HOA THIEÀN

H.T THÍCH NHAÄT QUANG

TINH TAÁN

Hoâm nay chuùng toâi seõ noùi moät soá caùch thöùc tu haønh phoå thoâng, Phaät töû tuøy theo caên cô, sôû thích maø töï choïn phaùp tu thích hôïp vôùi mình. Ñöôïc vaäy coâng phu môùi tinh taán lieân tuïc, nieàm tin vöõng chaéc, khoâng bò lay chuyeån bôûi baát cöù trôû löïc naøo beân ngoaøi.

Noùi veà nhöõng ñieàu kieän tu haønh, ngöôøi xöa thöôøng daïy chuùng ta, thöù nhaát laø khoâng sôï seät. Duø mình thaáp keùm, ngheøo khoù hôn ngöôøi nhöng moät khi ñaõ nhaän ñöôïc phaùp tu roài, vöõng tin Tam Baûo thì khoâng sôï seät gì heát. Töøng böôùc, töøng phuùt giaây ta thöïc hieän coâng phu tu haønh. Hieän taïi con ngöôøi coù nhieàu thöù ñeå sôï quaù. Caùi laøm cho chuùng ta sôï nhaát laø cheát. Cho neân anh em chuùng toâi hay noùi vôùi nhau “Cheát khoâng sôï thì thoâi, khoâng sôï gì heát”.

Quaû thaät nhö vaäy, ai cuõng sôï cheát. Ngöôøi con Phaät khoâng sôï cheát thì nhaát ñònh khoâng sôï nhöõng thöù gì khaùc. Trong cuoäc ñôøi naøy, côm aên, aùo maëc, danh voïng, tieàn taøi, saéc ñeïp laø nhöõng thöù maø con ngöôøi ngöôïc xuoâi caû ñôøi tìm kieám ñuoåi baét. Cuõng töø ñoù maø phaùt sinh ra ñuû thöù lo sôï. Sôï thieáu caùi naøy, maát caùi noï v.v… Phaät töû phaûi laø ngöôøi bình tónh hôn ai heát, töï nghieäm laïi mình xem ta caàn phaûi chuaån bò nhöõng gì.

Thaät ra danh voïng, tieàn taøi, giaøu ngheøo ñeïp xaáu, thaân baèng quyeán thuoäc coù maát ñi chöa phaûi laø caùi ñaùng sôï. Coøn moät caùi quan troïng nhöng chuùng ta xem thöôøng, cöù ñeå thôøi gian qua, khoâng chòu chuaån bò. Ñoù laø gì? Nhö caùc Thieàn sö noùi ñeán ñeâm ba möôi toái, ta phaûi töø giaõ taát caû ngöôøi thaân, boû laïi nhöõng gì ñaõ töøng oâm giöõ, quyù meán. Luùc aáy ta khoâng coøn giöõ ñöôïc söï chuû ñoäng veà thaân naøy, taâm naøy, haø huoáng laø nhöõng thöù chung quanh. Neáu coù sôï thì neân sôï phuùt giaây ñoù. Cho neân ngöôøi ta sôï cheát cuõng phaûi. Bôûi chöa chuaån bò haønh lyù cho moät chuyeán ñi nguy hieåm, maø chæ coù moät mình mình thoâi. Ñi baèng nghieäp löïc, baèng phuùc baùu hoaëc nhöõng voán lieáng gì ta ñaõ taïo luùc sinh tieàn. Chæ ngöôøi naøo ñaõ chuaån bò saün saøng, khoâng thieáu gì caû, ñaày ñuû tö löông vaø bieát roõ con ñöôøng mình ñi thì môùi khoâng sôï.

Vaäy thì nhöõng tö löông aáy laø gì? Laø nghieäp laø phuùc, laø taát caû nhöõng coâng ñöùc do söï tu taäp lieân tuïc cuûa chuùng ta. Neáu coù coâng ñöùc thì ta vöôït qua choã taêm toái ñaõ khoâng laøm cho mình phaûi sôï seät. Muoán coù caùc thöù tö löông aáy thì ngay trong sinh hoaït haøng ngaøy, chuùng ta phaûi chuaån bò. Phaät daïy laøm laønh laùnh döõ chính laø chæ daãn cho chuùng ta caùch taïo voán lieáng, tö löông ñeå daønh luùc ra ñi khoâng bò sôï haõi vaây khoán. Do ñoù giaùo lyù nhaân quaû trong Phaät giaùo laø neàn taûng caên baûn cho Phaät töû tu taäp.

Chuùng ta phaûi naém vöõng, hieåu roõ vaø lieân tuïc tu haønh môùi coù ñaày ñuû coâng ñöùc. Khi hieåu ñöôïc Phaät phaùp roài, quan troïng laø söï haønh trì lieân tuïc, tinh taán. Khoâng theå moät naéng möôøi möa, hoâm nay sieâng ngaøy mai löôøi nhaùc maø ñöôïc keát quaû toát ñeïp. Ngöôøi coù taâm deã duoâi xem thöôøng nhö theá, duø traûi qua ba boán möôi naêm tu haønh cuõng chaúng ñöôïc keát quaû gì. Coù nhöõng vò tu haønh cuõng naêm möôøi naêm, thaäm chí hai ba möôi naêm cuõng chöa heát saân. Moät quaù trình tu taäp daøi nhö theá maø vaãn coøn ñaày daãy phieàn naõo, thì thöû hoûi ngöôøi aáy tu caùi gì? Cho neân ñieàu naøy, moãi chuùng ta caàn phaûi kieåm nghieäm laïi chính mình, xem caùch thöùc tu haønh ra sao, keát quaû theá naøo? Töï vaán nhö theá ñoâi khi giuùp ta coù tænh.

Neáu sôï, ta neân sôï nhöõng ñieàu naøy. Sôï söï taêm toái cuûa voâ minh ñieân ñaûo, sôï khoâng kieåm soaùt ñöôïc nhöõng thoùi hö taät xaáu cuûa mình, ñeå noù taïo nghieäp laãy löøng, sôï söï coá chaáp ngoâng cuoàng cuûa chính ta. Chuùng ta phaûi bieát söï hieän dieän cuûa mình ñaây laø do nghieäp baùo ñôøi tröôùc. Nghieäp baùo aáy chæ coù coâng phu tu haønh môùi giaûi toûa noåi thoâi. Neáu khoâng chòu tu thì ta cöù cuïng ñaàu traû vay nôï naàn maõi thoâi. Cho neân chæ ngöôøi tu môùi coù ñuû löïc hoùa giaûi nghieäp baùo. Ta chuaån bò laø chuaån bò tu taäp nhö vaäy.

Neáu tö löông ñaõ ñuû, söï chuaån bò ñaõ kyõ caøng thì ta khoâng sôï gì nöõa heát. Tu laø ñaàu tö löïc duïng, trí tueä ñeå phaù tan taát caû si meâ ñieân ñaûo cuûa chính mình. Bôûi nghieäp löïc khoâng theå duøng danh voïng tieàn taøi khoáng cheá ñöôïc. Danh voïng tieàn taøi ñaép voâ caøng laøm noù taêng tröôûng döõ doäi. Chæ coù ñònh tueä vaø söï tu haønh tinh taán lieân tuïc môùi tröø khöû nhöõng ñieân loaïn cuûa chuùng ta.

Ngöôøi hieåu ñaïo, bieát lo cho mình roài seõ thaáy khoâng ñuû thì giôø, ñeå laøm vieäc gì gì nöõa caû. Vì taát caû ñeàu taäp trung vaøo chuû ñeà duy nhaát laø laøm sao tieâu voïng hoaëc ñieân ñaûo trong loøng mình. Ngaøy naøo chöa deïp ñöôïc noù thì ta phaûi sôï, vì noù seõ daãn mình ñi trong nhöõng choã toái taêm ñau khoå. Ngaøy xöa, doøng hoï Thích Ca phaûi chòu ñaïi naïn bò vua Löu Ly gieát saïch, ñöùc Phaät ñaõ khoâng ngaên noåi vì ñoù laø nghieäp cuûa hoï Thích ñaõ gaây taïo. Ñeán luùc phaûi traû, khoâng ai coù theå cöùu ñöôïc, ngay caû baäc Voâ thöôïng nhö Phaät cuõng ñaønh boù tay.

Noùi theá ñeå trôû veà vaán ñeà nghieäp, vaán ñeà nhaân quaû. Ñaây môùi laø nhöõng vaán ñeà chuùng ta phaûi ñaàu tö lo sôï, chuaån bò cho mình. Bôûi treân maët nghieäp thì khoâng ai coù theå thay theá cho ai ñöôïc. Chí thaân nhö cha meï, anh em, hay thaày toå chuùng ta tu haønh ñaéc ñaïo cuõng khoâng theå cöùu vôùt ñöôïc mình. Ngoaøi ñôøi cuõng theá, ví duï ngöôøi giaøu coù muoân hoä, maø con chaùu nhaäu nheït, huùt xì ke ma tuùy, cuoái cuøng chuùng phaûi vaøo khaùm ñöôøng thoâi. Neáu noù chòu caûi taïo thì coù ngaøy ñöôïc trôû veà vôùi cha meï, traùi laïi neáu khoâng chòu caûi taïo thì cuoäc ñôøi keå nhö ñi ñöùt, khoâng coøn gì ñeå noùi nöõa. Tu haønh cuõng vaäy, baûn thaân ta khoâng chòu tu söûa, chuaån bò cho mình thì nghieäp quaû phaûi töï chuoác laáy.

Cho neân moãi ngöôøi caàn yù thöùc, töï löïc baûo trì, lo laéng cho mình, khoâng ñoå thöøa cuõng khoâng nhôø vaû ai. Ñöùc Phaät, thieän höõu tri thöùc chæ laø ngöôøi nhaéc nhôû, höôùng ñaïo, coøn töï thaân chuùng ta phaûi thöïc haønh, chuyeån ñoåi nhöõng nghieäp xaáu thaønh toát. Töøng böôùc tu söûa nhö vaäy, laâu ngaøy tích luõy thieän nghieäp thì ta seõ ñöôïc höôûng quaû an vui.

Trong kinh Töù Thaäp Nhò Chöông ñaõù neâu leân moät ví duï nhö vaày: “Nhö coù moät khuùc goã troâi treân doøng soâng theo thuûy trieàu leân xuoáng khoâng döøng. Muoán cho khuùc goã aáy troâi tôùi beán ñoã, thì phaûi ñuû nhöõng ñieàu kieän theá naøy: Ñöøng muïc naùt giöõa chöøng, ñöøng taáp beân naøy hoaëc beân kia, ñöøng bò nöôùc xoaùy nhaän chìm, ñöøng bò ngöôøi vôùt laáy. Vôùi nhöõng ñieàu kieän ñoù, baûo ñaûm khuùc goã aáy seõ troâi ñöôïc tôùi beán”.

Cuoäc ñôøi tu haønh cuûa chuùng ta cuõng vaäy, muoán tu tôùi nôi tôùi choán, ñöôïc döï vaøo doøng Thaùnh, ñöôïc an vui vónh vieãn thì phaûi nhö khuùc goã Phaät ñaõ daïy. Nghóa laø ñöøng taáp bôø beân naøy hay bôø beân kia, vì taáp beân naøo cuõng bò ngöôøi ta vôùt laáy, hoaëc bò keït trong caùc luøm buïi. Hai beân bôø khoâng phaûi laø nôi yeân oån cho chuùng ta, ñoù laø ñieàu haún nhieân roài. Keá nöõa laø giöõ ñöøng ñeå muïc raõ, töï mình ñöøng gaây taïo nhaân gì laøm thoái hoùa taâm Boà-ñeà, laøm tan vôõ nieàm tin ñoái vôùi Phaät phaùp, ñoái vôùi Tam Baûo. Ñoù laø nhöõng ñieàu caàn thieát chuùng ta caàn phaûi nhôù.

Ñoái vôùi nhöõng trôû löïc chung quanh, neáu khoâng bieát tu, khoâng saùng suoát bình tónh, chuùng ta seõ ñoå thöøa taïi caùi naøy, taïi caùi kia, taïi hoaøn caûnh hay taïi thaày loâi thoâi, toâi tu khoâng ñöôïc… ñuû thöù “taïi”. Nhöõng doøng nöôùc xoaùy aáy nhaän chìm mình khoâng hay vì ta chæ höôùng ra beân ngoaøi. Ngöôøi tu phaûi saùng suoát, vöõng tin hôn ai heát, tinh taán lieân tuïc, saùng suoát lieân tuïc, khoâng ñeå laàm baát cöù thöù gì,  daønh laáy theá laøm chuû cho mình. Nhöõng caùi “taïi”, “bò” chung quanh chuùng ta phaûi duøng aùnh saùng trí tueä, thieàn ñònh maø phaù tan heát.

Nieàm tin laø moät yeáu toá quan troïng trong vieäc tu ñaïo cuûa chuùng ta, nhöng phaûi tin nhö theá naøo môùi ñuùng? Tröôùc heát laø tin mình coù khaû naêng thaønh Phaät. Chö Phaät tu thaønh Phaät, chö Thaùnh tu thaønh Thaùnh, thì khoâng lyù do gì chuùng ta tu khoâng thaønh Phaät. Caùc Ngaøi cuõng laø con ngöôøi, caùc Ngaøi tu ñöôïc, chuùng ta cuõng laø con ngöôøi neân cuõng phaûi tu ñöôïc. Neáu mình luoân thaép saùng yù thöùc aáy, trí tueä aáy thì taâm Boà-ñeà khoâng bao giôø bò lui suït vaø nghieäp löïc khoâng coøn laø vaán ñeà ñaùng sôï nöõa.

Ngöôøi Phaät töû phaûi gan daï, duõng maõnh khaéc phuïc taát caû trôû löïc chung quanh. Ai ñi khoâng nhanh thì ñi chaäm, chôù nhaát ñònh khoâng döøng böôùc hoaëc boû cuoäc. Chuùng ta neân nhôù ñieàu naøy, heã coù ñi thì coù tôùi, chæ tröø khi ta ñöùng ì moät choã thì khoâng tôùi ñaâu heát. Chuùng ta laø nhöõng ngöôøi ñang ñi, quyeát ñi vaø nhaát ñònh phaûi ñi ñeán nôi. Phaät noùi taát caû chuùng sinh laø Phaät seõ thaønh, neáu chuùng ta ñöùng ì moät choã thì caâu noùi cuûa Phaät sai maát. Noùi seõ thaønh Phaät maø khoâng chòu tu laøm sao thaønh ñöôïc. Theá neân ai khoâng tu laø voâ tình laøm cho lôøi noùi cuûa Phaät giaûm giaù trò. Noùi ñuû laø theá naøy, taát caû chuùng sanh ñeàu seõ thaønh Phaät neáu söûa boû tham saân si, nhöõng nghieäp taäp ñieân ñaûo loaïn töôûng cuûa mình.

Chuùng ta tu ñeå phaùt trieån trí tueä, gaày döïng chuûng duyeân Phaät thì xin nhôù cho, ñöøng bao giôø ñeå caùc duyeân beân ngoaøi taùc ñoäng laøm cho trí tueä, chuûng duyeân aáy taét nguûm. Bôûi chæ coù trí tueä môùi giaûi quyeát ñöôïc taát caû. Cho neân duø gaëp baát cöù duyeân thuaän nghòch theá naøo, laøm aûnh höôûng ñeán vieäc tu taäp, chuùng ta nhaát ñònh gaùc qua moät beân, quyeát taâm tu ñaïo ñeán nôi ñeán choán. Vì theá Phaät daïy ñöøng ñeå khuùc goã bò ngöôøi vôùt ñi. Nhieàu vò chuû quan, hôi xem thöôøng ngoaïi duyeân, ñeå roài cuoái cuøng bò maát mình bôûi caùc duyeân ñoù.

Ñöùc Phaät traûi qua ba A-taêng-kyø kieáp khoå cöïc, chòu ñöïng taát caû moïi gian nan môùi thaønh töïu ñöôïc giaùc ngoä giaûi thoaùt. Ngaøi truyeàn daïy laïi cho chuùng ta phaùp tu ñeå an vui nhö Ngaøi. Theá neân trong quaù trình tu hoïc, chuùng ta ñaõ ñoát ñöôïc moät ñoaïn ñöôøng quaù daøi. Neáu nöûa chöøng ñoå vôõ thì thaät uoång phí bieát bao!

Khi thaáu suoát ñöôïc thöïc töôùng cuûa caùc phaùp, ñöùc Theá Toân cho chuùng ta bieát taát caû caùc phaùp treân theá gian ñeàu laø töôùng duyeân hôïp, khoâng thaät, chôù khoå nhoïc theo ñuoåi naém baét noù nöõa. Vì laâu nay thaáy thaät neân ta tranh ñaáu, ngöôïc xuoâi vaät loän caû ñôøi, gaày döïng ñuû thöù. Cho tôùi khi hôi thôû saép chaám döùt, con maét muoán môû môû khoâng ñöôïc, caùi mieäng muoán noùi noùi khoâng xong thì söï vieäc ñaõ muoän quaù roài. Nghieäp löïc gaây taïo cuoán huùt ñi khoâng laøm gì ñöôïc. Neân khi coøn trai treû maïnh khoûe, coù ngöôøi chæ cho ta bieát con ñöôøng veà nhaø, ta khoâng phaûi ra coâng tìm kieám ñaøo xôùi gì caû, chæ coù caát böôùc. Coâng ôn aáy lôùn lao bieát chöøng naøo!

Phaät daïy nhöõng loaïn töôûng laêng xaêng ñieân ñaûo khoâng thaät, boû ñi. Boû ñöôïc thì soáng vôùi theå thanh tònh troøn ñaày, trí tueä chaùnh ñònh ñaày ñuû. Chaùnh ñònh ñoù khoâng phaûi treân boà ñoaøn, tröôùc ñieän Phaät môùi coù, maø ngay khi ta ñang laøm vieäc, tieáp khaùch, aên côm… baát cöù loaïn töôûng naøo daáy khôûi cuõng ñeàu bieát noù laø voïng, buoâng ñi thì ñöôïc ñaïi ñònh. Thaáy nhö vaäy, aùp duïng ñöôïc nhö vaäy, loùe leân chuùt aùnh saùng trong cuoäc ñôøi, neám chuùt chuùt höông vò aáy roài, mình môùi thaáy coâng ôn cuûa nhöõng baäc ñaõ taùi taïo cuoäc ñôøi chuùng ta to lôùn ñeán chöøng naøo.

Cho neân trong luùc ta coøn beùn nhaïy tinh nhueä neân duïng coâng tu ñaéc löïc, ñöøng ñeå caùc giaùc quan keùm ñi thì vieäc tu khoù hôn. Phaät töû neân nhôù tu khoâng phaûi nhaém maét, ñoùng loã tai, kheùp mieäng suoát ngaøy. Con maét cöù môû, loã tai cöù nghe, mieäng cöù noùi, taát caû ñeàu bình thöôøng nhöng bieát roõ raøng. Nhöõng gì loaïn töôûng thì boû ñi, ñoù chính laø goác cuûa söï tu. Luïc toå baûo aáy laø ñaïi ñònh hieän tieàn.

Chuùng ta soáng trong hoaøn caûnh baän bòu vieäc noï vieäc kia, thì caàn phaûi töï khaéc töï höùa vôùi loøng, thöïc hieän cho baèng ñöôïc coâng phu nhö theá. Phaùp tu naøy chuù troïng treân trí tueä, cho neân chuùng ta coù theå tu trong moïi hoaøn caûnh, ñoäng cuõng nhö tònh. Ñöøng ñeå thôøi gian troâi qua, treã quaù ta seõ giaø nua ñi luïm cuïm, khoâng laøm chuû ñöôïc thì tu khoâng noåi nöõa. Theá neân toâi noùi chuaån bò laø luùc maïnh khoûe mình phaûi lo tu, khoâng nhaát thieát trong hình thöùc naøo.

Trong nhaø thieàn, “bieát” laø chuû ñaïo. Duøng trí tueä quaùn chieáu caùi nhaø khoâng thaät, con ngöôøi khoâng thaät… töï khaéc chuùng ta seõ hieåu taát caû ñeàu khoâng thaät. AÙp duïng nhö theá thì ñaâu coøn tranh giaønh vôùi nhau nöõa. Cho neân phaûi saùng suoát vöõng vaøng chuùng ta môùi tu ñöôïc. Tu haønh coát phaûi heát phieàn naõo, phaùt taâm Boà-ñeà. Neáu hoùa giaûi ñöôïc phieàn naõo thì phieàn naõo töùc laø Boà-ñeà. Ví duï nhö coù ngöôøi noùi mình laø con boø, ta cöù bình tónh nghe hoï noùi töø saùng ñeán toái cuõng ñöôïc, thöû xem mình coù thaønh con boø khoâng? Ngay vieäc phieàn naõo maø ta khoâng phieàn naõo töùc taâm thanh tònh, taâm thanh tònh laø Boà-ñeà chöù gì?

Ngöôøi ñôøi khoâng nhö theá, vöøa nghe noùi con boø laø ñaám ngöôøi ta roài. Phaûi chi hoï noùi con boø, ta thaønh con boø thaät thì neân giaän. Ñaèng naøy noùi khoâ caû coå hoïng ta vaãn khoâng bieán thaønh con boø, nhö vaäy coù maát maùt toån thöông chi ñaâu maø ta noåi traän loâi ñình. Thì ra tuy thaân mình khoâng bieán thaønh boø, nhöng taâm cuõng ngu si nhö con boø neân môùi phieàn naõo nhö vaäy. Cho neân ngöôøi bieát tu hay khoâng bieát tu laø ôû choã ñoù. Neáu nhaän ñöôïc caùc phaùp khoâng thaät, ngoân ngöõ khoâng thaät, taâm luùc naøo cuõng yeân oån thì phieàn naõo töùc laø Boà-ñeà.

Trong kinh A-haøm keå laïi. Moät hoâm ñöùc Phaät ñi khaát thöïc, coù moät oâng Baø-la-moân leõo ñeõo theo sau chöûi Phaät hoaøi. Nhöng ñöùc Theá Toân vaãn im laëng ñi, göông maët bình thaûn khoâng moät neùt phieàn giaän. OÂng kia töùc quaù, môùi chaän ñöôøng Phaät vaø hoûi:

- Coà-ñaøm! OÂng coù ñieác chaêng?

Ñöùc Phaät traû lôøi:

- Ta khoâng ñieác.

- Vaäy taïi sao toâi chöûi oâng khoâng traû lôøi?

Phaät duøng moät ví duï ñeå traû lôøi:

- Ví nhö nhaø oâng coù gioã, moïi ngöôøi ñeán döï xong ra veà, oâng gôûi moãi vò moät goùi quaø. Neáu nhöõng ngöôøi aáy khoâng nhaän thì quaø ñoù thuoäc veà ai?

OÂng ta traû lôøi:

- Neáu hoï khoâng nhaän thì soá quaø ñoù thuoäc veà toâi, chöù coøn veà ai nöõa!

- Cuõng theá, oâng chöûi ta nhöng ta khoâng nhaän thì nhöõng lôøi ñoù thuoäc veà ai?

OÂng Baø-la-moân nghe Phaät noùi theá lieàn nhaän ra ñaïo lyù, neân quy kính vaø nguyeän laøm ñeä töû cuûa Phaät. Baøi thuyeát phaùp cuûa ñaáng Theá Toân quaû thaät laø ñaëc bieät, chæ moät caâu thoâi ñaõ chuyeån ñöôïc taâm cuûa vò Baø-la-moân kia.

Chuùng ta thaáy roõ raøng tu haønh nhö theá coù khoù khaên gì ñaâu. Töøng phuùt giaây caûi thieän nhöõng taâm nieäm heïp hoøi, taêm toái cuûa chính mình, loaïi boû noù ñi. Chuùng ta ngoài thieàn cuõng ñeå loaïi boû noù, tuïng kinh cuõng ñeå loaïi boû noù, ñi chuøa cuõng ñeå loaïi boû noù, laïy Phaät cuõng ñeå loaïi boû noù, laøm taát caû coâng ñöùc ñeàu hoài höôùng cho mình ñuû löïc ñeå loaïi boû nhöõng taêm toái nhoû nhen, ích kyû tî hieàm ra heát. Chính nhöõng taâm naøy laø haøng raøo keûm gai ngaên boù ta laïi, khoâng theå phaùt huy trí tueä ñöôïc. Baây giôø muoán thaùo gôõ haøng raøo keõm gai aáy thì phaûi chaët ñöùt heát daây mô reã maù, nhöõng thöù raøng buoäc taêm toái.

Toâi nhôù caâu chuyeän thôøi Phaät coøn taïi theá. Moät coâ gaùi maát meï sôùm, soáng beân caïnh ngöôøi cha vaø anh cuûa mình. Caû hai ngöôøi ñaøn oâng raát cöng chieàu coâ gaùi, hoï soáng haïnh phuùc ñöôïc moät thôøi gian. Sau ñoù oâng giaø maïng chung, coâ gaùi ñau ñôùn khoùc cha chöa nguoâi thì chaúng bao laâu sau ngöôøi anh trai duy nhaát cuõng töø giaõ coõi ñôøi. Tröôùc noãi thoáng khoå aáy, coâ gaàn nhö saûng soát vì maát nôi nöông töïa neân cuoái cuøng boû nhaø ñi lang thang, xin aên ñaàu ñöôøng cuoái chôï. Tuy nhieân, ñeán toái coâ tìm veà nöông naùu trong Tinh xaù hoaëc caùc ngoâi mieáu.

Hoâm ñoù, moät Toân giaû ñaïi ñeä töû cuûa Phaät ñi khaát thöïc nhìn thaáy ngöôøi con gaùi tieàu tuïy, nhöng göông maët vaø daùng daáp khoâng phaûi laø ngöôøi thöôøng. Toân giaû nghó chaéc coâ gaëp moät hoaøn caûnh nhö theá naøo ñoù, neân lieàn duøng hueä nhaõn xem thaáy coâ coù duyeân vôùi Phaät phaùp. Baáy giôø Toân giaû nghó caùch muoán hoùa giaûi söï ñau khoå cho coâ, Ngaøi beøn ñi ñeán maùi hieân caùi mieáu hoang, choã coâ nghæ ñeå khaát thöïc. Thaáy Toân giaû ñeán, coâ noùi:

- Baïch Ngaøi, con ngheøo khoå laém khoâng coù gì ñeå cuùng, thænh Ngaøi ñi nôi khaùc.

Toân giaû noùi:

- Phöôùc cuùng döôøng chö Taêng raát lôùn. Neáu con muoán heát khoå thì neân phaùt taâm cuùng döôøng, baát luaän thöù gì cuõng ñöôïc.

Coâ gaùi nghe theá, nhìn thaáy chung quanh mình khoâng coù gì khaùc hôn mieáng côm chaùy. Coâ vui veû phuûi saïch mieáng côm chaùy aáy daâng leân cuùng döôøng Toân giaû baèng taát caû loøng thaønh. Toân giaû cuõng raát hoan hyû nhaän vaät cuùng döôøng vaø nhaát taâm hoài höôùng phöôùc ñöùc cho vò ñaïi thí chuû naøy.

Bôûi coâng ñöùc cuùng döôøng aáy neân thôøi gian sau coâ cheát vaø ñöôïc sanh leân trôøi Hoùa Laïc, töùc laø nôi vui veû haïnh phuùc, ñaày ñuû taát caû. Nôi ñoù khoâng maát ngöôøi thaân, khoâng thieáu côm gaïo, hoaøn toaøn an vui khoaùi laïc. Nhôù laïi aân ñöùc cuûa Toân giaû, coâ trôû laïi ñaûnh leã taï ôn vaø baùo cho Ngaøi bieát do coâng ñöùc cuùng döôøng ngaøy tröôùc maø coâ ñaõ ñöôïc sanh thieân. Toân giaû nhaéc nhôû theâm cho coâ:

- Ngaøy xöa trong hoaøn caûnh ngheøo khoå, con ñem heát loøng thaønh cuùng döôøng cho ta neân thoaùt ñöôïc khoå ñau. Baây giôø ñaõ an höôûng haïnh phuùc coõi trôøi, cuõng neân nhôù nuoâi döôõng taâm laønh, laøm vieäc phöôùc thieän, vun boài trí tueä, ñöøng ích kyû nhoû nhen thì phöôùc baùu aáy seõ khoâng maát, laïi coøn taêng tröôûng. Neáu khoâng nhö theá, con chæ höôûng phöôùc moät thôøi gian, sau khi heát phöôùc cuõng phaûi ñoïa laïc trong caûnh khoå nöõa.

Töø baøi phaùp aáy, vò trôøi phaùt taâm tu tieáp, do ñoù neân ñôøi ñôøi kieáp kieáp höôûng phuùc laïc voâ bieân.

Qua caâu chuyeän treân chuùng ta thaáy, coâ gaùi chæ phaùt taâm cuùng döôøng moät mieáng côm chaùy vôùi loøng thaønh maø ñöôïc keát quaû nhö theá. Nhöng vôùi ngöôøi ngheøo ñoùi thì moät mieáng côm chaùy laø caû söï soáng cuûa hoï, muoán phaùt taâm cuùng döôøng khoâng phaûi laø chuyeän deã. Töø ñoù chuùng ta kieåm laïi trong cuoäc ñôøi, trong söï tu taäp cuûa mình ñeå tinh taán taïo phöôùc duyeân nhieàu hôn.

Ta daùm ñaùnh ñoåi, daùm boû nhöõng gì gaén lieàn vôùi maïng soáng cuûa mình, gan daï buoâng boû, boá thí, thì phuùc laïc aáy dó nhieân seõ chôø ñoùn ta. Khoâng ñôïi sau khi cheát mình môùi ñöôïc an vui, maø ngay trong hieän ñôøi cuõng ñöôïc an vui, vì coõi loøng ñöôïc côûi môû. Nhaø Phaät goïi söï an vui aáy laø hieän taïi laïc truù Nieát-baøn, töùc nieàm vui ngay trong hieän taïi. Ngöôïc laïi, neáu luùc naøo ta cuõng bo bo chaáp giöõ thì chaúng nhöõng hieän ñôøi soáng ñau khoå maø ñôøi ñôøi phaûi chòu khoå ñau.

Cho neân Phaät noùi ngöôøi khoå laø ngöôøi chaáp, ngöôøi naém laïi. Ngöôøi daùm buoâng laø heát khoå. Chuùng ta ña soá naém chöù khoâng daùm buoâng thaønh ra khoå hoaøi. Nhö toâi ñaõ noùi leõ ra ngöôøi tu khoâng sôï gì heát, nhöng quaû thaät chuùng ta ñang sôï. Sôï ñuû thöù heát. Sôï cho mieáng côm chaùy, laùt nöõa khoâng coù gì aên, sôï cho heát maáy traêm ñoàng laùt nöõa ñi xe khoâng coù tieàn, sôï giaø beänh khoâng coù ai nuoâi… Bôûi sôï neân bo bo caát giöõ thuû tröôùc, neân chöa môû roäng loøng ra thì Nieát-baøn, Boà-ñeà laøm sao coù ñöôïc! Noùi thì hay laém maø khoâng coù gì töông öùng, khoâng coù gì laø keát quaû cuï theå. Neáu chöa côûi môû ñöôïc, chöa chuaån bò saün saøng thì vieäc tu khoù laém, khoâng phaûi deã ñaâu.

Theâm moät caâu chuyeän nöõa. Nhö chuùng ta ñaõ bieát Toân giaû Muïc Kieàn Lieân laø vò ñaïi ñeä töû thaàn thoâng ñeä nhaát cuûa ñöùc Phaät. Moät hoâm Toân giaû du haønh xuoáng ñòa nguïc, thaáy voâ vaøn söï khoå ñau. Nhöõng chuùng sanh ôû ñoù gaëp Ngaøi vaây quanh than khoùc veà nhöõng noãi thoáng khoå maø hoï phaûi chòu. Ñoàng thôøi hoï nhaén gôûi veà ngöôøi thaân coøn soáng treân nhaân gian neân tu taäp, laøm caùc vieäc coâng ñöùc, ñöøng gaây taïo caùc nghieäp aùc ñeå chuoác quaû khoå nhö hoï.

Toân giaû nhaän lôøi vaø laøm troøn nhieäm vuï cuûa mình xong, Ngaøi thöa vôùi ñöùc Phaät tìm caùch cöùu vôùt chuùng sanh ñang chòu khoå ñau döôùi ñòa nguïc. Ñöùc Theá Toân chaáp nhaän toå chöùc nhöõng buoåi leã cho Phaät töû veà Tinh xaù cuùng döôøng trai taêng, nhôø coâng ñöùc tu haønh cuûa chö Taêng hoài höôùng cho nhöõng thaân nhaân khoå ñau döôùi ñòa nguïc. Sau ñoù, Toân giaû Muïc Kieàn Lieân daïo xuoáng ñòa nguïc moät laàn nöõa, thì ñöôïc bieát nhôø coâng ñöùc cuùng döôøng vaø söùc chuù nguyeän cuûa chö Taêng, caùc chuùng sanh ñoù ñaõ chuyeån ñoåi taâm döõ neân ñöôïc sanh leân coõi trôøi, heát khoå.

Laàn sau Toân giaû daïo leân thieân ñaøng, thaáy chuùng sinh treân ñoù sung söôùng khoâng gì saùnh baèng, saéc dieän töôi ñeïp voâ cuøng. Nhöng coù moät ñieàu nguy haïi, laø vì chuùng sanh ôû ñaây khoâng coù khoå, neân hoï khoâng ñöôïc nghe aâm thanh khoå, khoâng thaáy söï kieän khoå vaø loøng hoï khoâng coù nieäm gì veà söï khoå neân hoï cuõng khoâng chuùt nghó tôùi vieäc tu haønh. Nhaân ñoù Ngaøi thuyeát phaùp nhaéc nhôû: Caùc vò coù phöôùc neáu chæ lo höôûng thì seõ heát phöôùc. Chi baèng coá gaéng vun boài theâm phöôùc ñöùc. Neáu khoâng, khi heát phöôùc seõ rôi xuoáng ñòa nguïc thoï caùc quaû baùo xaáu maø mình ñaõ taïo trong nhöõng ñôøi tröôùc.

Qua lôøi caûnh tænh aáy, coù moät soá vò trôøi khaéc tænh nhöng cuõng coù moät soá chöa tænh. Baáy giôø ngaøi Muïc Kieàn Lieân môùi vaän thaàn thoâng ñem moät chuùt löûa döôùi ñòa nguïc leân cho caùc vò trôøi thaáy. Chæ moät chuùt löûa thoâi maø vò naøo vò naáy seùm maøy seùm maët heát, bôûi söùc noùng cuûa noù coù theå thieâu ñoát taát caû. Löûa aáy laø löûa gì? Löûa tham saân ñieân ñaûo, löûa ham vui nguõ duïc, löûa khoâng bieát tu haønh. Caùc vò trôøi hoaûng quaù, taát caû ñeàu phaùt taâm tu haønh.

ÔÛ ñaây toâi muoán noùi trong töøng böôùc, chuùng ta tu laø coù keát quaû, coù coâng ñöùc. Heát tham thì ñöôïc Nieát-baøn an vui. Heát saân thì löûa giaän khoâng coøn thieâu ñoát thaân taâm neân ñöôïc maùt meû thanh löông. Heát si meâ ñieân ñaûo thì trí tueä saùng suoát, khoâng coøn meâ laàm taïo nghieäp ñi trong traàm luaân sanh töû nöõa. Nhöõng ñieàu naøy chuùng ta coù theå thöïc hieän ñöôïc ngay trong cuoäc ñôøi hieän taïi. Töøng nieäm, töøng khaéc thöïc haønh thì seõ ñöôïc keát quaû. Chöù neáu khoâng tu maø noùi cao toät thì khi nghieäp ñeán, mình chæ nhö naém buïi bò côn loác cuoán ñi vuøn vuït.

Trôû veà vaán ñeà tu haønh cuûa chuùng ta, laøm sao töøng phuùt, töøng khaéc chuùng ta ñöøng boû queân Nieát-baøn hieän thöïc. Ñoù laø gì? Laø boû tham, boû saân, boû si. Roõ raøng chính moãi chuùng ta ñang coù Nieát-baøn maø mình khoâng daùm nhaän. Chuùng ta cöù nguyeän cöù mong caùi gì beân ngoaøi, ôû ñaâu ñem ñeán hoaëc caàu trôøi khaån Phaät ban cho maø khoâng nhôù Phaät ôû trong taâm mình. Ví duï baây giôø muoán thaønh Phaät thì phaûi tu, phaûi sieâng naêng lieân tuïc, aùp duïng ñuùng phaùp Phaät daïy thì nhaát ñònh ñaït ñöôïc keát quaû nhö yù.

Tu nghóa laø söûa. Söûa nhöõng gì ta ñaõ sai quaáy. Nhö phieàn naõo laø sai quaáy, baây giôø bieát tu roài ta ñöøng phieàn naõo nöõa. Heát phieàn naõo laø an vui, chôù coù gì laï. Nhöng muoán heát phieàn naõo, ñöôïc an vui thì phaûi coù trí tueä. Trí tueä maø thieáu ñi thì phieàn naõo daãy ñaày, nghe moät caâu noùi chöôùng tai laø noåi noùng lieàn, roõ raøng nhö vaäy. Phaät töû ñi chuøa söûa ñöôïc nhöõng ñieåm dôû cuûa mình, khaéc phuïc ñöôïc voïng töôûng, phaùt huy trí tueä cuûa mình thì ñi chuøa laïy Phaät aáy laø tu. Coøn ñi chuøa laïy Phaät maø loaïn töôûng ñieân ñaûo hoaøi, si meâ chaáp chaët ñuû thöù heát thì khoâng phaûi laø tu.

Vieäc tu haønh thaät ra khoâng phaûi laø khoù, nhöng noùi cho ñuùng cuõng khoâng phaûi deã. Bieát theá roài chuùng ta coá gaéng saép ñaët cho vieäc tu cuûa mình coù keát quaû. Ví duï thaùng naøy voïng töôûng cuûa mình moät traêm phaàn, thì thaùng sau bôùt ñöôïc coøn chín möôi chín phaàn chaúng haïn. Thaùng sau keá bôùt chuùt nöõa. Naêm naøy bôùt ñöôïc moät phaàn traêm, naêm sau bôùt ñöôïc moät phaàn traêm. Töø ñaây cho ñeán ngaøy thaân naøy tan raõ, nhöõng loaïn töôûng si meâ cuûa mình cuõng maát ñi kha khaù. Ñöôïc vaäy, ñoù laø ngöôøi saùng suoát, ngöôøi coù trí, ngöôøi tu ñuùng chaùnh phaùp, coù keát quaû. Traùi laïi cöù uø lì ra ñoù, ngaøy naøo cuõng tuïng kinh, laïy Phaät saùm hoái maø keå leå ñuû thöù chuyeän phieàn naõo, thì ñoù chöa phaûi laø ngöôøi bieát tu, chöa phaûi ñeä töû Phaät.

Cho neân yeáu toá tinh taán trong nhaø Phaät raát quan troïng. Tinh taán ôû ñaây laø sieâng naêng quaùn chieáu lieân tuïc ñeå buoâng boû voïng töôûng, phieàn naõo. Söûa nhöõng nghieäp dôû, nhöõng sai laàm taêm toái, khaéc phuïc, loaïi boû chuùng. Ñoù laø goác cuûa söï tu, chôù khoâng phaûi tuïng kinh nhieàu laïy Phaät nhieàu maø ñaày daãy tham saân phieàn naõo. Chuùng ta chænh ñöôïc mình roài thì ñoát nhang thöa vôùi Phaät theá naøy: “Kính baïch Phaät, hoâm nay con ñaõ söûa ñöôïc taät noùng giaän roài… Tính ra con ñaõ laïy Phaät bao nhieâu ngaøn laïy, maø chæ hoâm nay môùi bieát söûa mình, bieát tu”. Ñoù laø nieàm vui lôùn nhaát cuûa chuùng ta.

Mong raèng vôùi söï tinh taán aáy, nhaát ñònh chuùng ta seõ thaønh töïu ñöôïc lôøi cuûa ñöùc Phaät ñaõ noùi: Taát caû chuùng sanh ñeàu laø Phaät seõ thaønh.

?

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM