HOA THIEÀN

H.T THÍCH NHAÄT QUANG

TÖÏ TU TÖÏ AN OÅN

Tinh thaàn tu haønh chuû yeáu trong ñaïo Phaät laø Töï Tu Töï An OÅn. Vì vaäy neáu töï mình khoâng an thì khoâng ai coù theå ñem ñeán söï an laïc cho mình. Töï chuû, töï tænh, töï quyeát ñònh coâng vieäc cuûa mình. Ñoù laø tö caùch cuûa moät ngöôøi con Phaät.

Neáu chuùng ta khoâng töï tænh, töï yeân thì söï ñoái dieän, tieáp caän, quan heä haèng ngaøy seõ laø nhöõng chöôùng ngaïi cho mình. Ngöôøi tu ñeå maát thì giôø, ñeå oàn caû ñôøi, ñoù laø moät khuyeát ñieåm lôùn. Cho neân chuùng ta phaûi töï chænh laïi choã naøy. Chænh ñöôïc roài nhaát ñònh mình tu tieán, khoâng sôï, khoâng ñoå thöøa caùi gì caû. Tröôùc khi noùi ñeán tinh thaàn töï tu töï tænh, toâi daãn lôøi ñoái ñaùp cuûa caùc vò Thieàn sö.

Moät hoâm Thieàn sö Hueä Tòch hoûi thaày mình laø Thieàn sö Linh Höïu:

- Traêm ngaøn muoân caûnh ñoàng thôøi ñeán phaûi laøm sao?

Thieàn sö Linh Höïu traû lôøi:

- Xanh chaúng phaûi laø vaøng, daøi chaúng phaûi laø ngaén. Caùc phaùp moãi phaùp ôû ñòa vò cuûa noù. Chaúng can heä ñeán vieäc cuûa ta.

Caâu hoûi naøy coù theå xem laø moät caâu ñaïi dieän cho nhöõng thaéc maéc chung cuûa chuùng ta. Trong cuoäc soáng hieän nay, nhöõng quan heä töông giao, traêm ngaøn muoân caûnh ñoàng thôøi ñeán, chuùng ta phaûi laøm sao? Thieàn sö ñaùp: Xanh chaúng phaûi laø vaøng. Neáu chuùng ta laàm xanh laø vaøng, töùc mình maát töï chuû. Ñaïo lyù thieàn giaûn dò nhö vaäy. Noù khoâng laø caùi gì ñeå chuùng ta suy luaän caû. Maøu xanh laø maøu xanh, maøu vaøng laø maøu vaøng, cöù thaáy moät caùch trung thöïc nhö theá laø toát. Ñöøng neân thay ñoåi vò trí cuûa caùc phaùp, cuõng khoâng neân xen döï vaøo caùc phaùp. Taïi sao soáng ñôn giaûn nhö vaäy maø chuùng ta laïi khoâng soáng ñöôïc? Moãi phaùp töï ôû trong ñòa vò cuûa noù, chuùng ta cuõng ôû trong ñòa vò cuûa mình, khoâng can heä gì ñeán nhau. Thaät bình an, thaät giaûn dò.

Neáu chuùng ta tænh taùo, soáng an oån trong ñòa vò cuûa mình, maëc cho caùc phaùp beân ngoaøi laêng xaêng bao nhieâu, oàn aøo ñeán ñaâu cuõng laø vieäc beân ngoaøi, khoâng can heä gì ñeán ta. Noùi thì deã nhöng khi soáng laïi thaáy khoù. Bôûi vì chuùng ta luoân luoân bò ñoïâng, bò keùo loâi, vöôùng maéc cho neân vöøa coù phaùp traàn naøo daáy leân thì lieàn dính, lieàn chaïy theo. Chaïy theo neân vöôùng maéc, bôûi vöôùng maéc neân khoå. Cöù theá maø taïo nghieâïp loay quay laån quaån trong voøng luaân hoài, ñôøi naøy kieáp noï khoâng coù loái thoaùt.

ÔÛ ñaây caùc Thieàn sö daïy phaùp traàn laø phaùp traàn, caûnh duyeân laø caûnh duyeân, nhöõng hieän töôïng beân ngoaøi ñoù khoâng can heä gì ñeán taâm cuûa chuùng ta. Neân toâi noùi töï tu thì töï an laø vaäy. Laøm sao chuùng ta ñöøng laàm laãn, ñöøng bò ñoäng, ñöøng vöôùng maéc phaùp traàn. Hoøa thöôïng thöôøng möôïn hình aûnh chaên traâu ñeå ñöa ra phöông phaùp giöõ taâm thanh tònh, giuùp haønh giaû tu khoâng bò ñoäng tröôùc moïi caûnh duyeân beân ngoaøi. Ngöôøi chaên traâu phaûi naém daây daøm, caàm roi giöõ, neáu traâu khoâng chòu ñi theo höôùng cuûa mình thì quaát noù. Ñoù laø caùch tu giaûn dò nhaát trong nhaø Thieàn thöôøng neâu leân. Neáu muoán chaên ñöôïc con traâu hoang cuûa mình, luoân luoân tay phaûi naém daây daøm, naém roi. Coù theá treân ñöôøng duø coù coû non nöôùc trong, ta cuõng khoâng sôï con traâu phoùng ñi, duøng roi vaø daây daøm ñieàu phuïc noù theo höôùng cuûa mình.

Vieäc tu haønh töï an töï oån taâm mình cuõng vaäy. Chuùng ta khoâng ñoå thöøa cho hoaøn caûnh, ôû ñaâu cuõng tu ñöôïc neáu mình bieát ñieàu phuïc taâm. Coù moät Thieàn sö laøm baøi keä chaên traâu theá naøy:

            Toâi coù moät con traâu,

            Sanh ra chæ töï chaên.

            Daây roi trong tay saün,

            Môùi khoûi chaïy laêng xaêng.

Ñoù! Caùch chaên traâu laø phaûi coù daây vaø roi, luoân luoân saün saøng. Nhö vaäy traâu môùi sôï, khoâng daùm chaïy laêng xaêng. Toå khoâng daïy chuùng ta phaûi ñoïc bao nhieâu saùch, coù baèng caáp gì môùi tu ñöôïc. Caùc Ngaøi chæ baét ta chaên traâu, daïy caùch chaên traâu. Giaûn dò nhö theá, ai laøm cuõng ñöôïc.

            Bôø suoái coû xuaân töôi,

            Döôùi ao nöôùc xuaân bieác,

            Tuøy nghi vöøa no ñuû,

            ÖÙng duïng naøo coù vieäc.

Hình aûnh muïc ñoàng thaû traâu beân bôø suoái aên coû hoaëc uoáng nöôùc döôùi ao, tuøy nghi vöøa no ñuû, öùng duïng khoâng vieäc gì khaùc. Ñoaïn naøy aùp duïng vaøo ñôøi soáng cuûa chuùng ta. Laøm sao tuøy nghi söû duïng theo phöôùc duyeân cuûa mình, ñöøng tô töôûng vöôït hôn phaïm vi aáy. Nhö saùng nay mình ñi chuøa, nghe phaùp thì chæ bieát ñi chuøa nghe phaùp, chöøng aáy vieäc thoâi, ñöøng theâm gì nöõa. Ñoù laø ngöôøi bieát chaên traâu.

Noùi theá nhöng thöïc haønh khoâng phaûi deã. Neáu chuùng ta laøm chuû ñöôïc thì khoâng coù gì khoù khaên, nhöng ngaët noãi ta khoâng laøm chuû ñöôïc. Vì sao? Vì ngoài ñaây maø taâm ñeå ôû nhaø, nhôù vieäc naøy vieäc noï chöa laøm xong, boàn choàn khoâng yeân neân chaúng nghe ñöôïc phaùp. Coù nhöõng chuyeän naêm ba naêm nöõa môùi tôùi maø baây giôø chuùng ta laïi cöù nghó, cöù veõ ra. Thaät ra nghó nhö vaäy ñaâu coù ñuùng. Bôûi thôøi gian ñoåi thay, söï vaät coù gì toàn taïi hoaøi ñaâu? Mình ñònh tröôùc laøm sao ñuùng ñöôïc. Soáng nhö vaäy neân luùc naøo ta cuõng khoâng an oån.

Trong cuoäc soáng naøy, thaät ra ai khoâng suy tö, khoâng nghó töôûng, khoâng toan tính. Nhöng phaûi bieát haïn cheá söï nghó töôûng aáy trong moät phaïm vi coù theå thöïc thi, chôù ñöøng quaù vieån voâng, maø trôû thaønh aûo töôûng. Chuùng ta laø Phaät töû, saép ñaët nhö theá naøo vöøa phaûi, trong ñieàu kieän daây roi coù theå quaát tôùi thì môùi khoâng thaát baïi. Con maét thaáy roõ bôø coû, khe suoái, traâu vöøa lieác ngoù lieàn duøng roi quaát cho noù quay trôû laïi ñuùng ñöôøng. Söï tu haønh haèng ngaøy phaûi nhö vaäy.

Taát caû nhöõng vieäc ngoài thieàn, tuïng kinh ñeàu laø phöông tieän ñeå chuùng ta chaên traâu. Taâm ta coøn khoâng yeân, maéc caùi naøy vöôùng caùi kia thì khoâng ñaûm baûo cho vieäc tu haønh cuûa mình. Ngöôøi xöa aùp duïng caùch tu cuõng nhö chuùng ta, nhöng nhôø mieân maät, lieân tuïc neân caùc Ngaøi thaønh coâng. Chuùng ta baây giôø deã phoùng tuùng, buoâng lung töùc laø chaên traâu khoâng kyõ neân deã bò cuoäc soáng keùo loâi. Thieàn sö daïy tuøy nghi vöøa no ñuû, tuøy nghi tu taäp, tuøy nghi laøm taát caû caùc coâng vieäc, nhöng nhôù taâm luoân chaùnh nieäm.

Chuùng ta ñöøng nghó raèng aên chay môùi tu ñöôïc, aên maën khoâng tu ñöôïc. ÔÛ ñaây chæ caên cöù nôi taâm, oån ñònh taâm mình laø tu.

            Nhö theá ba möôi naêm

            Noù troâng luùa maï ngöôøi

            Daïy noù chaúng lieác ngoù

            Ñaây cuoäc soáng xinh töôi.

Cöù nhö theá maø soáng, nhö theá maø chaên traâu, ñöøng tính keå thôøi gian, daàn daàn con traâu cuûa chuùng ta seõ ñöôïc thuaàn hoùa. Nghóa laø caùc voïng töôûng laêng xaêng laëng heát, chuùng ta töï oån ñònh, baáy giôø cuoäc soáng raát laïc quan, xinh töôi. Khi taâm an oån, söï tu haønh seõ ñöôïc ñaéc löïc hôn.

            Saéc loâng ñaø bieán ñoåi,

            Ñaàu söøng cuõng töï thaønh.

            YÙ ngöôøi ñaø chaúng traùi,

            Khoâng daãm ñaïp maï xanh.

Khi traâu ñaõ thuaàn roài, töùc taâm khoâng coøn bò böùc xuùc nöõa, duø moãi ngaøy ta coù ñoái ñaàu vôùi bieát bao coâng vieäc. Nhö queùt saân, naáu côm, tieáp khaùch, daïy hoïc, nghieân cöùu… nhöng vieäc naøo ra vieäc naáy, khoâng coù gì choáng traùi nhau. Khoâng phaûi queùt nhaø maø nghó tôùi aên côm, aên côm laïi nghó ñeán ñi chôï. Trong moïi sinh hoaït bình thöôøng, chuùng ta gìn giöõ thaân taâm cho oån ñònh, ñöøng laãn loän laøm maát thaêng baèng trong cuoäc soáng.

Ngay ñaây neáu ta chöa oån ñònh, chöa saép ñaët ñöôïc cho mình vöõng chaõi thì ñöøng mong coù ngaøy mai an vui töï taïi. Nieát-baøn trong nhaø Phaät noùi laø Nieát-baøn ngay hieän taïi, trong khi tieáp duyeân xuùc caûnh, laøm baát cöù vieäc gì cuõng an vui, thoaûi maùi, khoâng maéc möùu gì caû. Ñoù laø ngöôøi voâ söï, coù söùc maïnh voâ ñòch.

            Ba naêm vieäc noâng nghæ,

            Moät bôø lieãu xinh xinh.

            Ngöôøi traâu caû hai baët,

            Maây trôøi gôïn lung linh.

Chaên ñöôïc con traâu cuûa mình laø laøm chuû ñöôïc chính mình. Trong moïi töông giao, luùc naøo ta cuõng töôi tænh bình thaûn, khoâng coù vaán ñeà gì. Ñoù laø ngöôøi an laïc nhaát. Ñoù laø tinh thaàn chaên traâu maø ngöôøi xöa ñaõ aùp duïng, daïy laïi cho chuùng ta. Cho neân böôùc vaøo cöûa thieàn, caùc Thieàn sö daïy chuùng ta phaûi buoâng ñeå taâm ñöôïc yeân. Taâm yeân laø töï an töï oån.

ÔÛ ñaây noùi tuøy nghi laøm vieäc, tuøy nghi tieáp xuùc, tuøy nghi aên côm, tuøy nghi maëc aùo, tuøy nghi ñi ñöùng, tuøy nghi laøm taát caû coâng vieäc, nhöng vôùi moät ñieàu kieän vaøng laø vaøng, xanh laø xanh, daøi laø daøi, ngaén laø ngaén thì caùc phaùp beân ngoaøi môùi khoâng laøm gì ñöôïc ta. Coøn neáu coù söï laãn loän thì chuùng ta chöa oån.

Chuùng ta khoâng luaän laø haøng xuaát gia hay taïi gia, laø Phaät töû ñi chuøa laâu hoïc ñaïo nhieàu hay ít, moãi ngaøy töï kieåm xem qua taát caû sinh hoaït, mình oån chöa, coù laøm chuû ñöôïc khoâng hay cöù thaáy laêng xaêng dính caùi naøy vöôùng caùi kia. Neáu coøn yeáu maët naøo thì phaûi töï khaéc phuïc, töï lo, töï chaên con traâu cuûa mình. Vì ta chöa chaên ñöôïc con traâu cuûa mình neân noù môùi laêng xaêng nhö vaäy. Chöù neáu daây daøm naém ñöôïc, caùi roi caàm saün, traâu vöøa ngoù qua ngoù laïi laø aên ñoøn thì noù ñaâu daùm hung haêng. Ñaây laø caùch tu haønh giaûn dò nhaát, taát caû chuùng ta ñeàu coù theå laøm ñöôïc.

Ngöôøi xöa daïy: “Ñoái vôùi taát caû caûnh, taâm khoâng yeâu khoâng loaïn, khoâng thu nhieáp, khoâng phaân taùn, thaáu taát caû thanh saéc khoâng bò dính ngaïi, goïi laø ñaïo nhaân”. Ngöôøi tu tröôùc nhaát ñoái vôùi taát caû caûnh, taâm khoâng yeâu khoâng loaïn. Yeâu noùi ñuû laø yeâu thích, nghóa laø khoâng bò caùi yeâu thích laøm oàn hoaëc quaáy ñoäng, cuõng khoâng bò taùn loaïn bôûi nhöõng caùi laêng xaêng cuûa caùc caûnh. Khoâng thu nhieáp cuõng khoâng phaân taùn, taâm bình tónh saùng suoát vöõng vaøng, khoâng bò ñoäng bôûi taát caû caûnh duyeân.

Thaáu taát caû thanh saéc khoâng bò dính ngaïi, laø thaáy suoát taän nguoàn goác cuûa taát caû caùc phaùp. Hoøa thöôïng daïy thaáy ñeán meù thaät cuûa taát caû caùc phaùp laø thaáy ñöôïc taùnh khoâng, ngöôøi ñoù seõ töï taïi giaûi thoaùt. Chuùng ta quaùn chieáu soi roïi ñeå cuoái cuøng thaáy cho ñöôïc thöïc chaát cuûa taát caû caùc phaùp laø hö giaû. Laâu nay chuùng ta thaáy xanh vaøng ñeïp xaáu… laø thaáy beân ngoaøi, thaáy treân hình thöùc thoâi. Coøn meù thöïc cuûa caùc phaùp laø khoâng thaät, coù gì toàn taïi maõi ñaâu, cho ñeán thaân maïng mình yeâu thích nhaát cuõng khoâng baûo ñaûm ñöôïc.

Ñaïo nhaân laø noùi tö caùch, cuoäc soáng, sinh hoaït, tinh thaàn cuûa ngöôøi tu. ÔÛ ñaây noùi taâm khoâng khôûi yeâu gheùt, khoâng ñeå bò loaïn bò ñoäng bôûi taát caû caûnh duyeân beân ngoaøi, vaø thaáy ñöôïc meù thöïc cuûa taát caû caùc phaùp, ñoù laø ñaïo nhaân. Vì vaäy noùi veà Giôùi hoïc trong ñaïo Phaät, Giôùi coù nghóa laø Bieät giaûi thoaùt. Bieät giaûi thoaùt laø gì? Laø khi ta giöõ ñöôïc moät giôùi naøo, thì giaûi thoaùt ñöôïc phaàn aáy. Ví duï nhö giôùi khoâng saân chaúng haïn. Neáu ngöôøi hay noùng naûy, baây giôø quan taâm giöõ giôùi, vöøa nghe trong buïng phöøng phöøng muoán phaùt hoûa lieàn haï xuoáng, töï raên “maùt laïnh” ñi, hyû xaû heát töùc laø ngay ñoù ñöôïc giaûi thoaùt. Nhôø theá khoâng taïo nghieäp saân haän, neân thoaùt ñöôïc moät phaàn quaû baùo xaáu. Chuùng ta phaûi kheùo töï hoùa giaûi ngay trong luùc taâm vöøa maùy ñoäng, thì seõ töï an töï oån.

Coù vò noùi: “Toâi tu theo phaùp Ñaïi thöøa”, nhöng khoâng bieát Ñaïi thöøa tu theá naøo? Theo tinh thaàn thieàn, ngöôøi ñoái vôùi thieän aùc phaûi quaáy khoâng duøng, khoâng meán, cuõng khoâng laáy khoâng boû, taâm baát ñoäng. Ñoù laø Ñaïi thöøa. Baây giôø chuùng ta nghieäm laïi xem taâm mình ñaõ baát ñoäng chöa? Neáu chöa thì ñöøng noùi toâi tu phaùp Ñaïi thöøa. Taâm cuûa chuùng ta luoân luoâân daáy ñoäng, muoán noù baát ñoäng khoâng phaûi laø chuyeän deã. Caàn phaûi haï thuû coâng phu nhieàu naêm tinh caàn, khoâng thoái chuyeån môùi coù chuùt hy voïng. Ngöôøi xöa khi lieãu ñaït Phaät phaùp, coøn phaûi vaøo saâu trong nuùi röøng hoaëc ôû trong tuøng laâm hai ba möôi naêm tröôûng döôõng thaùnh thai, môùi thaønh moät khoái. Chuùng ta chôù noùi suoâng maø coù toäi ñaïi voïng ngöõ.

ÔÛ ñaây chæ yeâu caàu laø phaûi tænh, phaûi thöôøng bieát. Moät ñieàu ñoù thoâi, laøm cho ñöôïc cuõng ñuû ñeå an oån roài. Ví duï mình chöa tænh taùo thì coá gaéng laøm sao cho tænh taùo. Taát caû caùc phaùp khoâng can heä ñeán mình thì mình cuõng ñöøng ñuïng ñeán noù, ai ôû phaän vò naáy. Yeâu caàu khaån thieát nöõa laø chuùng ta ñöøng laàm laãn caùi naøy ra caùi kia, töùc laø ñöøng ñeå voïng töôûng chi phoái ñieàu khieån, khieán cho meâ loaïn ñoái vôùi caùc phaùp.

Coù khi naøo caùi gheá noù töï ñöùng leân noùi “OÂng khoâng ñöôïc ngoài treân caùi gheá naøy” khoâng? Khoâng heà coù. Ta ngoài moät ngöôøi, noù cuõng im; maø chaát leân naêm baûy ngöôøi, noù cuõng khoâng noùi gì heát. Nhaãn ñeán saäp ñoå, gaõy caúng gaõy chaân noù cuõng khoâng leân tieáng. Caùc phaùp laø nhö vaäy. Nhöng con ngöôøi cöù gaùn cho noù theá naøy theá kia roài töï sanh phieàn naõo. Thaät voâ lyù quaù chöøng!

Thaät ra ñoái vôùi nhaø thieàn khoâng noùi gì caû. Chuùng ta töï khaéc phuïc ñieân ñaûo voïng ñoäng cuûa mình, khi naøo chuùng laëng heát thì cuõng khoâng coù gì ñeå noùi, ñeå tu. Bôûi caùc phaùp voán Nhö saün roài, do ta ñoäng neân môùi coù taïo taùc vaø chaám döùt taïo taùc. Chuùng ta thaáy nhö trong nhaø naøy bieát bao nhieâu phaùp: Naøo laø caây goã, quaït traàn, maùy moùc, tranh aûnh, baøn gheá… nhöng töø luùc môùi hình thaønh cho tôùi baây giôø, toâi khoâng heà nghe caùi quaït maùy noù cöï vôùi taám vaùch, hoaëc laø caùi baøn gaây vôùi caùi nhaø. Khoâng heà coù. Neáu coù laø huynh ñeä chuùng ta gaây vôùi nhau thoâi. Ngöôøi khoâng ñoàng yù sao caùi cöûa nhoû quaù, ngöôøi baûo caùi nhaø daøi soïc, ngöôøi noùi ñaùng leõ sôn maøu xanh laïi sôn maøu vaøng… Hai ba ngöôøi lyù luaän moät hoài töø nhoû tieáng tôùi lôùn tieáng, roài gaây goå nhau… Quaû thöïc chæ töï mình!

Song nhöõng lyù luaän ñoù töø voïng töôûng maø ra. Ñaõ laø voïng töôûng thì noù coù thaät ñaâu, theá maø ngöôøi ta vaãn cöù caõi, khoâng bieát mình ñang bò ñoäng bôûi caùc phaùp. Ví duï nhö caùi baøn naøy cuûa chuøa thì thoâi, nhöng noù laø “cuûa toâi” thì ñöøng ai ñuïng tôùi. Moät khi caùi toâi dính trong naøy roài thì hö caùi baøn, bôûi vì noù laø “cuûa toâi”, chöù khoâng phaûi laø caùi baøn. Nhö theá laø mình bò ñoäng. Sôû dó bò ñoäng laø vì ta chöa an, chöa tænh, chöa thaáy ñöôïc meù thöïc cuûa taát caû caùc phaùp.

Neân yeâu caàu caáp thieát cuûa ngöôøi tu chuùng ta baây giôø laø laøm sao thaáy ñöôïc meù thöïc cuûa caùc phaùp, ñeå ñöøng bò ñoäng. Phaùp naøo phaùp naáy, noù laø nhö vaäy. Haõy ñeå cho caùi ñoàng hoà chaïy moät caùch thoaûi maùi, tieáng tích taéc cuûa noù laø nhöõng nhoû gioït thôøi gian baùo ñoäng söï ñoåi thay voâ thöôøng. Noù laøm ñöôïc chöùc naêng cuûa noù moät caùch troïn veïn laø nhôø söï tænh taùo cuûa mình, ñöøng can döï chi caû. Ñöôïc theá chuùng ta seõ coù Nieát-baøn ngay khi ñoái dieän vôùi caùi ñoàng hoà. Ngöôïc laïi, neáu ta can döï vaøo sinh hoaït, hình daùng cuûa noù thì moïi thöù ñeàu ñaûo loän, nhö vaäy tu chöøng naøo môùi giaûi thoaùt? Ñoù, vieäc tu khoù hay deã, laâu hay mau ñeàu do chuùng ta caû.

“Phaûi quaáy, toát xaáu, ñuùng lyù phi lyù, caùc tình caûm thaáy bieát khoâng theå troùi buoäc, nôi nôi ñeàu ñöôïc töï taïi, goïi laø Boà-taùt phaùt taâm tu haønh thaønh Phaät”. Tinh thaàn tu haønh cuûa Boà-taùt laø phaûi thaønh Phaät môùi thoâi. Thaät ra ñænh cao nhaát cuûa chuùng ta nhaém laø tu haønh ñeå thaønh Phaät, chöù khoâng coù gì khaùc. Maø Phaät laø gì? Laø giaùc ngoä. Nhö vaäy khoâng caàn ñôïi ñeán coù Phaät ra ñôøi ta môùi giaùc ngoä maø ngay ñaây mình khoâng meâ laàm nöõa töùc laø giaùc ngoä thaønh Phaät.

Neáu ôû ngay chôï maø mình giaùc ngoä thì ta laø Phaät ngoài giöõa chôï, giaùo hoùa chuùng sanh trong chôï. Neáu ñang ôû nhaø, quaûn lyù söï nghieäp cô sôû maø giaùc ngoä thì ta laø Phaät trong gia ñình, giaùo hoùa nhöõng ngöôøi thaân trong nhaø. ÔÛ maët naøy neáu hieåu vaø chòu tu, chuùng ta laø nhöõng söù giaû cuûa Nhö Lai, laøm lôïi laïc cho Phaät phaùp nhieàu laém. Baûn thaân chuùng ta höôûng ñöôïc giaù trò thieát thöïc ñoái vôùi lôøi daïy cuûa Phaät, maø coøn môû roäng phong traøo tu hoïc cho moïi ngöôøi tu theo ñeå cuøng nhau giaûi thoaùt. Nhö theá ñaâu nhaát thieát trong chuøa môùi coù Phaät.

Toâi noùi laïi “Giaùc laø Phaïât”. Chuùng ta tu laø ñeå giaùc ngoä thaønh Phaät. Luùc naøo ta giaùc ngoä thì luùc ñoù ta laø Phaät. Ngöôøi ñang ngoài thieàn maø giaùc ngoä thì ngay ñoù coù moät vò Phaät ñang ngoài thieàn. Ñang naáu côm maø giaùc ngoä thì coù Phaät ñang naáu côm. Cho neân luùc naøo ta cuõng coù theå laøm Phaät, ôû ñaâu cuõng coù Phaät. Ngöôøi tu thieàn phaûi nhanh, phaûi tinh nhueä nhö vaäy môùi ñöôïc. Hieåu theá chuùng ta seõ phaán khôûi hôn trong vieäc tu haønh.

Chuû tröông cuûa ñaïo Phaät töø xöa ñeán nay luoân ñem tinh thaàn töø bi trí tueä phoå caäp trong cuoäc ñôøi. Laøm sao ñeå moïi ngöôøi cuøng ñöôïc giaùc ngoä giaûi thoaùt, an vui, chôù khoâng chæ rieâng mình. Muoán theá tröôùc tieân ta phaûi tænh giaùc, luoân soáng thöïc vôùi tính giaùc cuûa mình. Khoâng theå ñem taâm laêng xaêng maø khuyeân ngöôøi soáng ñònh tónh ñöôïc. Ta phaûi töï tu töï an tröôùc, sau môùi giaùo hoùa ngöôøi. Vieäc laøm chuû mình phaûi ñöôïc theå hieän trong moïi hoaøn caûnh, moïi ñieàu kieän, moïi thôøi gian.

Voâ thöôøng khoâng cho heïn, chuùng ta phaûi tu ngay baây giôø. Duø cho ngöôøi coù quyeàn löïc hay taøi ba tôùi ñaâu cuõng khoâng baûo ñaûm ñöôïc maïng soáng cuûa mình. Chính chuùng toâi cuõng theá, thôû khì moät caùi khoâng hít trôû laïi laø ñi luoân. Taøi saûn, quyeàn löïc, quyeán thuoäc… taát caû ñeàu boû laïi, chæ coù nghieäp laø mang theo thoâi. Theá thì taïi sao ta khoâng nhìn thuûng ñieàu ñoù ñeå töï tænh, töï yeân oån, mình ñaõ laøm maát ñi thôøi gian caû moät ñôøi roài, baây giôø coøn heïn tôùi bao laâu nöõa môùi chòu tu. Hoøa thöôïng thöôøng nhaéc: “Mình phaûi bieát thöông mình”, chính laø baùo tröôùc cho chuùng ta bieát ñöôøng tröôùc môø mòt, ngay baây giôø neáu khoâng chòu chuaån bò, khi voâ thöôøng ñeán thì khoâng kòp nöõa roài.

Chuùng ta phaûi hieåu caùc phaùp voán chaúng töï noùi khoâng, chaúng töï noùi saéc, chaúng töï noùi nhô saïch phaûi quaáy v.v… cho neân noù khoâng coù yù troùi buoäc ta. Troùi buoäc laø töï mình khôûi nieäm troùi buoäc caùc phaùp thoâi. Toâi nhôù coù laàn  chuùng toâi laøm raãy, moät vò Phaät töû thaáy quyù Thaày duøng caây cuoác laøm baèng loaïi saét moûng, cuoác raát mau hö. Vò ñoù thöông môùi laøm caû chuïc caây cuoác baèng löôõi maùy caøy cheá bieán laïi, xaùch tôùi moät xaâu. Ñoù laø moät loaïi theùp ngoaïi quoác, toát laém. Nhöng chuùng toâi ñaâu phaûi ngöôøi laøm noâng chuyeân moân, ngöôøi ta cho ñoà toát maø khoâng bieát, laøm xong thaûy ñaïi ngoaøi hieân thaät laâu. Moät hoâm vò Phaät töû ñoù trôû laïi, thaáy maáy caây cuoác cuõ, oâng hoûi:

- UÛa! Con gôûi cho quí Thaày maáy caây cuoác toát laém, sao quí Thaày khoâng xaøi?

- Cuoác laøm sao ñaâu?

- Con ñaõ laøm töø dóa cuûa maùy caøy, toát laém. Quí Thaày coù duøng noù khoâng?

- Sao toâi queân roài.

Noùi chuyeän moät hoài, vò Phaät töû aáy theo quí Thaày vaøo nhaø duøng côm tröa. AÊn côm xong, anh ñi voøng voøng ra ngoaøi hieân phía sau, thaáy moät ñoáng cuoác naèm ñoù, anh noùi: “Trôøi ôi! Thaät laø quí Thaày… Cho cuoác toát nhö vaäy maø boû ñaây”. Roài anh xaùch voâ, tra nhöõng caùn cuoác cuõ laïi. Vöøa tra anh vöøa noùi: “Thaày bieát khoâng, caùi cuoác naøy ôû ngoaøi noù baùn maáy chuïc ngaøn moät caây laän, quí Thaày boû caû chuïc caây ôû ñaây, ve chai noù gaëp laø xaùch ñi heát roài”.

Chöøng ñoù maáy Thaày môùi bieát, khi baét ñaàu söû duïng caøng thaáy ñöôïc giaù trò cuûa noù. Baáy giôø chia nhau maø caát. Moãi ngöôøi caát moät caây, thaønh ra caây cuoác cuûa mình. Hoài xöa boû ngoaøi soït khoâng ai theøm ngoù tôùi thì khoâng sao, baây giôø cuõng caây cuoác aáy nhöng ñaõ caát rieâng thaønh cuûa mình, ai ñuïng tôùi laø khoâng ñöôïc. Quaû thöïc laø töï mình, caây cuoác töø thuûy chí chung coù noùi gì ñaâu. Boû noù ngoaøi heø cuõng ñöôïc, maø naâng niu daáu döôùi gaàm giöôøng cuõng khoâng sao. Nhöng quí thaày giöõ gìn kyõ löôõng caùch maáy tôùi baây giôø cuõng ñaâu thaáy caây naøo. Noù ôû ñaâu? Maát heát. Thôøi gian qua maøi giuõa, thay chuû, ñoåi ngöôøi, laøm boû tôùi boû lui ñeán baây giôø kieám khoâng ra moät maûnh naøo cuûa caây cuoác ñoù.

Thaân naøy coøn khoâng giöõ ñöôïc, noùi gì caây cuoác. Ngöôøi tröôùc nhö vaäy, ngöôøi sau nhö vaäy, tôùi löôït mình cuõng nhö vaäy. Xeùt theá roài, ta troùi buoäc chaáp giöõ laøm chi. Cho neân ngöôøi tu haønh phaûi tænh, laøm chuû laáy mình ñeå töï an töï oån. Con traâu cuûa mình ñaõ ñöôïc naém daây daøm, tay ta caàm roi, daãn noù ñi theo loái cuûa mình, chaéc chaén noù seõ khoâng phaù luùa maï cuûa ngöôøi, khoâng gaây toån thöông cho ai.

Toå Quy Sôn daïy: “Noâïi ngoaïi chö phaùp taän tri baát thaät. Tuøng taâm bieán khôûi, taát thò giaû danh. Baát duïng töông taâm taáu baïc”. Nghóa laø trong ngoaøi caùc phaùp ñeàu bieát chaúng thaät. Töø taâm bieán khôûi thaûy ñeàu laø giaû danh. Chaúng ñem taâm cuûa mình maø toan tính suy xeùt. Tinh thaàn cuûa ngöôøi tu ñoái vôùi caùc phaùp laø nhö vaäy. Chuùng ta soáng tænh taùo saùng suoát nhö theá thì töï an töï oån, caùc phaùp beân ngoaøi laø giaû laøm gì ñöôïc ta? Noù ñaõ khoâng thaät thì taïi sao ta laïi bò maéc möùu, bò keùo loâi laêng xaêng caû ñôøi ñoái vôùi noù? Neân ngöôøi bieát thöông mình laø khoâng ñeå laàm laãn theo caùc phaùp vaø khoå vì noù moät caùch meâ muoäi.

 Toâi khoâng daùm khuyeân Phaät töû phaûi xuaát gia, boû heát taøi saûn vaøo chuøa tu, nhöng chæ ñeà nghò quí vò thöù nhaát laø phaûi tænh. Thöù hai laø ñoái vôùi taát caû caûnh duyeân phaûi laøm chuû ñöôïc vaø bieát roõ noù khoâng thaät. Ñaõ khoâng thaät thì ta ñöøng ñem taâm voïng töôûng chaïy theo ñeå vöôùng maéc laøm gì. Ñoù laø chuùng ta soáng ñöôïc vôùi OÂng chuû cuûa mình, töï an töï oån.

Chuùc quyù vò thaønh coâng nhö vaäy.

?

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM