HOA THIEÀN

H.T THÍCH NHAÄT QUANG

HAØM DÖÔÕNG NOÄI TAÏI

Buoåi sinh hoaït hoâm nay chuùng toâi noùi veà tinh thaàn Haøm Döôõng Noäi Taïi, töùc laø noùi veà haøm döôõng coâng phu cuûa ngöôøi tu. Thöïc ra, caùc hình thöùc bieåu tröng beân ngoaøi cuõng caàn thieát, nhöng noù raát giôùi haïn ñoái vôùi ngöôøi chuyeân tu. Ñi saâu vaøo kinh nghieäm taâm linh thì vaán ñeà noäi taïi ñaëc bieät ñöôïc chuù troïng.

Coâng phu theá naøo ñeå haøm döôõng ñöôïc noäi taïi hay laø kieän toaøn chín chaén, saâu saéc noäi taâm, ñoù laø phaàn chính. Bôûi neáu noäi taâm  beân trong khoâng ñöôïc nuoâi döôõng toát thì duø beân ngoaøi coù caùc hình thöùc toát ñeïp vaãn khoâng giuùp chuùng ta giaûi quyeát ñöôïc moïi vaán ñeà then choát cuûa con ngöôøi. Cho neân ngöôøi tu nhaát ñònh khoâng theå thieáu soùt, khoâng theå xem thöôøng noäi taâm mình. Chuùng ta phaûi bieát caùch taän duïng, giöõ gìn, haøm döôõng cho taâm luoân khoûe maïnh, taêng tieán, khoâng ñeå baát cöù trôû löïc hay nghòch duyeân naøo laøm noù lui suït, yeáu keùm.

Ta coù theå thieáu gaïo, thieáu vaät noï vaät kia nhöng khoâng theå thieáu moät noäi taâm vöõng vaøng. Khi ñaõ quyeát taâm tu roài, khoù khaên beân ngoaøi laø nhöõng chieán höõu, laø nguyeân lieäu caàn thieát ñoái vôùi ngöôøi tu. Bôûi khoâng coù söï thaønh coâng naøo khoâng baét ñaàu töø nhöõng khoù khaên, gian khoå. Nhaát laø ngöôøi tu haønh, chuùng ta khoâng theå naøo ngoài chôi qua ngaøy, beân ngoaøi soáng moät caùch hôøi hôït maø coù theå ñi vaøo noäi taâm saâu saéc. Nhieàu vò xuaát gia roài tu qua ngaøy, laáy leä, caàm chöøng goïi laø gieo duyeân vaäy thoâi. Vôùi tinh thaàn naøy thì vieäc thaâm nhaäp ñaïo lyù vi dieäu cuûa Phaät phaùp xem nhö voâ phaàn.

Vì theá, khoâng tu thì thoâi, nhöng ñaõ nuoâi yù chí xuaát traàn, laøm baäc thöôïng só thì phaûi noã löïc. Chæ nhöõng ngöôøi quaù dung dò môùi deã duoâi, xem thöôøng thôøi gian, yeân loøng chaáp nhaän cuoäc soáng lô lô laùo laùo qua ngaøy. Khi chuùng ta coøn treû, khoeû, taát caû caùc giaùc quan ñeàu maïnh meõ maø khoâng sieâng tu, thì luùc giaø yeáu roài, maét môø tai ñieác, tay chaân quôø quaïng, muoán tu cuõng khoâng tu ñöôïc. Ñaõ vaäy coâng phu theo ñoù traêm beà khoù khaên, laøm sao taêng tieán ñöôïc.

Ñoái vôùi haønh giaû tu thieàn, chuùng ta laïi caøng ñaët troïng taâm tu haønh ngay trong sinh hoaït haèng ngaøy, taát caû caûm nhaän cuûa caùc giaùc quan. Ñoù laø phöông tieän, laø nhöõng naác thang taïo ñaø tieán khoâng theå naøo thieáu ñöôïc. Bao nhieâu vaán ñeà chung quanh cuoäc soáng naøy: thaáy nghe, tieáp xuùc, aên nghæ, ñi laïi, quan heä… ñuû thöù chuyeän ñeå chuùng ta tu. Chæ laøm sao trong moïi tieáp xuùc ta ñeàu thöùc tænh, vöõng maïnh vöôn leân, thaáu thoaùt sieâu xuaát. Ñoù chính laø muïc ñích cuûa ngöôøi tu chuùng ta.

Caùc baäc Thaùnh noùi: Coõi ñôøi laø coõi khoå khoå, laø coõi kham nhaãn. Kham nhaãn nghóa laø gì? Nhòn, chòu, chaáp nhaän. Coøn khoå khoå laø sao? Ñaõ khoå maø laïi khoå. Ví duï mang caùi thaân naøy ñaõ khoå roài, noùng laïnh böùc baùch, giaø beänh eùp ngaët, muoán ñi, ñi khoâng ñöôïc v.v… Vaäy maø ta laïi coøn gaây khoå cho nhau. Mieäng noùi lôøi cay cuù, thaân laøm vieäc toån haïi ngöôøi khaùc, khoâng bieát bao nhieâu vieäc taïo khoå laãn nhau.

Söï hoøa hôïp cuûa thaân laø do boán thöù ñaát, nöôùc, gioù, löûa hôïp laïi maø thaønh. Ñaát laø thòt da cöùng chaéc. Nöôùc laø chaát loûng nhö maùu muû moà hoâi… Gioù laø hôi thôû. Löûa laø hôi aám. Boán thöù neáu thuaän thì coøn ôû chung trong moät ñieàu kieän giôùi haïn naøo ñoù, nhöng neáu moät trong boán thöù noåi côn baát thöôøng thì thaân khoù maø baûo ñaûm. Hôïp ñoàng naøy khoâng coù gì an toaøn caû,  anh naøo muoán xeù leû thì cöù xeù thoâi!

Ñoái vôùi thaân voâ thöôøng nhö vaäy, laøm sao chuùng ta coù naêng löïc noäi taïi ñeå laøm chuû ñöôïc noù, söû duïng ñöôïc noù? Cho neân ngay trong luùc coøn khoûe maïnh, kòp thôøi naém baét höôùng noù theo yù muoán cuûa mình. Ta khoâng noã löïc, laïi ñeå thôøi gian troâi qua maát, veà giaø yeáu ñuoái khoâng theå choáng choïi laïi vôùi söï khoáng cheá cuûa töù ñaïi. Baáy giôø nhaém maét ñaønh phaûi xuoâi tay, nghieäp daãn ñi ñaâu thì theo ñoù, khoå laïi caøng khoå. Quyù vò naøo coù qua ñoø treã thì bieát, khi thaáy ñoø saép rôøi beán, mình chaïy chaân naøy ñaïp qua chaân kia, coù khi teù nhaøo xuoáng soâng chôù khoâng leân ñöôïc ñoø. Maø coù leân ñöôïc thì cuõng ñöùng khoâng vöõng, meät thôû khoâng kòp. Tai haïi laém!

Cuõng theá ñoái vôùi thaân naøy, ta saép ñaët vieäc tu haønh treã laø nguy. Nieäm Phaät khoâng kòp, ñeán luùc quôø quaïng, ñau khoå cuøng cöïc, ngöôøi chung quanh bieåu nieäm Phaät, nhöng khoâng bieát ñaàu oùc coù tænh taùo ñeå nieäm khoâng? Hay luùc ñoù thaân theå ñau ñôùn, tinh thaàn hoaûng loaïn hoaëc hoân meâ, khoâng coøn nhôù tôùi Phaät ñeå nieäm. Chæ thaáy nhöõng hình thuø quaùi dò tôùi loâi keùo mình ñi, sôï haõi kinh hoaøng bao nhieâu thoáng khoå cuõng khoù maø bieát ñöôïc. Ñoù laø vì thieáu söï haøm döôõng coâng phu, kieän toaøn noäi taïi luùc coøn sinh tieàn neân giôø laâm chung môùi nhö vaäy.

Toâi nhôù caâu chuyeän cuûa moät nhaø sö xuaát gia muoän, nhöng bieát haøm döôõng coâng phu, neân ôû trong ñaïo chaúng bao laâu maø ñöôïc kieán ñaïo. Sau thôøi gian xa nhaø, Ngaøi thaáy coù theå trôû veà queâ höông thaêm cha meï quyeán thuoäc vaø coù yù muoán ñoä hoï. Nhöng Ngaøi khoâng ngôø khi veà ñeán nôi thì khoâng coøn moät ngöôøi thaân. Taát caû ñaõ ñoåi thay, cha meï qua ñôøi. Ñöùng treân neàn nhaø cuõ, baát giaùc Ngaøi caûm khaùi veà hai chöõ voâ thöôøng, vaø chôït nhaän ra may laø mình coøn ñaây! Töø caûm khaùi aáy, Ngaøi nghó: Ta seõ döïng laïi caên leàu nhoû taïi neàn nhaø naøy. Moät laø kyû nieäm song thaân. Hai laø löu laïi ñaây moät thôøi gian, hy voïng nhöõng ngöôøi chung quanh xoùm laøng seõ ñeán, ta nhaân ñoù giaùo hoùa höôùng daãn hoï ñi theo con ñöôøng thieän.

Nghó laø laøm, sö döïng ngay moät am tranh nhoû treân neàn nhaø cuõ. Ban ngaøy thænh thoaûng cuõng coù ngöôøi tôùi lui, nhöng chaúng ai cuùng kieán gì caû, vì hoï ngheøo vaø chöa hieåu Phaät phaùp nhieàu. Chæ nghe noùi ngaøy xöa cha meï sö ôû ñaây neân baây giôø tôùi thaêm vaäy thoâi. Nhöng veà ñeâm, chung quanh thaûo am cuûa sö, ngöôøi ta thaáy haøo quang röïc saùng. Luùc ñaàu daân ñòa phöông khoâng quan taâm ñeán vieäc naøy, nhöng sau moãi laàn gaëp sö, nghe sö noùi nhöõng chuyeän ñaïo lyù, laø moãi laàn hoï thaáy loøng côûi môû, an laïc, thích thuù. Töø ñoù döôøng nhö coù moät naêng löïc höôùng hoï veà con ñöôøng thieän. Vì theá khoâng bao laâu nhaø sö quy tuï ñöôïc soá baø con ôû trong vuøng veà raát ñoâng. Daàn daàn ngöôøi ta phaùt hieän ñöôïc aùnh saùng ñaëc bieät chung quanh thaûo am cuûa sö.

Hoâm ñoù, soá ñeä töû gaàn guõi trình vôùi sö vieäc naøy. Sö ñieàm nhieân baûo: “AÙnh saùng aáy laø cuûa chö thieân ñeán nghe phaùp. Trong soá ñoù coù cha meï vaø thaân quyeán cuûa toâi. Nhôø coâng ñöùc tu haønh cuûa toâi neân cha meï ñöôïc sanh thieân. Vì vaäy moãi ñeâm thöôøng ñeán thaêm cuõng ñeå nghe phaùp”. Khoâng bao laâu sau, am tranh cuûa sö bieán thaønh ñaïo traøng lôùn vôùi loøng ngöôõng moä cuûa ñoâng ñaûo Phaät töû ñöôïc söï giaùo hoùa cuûa Sö.

Qua caâu chuyeän treân, chuùng ta thaáy coâng ñöùc tu haønh lôùn lao nhö theá naøo. Neáu nhaø sö kia xuaát gia maø tu haønh khoâng ra gì thì laøm sao coù ñöôïc nhöõng lôïi laïc lôùn lao nhö theá. Cho neân bieát coâng ñöùc tu haønh cuûa moät ngöôøi bieát haøm döôõng noäi taïi seõ aûnh höôûng ñeán cha meï vaø quyeán thuoäc raát nhieàu. Coøn chuùng ta ngaøy nay lo xaây döïng chuøa chieàn, am thaát roäng lôùn khang trang maø khoâng coù coâng ñöùc, khoâng bieát haøm döôõng coâng phu neân chaúng theå bieán thaønh ñaïo traøng maø coøn bò aên troäm khoeùt töôøng ñuïc vaùch nöõa chöù. Ñuû bieát coâng ñöùc do noäi löïc tu haønh quan troïng ñeán ngaàn naøo.

Noùi ñeán ñaây, toâi nhôù caâu chuyeän teân aên troäm vôùi Thieàn sö Nhaät Baûn thuôû xöa. Thaáy Thieàn sö ñang ngoài thieàn ngoaøi hieân, teân troäm leûn vaøo luïc laïo beân trong. Noù tính laáy heát aùo quaàn vaø soá tieàn ít oûi cuûa Ngaøi roài voït maát. Ngaøi taèng haéng baûo: “Neø ! Ñeå laïi moät ít ñoàng ngaøy mai Thaày duøng vôùi. Caùm ôn ñaøng hoaøng roài haõy ñi, toäi gì phaûi leùn luùt nhö vaäy!” Teân troäm nghe xong hoaûng vía ñeå laïi ít tieàn roài noùi: “Caùm ôn Thaày! Con ñi”.

Haén ñi chaúng bao xa lieàn bò quan baét vôùi tang chöùng coøn treân tay. Theá laø Thieàn sö ñöôïc môøi ñeán. Quan toøa hoûi:

- Hoài hoâm, teân troäm naøy coù voâ chuøa thaày laáy gì khoâng?

Thieàn sö traû lôøi:

- Khoâng! Toâi cho noù maø. Noù coøn caùm ôn toâi ñaøng hoaøng.

Theá laø teân troäm ñöôïc traéng aùn, thaû veà. Nhöng haén khoâng chòu veà maø laïi riu ríu theo Thieàn sö. Tôùi nôi, haén quyø xuoáng chaáp tay kính caån thöa:

- Baïch Ngaøi, xin nhaän con laøm ñeä töû cuûa Ngaøi. Con nguyeän suoát ñôøi theo Ngaøi tu hoïc.

Chuyeån! Chuùng ta thaáy roõ raøng Thieàn sö ñaõ chuyeån ñöôïc teân troäm baèng chính noäi löïc tu haønh cuûa Ngaøi. Chæ coù noäi löïc thaâm haäu môùi giuùp ta vöõng maïnh vaø chuyeån ñöôïc taát caû. Cuõng vaäy, khi bieát cuoäc soáng hieän taïi cuûa mình laø khoå khoå, kham nhaãn thì sao khoâng “Kính chuyeån” noù ñi cho roài. Ví duï baây giôø mang thaân beänh hoaïn ñau khoå, neáu chuyeån ñöôïc thaân laø toát, ta neân vui möøng chôù sao laïi sôï? Trong töøng phuùt giaây, töøng taâm nieäm vôùi coâng phu tích cöïc, chuùng ta chuyeån thaân töù ñaïi baát an ñeå ñöôïc naêm phaàn Phaùp thaân thanh tònh giaûi thoaùt. Moïi hoaøn caûnh chung quanh ta ñeàu chuyeån heát. Töø phaøm chuyeån thaønh Thaùnh, töø khoå chuyeån thaønh vui, töø meâ chuyeån thaønh trí. Ñoù laø ngöôøi bieát haøm döôõng noäi taïi.

Trong ñaïo traøng naøy, neáu taát caû moïi ngöôøi ñeàu yù thöùc coâng phu haøm döôõng, taâm trí saùng suoát, ñaïo ñöùc ñaày ñuû thì moãi moät ngöôøi laø moät ñaïo traøng. Chöøng aáy ñaïo traøng naøy seõ bieán thaønh traêm ngaøn ñaïo traøng toát ñeïp vôùi traêm ngaøn Hoùa chuû. Moãi nhaân khaåu laø moãi vò Hoùa chuû, moãi vò Phaät, moãi vò Boà-taùt, moãi vò Ñaïo sö. OÂi! To lôùn bieát laø bao nhieâu! Cho neân baây giôø huynh ñeä chuùng ta coá gaéng chuyeån thì truù xöù cuûa mình seõ trôû thaønh Tònh ñoä hieän tieàn, chôù coù ñaâu xa.

Coâng phu tu haønh naøy phaûi ñöôïc thöïc hieän haèng ngaøy, khoâng theå chôø ñôïi. Ví duï chuùng ta ñöôïc Hoøa thöôïng chæ daïy tu thieàn roài, thì phaûi baét tay vaøo thöïc taäp toïa thieàn ngay, khoâng laàn löïa heïn ngaøy mai ngaøy moát. Khoâng theå ngoài ñoù ñôïi chôø hay yû laïi vaøo ngöôøi khaùc giuùp ñôõ. Ñieàu naøy ñaõ ñöôïc theå hieän qua raát nhieàu taám göông cuûa caùc baäc tu haønh ñaéc löïc xöa cuõng nhö nay.

Coù moät chuù tieåu raát thoâng minh, deã thöông ai cuõng meán, nhöng ngaët noãi chuù laïi hieän töôùng ñoaûn meänh. Quí thaày moãi laàn gaëp ñeàu xuyùt xoa “Chuù maøy yeåu töôùng, phaûi raùng tu chuyeån, may ra maïng soáng seõ thay ñoåi.” Chuù tieåu quaû thaät coù chuûng töû toát saâu daøy neân nghe lôøi cuûa quyù thaày, sieâng naêng tu haønh lieân tuïc.

Hoâm ñoù quyù thaày söûa laïi choã ôû cuûa chö Taêng, nhöng thieáu moät caây xöông. Chuù tieåu coù moät caây gaäy ñaëc bieät vaø raát quyù noù. Khi nghe quí thaày noùi coøn thieáu moät caây nöõa, chuù lieàn phaùt taâm duõng maõnh, ñem caây gaäy mình thích nhaát cuùng döôøng. Nhôø taïo coâng ñöùc aáy maø coâng phu tu haønh cuûa chuù ngaøy moät taêng tieán. Khoâng ngôø sau moät thôøi gian daùng daáp cuûa chuù thay ñoåi. Thay vaøo ñoù laø dung nghi ñónh ñaïc, moãi ngaøy chuù caøng phaùt huy coát caùch cuûa moät vò Taêng ñaày ñuû phuùc trí, tuoåi thoï daøi laâu. Töø ñoù coâng ñöùc tu haønh phaùt trieån ñeán ñoä vieân maõn, vò Taêng thaønh töïu quaû vò an laïc giaûi thoaùt ngay trong hieän ñôøi.

Ñoù laø lôïi ích thieát thöïc nhaát cuûa coâng phu haøm döôõng. Haøm döôõng laø chuyeån hoùa nhöõng gì khoâng toát coøn toàn ñoïng beân trong chuùng ta. Tu haønh, coù nhöõng vieäc lôùn lao ta laøm ñöôïc, maø ñoâi khi nhöõng vieäc teá nhò, chín chaén thì ta laïi khoâng laøm ñöôïc. Do ñoù leõ ra coâng phu tu haønh thaønh töïu nhöng laïi vuoät maát.

Nhö Thieàn sö Töø Minh ôû trong hoäi cuûa ngaøi Thieän Chieâu. Nôi naøy muøa ñoâng ñoùng baêng, laïnh thaáu xöông. Ai khoâng vöõng taâm, naêng löïc tu haønh keùm seõ khoâng chòu noåi. Huynh ñeä laàn löôït keùo nhau thaùo lui heát, rieâng ngaøi Töø Minh tuyeät nhieân khoâng nao nuùng. Dó nhieân Ngaøi cuõng bò caùi khoå cuûa thaân böùc baùch. Ngoaøi söï chòu ñöïng thôøi tieát khaéc nghieät, Ngaøi cuõng nhö chuùng ta ngoài thieàn buoàn nguû ñau chaân, roài cuõng soå muõi, nhöùc ñaàu… Coù moät laàn ñeå trò beänh buoàn nguû, Ngaøi ñoát moät caây duøi saét ñeå saùt beân ñuøi, ma nguû keùo ñeán, guïc moät caùi laø phoûng ñuøi ngay. Bò phoûng moät laàn laø tôûn, nhôø theá coâng phu cuûa Ngaøi mau taêng tieán.

Luùc saép thaønh töïu vieäc lôùn, tieáng taêm Ngaøi ñaõ vang doäi trong choán thieàn gia. Moät hoâm nhaân coù thô môøi cuûa caùc nhaân vöông, töùc quyeán thuoäc nhaø vua. Nhöõng vò naøy saép maát, nghe danh nhöng chöa thaáy maët neân muoán ñöôïc gaëp Ngaøi tröôùc luùc laâm chung. Ngaøi ñi vôùi moät vò thò giaû. Vieäc thaêm vieáng toát ñeïp, khi trôû veà treân thuyeàn ngaøi Töø Minh noùi vôùi thò giaû: “Ta vöøa bò caên beänh phong thaáp giöït meùo mieäng”. Thò giaû cuõng chaúng phaûi tay thöôøng, nhìn thaáy mieäng Ngaøi meùo moät beân lieàn la leân: “Haèng ngaøy mieäng cuûa Thaày noùi Thieàn noùi Ñaïo, maéng Phaät maéng Toå, baây giôø noù meùo xeïo roài. Ngaøi baûo: “Ngöôi ñöøng lo! Ta seõ söûa laïi”. Noùi xong, Ngaøi keùo mieäng trôû laïi bình thöôøng trong luùc ñang ñau. Ñoù! Nhöõng con ngöôøi khí phaùch, ñaëc bieät nhö theá.

Ngöôøi xöa luoân luoân laø vaäy. Khoâng coù ai thaønh coâng trong söï deã daøng. Ngay nhö ñöùc Theá Toân cuûa chuùng ta, khoâng keå thôøi gian voâ löôïng ba a taêng kyø kieáp veà tröôùc, chæ keå thôøi gian Ngaøi sinh ra laøm Thaùi töû Só Ñaït Ta ôû kinh thaønh Ca Tyø La Veä thoâi. Laø moät oâng Hoaøng ñöôïc cöng chieàu toät böïc, saép söûa keá thöøa vöông vò cuûa vua cha, cho neân Ngaøi ñöôïc nuoâi döôõng nhö ôû coõi trôøi. Muøa naéng coù cung ñieän muøa naéng, muøa möa coù cung ñieän muøa möa, muøa laïnh coù cung ñieän muøa laïnh… nhöng Ngaøi ñaâu coù vui. Bôûi ñöùc Phaät ñaõ coù chuûng töû tu töø voâ löôïng kieáp roài.

Moät laàn thaáy caûnh giaø beänh cheát, Thaùi töû ñaõ khoaéc khoaûi suy tö veà thaân phaän con ngöôøi. Roài cung phi myõ nöõ luùc meät moûi uùa taøn, phaán chaûy son phai, Ngaøi ngao ngaùn chaùn chöôøng, chaúng coù gì vui thuù! Nhöõng ngöôøi thöôøng nhö chuùng ta cuõng thaáy theá nhöng ñaâu bieát chaùn sôï, coøn nghó laøm laïi cho ñeïp. Ngaøi moät laàn thaáy laø thaáu ñöôïc vaán ñeà ñaèng sau ñoù. Thì ra moïi thöù chæ laø lôùp giaû doái beân ngoaøi, beân trong khoâng phaûi nhö theá.

Caûm nhaän nhö vaäy roài, Ngaøi môùi tìm ñöôøng xuaát gia. Traûi qua bao nhieâu gian khoå, naêm naêm taàm ñaïo, saùu naêm khoå haïnh, coù luùc töôûng nhö Ngaøi ñaõ taét thôû vì kieät söùc. Nhöng cuoái cuøng, baèng yù chí, trí tueä vaø naêng löïc tuyeät vôøi Ngaøi ñaõ vöôn leân, vöôït thoaùt moïi söï caùm doã cuûa theá gian, chieán thaéng noäi ma ngoaïi ma baèng coâng phu thieàn ñònh. Tueä giaùc nhö thaät phaùt sinh, Ngaøi thaønh töïu ñaïo quaû Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc khi sao mai vöøa moïc döôùi coäi caây Taát-baùt-la.

Chuùng ta cuõng thaáy nhöõng caûnh giaø, beänh, cheát. Chaúng nhöõng thaáy thaân ngöôøi maø ngay nôi mình cuõng ñang giaø, beänh vaø saép cheát tôùi nôi. Nhöng ta chaúng caûm nhaän ñieàu gì nhö ñöùc Phaät, laïi coøn deã duoâi xem thöôøng. Thaáy ngöôøi ta cöôøi mình cuõng cöôøi, laùt nöõa thaáy ngöôøi ta khoùc mình cuõng khoùc. Hoaøn toaøn maát heát töï chuû. Cho neân chuùng ta bò keùo troâi trong cuoäc ñôøi bôûi caùc hieän töôïng beân ngoaøi. Phaät noùi chuùng sanh maát mình laø nhö theá.

Neân nhôù coâng phu haøm döôõng phaûi ñöôïc phaùt huy töø beân trong chuùng ta. Tuy caùc duyeân beân ngoaøi hoã trôï phaàn naøo, song chuû yeáu laø töï trong taâm ta. Chuyeån hoùa lieân tuïc töø xaáu thaønh toát. Nhôø chuyeån hoùa ñöôïc neân chuùng ta môùi coù theå tu haønh, neáu khoâng maõi maõi mình laø chuùng sanh thì Phaät cuõng chaúng thò hieän ra ñôøi laøm chi! Cho neân noã löïc coâng phu chuyeån hoùa môùi coù theå haøm döôõng noäi taïi vöõng vaøng vaø ñi ñeán giaùc ngoä giaûi thoaùt.

Ngaøy xöa, khi ñaõ ñöôïc Theá Toân cho gia nhaäp vaøo taêng ñoaøn, trôû thaønh ngöôøi xuaát gia “boû nhaø, khoâng nhaø hoïc ñaïo” thì ai naáy ñeàu taäp trung vaøo thieàn quaùn ñeå thaønh töïu Thaùnh vò. Caùc thaày khoâng phaûi ñi hoïc caùc lôùp Sô caáp, Trung hoïc, Cao caáp naøo heát. Chuùng ta baây giôø phaûi qua maáy voøng caáp aáy, maát heát caû chuïc naêm. Tôùi ñoù ñaâu ñaõ xong, coøn leân Hoïc vieän Phaät Giaùo, töùc laø Ñaïi hoïc roài du hoïc xöù naøy xöù noï, maát theâm chuïc naêm nöõa. Giaû söû luùc xuaát gia mình 20 tuoåi, thì baây giôø ñaõ 40 tuoåi. Thöa quí vò, tuoåi naøy baét ñaàu beänh phong thaáp haønh roài ñoù, ngoài thieàn ñaâu coù ñöôïc nöõa.

Hoài hai maáy ba möôi coøn khoûe maïnh khoâng lo tu, baây giôø lôùn tuoåi laïi baän roän ñuû thöù Phaät söï. Laõnh chuøa, thaâu nhaän ñeä töû, hoaèng phaùp lôïi sinh, laøm taát caû vieäc. Chæ thieáu coù vieäc tu thoâi. Thì hoûi thaønh ñaïo voâ choã naøo? Theá neân ngay trong luùc ta coøn treû khoûe, chæ mong huynh ñeä coá gaéng maõnh tænh, noã löïc tieán tu. Laøm gì thì laøm cuõng khoâng theå boû qua vieäc tu taäp. Taát caû ñeàu laø thöù phuï, chæ tu môùi laø vieäc chính cuûa ngöôøi xuaát gia theo Phaät.

Ngaøy xöa, thôøi Phaät coøn taïi theá coù moät nhoùm Tyø-kheo sau khi nhaän ñeà muïc thieàn quaùn cuûa Theá Toân roài, caùc thaày ñònh vaøo röøng haï thuû coâng phu. Giöõa ñöôøng gaëp moät nöõ thí chuû phaùt taâm töù söï cuùng döôøng cho quyù thaày trong ba thaùng an cö. Sau khi noã löïc chuyeân caàn quaùn baát tònh, keát quaû qua muøa haï aáy caùc thaày thaønh töïu quaû vò A-la-haùn vaø ñoä cho nöõ thí chuû kia chöùng ñöôïc ñeä tam quaû A-na-haøm.

Moät thaày Tyø-kheo khaùc nghe baïn höõu ñöôïc keát quaû nhö theá, neân naûy sanh yù ñònh xin ñöùc Phaät tôùi ñoù. Quí thaày nhaéc “Vò thí chuû aáy ñaõ chöùng tam quaû, coù tha taâm thoâng. Thaày maø voïng töôûng baäy baï laø baø toáng coå ngay”. Vò Tyø-kheo naøy vaãn cöông quyeát ñi. Sau khi ñeán nôi, thaày vöøa nghó aên moùn gì baø lieàn cung caáp moùn aáy. Ban ñaàu thaày thaáy thích thuù, nhöng sau ñoù hoaûng sôï neân tìm caùch ruùt lui. Veà ñeán Tinh xaù, thaày trình vôùi ñöùc Theá Toân:

- Baïch Theá Toân! Con xin ruùt lui, khoâng daùm ôû ñoù nöõa.

Phaät hoûi:

- Sao vaäy?

- Con sôï quaù! Baø aáy bieát heát taâm con. Neáu con khoâng giöõ ñöôïc mình, nghó baäy bò baø ñuoåi ñi thì thaät xaáu hoå.

Phaät bieát cô duyeân chöùng ñaïo ñaõ ñeán neân khuyeán khích thaày Tyø-kheo naøy:

- OÂng neân trôû laïi choã aáy, nhaát taâm chuyeân caàn, chaéc chaén seõ ñaït ñöôïc keát quaû toát.

Vaâng lôøi Phaät daïy, thaày quay trôû laïi. Vì ôû trong hoaøn caûnh baét buoäc phaûi chaùnh nieäm, khoâng daùm nghó gì khaùc, neân chaúng bao laâu sau thaày Tyø-kheo lieàn chöùng quaû A-la-haùn.

Caâu chuyeän cho chuùng ta thaáy ngöôøi xöa tu khoâng baän roän nhieàu vieäc nhö mình. Caùc vò cuõng soáng, cuõng aên côm maëc aùo nhöng chæ coù laøm moãi moät vieäc thieàn quaùn maø thoâi. Nghóa laø tôùi giôø thoï trai, thí chuû daâng thöùc aên tôùi thì thoï trai. Thoï trai xong, trôû veà choã cuûa mình, theo lôøi daïy cuûa ñöùc Theá Toân maø thieàn quaùn. Cho neân moãi ngaøy coâng phu moãi taêng tieán. Ví duï nhö quaùn baát tònh thì boû ñöôïc tham ñaém saéc duïc, aùi nhieãm, boû daàn cho ñeán thaønh töïu Thaùnh ñaïo.

Baây giôø chuùng ta chöa ñöôïc nhö vaäy, thì phaûi tu laøm sao? Cuõng phaûi coâng phu, chöù khoâng leõ cöù ngô ngô qua ngaøy. Neáu khoâng saùng ñöôïc vieäc lôùn, ít ra cuõng nhaän ñöôïc oâng chuû cuûa mình, thaáy ñöôïc thöïc chaát cuûa phaùp, danh töø chuyeân moân trong nhaø Phaät goïi laø kieán ñeá. Chuùng ta nhaän ra mình coù khaû naêng thaønh Phaät roài thì khoâng caàn thieát nhöõng thöù khaùc nöõa, taäp trung phaùt huy moät vieäc naøy thoâi.

Chuùng ta hoïc Phaät, ai cuõng bieát mình coù chuûng nhaân thaønh Phaät. Hoøa Thöôïng ñaõ daïy töø laâu nay, moïi ngöôøi ñeàu coù taùnh giaùc baát sinh baát dieät. Taâm theå thanh tònh saùng suoát truøm khaép aáy ai cuõng coù, taïi sao ta chöa nhaän ñöôïc? Nhö vaäy mình coøn thieáu caùi gì? Thieáu haøm döôõng noäi taïi. Toâi muoán laëp laïi nhö yù cuûa ñöùc Theá Toân ñoái vôùi thaày Tyø-kheo hoài xöa vaäy. Chuùng ta ñaõ coù cuûa baùu traân quyù voâ giaù roài, baây giôø chæ caàn taäp trung phaùt huy noù ñeå duøng, ñeå soáng, ñöøng laøm keû lang thang ngheøo ñoùi nöõa.

Muoán theá chuùng ta phaûi thöïc haønh coâng phu mieân maät, chaùnh nieäm ñeå coù moät noäi taâm vöõng chaõi, deïp boû taát caû caùc thöù voïng töôûng taïp nhaïp, chuyeân taâm nhaát yù vaøo vieäc thieàn quaùn, thì nhaát ñònh seõ thaønh töïu Thaùnh ñaïo. Ngöôøi xöa tu theá naøo, baây giôø chuùng ta cuõng phaûi tu nhö theá aáy, chôù khoâng theå khaùc ñi ñöôïc. chuùng ta luoân nhôù moät ñieàu naøy: “Taâm phaøm phu xoay vaàn theo nguõ duïc, xao ñoäng khoâng theå naém baét. Chæ nhöõng ai ñaõ ñieàu phuïc ñöôïc taâm mình môùi ñöôïc yeân vui”. Muoán yeân vui laø phaûi ñieàu phuïc taâm, töùc  haøm döôõng noäi taâm.

Toå Quy Sôn daïy theá naøy, ngöôøi xuaát gia tu haønh phaûi “Noäi caàn khaéc nieäm chi coâng, ngoaïi hoaèng baát tranh chi ñöùc.” Nghóa laø trong thì sieâng naêng giöõ chaùnh nieäm, ngoaøi thì buûa ñöùc khoâng tranh. Chö Toå khoâng bieåu chuùng ta phaûi laïy Phaät ngaøy moät ngaøn laïy, hay nhòn aên nhòn uoáng; maø “Noäi caàn khaéc nieäm chi coâng”. Coâng phu tu haønh beân trong caàn phaûi sieâng naêng haøm döôõng baèng caùch deïp saïch, buoâng boû nhöõng voïng töôûng ñieân ñaûo, khoâng laêng xaêng vöôùng maéc baát cöù thöù gì. Ñoù laø ñieàu thöù nhaát.

Ñieàu thöù hai “Ngoaïi hoaèng baát tranh chi ñöùc”, nghóa laø ñoái vôùi beân ngoaøi môû roäng ñöùc khoâng tranh caõi. Ta bieát taát caû caùc phaùp, caùc caûnh duyeân ñeàu giaû hôïp khoâng thaäät, neân khoâng caàn lyù söï gì veà noù. Caùc phaùp nhö theá naøo cöù ñeå noù nhö theá aáy, khoâng ñaët thaønh vaán ñeà toát xaáu hay dôû gì caû. Ñoù laø ñöùc khoâng tranh caõi cuûa ngöôøi tu. Ngöôøi tu maø tranh caõi laø maát heát phong thaùi cuûa ngöôøi tu roài! Bôûi vì bieát nhieàu quaù neân chuyeän hay dôû, toát xaáu cuûa ai mình cuõng xen voâ. Töø ñoù tha hoà lyù söï tranh caõi, laøm maát loøng ngöôøi ta, töùc laø maát heát coâng ñöùc cuûa mình.

Laøm sao giöõ ñöôïc trong ngoaøi nhö toå Quy Sôn ñaõ daïy thì môùi coù theå nuoâi döôõng ñöôïc coâng ñöùc ñaày ñuû, töùc laø coù noäi taïi taâm linh saâu saéc. Phaùt huy ñöôïc nhö theá laø phaùt huy ñöôïc trí tueä chaân thaät cuûa mình. Hoøa thöôïng Vieän tröôûng thöôøng daïy: “Moät nieäm daáy khôûi, bieát noù khoâng thaät, buoâng, khoâng theo. Ñöøng ñeå noù keùo mình ñi, cuõng khoâng quan taâm chaïy theo noù”. Khoâng chaïy theo noù laø ta coù ñònh, bieát noù khoâng thaät laø ta coù tueä. Cho neân tu thieàn laø ñònh tueä hieän tieàn.

Toùm laïi, muoán coâng ñöùc tu haønh cuûa chuùng ta ñöôïc troïn veïn, noäi taïi vöõng vaøng, taát caû huynh ñeä cuøng nhau noã löïc tu taäp, phaán ñaáu nhieàu hôn. Chuyeån hoùa daàn nghieäp taäp cuõ, nhaát ñònh chuùng ta seõ thaønh töïu söï nghieäp giaùc ngoä giaûi thoaùt. Trong ñaïo traøng, huynh ñeä töông trôï nhau cuøng phaán phaùt, phaán ñaáu vöôn leân. Ñoù laø nhöõng lôøi toâi xin ñöôïc gôûi ñeán toaøn theå ñaïo traøng.

Chuùc quí vò ñöôïc nhieàu an laïc trong coâng phu tu taäp cuûa mình.

?

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM