu tri thöùc nhaéc nhôû caûnh tænh thì mình buoâng luoân. Chuùng ta coù chung moät ñieåm dôû naøy, laø luoân bao che tha thöù cho mình, maø khaét khe khoù deã vôùi ngöôøi. Caùc baäc hieàn thaùnh xöa thöôøng coù cuoäc soáng raát nghieâm ngaët, khaéc khoå vôùi chính mình, tha thöù khoan dung ñoä löôïng vôùi ngöôøi. Ñoù laø ñieåm khaùc nhau giöõa ngöôøi xöa vaø chuùng ta ngaøy nay. Vì vaäy ta tu hoaøi maø vaãn chöa an laïc, giaûi thoaùt. Tu laø töï mình khaéc phuïc, nhöõng gì dôû cuûa mình phaûi boû, nhöõng gì hay cuûa ngöôøi phaûi hoïc. Tu hoïc baèng taâm thaønh cuûa chính mình.

Tu mieân maät laø tu laøm sao? Phieàn naõo chính laø vaán ñeà laøm cho mình böïc boäi, khoù chòu, aên nguû khoâng yeân. Maø phieàn naõo töø ñaâu coù? Töø söï meâ laàm cuûa chuùng ta. Khoâng saùng laø meâ laàm. Do meâ laàm neân nhaän ñònh khoâng chính xaùc. Do nhaän ñònh khoâng chính xaùc neân lôøi noùi vaø haønh ñoäng cuõng traùi quaáy theo. Noùi chung töø voâ minh maø ba nghieäp khoâng thanh tònh.

Chuùng ta bieát roõ goác cuûa söï khoå ñau laø phieàn naõo, baây giôø ñoái vôùi baát cöù hieän töôïng naøo, ta cuõng ñeàu phaûi kieåm soaùt thaät kyõ. Tænh taùo, saùng suoát quaùn xeùt kyõ caøng taát caû hieän töôïng chung quanh ñeå thaáy ñöôïc leõ thaät, ñöøng bao giôø ñeå nhöõng aûo giaùc xen vaøo laøm meùo moù söï thaät. Töø meâ laàm phaùt sanh phieàn naõo, do phieàn naõo laïi caøng theâm meâ laàm, cöù theá vaàn xoay khoå choàng theâm khoå.

Ví duï gia ñình mình ñang vui veû, treân döôùi hoøa thuaän, boãng coù moät ngöôøi khoâng vui laø khoâng khí thay ñoåi ngay. Töø ñoù ta bieát neáu mình khoâng döøng ñöôïc phieàn naõo, noù cöù theo ñaø ñoù phaùt trieån hoaøi thì haïnh phuùc gia ñình seõ khoâng coøn nöõa. Laø ngöôøi Phaät töû muoán coù cuoäc soáng bình thöôøng, vui veû thì phaûi tænh taùo, ñöøng phieàn naõo. Trong cuoäc soáng, neáu chuùng ta khoâng laøm chuû ñöôïc thì coù theå noùi ñi ra moät chuùt laø phieàn naõo, thaáy gì nghe gì cuõng phieàn naõo. Xeùt trong luïc phuû nguõ taïng, khoâng bieát khu vöïc naøo laø choã truù aån cuûa phieàn naõo maø vöøa ñoäng moät chuùt laø noù nhaûy ra lieàn.

Baây giôø laøm sao döøng ñöôïc phieàn naõo? Theo tinh thaàn cuûa nhaø Phaät laø chuùng ta phaûi hoùa giaûi phieàn naõo. Hoùa giaûi baèng caùch bieát noù khoâng thaät. Muoán bieát noù khoâng thaät thì phaûi coù trí tænh saùng vaø söï tu mieân maät lieân tuïc nöõa. Nghóa laø luùc naøo mình cuõng tænh saùng, thaáy bieát taát caû nhöõng thöù va chaïm chung quanh ñeàu khoâng coù gì, khoâng quan troïng. Ñöôïc vaäy thì phieàn naõo khoâng theå chi phoái noåi chuùng ta. Ñaây laø goác cuûa söï tu.

Chuyeän xöa keå veà moät vò vua coù con voi traéng raát quyù. Nhaø vua chuaån bò ngöôøi quaûn töôïng chaêm soùc, daïy doã con voi ñoù. Sau thôøi gian daøi, con voi ñaõ ñöôïc thuaàn hoùa, ngöôøi quaûn töôïng trình vôùi nhaø vua coù theå môû hoäi lôùn cho quaàn thaàn nhaân daân thöôûng laõm vaät quoác baûo naøy. Neáu ñieàu phuïc ñöôïc con voi aáy thì nhöõng nöôùc laân bang seõ quy phuïc, vì noù coù khaû naêng taäp trung taát caû caùc con voi khaùc theo yù cuûa noù. Ñaïi leã ñöôïc baét ñaàu.

Vua ta chuaån bò aùo maõo xeânh xang, hôn caû nhöõng cuoäc chieán thaéng naøo. Hoâm nay laø ngaøy vui nhaát cuûa nhaân daân vaø trieàu ñình. Nhaø vua maëc thaät ñeïp, noùi thaät hay vôùi nhöõng lôøi leõ ñaõ ñöôïc chuaån bò kyõ caøng. Nhöng maø ñeán giôø choùt, nhaø vua vöøa cheãm cheä böôùc leân löng voi ñeå dieãn haønh, boãng nhieân coù moät baày voi töø ñaâu keùo tôùi. Con voi naøy thaáy ñoàng loaïi roài lieàn nhaûy nhoûm leân, noù baùng beân naøy caøn beân noï, cuoái cuøng mang nhaø vua vaøo röøng luoân.

Ngöôøi quaûn töôïng cuøng ngoài treân löng voi vôùi vua thaät heát söùc vaát vaû môùi giöõ ñöôïc Quoác vöông toaøn maïng. Muõ maõo aùo quaàn tôi bôøi heát. Hoaûng sôï quaù, nhaø vua hoûi: “Ta laøm caùch naøo ñeå soáng soùt ñaây?” Moät caâu hoûi heát söùc bi ñaùt. Quaûn töôïng thöa: “Taâu Beä haï! (baây giôø maø coøn nhôù tôùi hai chöõ “Beä haï” cuõng quyù laém nghen) chæ coøn coù nöôùc chôø noù baùng choã naøo coù nhaùnh caây hoaïêc vaät gì mình coù theå baùm ñöôïc, thì xin Beä haï haõy coá gaéng baùm laáy ñeå tìm söï soáng. Haï thaàn cuõng ñang khoù khoå laém, khoâng bieát laøm sao ñeå baûo veä sinh maïng cuûa Beä haï!”

Nghe theá, nhaø vua lieàn chôø cô hoäi baùm vaøo moät caønh caây roài treøo leân cao, ñôïi noù chaïy ñi môùi daùm xuoáng. Baáy giôø mình maåy thöông tích ñaày heát, quaàn aùo chaúng coøn gì. Ngaøy hoäi hoài saùng keát thuùc kieåu naøo nhaø vua cuõng khoâng bieát, quaàn thaàn nhaân daân ra sao cuõng khoâng hay. Chæ thaáy hieän taïi mình ñang ôû trong röøng ruù nguy hieåm, thaân theå ñau nhöùc taän cuøng. Teân quaûn töôïng ra sao cuõng khoâng roõ.

Gioáng nhö nhaø vua, gaõ quaûn töôïng thoaùt thaân baèng caùch baùm treân moät caønh caây, thaân theå nhöø töû khoâng keùm vua. Nhöng khi tænh laïi lieàn nhôù tôùi traùch nhieäm baûo veä Hoaøng ñeá cuûa mình, khoâng kheùo thì bay ñaàu maát. OÂng laàn moø tìm theo veát tích cuõ thì gaëp ñöôïc nhaø vua ñang baát tænh. Sau khi oâng tìm caùch cöùu tænh vua thì caùc quan Ñaïi thaàn cuõng vöøa keùo tôùi. Vua toâi gaëp gôõ möøng rôõ daãn nhau veà. Khi aáy, nhaø vua noùi vôùi ngöôøi quaûn töôïng: “Ta khoâng duøng ngöôi nöõa, cuõng chaúng caàn ñeán con voi “quoác baûo” cheát tieät ñoù. Ngöôi haõy ñi ñi”.

Thôøi gian sau, ngöôøi quaûn töôïng muoán chuoäc laïi loãi laàm cuûa mình, ñoàng thôøi cuõng ñeå phaán phaùt nhaø vua phaùt taâm Boà-ñeà. OÂng aån nhaãn heát möùc. Cho ñeán moät hoâm, con voi ñieân aáy khoâng bieát töø ñaâu leát theát moø veà vôùi moät thaân hình tieàu tuïy. OÂng quaûn töôïng bieát roõ sau côn hung haêng aáy, noù ñaõ thuaàn trôû laïi. Sôû dó coù söï vieäc aáy laø taïi vì nhöõng caûnh duyeân beân ngoaøi taùc ñoäng, noù khoâng töï chuû ñöôïc neân môùi xaûy ra nhö theá. Baây giôø neám traûi nhieàu neân noù thuaàn roài, coù theå duøng ñöôïc, ñieàu phuïc ñöôïc.

Ngöôøi quaûn töôïng möøng quaù baäm gan ñeán trình vôùi vua laø con vaät quoác baûo cuûa mình ñaõ trôû veà roài. Nhaø vua caû giaän vì söï nhuïc nhaõ cuõ neân naït to: “Ta caám ngöôi. Ta khoâng muoán nghe ñeán con voi aáy nöõa, ngöôi coøn lôù xôù laø bay ñaàu ñoù!” Ngöôøi quaûn töôïng bình tónh trình: “Taâu Beä haï! Neáu Beä haï khoâng duøng nöõa thì haï thaàn cuõng cam taâm. Nhöng, moät vaät quyù baùu nhö theá maø Beä haï boû ñi, thì thaät laø thieät thoøi cho quoác gia! Neáu nöôùc naøo ñöôïc con Baïch Töôïng naøy aét seõ laø baù chuû thieân haï”. Nhaø vua nghe coù lyù neân khoâng giaän döõ nhö tröôùc, song cuõng chöa daùm tin duøng con voi aáy.

Ngöôøi quaûn töôïng kieân nhaãn taâu leân vua naêm laàn baûy löôït, ñoàng thôøi chaêm soùc baïch töôïng chu ñaùo hôn. Cho ñeán moät luùc, oâng thaáy con voi coù theå xuaát hieän tröôùc moïi ngöôøi vôùi khaû naêng cuûa noù coäng vôùi söï nuoâi daïy cuûa oâng. Nhaän thaáy thôøi cô ñaõ ñeán, oâng vaøo trình vua: “Taâu Beä haï! Neáu Ngaøi khoâng duøng haï thaàn, thì cuõng xin moät laàn cho keû beà toâi trình dieãn con voi quí naøy, ñeå khoâng uoång coâng haï thaàn ñaõ daïy doã nuoâi döôõng noù baáy laâu”.

Vua nghe noùi tha thieát quaù, ñoàng thôøi cuõng muoán xem thöïc hö cuûa con voi “Quoác baûo” aáy ra sao neân ñoàng yù. Moät laàn nöõa con voi laïi xuaát hieän tröôùc quaàn huøng. Vaø, baáy giôø taát caû töø vua quan cho ñeán leâ daân baù taùnh ñeàu kinh ngaïc döôùi söï chæ huy taøi ba cuûa ngöôøi quaûn töôïng, con Baïch töôïng oai nghi ñónh ñaïc vôùi nhöõng böôùc ñi huøng duõng ñöôøng beä, ñeïp maét chöa töøng thaáy. Moïi ngöôøi hoan nghinh daäy trôøi, chæ tröø nhaø vua laø saéc maët vaãn coøn töùc giaän. Ngöôøi quaûn töôïng vaø caû con voi chuùa aáy ñeàu bieát roõ ñieàu naøy, nhaø vua haän thaáu xöông chuyeän laàn tröôùc neân khoâng theå tha thöù cho hai thaày troø noù. Con Baïch töôïng coøn bieát roõ laø chæ coøn coù caùch cheát thoâi môùi ñeàn traû ñöôïc toäi tröôùc.

Quaû nhieân, ñeå khen thöôûng cho laàn trình dieãn naøy, nhaø vua ra leänh cho noù phaûi nuoát nhöõng hoøn saét noùng ñeå taï toäi khi quaân laàn tröôùc. Bieát theá noù höôùng maét nhìn veà Hoaøng ñeá xem Ngaøi coù theå tha thöù khoâng? Nhöng tuyeät nhieân nhaø vua khoâng coù daáu hieäu gì tha thöù. Cuoái cuøng ngöôøi quaûn töôïng ra leänh cho voi nuoát töøng hoøn saét noùng, noù ngoan ngoaõn vaâng leänh vaø cuoái cuøng ngaõ guïc vôùi nhöõng hoøn saét noùng boûng ruoät boûng gan. Nhö vaäy laø quoác baûo cuûa quoác gia ñaõ khoâng coøn, ngöôøi quaûn töôïng cuõng ngaõ guïc beân caïnh con voi trung thaønh cuûa mình.

Chöøng nhö söïc tænh, nhaø vua noùi vôùi ngöôøi quaûn töôïng:

- Ngöôi kheùo ñieàu phuïc con voi nhö theá. Taïi sao kyø tröôùc laïi ñeå cho noù suyùt laøm maát maïng ta?

Ngöôøi quaûn töôïng chæ ñaùp:

- Taâu Beä haï! Haï thaàn chæ ñieàu ñöôïc thaân voi, chôù ñaâu ñieàu ñöôïc taâm cuûa noù.

Nhaø vua hoûi tieáp:

- Trong ñôøi naøy, ai laø ngöôøi coù theå ñieàu ñöôïc taâm con voi aáy?

Ngöôøi quaûn töôïng thöa:

- Muoân taâu Beä haï! Chæ coù ñöùc Phaät môùi coù ñuû khaû naêng ñieàu phuïc ñöôïc taâm cuûa taát caû chuùng sanh, höôùng hoï veà con ñöôøng thanh tònh giaûi thoaùt.

Vua hoûi:

- Ñöùc Phaät laø ai, ôû ñaâu?

Ngöôøi quaûn töôïng thöa:

- Ñöùc Phaät laø baäc ñaày ñuû trí tueä vaø töø bi, thaønh töïu saùu Ba-la-maät, Ngaøi coù theå ñieàu hoøa, hoùa giaûi ñöôïc taâm cuûa taát caû chuùng sanh.

Töø ñoù nhaø vua ñöôïc ngöôøi quaûn töôïng höôùng daãn ñeán gaëp Phaät vaø phaùt taâm Boà-ñeà vôùi nhöõng lôøi theä nguyeän theá naøy: “Nguyeän toâi taïo ñöôïc phuùc ñöùc naøo ñeàu höôùng veà Phaät ñaïo, ñieàu phuïc thaân taâm mình cuøng taát caû chuùng sanh cho tôùi khi ñöôïc thaønh Phaät. Neáu  coøn chuùng sanh naøo khoå, toâi nguyeän thay nhöõng chuùng sanh khoå aáy, cöùu vôùt hoï ñôøi ñôøi khoâng boû taâm Boà-ñeà”. Nghóa laø khi nghe lôøi Phaät daïy roài, nhaø vua phaùt taâm tu haønh ñieàu hoøa taâm khuøng ñieân cuûa mình, ñoàng thôøi hoã trôï cho chuùng sanh cuõng ñieàu hoøa taâm ñieân loaïn cuûa hoï, cho ñeán bao giôø döùt heát phieàn naõo khoå ñau vaø thaønh Phaät môùi thoâi, quyeát khoâng thoaùi chuyeån taâm Boà-ñeà.

Caâu chuyeän naøy cho chuùng ta thaáy, muoán tu lieân tuïc, mieân maät thì cuõng phaûi ñieàu haønh taâm moät caùch lieân tuïc, mieân maät. Trong cuoäc soáng, chuùng ta muoán ñöôïc bình yeân, ñöøng noåi khuøng baát thöôøng, thì phaûi canh chöøng taâm mình lieân tuïc. Muoán theá ta phaûi coù phöông tieän, gioáng nhö ngöôøi beänh caàn coù thuoác. Thieáu phöông tieän tu taäp thì e khi taâm phaùt khuøng leân, khoâng caùch chi keàm cheá noù laïi ñöôïc, gioáng nhö con voi ñieân kia vaäy.

Taâm phaùt khuøng töùc laø chuùa teå cuûa phieàn naõo, khoå ñau. Khi chuùng ta bò nhöõng thöù ñoù daãn daét ñaåy ñöa, thì maõi maõi quay cuoàng trong luaân hoài sanh töû khoå ñau. Baây giôø ñöùc Phaät khoâng coøn taïi theá nöõa nhöng phaùp Phaät vaãn coøn laø phöông thuoác höõu hieäu giuùp chuùng ta ñieàu hoøa ñöôïc taâm mình. Nhöng nhôù ta coøn beänh thì phaûi duøng thuoác lieân tuïc, ñeàu ñaën môùi heát beänh, heát khoå ñöôïc. Tu haønh caàn phaûi mieân maät môùi coù theå vöôït thoaùt traàm luaân sanh töû. Phaät töû tu theo phaùp cuûa Phaät, coá gaéng ñieàu phuïc taâm mình ñeå heát phieàn naõo. Ñoù laø caùch tu duy nhaát.

Taâm Boà-ñeà laø taâm gì? Taâm giaùc. Chuùng ta tu muïc ñích laø ñeå ñöôïc giaùc ngoä thaønh Phaät, chôù khoâng mong caàu gì khaùc. Sau khi mình ñöôïc giaûi thoaùt roài, höôùng daãn taát caû chuùng sanh ñeàu heát khoå, ñeàu ñöôïc giaùc ngoä thaønh Phaät. Chö vò Boà-taùt thöôøng nguyeän theá naøy: “Neáu moät chuùng sanh naøo coøn chòu söï khoå ñau, con nguyeän thay chuùng sanh ñoù, nhaän chòu taát caû söï khoå ñau aáy”. Cho neân caùc Ngaøi luoân tìm caùch nhaéc nhôû, khuyeán khích chuùng sanh ñöøng gaây nhaân khoå ñau nöõa. Ñaây laø moät lôøi nguyeän heát söùc khaån thieát, heát söùc chính ñaùng cuûa ngöôøi con Phaät.

Quan troïng cuûa söï tu laø laøm sao moãi phuùt giaây, moãi ngaøy qua coâng phu cuûa mình ñeàu nhaém vaøo vieäc ñieàu hoøa taâm. Ñoù laø goác. Caùc baäc hieàn nhaân quaân töû töø xöa tôùi giôø ñeàu soáng khaéc khoå, töï mình tuaân thuû quy luaät nghieâm nhaët, coøn ñoái vôùi moïi ngöôøi chung quanh thì roäng môû tha thöù. Nhôø theá caùc Ngaøi töï giaûm thieåu phieàn naõo, bôûi luoân tha thöù thì coù gì ñeå phieàn naõo. Chuùng ta nhìn cuoäc ñôøi baèng con maét tænh giaùc, thaáy moïi ngöôøi ñeàu laø Phaät seõ thaønh thì coøn gì phieàn naõo? Chaúng leõ ta daùm phieàn naõo vôùi Phaät sao?

Trong hoaøn caûnh hieän taïi duø ngöôøi ta chöa laø Phaät, nhöng bieát ñaâu chöøng hoï seõ laø Phaät trong moät hoaøn caûnh khaùc. Bôûi ai cuõng coù saün goác Phaät beân trong caû, chæ ñuû thôøi tieát nhaân duyeân thì chuûng nhaân aáy seõ naåy loäc ñaâm choài. Maø Phaät laø giaùc, laø töø bi, laø trí tueä, laø baäc ñeå chuùng ta toân kính, nöông töïa hoïc hoûi. Nhöõng vò Phaät töông lai aáy laø thaày neân khoâng lyù do gì chuùng ta phieàn naõo, böïc boäi caùc Ngaøi ñöôïc. Phieàn naõo daáy leân töùc laø khoå, cho neân ta khoâng theå ñeå noù daáy leân naõo haïi mình hoaøi.

Vì vaäy ñieåm quan troïng cuûa ngöôøi tu laø trong töøng phuùt giaây, taïo öu theá cho mình giöõ ñöôïc nieàm vui, giaûm thieåu phieàn naõo. Ñieàu naøy chuùng ta phaûi töï taïo cho mình, chöù khoâng ai coù theå giuùp ñöôïc. Ngöôøi thöông ta nhaát chæ coù theå cho tieàn ta xaøi, hoaëc laø may quaàn aùo ñeïp, nhaéc nhôû vieäc noï vieäc kia, chôù chuyeän aên nguû ñaïi tieän nhaát ñònh khoâng theå thay ta ñöôïc roài. Ñoù laø chuyeän cuûa mình, moät mình mình thoâi, döùt khoaùt nhö vaäy.

Noùi toùm laïi, trong cuoäc ñôøi naøy chuùng ta an vui hay khoâng, ñieàu hoøa ñöôïc taâm cuûa mình hay khoâng ñeàu do ta caû. Cho neân chuyeän tu haønh mieân maät lieân tuïc cuõng do mình ñaûm ñöông laáy, chöù khoâng ai coù theå theá ñöôïc. Phaùp cuûa Phaät coøn ñoù, thieän höõu tri thöùc coù ñaây, nhöng tu laø vieäc cuûa mình. Chæ xin nhôù cho moät ñieàu laø kheùo ñieàu phuïc taâm thì chieán thaéng taát caû, vöôït qua taát caû. Ñoù laø vaán ñeà caên baûn nhaát.

Moät ñieàu nöõa, ôû ñaây toâi muoán noùi laøm sao chuùng ta giöõ ñöôïc taâm thanh tónh. Giöõ ñöôïc taâm thanh tónh roài thì yeáu toá hình thaønh phieàn naõo khoâng coù. Chuùng ta coù theå tuïng kinh, ngoài thieàn, ñoïc saùch, laøm caùc vieäc coâng ñöùc, thaäm chí naèm nghæ thoaûi maùi vôùi moät taâm thanh tónh thì toaøn boä caáu truùc phieàn naõo suïp ñoå. Soáng trong tænh taùo saùng suoát laø khoâng chôi vôùi phieàn naõo. Töø bi, trí tueä laø baïn laønh vôùi moät haønh giaû coù taâm trong saùng laëng leõ. Cho ñeán moät luùc naøo thuaàn thuïc, baáy giôø ta coù theå noùi raèng: “Phieàn naõo laø Boà-ñeà”.

Tuy nhieân chæ khi coâng phu tu haønh lieân tuïc mieân maät, ta môùi daùm noùi nhö theá, coøn baây giôø phieàn naõo laø noåi suøng, laø tham saân, taät ñoá. Chöõ “Phieàn” coù boä “Hieät” moät beân, töùc laø löûa ñoát treân ñaàu. Chöõ “Naõo” laø laøm kinh ñoäng thaân taâm. Caû hai thöù naøy ñeàu laøm khoå chuùng ta. Cöù thöû töôûng töôïng, ngöôøi bò löûa ñoát treân ñaàu thì coù sung söôùng gì. Ta chæ chaïm moät chuùt noùng thoâi laø ñaõ khoù chòu roài, haø huoáng löûa ñoát treân ñaàu. Duø luùc ñoù coù aên vaøng aên baïc, coù danh voïng toät ñænh cuõng khoâng coøn nghóa lyù gì. Vì vaäy ngöôøi trí khoâng bao giôø chaáp nhaän phieàn naõo.

Thaät ra phieàn naõo khoâng thaät, neáu chuùng ta thaáy ñöôïc taän nguoàn goác cuûa noù roài thì khoâng coù gì quan troïng nöõa. Chò cöù chöûi thoaùi maùi ñi, bôûi vì chuyeän chò noùi ñoái vôùi toâi khoâng thaønh vaán ñeà nöõa. Ngöôøi ñieàu haønh ñöôïc taâm nhö theá thì coøn chi laøm nhieãu loaïn hoï noåi. Maø muoán öùng duïng ñöôïc nhö vaäy, chuùng ta phaûi coù coâng phu, chôù khoâng theå noùi suoâng ñöôïc. Ví duï nhö khi thöïc haønh ñeám hôi thôû, haønh giaû phaûi töøng böôùc hít vaøo cuøng thôû ra saïch, ñeám moät. Cöù theá ñeám töø moät cho tôùi möôøi roài boû, ñeám trôû laïi töø moät, khoâng cho sai laïc. Phaûi chuù taâm lieân tuïc môùi coù theå ñieàu hoøa hôi thôû ñuùng. Neáu ai chöa töøng thöïc taäp tu hôi thôû seõ töôûng laø ñeám hôi thôû deã laém. Khoâng ñôn giaûn nhö vaäy ñaâu. Vieäc laøm naøo cuõng coù caùi khoù cuûa noù, chæ ai töøng traûi qua môùi coù kinh nghieäm.

Moãi ngaøy chuùng ta ñieàu chænh ñöôïc taâm, ñöøng ñeå noù roái loaïn thì khi ñoái duyeân xuùc caûnh mình tænh taùo, khoâng bò baát cöù caûnh duyeân naøo keùo loâi. Beân trong laøm chuû ñöôïc, beân ngoaøi cuõng laøm chuû ñöôïc nöõa töùc laø ñieàu haønh ñöôïc taâm. Neáu khoâng nhö theá duø ta coù noùi lôøi ñaïo lyù tôùi ñaâu, nhöng roát cuoäc Phaät phaùp hoaøn toaøn voâ hieäu nghieäm vôùi baûn thaân thì coù lôïi ích gì. Moãi laàn muoán noåi khuøng leân vôùi ai, mình lieàn nhôù taïi ta khoâng laøm chuû ñöôïc, khoâng ñieàu phuïc noåi con voi ñieân cuûa mình, chôù ngöôøi ta coù dính daùng chi maø mình noåi khuøng vôùi hoï.

Taâm ñaõ ñöôïc yeân oån, thoaûi maùi, chuùng ta nhìn vaøo cuoäc soáng laïc quan hôn, roäng löôïng hôn. Phaïm vi soáng cuûa mình coù giôùi luaät, nhöng vôùi beân ngoaøi thì tha thöù, môû roäng chaân trôøi cho ngöôøi ta ñi. Ñöøng baét thieân haï phaûi ñi theo kieåu naøy kieåu kia, phaûi toân troïng söï soáng rieâng cuûa moãi ngöôøi. Ngöôøi bieát toân troïng chaân lyù laø ngöôøi bieát toân troïng ngöôøi khaùc, khoâng eùp buoäc goø boù ai caû.

ÔÛ ñaây Hoøa thöôïng daïy chö Taêng: “Trong moät ngaøy ñeâm phaûi coù giôø ngoài thieàn”. Luùc ñaàu toâi cuõng coù suy nghó veà caâu naøy: Phaät Toå noùi thieàn trong taát caû oai nghi, trong hôi thôû, trong söï soáng cuûa mình, chöù ñaâu phaûi ngoài môùi laø thieàn, taïi sao Hoøa thöôïng laïi baét chö taêng ngoài thieàn giôø giaác naøy kia. Nhöng sau naøy toâi môùi thaáy ñieàu naøy thaät hay. Bôûi ban ñaàu taâm chuùng ta nhö khæ vöôïn chuyeàn caønh, nhö con voi ñieân. Neáu ñeå noù töï do phoùng tuùng thì bieát bao giôø môùi ñieàu phuïc ñöôïc söï hung haêng cuûa noù. Cho neân ban ñaàu phaûi duøng phöông tieän roi ñoøn ñeå raên ñe uoán naén noù. Chöøng naøo thuaàn phuïc ñöôïc roài, chæ caàn ta ra daáu laø noù hieåu yù ngay, luùc ñoù thaû lôi cuõng khoâng sôï noù chaïy baäy, lo gì noåi ñieân.

Vì vaäy, thieàn sinh naøo môùi tu taäp cuõng phaûi traûi qua giai ñoaïn ngoài thieàn nghieâm tuùc, ñieàu phuïc cho ñöôïc thaân taâm baèng phöông phaùp toïa thieàn tröôùc. Sau khi thuaàn thuïc roài môùi coù theå an nhieân töï taïi trong moïi oai nghi. Baáy giôø nhö Luïc Toå noùi haønh giaû luoân ôû trong Na-giaø ñaïi ñònh, chôù khoâng phaûi ngoài thieàn môùi ñöôïc ñònh. Vaäy neân Thieàn sinh phaûi ngoài thieàn. Ñau cuõng phaûi ngoài. Giôø giaác ñaõ aán ñònh nhö theá, khoâng ñöôïc traùi phaïm. Ñoù cuõng laø moät caùch ñeå thuaàn hoùa con voi ñieân cuûa ngöôøi quaûn töôïng.

Neáu ngöôøi chöa coù ñaïo löïc, chöa ñuû tænh taùo saùng suoát, maø cöù cuïng ñaàu vôùi taát caû caûnh duyeân thì cheát. Ví duï ngöôøi luùc tröôùc thích nghe nhaïc uoáng röôïu, baây giôø phaùt taâm tu haønh roài thì nghe nhaïc ôû ñaâu, quaùn röôïu naøo ngon xin ñöøng ñeå yù. Neáu coù chuyeän phaûi ñi ngang quaùn nhaïc hoaëc choã baùn röôïu, mình cuõng tìm caùch laùch sang ñöôøng khaùc, traùnh bôùt ñi. Neáu khoâng theå traùnh ñöôïc thì ñi ngang phaûi nhieáp taâm chaùnh nieäm, chæ nghó nhôù Phaät phaùp, khoâng nhôù nghó ñeán nhaïc hay röôïu. Ñoái vôùi baïn beø ngaøy xöa cuøng ñi tôùi quaùn röôïu, choã nghe nhaïc cuõng bôùt giao thieäp. Nhö theá may ra coù theå yeân ñöôïc. Chöù mình coøn yeáu quaù maø khoâng traùnh thì bò noù xoû muõi laø leõ ñöông nhieân thoâi.

Cho neân ngöôøi môùi phaùt taâm, khoâng traùnh duyeân thì khoù tu laém. Quyù vò nghó xem taïi sao quí thaày, quí coâ phaûi vaøo chuøa tu? ÔÛ nhaø tu cuõng ñöôïc vaäy, tuïng kinh ôû ñaâu tuïng khoâng ñöôïc? Roõ raøng laø taïi vì coøn yeáu quaù neân phaûi coù ñaïi chuùng hoã trôï, coù chuoâng moõ tröôøng canh ñeå giöõ caùi mieäng laïi, hôø ai choïc giaän thì khoâng theå lieäng chuoâng moõ maø caõi tay ñoâi vôùi thieân haï ñöôïc. Töï cuoäc mình trong phöông tieän nhö vaäy ñeå giöõ thaân taâm thanh tónh laø ngöôøi bieát lo xa, bieát tu. Bao giôø ta luoân tænh taùo saùng suoát trong moïi thôøi moïi nôi thì töï taïi, khoâng phaûi eùp mình trong khuoân khoå naøo caû. Noùi nhö Toå “hít voâ laø Baùt-nhaõ, thôû ra laø Baùt-nhaõ, khoâng vöôùng maéc. Luùc naøo cuõng thöôøng trì kinh Baùt-nhaõ”. Roát raùo laø nhö vaäy. Nhöng chöa ñöôïc nhö vaäy thì phaûi coù phöông tieän traùnh duyeân, taïo nhöõng ñieàu kieän toát cho coâng phu khoâng bò trôû ngaïi.

Thöïc ra, nhöõng ñoái duyeân xuùc caûnh haèng ngaøy cuûa chuùng ta khoâng coù gì thaät heát. Neáu ñieàu hoøa ñöôïc taâm mình an oån thì ôû ñaâu cuõng töï taïi giaûi thoaùt heát, khoâng bò chöôùng ngaïi baát cöù moät phaùp traàn naøo. Noùi tôùi ñaây, toâi nhôù maáy caâu thô cuûa moät Thieàn sö Trung Hoa:

            Nhaïn quaù tröôøng khoâng,

            AÛnh traàm haøn thuûy.

            Nhaïn voâ di tích chi yù,

            Thuûy voâ löu aûnh chi taâm.

Dòch:

            Nhaïn bay qua ñaàm trong,

            Boùng coøn in ñaùy nöôùc.

            Nhaïn khoâng yù löu boùng,

            Nöôùc khoâng taâm giöõ hình.

Nghóa laø moät con nhaïn bay qua giöõa ñaàm nöôùc trong, boùng cuûa noù in treân maët nöôùc. Con nhaïn khoâng coù taâm ñeå boùng mình laïi trong ñaàm nöôùc trong, maø ñaàm nöôùc cuõng chaúng coù yù löu giöõ hình boùng nhaïn. Theá maø taát caû hieän thaønh töï taïi nhi nhieân, tuøy duyeân löu bieán. Hình aûnh aáy ñeïp laøm sao, hoàn nhieân thanh tónh laøm sao!

Ngöôøi tu chuùng ta neáu ñöôïc nhö vaäy thì mình laø Phaät caû roài. ÔÛ nhaø cuõng laø Phaät, ra ñöôøng cuõng laø Phaät. Khoâng coù taâm löu giöõ caûnh duyeân naøo, söï hieän hình hieän höõu muoân caûnh muoân vaät chæ tuøy duyeân thoâi, chôù khoâng coù yù gì cuûa ai heát. Nhö vaäy, taâm laø taâm vaät laø vaät, taâm vaät nhö nhö, khoâng coù caùi naøo vöôùng caùi naøo heát, ñuùng laø giaûi thoaùt. Ñoù laø Boà-taùt, laø Ñaïi só, laø Phaät hieän tieàn trong ñôøi naøy, ñang ñi theânh thang trong cuoäc ñôøi, ñem phaùp thanh tònh giaûi thoaùt ñeå nhaéc nhôû giaùo hoùa chuùng sanh. Caùc Ngaøi khoâng nhaát thieát phaûi thuyeát phaùp, maø moïi sinh hoaït ñeàu laø Phaät söï.

Taâm cuûa chuùng ta vaø taát caû nhöõng hieän vaät, caûnh duyeân beân ngoaøi, ñöøng ñeå vöôùng nhau thì nhöõng caûnh duyeân aáy khoâng bao giôø keùo mình ñöôïc. Coù khi naøo caùi nhaø ñeïp, caùi xe ñeïp môû mieäng keâu mình laïi ñaâu. Coøn taâm saùng suoát truøm khaép khoâng bao giôø coù yù löu laïi baát cöù hình aûnh naøo beân ngoaøi. Ngöôøi tu chuùng ta nhaän ñöôïc choã ñoù roài thì vieäc tu seõ lieân tuïc, tu mieân maät. Trong nhaø thieàn coù caâu “Nhaát taâm baát sinh, vaïn phaùp caâu töùc”. Nghóa laø moät taâm khoâng daáy khôûi nieäm naøo heát thì taát caû caùc phaùp duyeân ñeàu döùt. Ñoù laø lôøi daïy thaät chí lyù cuûa Phaät, Toå.

Nhö chuùng toâi ñaõ noùi Phaät töû tu haønh caàn phaûi mieân maät, lieân tuïc. Ñeán ñaây keát laïi toâi xin nhaéc theá naøy: Tu nhaát taâm, ñöøng chaïy theo caùc caûnh duyeân hö giaû beân ngoaøi. Tu laø laøm chuû ñöôïc mình, ñoái vôùi caùc phaùp khoâng coù taâm moùng khôûi chaïy theo, bôûi vì caùc phaùp cuõng khoâng coù yù loâi mình veà noù. Bieát nhö vaäy chuùng ta luoân luoân tu töø taâm cuûa mình thì seõ laøm chuû ñöôïc khi sinh tieàn cuõng nhö luùc saép laâm chung. Ngöôøi con Phaät phaûi saùng suoát bình tónh, chöù luùc gaàn cheát maø quôø quaïng tay chaân, sôï seät keâu cöùu thì coi nhö tu chöa coù hieäu löïc.

Trong cuoäc soáng tu haønh, ñöùc kham nhaãn cuõng laø moät yeáu toá quan troïng quyeát ñònh cho söï thaønh coâng hay thaát baïi cuûa chuùng ta nöõa. Neáu thieáu söùc maïnh naøy chuùng ta laïi cuõng roái raém, phieàn naõo. Kham nhaãn caùi gì? Kham nhaãn ñoùi khaùt, noùng laïnh, maéng nhieác, nhuïc maï v.v… Phaûi laøm sao chòu ñöïng, chaáp nhaän taát caû môùi thaáy ñöôïc söùc maïnh cuûa nhaãn löïc. Noù seõ giuùp ta vöôït qua taát caû, chieán thaéng taát caû maø khoâng thaáy mình laø ngöôøi chieán thaéng. Vaán ñeà naøy khoâng phaûi nhaát thôøi laøm ñöôïc ngay. Chính nhö chuùng toâi cuõng chöa laøm ñöôïc nhö yù. Chuùng ta khaéc phuïc ñöôïc phaàn naøo thì giaûi thoaùt phaàn ñoù, coù huøng löïc phaàn ñoù. Giaùo phaùp Phaät goïi laø “Bieät giaûi thoaùt”, töùc laø giaûi thoaùt töøng phaàn. Chuùng ta tu tôùi ñaâu, nhaãn bao nhieâu thì giaûi thoaùt chöøng ñoù.

Toùm laïi, thuaän duyeân, nghòch duyeân, taát caû ngöôøi vaø caûnh chung quanh ñeàu laø Thaày, laø duyeân toát ñeå taùc thaønh Phaät quaû cho chuùng ta. Ngöôøi coù ñöùc nhaãn nhö vaäy thì ôû ñaâu cuõng an oån heát, vôùi ai cuõng coù theå laø thieän höõu tri thöùc ñeå hoïc taäp. Ñöôïc vaäy caøng tu caøng an laïc, caøng tu caøng nheï nhaøng.

Theâm moät ñieàu nöõa, trong vaán ñeà tu haønh caàn phaûi chí thieát, thaønh khaån quyeát lieät môùi tieán ñöôïc. Moãi moät laàn chuùng ta khaéc phuïc ñöôïc caùi dôû cuûa mình laø moãi moät laàn taâm nieäm saùng suûa, an tónh hôn leân, tinh thaàn chuùng ta cuõng theo ñoù maø vui töôi. Vì vaäy vieäc tu deã tieán. Ñieàu naøy neáu ngöôøi coù duïng coâng tu haønh seõ coù kinh nghieäm roõ raøng. Ngöôïc laïi, neáu ta ñaàu haøng, boû cuoäc hoaëc laø buoâng xuoâi theo nhöõng voïng ñoïâng cuûa thaân vaø taâm voïng töôûng, thì coi nhö seõ thaát baïi daøi daøi. Naêng löïc tuy coù saün, nhöng neáu ta khoâng bieát trieån khai nuoâi döôõng cho lôùn maïnh thì khoâng bao giôø mình söû duïng ñöôïc noù. Treân cöùu kính thì khoâng coù söï trau doài theâm bôùt naøo, song treân böôùc ñöôøng tieán tôùi muïc ñích aáy, baét buoäc chuùng ta phaûi qua nhöõng chaëng ñöôøng taát yeáu. Qua roài boû, ñieàu naøy ngöôøi tu caàn phaûi hieåu thaät roõ.

Khaû naêng thaønh Phaät chuùng ta khoâng thua ai, chæ coù ñieàu ta chöa söû duïng ñöôïc. Baây giôø ngöôøi tu, nhaát laø tu thieàn phaûi laøm sao nhaän laïi khaû naêng ñoù, laøm chuû ñöôïc mình vaø söû duïng khaû naêng ñoù trong cuoäc soáng. Khi söû duïng ñöôïc naêng löïc ñoù roài, mình giaøu coù muoân hoä, khoâng yeáu ñuoái môø mòt bôûi baát cöù hieän töôïng gì tröôùc maét. Ñoù laø phuùt giaây haïnh phuùc nhaát cuûa chuùng ta, phuùt giaây giaùc ngoä giaûi thoaùt.

Ngöôøi xöa khi thöïc haønh coâng phu raát chaân thöïc, caùc Ngaøi khoâng theâm thaét gì caû, khoâng thò hieän thaàn löïc kyø bí laï luøng naøo laøm kinh ñoäng chuùng sanh. Chuû tröông cuûa caùc Ngaøi laø töøng giôø töøng phuùt bình tónh ñeå nhaän dieän ñöôïc mình vaø loaïi tröø voïng töôûng. Giaûn dò vaäy thoâi. Buoâng ñöôïc, boû ñöôïc taát caû voïng töôûng khoâng thaät thì caùi chaân thaät hieän tieàn. Ngöôøi xöa thöôøng nhaéc: “Phaøm laøm vieäc gì, tröôùc phaûi nghó ñeán haäu quaû cuûa noù”. Ñoù laø moät lôøi noùi thoâng thöôøng, nhöng ta aùp duïng caû ñôøi cuõng chöa xong. Neáu bieát raèng soáng theo voïng töôûng seõ bò noù keùo loâi, theá thì daïi gì ta soáng theo voïng töôûng? Chæ caàn nhôù nhö vaäy laø tu khaù laém roài.

Cuoäc soáng bình thöôøng töï noù ñaõ hay quaù roài, theâm voïng töôûng vaøo ñoù laø caøng ñieân ñaûo theâm, coù lôïi ích gì. Vaäy maø khoâng hieåu taïi sao chuùng ta vaãn cöù thích voïng töôûng? Baây giôø bieát tu roài, laøm sao bình tónh khi vöøa coù voïng töôûng lieàn töï nhaéc: “Nieäm ñoù laø voïng töôûng, boû ñi”. Ai coù thaám thía trong caùi kinh nghieäm gaùnh naëng ñöôøng daøi giöõa trôøi tröa naéng gaét, thì bieát phaûi laøm sao ñoái vôùi voïng töôûng roài. Neáu ngöôøi muoán ñöôïc nheï nhaøng, saùng suoát thaáy taän cuøng thöïc chaát cuûa caùc phaùp thì phaûi thöïc hieän con ñöôøng naøy.

Chung quanh vaán ñeà tu haønh, traùch nhieäm lôùn nhaát ñeàu thuoäc veà taâm mình. Caùc duyeân beân ngoaøi chæ coù yù nghóa phuï trôï thoâi. Thöôøng chuùng ta coù beänh hay ñoå thöøa: “Taïi theá naøy theá kia neân toâi tu khoâng ñöôïc” maø queân töï hoûi laïi mình coù quyeát taâm chöa? Ngöôøi xöa tu haønh coù nhöõng ñaïo haïnh, coù keát quaû, taïi sao baây giôø mình tu khoâng ñöôïc nhö vaäy? Bôûi taïi mình khoâng chaân thöïc, khoâng quyeát taâm. Caùc Ngaøi noã löïc xoay vaøo trong, coøn chuùng ta coù ñuû caùch chaïy ra ngoaøi, vöôùng maéc caùc phaùp beân ngoaøi, neân keát quaû hai beân dó nhieân khaùc nhau.

Phaät daïy: “Ngöôøi töï chieán thaéng mình laø ngöôøi coù chieán coâng hieån haùch nhaát.” Lôøi naøy khoâng ngoa. Ñaây laø lôøi noùi nhaèm phaùt huy chuû löïc cuûa moãi chuùng ta. Mình chieán thaéng nhöõng voïng töôûng ñieân ñaûo phieàn naõo cuûa mình, chöù khoâng theå guïc ngaõ tröôùc nhöõng ñoái töôïng hình saéc danh töôùng beân ngoaøi. Chieán thaéng mình laø chieán thaéng taát caû. Höôùng tu chung cuûa chö Toå ngaøy xöa laø töï phaùt huy duõng löïc, trí löïc cuûa mình. Caùc Ngaøi khoâng yû laïi, khoâng troâng chôø vaøo ai khaùc. Muoán coù ñöôïc söùc maïnh phaûi töï mình daùm buoâng heát caùc duyeân beân ngoaøi.

Ngaøi Töø Vaân hieäu Tuaân Thöùc daïy theá naøy: “Nhöõng gì laøm toån haïi ñieàu toát thì neân xa laùnh.” Bình thöôøng thoâi, nhöõng gì laøm toån haïi ñeán ñieàu thieän, ñieàu toát thì ta neân xa laùnh. Caùc Ngaøi ñaâu baét mình phaûi laøm vieäc gì naëng neà. Caùch thöùc tu haønh cuûa ngöôøi xöa giaûn dò, nhöng söï thaønh coâng coát ôû taâm löïc, duõng löïc vaø trí löïc baát thoái chuyeån maø ra. Ñoù laø caâu thöù nhaát.

Caâu thöù hai, Ngaøi daïy: “Caùch thöùc chi ñeå tieâu dieät ñöôïc thoùi xaáu cuûa mình thì phaûi phaùt trieån löïc duïng cuûa noù”. Töùc laø nhöõng phöông caùch gì coù theå tieâu dieät ñöôïc thoùi xaáu cuûa mình thì ta phaûi phaùt trieån söùc maïnh cuûa noù. Noùi toùm laïi laø ñöøng laøm nhöõng ñieàu xaáu, coá gaéng phaùt huy nhöõng ñieàu toát. Hai ñieàu naøy töø thôøi Phaät cho tôùi Toå ñeàu daïy nhö theá.

Caâu thöù ba, Ngaøi daïy: “Mieäng ñöøng khoe khoang, trong loøng ñöøng doái traù”. Nghóa laø phaûi coù taâm chaân thaät. Ví duï nhö ngöôøi naøo laøm chuû ñöôïc, saùng ñaïo…, thì neân nghó raèng chaúng qua cuõng chæ laø nhaän laïi caùi cuûa mình thoâi. Ñoù laø coâng vieäc cuûa mình, coù gì ñaùng noùi ñaâu. Neáu gaëp nhöõng ngöôøi gaàn guõi, coù theå khuyeán hoùa ñöôïc, ta giuùp hoï nhöng coâng phu cuõng do chính hoï, coøn duyeân khoâng hôïp thì thoâi, ta chaúng coù coâng ñöùc chi caû. Ñoù laø haïnh ñöùc cuûa chö Phaät, chö Toå.

Caâu thöù tö, Ngaøi daïy: “Chôù oâm loøng saâu moït, cuõng ñöøng neân baøy hình thöùc beân ngoaøi”. Nghóa laø trong loøng mình coøn ñieàu gì dôû thì coá gaéng loaïi boû heát, ñöøng ñeå noù tieàm aån trong loøng mình. Neáu oâm aáp nhöõng thöù ñoù hoaøi seõ gioáng nhö loaøi saâu moït ñuïc khoeùt kho laãm. Cho neân ngöôøi tu coù tö caùch thöôøng hoïc soáng theo neát haïnh cuûa Phaät daïy. Quyù vò nhôù, chieác aùo khoâng laøm neân nhaø tu. Duø ta maëc chieác aùo maøu naøo, maø trong loøng chöa hoaøn bò, thì thôøi gian sau moïi ngöôøi cuõng thaáy söï giaû doái beân trong. Caùc baäc thaùnh hieàn sôû dó ñöôïc ngöôøi ñôøi troïng voïng vì caùc Ngaøi coù ñaïo ñöùc, coù coâng phu tu haønh mieân maät. Boà-taùt duø coù quaán laù caây chö thieân cuõng tìm ñeán cuùng döôøng, chôù khoâng phaûi maëc ñoà vaøng ngöôøi ta môùi cung kính.

Caâu thöù naêm, Ngaøi daïy: “Haùm danh döï cuûa ngöôøi laø ñaàu moái gieát cheát ñaïo nghóa”. Haùm töùc laø ham, cuûa ngöôøi maø ta ham thích seõ laøm maát ñi ñaïo nghóa. ÔÛ ñaây goác cuûa ngöôøi tu laø phaûi chaân thaät. Ví duï thaáy ngöôøi coù baèng tieán só, ñöôïc thieân haï kính troïng, ta leùn laáy caùi baèng aáy ñem veà thay teân ñoåi hình cuûa mình vaøo. Ngôõ raèng nhö vaäy ta seõ ñöôïc danh döï nhö ngöôøi kia, khoâng ngôø khi tieáp xuùc, laøm vieäc toâng tích baïi loä, ta coøn bò khinh khi hôn tröôùc gaáp vaïn laàn. Cho neân bieát moãi ngöôøi moãi nghieäp rieâng, khoâng ai laáy cuûa ai ñöôïc. Vì vaäy haùm danh haùm lôïi chæ caøng theâm naõo haïi cho chính mình.

Caâu thöù saùu, Ngaøi daïy: “Leùn chöùa keû phaïm toäi laø maàm moáng cuûa tai hoïa”. Ñieàu naøy Ngaøi daïy Taêng Ni nhaèm daãn daét caùc Phaät töû tu ñuùng chaùnh phaùp. Ñoù laø traùch nhieäm cuûa ngöôøi tu. Cho neân ngöôøi saùng khoâng chöùa chaáp nhöõng gì phi ñaïo ñöùc, tích cöïc uûng hoä nhöõng vieäc chaân chaùnh. Nghieäm cho cuøng ñieàu daïy naøy cuõng raát hay. Bôûi vì, “Phaøm moät vieäc laøm gì, maø thaáy raèng mình göôïng laøm thì nhaát ñònh trong loøng khoâng yeân”. Cho neân, ngöôøi con Phaät phaûi soáng chaân thöïc, laøm vieäc chaân thöïc, nuoâi döôõng ngöôøi vaät chaân thöïc.

Caâu thöù baûy, Ngaøi daïy: “YÛ mình ñöùc haïnh, haún bò ngöôøi cheâ bai”. Chuùng ta nhôù laïi ñöùc Phaät, moät con ngöôøi hoaøn bò nhö theá, traûi qua voâ löôïng kieáp tu haønh, nhöng cuõng coù ngöôøi chöûi nhö thöôøng. Nhöng ñoái tröôùc nhöõng söï vieäc aáy, Theá Toân vaãn bình thaûn, töï taïi, ung dung bôûi vì Phaät khoâng yû laïi, khoâng töï haøo ta laø baäc Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Tö caùch cuûa caùc ñaáng giaùc ngoä laø theá. Chuùng ta baây giôø laø phaøm phu vôùi taát caû caùc phieàn naõo kieát söû daãy ñaày maø ñoâi luùc khoe mình coù ñöùc haïnh, thaät laø hoå theïn! Caâu naøy Ngaøi daïy cho chuùng ta haïnh khieâm toán, ñeå nuoâi döôõng coâng ñöùc laønh, haàu hoã trôï cho vieäc thaønh töïu ñaïo quaû vieân maõn.

Caâu thöù taùm, Ngaøi daïy: “Khoe söï thoâng minh cuûa mình thì seõ bò ngöôøi baøi baùc”. Ta khoe mình thoâng minh, hoïc roäng, hieåu nhieàu maø gaëp chuyeän khoâng theå laøm chuû ñöôïc, khoâng giaûi quyeát troâi chaûy thì chæ caøng laøm troø cöôøi cho thieân haï. Ñaây laø lôøi raên cuûa caùc baäc Thaùnh, töø thôøi beù thô chuùng ta vaøo lôùp maãu giaùo ñaõ ñöôïc hoïc roài töï khoe töï yû laø ñieàu khoâng neân ñoái vôùi ngöôøi ñôøi, noùi chi ñeán ngöôøi tu. Thaät ra, ngöôøi caøng coù ñaïo ñöùc, caøng tu haønh chöøng naøo thì caøng khieâm haï chöøng aáy. Phaûi khieâm haï môùi thaønh töïu nghieäp lôùn. Bôûi chuû tröông cuûa ñaïo Phaät laø tieâu dieät baûn ngaõ. Mình coøn ngaõ laø chöa phaûi ñeä töû Phaät. Cho neân khieâm haï laø ñöùc khoâng theå thieáu cuûa ngöôøi tu chuùng ta.

Caâu thöù chín, Ngaøi daïy: “Quyeán thuoäc nhoùm hoïp caàn phaûi laùnh xa.” Ñieàu naøy coù leõ chuyeân ñeà cho ngöôøi tu. Taïi sao phaûi laùnh xa quyeán thuoäc? Vì ngöôøi xuaát gia tröôùc heát phaûi xuaát theá tuïc gia, töùc laø caét lìa nhöõng tình caûm daây mô reã maù cuûa gia ñình. Cho neân ngöôøi xuaát gia khoâng laäp gia ñình. Phaät daïy sôïi daây tình caûm luyeán aùi gia ñình muoân ñôøi muoân kieáp döùt khoâng ñöôïc. Vöôùng voâ ñoù roài thì ñaâu coøn thì giôø ñeå maø tu. Nhö ngöôøi theá gian ñoù, lo cho mình, lo cho gia ñình, lo cho meï cha, cho con cho chaùu… Coù vò 80 tuoåi maø coøn lo cho ñaùm chuùt chít gì ñoù, thaáy maø ngaùn! Thaønh thöû neáu ta khoâng traùnh, khoâng chaïy, khoâng thuû phaän ngöôøi tu, thì khoâng coøn thôøi gian ñeå tu nöõa, laøm sao saùng ñaïo, ngoä ñaïo? Noùi ñieàu naøy, nhieàu vò hieåu laàm ngöôøi tu baát hieáu. Thöa, khoâng phaûi nhö vaäy. Caét ñöùt ôû ñaây töùc laø laøm sao ñeå mình tu tieán, thöïc hieän cho ñöôïc Thaùnh ñaïo. Sau ñoù traùch nhieäm cuûa mình laø höôùng nhöõng ngöôøi thaân trong gia ñình cuõng vaøo Thaùnh ñaïo. Cho neân ngöôøi tu laø ñaïi hieáu chôù khoâng phaûi baát hieáu. Nhöng chöõ hieáu trong ñaïo khaùc vôùi theá gian.

Nhö ngöôøi con trai trong moät gia ñình phaûi laøm boån phaän moät nam nhi trong moät gia ñình ñoù, phaûi noái doõi toâng ñöôøng, nhö vaäy laø coù hieáu. Nhöng ñaèng naøy ta ñi tu, aân tình theá gian nhaát thôøi phaûi ñoaïn. Song sau khi tu haønh ñöôïc keát quaû toát, trôû veà ñoä laïi cha meï quyeán thuoäc cuøng ñöôïc an vui, chaám döùt khoå ñau töø ñôøi naøy sang ñôøi khaùc. Nhö vaäy coù phaûi laø lo cho cha meï nhieàu ñôøi, traû hieáu nhieàu ñôøi, chôù khoâng chæ trong moät ñôøi naøy.

Vôùi nhöõng lôøi daïy chí thieát aáy, caùc Ngaøi muoán giuùp cho chuùng ta phöông tieän tu taäp cho lieân tuïc, mieân maät ñeå ñi ñeán keát quaû vieân maõn. Laø ñeä töû Phaät, khoâng lyù do gì chuùng ta laïi lô ñeãnh vôùi nhöõng kinh nghieäm quyù baùu cuûa ngöôøi xöa ñeå laïi. Vaäy mong raèng taát caû quí vò cuõng nhö chuùng toâi cuøng nhau thöïc haønh vaø thöïc haønh lieân tuïc nhöõng lôøi daïy quí baùu naøy.

?

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM