HÖÔNG THIEÀN

H.T THÍCH NHAÄT QUANG

THAÁY ÑÖÔÏC LEÕ THAÄT ÑEÅ TU

Hoâm nay chuùng toâi seõ noùi veà nhöõng leõ thaät ñeå quyù Phaät töû naém vöõng phöông höôùng tu haønh, giuùp cho coâng phu ñöôïc taêng tieán. Ñieàu quan troïng laø duø aùp duïng phöông phaùp naøo, haønh giaû cuõng khoâng neân keït vöôùng ôû hình thöùc ñoù.

Thöôøng chuùng ta nghó raèng tu phaûi coù moät phöông phaùp hay moät hình thöùc. Ví duï tu nieäm Phaät thì phaûi coù hình töôïng Phaät, coù choã thôø Phaät ñeå mình cuùng kính leã baùi thì môùi tu ñöôïc. Nhöng neáu khoâng kheùo, ñoâi khi moät hình thöùc coá ñònh seõ laøm cho chuùng ta vöôùng keït. Bôûi vaäy toát nhaát laø chuùng ta tu trong moïi hình thöùc, moïi sinh hoaït. Ngöôøi tu phaán ñaáu duø baát cöù ôû ñaâu, luùc naøo cuõng coù theå aùp duïng ñöôïc coâng phu, coù nhö vaäy môùi khoâng luoáng uoång thôøi gian.

ÔÛ ñaây toâi neâu leân coâng phu maø khoâng coù coâng phu gì heát. Chæ caàn chuùng ta laøm chuû ñöôïc mình, khoâng ñeå cho traàn caûnh beân ngoaøi loâi keùo, ñoù laø coâng phu ñuùng vôùi lôøi Phaät daïy. Phaùp Phaät daïy laø phaùp toái thöôïng, do Ngaøi theå nghieäm vaø giaùc ngoä. Cho neân lôøi Ngaøi khoâng heà sai ngoa, chæ taïi ta laøm chöa ñuùng neân chöa ñaït ñeán choã Phaät ñaõ ñaït. Ñaây laø loãi taïi chuùng ta. Vì theá ngöôøi tu caàn phaûi ñieàu nghieân cho thaáu trieät, haønh trì ñuùng nhö lôøi Phaät daïy thì seõ coù lôïi laïc thieát thöïc, chaéc chaén khoâng nghi.

Hoâm nay toâi seõ noùi veà hai chöõ “Kieán Ñòa”. Kieán laø thaáy, ñòa laø choã. Kieán ñòa laø choã thaáy. Choã thaáy nhö theá naøo ? Choã thaáy nhö thaät, Phaät noùi chuùng sanh vì voâ minh che laáp, khoâng thaáy leõ thaät neân chìm ñaém trong sanh töû ñau khoå. Caùi “voâ minh” naøy ñaõ laøm ñieâu ñöùng khoå sôû chuùng ta bieát bao nhieâu. Noù ñoùng saøo huyeät saün trong chuùng ta, sô hôû moät chuùt laø noù xuaát hieän. Bôûi vaäy trò noù, loaïi noù, khoâng phaûi laø chuyeän ñôn giaûn. Voâ minh laø gì ? Laø taêm toái. Coù khi chuùng ta ñöôïc chín möôi chín phaàn traêm minh maø coøn moät chuùt xíu voâ minh thì chuùng ta cuõng thua. Nhö caâu chuyeän oâng Baùch Nhaãn, traûi qua moät thôøi gian tu haønh cam khoå, cuoái cuøng chæ moät côn saân, oâng maát heát taát caû coâng ñöùc. Vì theá Phaät noùi: “Nhaát nieäm saân taâm khôûi, baùch vaïn chöôùng moân khai”. Nghóa laø taâm khôûi leân moät nieäm saân, thì traêm muoân cöûa chöôùng ngaïi môû ra.

Chuùng ta xuaát gia tu haønh, laø ñeä töû cuûa Phaät neân khoâng theå noùi mình hoaøn toaøn voâ minh. Neáu hoaøn toaøn voâ minh thì ñaâu coù tìm ñaïo, hoïc ñaïo, laøm caùc vieäc coâng ñöùc. Treân phaïm vi tu haønh, chuùng ta cuõng coù ñöôïc chuùt minh. Nhöng caùi minh naøy chöa hoaøn chænh, chöa troøn ñaày, bôûi vì coøn coù voâ minh chen laãn. Ñoù laø nhöõng phuùt giaây ta nguû guïc, nhöõng phuùt giaây ta laøm vieäc naøy nhôù vieäc kia, nhöõng phuùt giaây ta tô töôûng boùng daùng beân ngoaøi…

Ngöôøi bieát lo laéng cho coâng phu tu haønh cuûa mình, thì phaûi phaán ñaáu chaán chænh lieân tuïc. Luùc toïa thieàn cuõng nhö khi saùm hoái tuïng kinh, nhaát nhaát khoâng ñeå cho ma nguû xaâm nhaäp. Ngöôøi tu thieàn chìm saâu trong hoân traàm gioáng nhö rôi vaøo hang quæ, raát nguy haïi. Hoaëc taùn loaïn theo voïng töôûng maõi thì lang thang trong ba coõi saùu ñöôøng khoâng coù ngaøy ra khoûi. Cho neân chuùng ta phaûi maõnh tænh töøng chuùt töøng chuùt, luoân töï nhaéc voâ thöôøng khoâng heïn, phaûi noã löïc tinh taán tu haønh.

Thieàn ñònh laø moät yeáu toá khoâng theå thieáu ñoái vôùi ngöôøi tu, nhaát laø ngöôøi tu thieàn. Khoâng coù thieàn ñònh thì trí tueä khoâng theå phaùt sinh. Chuùng ta nhôù laïi ñöùc Phaät ngoài döôùi coäi Boà-ñeà suoát boán möôi chín ngaøy ñeâm. Ñeán ñeâm sau cuoái, quaân ma keùo ñeán raàn roä vôùi caùc thöù binh khí. Duø chuùng hieän nhieàu hình töôùng ñe doïa aùp ñaûo, Phaät vaãn thaûn nhieân khoâng ngaùn. Bôûi vì Ngaøi coù cung thieàn ñònh vaø kieám trí tueä, bieát roõ chuùng ma vaø caùc hieän caûnh tröôùc maét khoâng thaät. Chuùng ta khoâng coù cung kieám aáy neân chæ nghe ñeán chuùng thoâi laø sôï quyùnh roài, noùi gì tôùi thaáy. Coù nhieàu vò tu thieàn ñöôïc chuùt yeân oån, thaáy hình aûnh laï hieän ra lieàn hoaûng hoát. Ñoù laø gì ? Laø do chuùt coâng phu tu haønh chieâu caûm nhö theá, maø ñaõ hoaûng vía roài huoáng laø quaân ma raàm roä, ñao kieám saùng choang keùo ñeán. Chæ khi naøo chuùng ta soáng ñöôïc vôùi oâng chuû, vôùi trí tueä cuûa mình thì môùi deã daøng khaéc phuïc caùc ma oaùn, vöõng vaøng treân ñöôøng tieán ñaïo. Muoán theá chuùng ta phaûi saùng suoát, ñònh tænh döùt tröø voâ minh. Coøn moät chuùt toái taêm chuùng ta cuõng phaûi kieân quyeát deïp noù ñi thì söï saùng suoát môùi troøn ñaày.

Quí vò moãi ngaøy aên côm roài röûa cheùn, thaáy thau nöôùc röûa ñaàu tieân ñaày caû daàu môõ, phaûi coù xaø phoøng môùi taåy röûa saïch. Xaø phoøng chính laø phaùp tu cuûa chuùng ta. Nhöng trong coâng phu tu thieàn, khoâng coù phaùp naøo caû. Vöøa daáy nieäm lieàn buoâng, ngay ñoù laø an ñònh. Ñeán nhö daáy nieäm veà Phaät, Phaùp, Taêng; veà tu haønh cuõng khoâng chaáp nhaän. Ñaây laø moät loaïi coâng phu khoâng coù hình thöùc gì heát. Trong taát caû caùc oai nghi, taát caû caùc vieäc luoân haønh trì nhö vaäy. Ngöôøi naøy coù theå goïi laø ñaïi tinh taán, khoâng coù phaùp tu gì maø luoân tænh giaùc töï chuû. Ngöôøi laøm chuû ñöôïc mình thì khoâng ñeå cho caûnh beân ngoaøi laãn beân trong nhieãu loaïn. Duø luùc ñoù Phaät hay Boà-taùt hieän ra cuõng khoâng khôûi nieäm möøng, neáu khôûi nieäm lieàn bò quyeán thuoäc nhaø ma daãn duï ngay. Phaät laø gì ? Phaät laø giaùc, giaùc theå saùng suoát thanh tònh truøm khaép. Caùi ñoù khoâng coù hình töôùng, khoâng coù noùi naêng gì caû. Ngöôøi tu ñeán ñaây töï nhaän töï bieát, khoâng coù ngoân ngöõ naøo dieãn ñaït ñöôïc.

Chuùng toâi trôû laïi coâng phu tu taäp. Laøm sao ñeå buoâng nieäm deã daøng ? Chuùng ta bieát taát caû nieäm khôûi ñeàu khoâng thaäät cho neân khoâng chaáp nhaän. Khoâng chaáp nhaän thì khoâng theo, ñöôïc vaäy laø mình vöõng vaøng trong theá an ñònh. Coù an ñònh thì trí tueä môùi hieän tieàn. Cho neân ngay khi ta laøm chuû, khoâng lao theo voïng töôûng laø ñaõ coù trí tueä, coù ñònh tænh. Cöù coâng phu nhö theá, quí Phaät töû khoâng phaûi sôï gì caû. Caùc chöôùng duyeân seõ thöa daàn vaø noù khoâng ñeán nöõa, coâng phu cuûa mình ngaøy caøng nheï nhaøng hôn. Muoán ñöôïc nhö vaäy ñoøi hoûi chuùng ta phaûi traûi qua moät quaù trình laâu daøi, sieâng naêng tinh taán khoâng ngöøng.

Voâ minh hö voïng khoâng thaät theå, chuùng ta coù theå ñieàu phuïc noù baèng trí giaùc cuûa mình. Haøng Boà-taùt Baùt ñòa trôû leân coøn phaûi töøng böôùc ñieàu phuïc noù, haø huoáng haïng phaøm phu cuûa chuùng ta. Do ñoù chuùng ta phaûi coù taâm kieân trì laém môùi tu ñöôïc. Voâ minh laø khaùch khoâng môøi maø luùc naøo, nôi naøo noù cuõng coù maët. Nhö chuùng ta ñaâu muoán bò phieàn naõo maø vaãn cöù phieàn naõo. Coù khi trong giaác nguû, bao nhieâu thöù buoàn phieàn töø ñôøi naøo cuõng tôùi quaäy, khoâng cho mình nguû yeân. Voâ minh raát laï kyø. Coù nhieàu chuyeän khoâng dính daùng gì tôùi mình, maø khoâng hieåu sao noù laïi taùc ñoäng khieán cho mình baát an. Ví duï thaáy moät em beù ñöôïc gia ñình nuoâi naáng kyõ, cha meï thöông yeâu chaêm soùc hoïc haønh ñaøng hoaøng… töï nhieân mình hoài töôûng laïi thuôû beù thô cuø bô cuø baát cuûa mình. Theá laø mình buoàn vaø haän. Taïi sao cha meï mình laïi nhö theá, taïi sao mình sanh ra trong choã nhö theá ? Caøng suy nghó caøng lyù luaän caøng lao ñao phieàn naõo. Luùc ñaàu phieàn naõo nheï nheï thoâi, nhöng luaän giaûi moät hoài mình thaáy töùc, töùc roài boû nhaø ñi… Keát quaû chæ chuoát laáy khoå ñau.

Ngöôøi bieát tu thì nieäm vöøa chôùm leân, chuùng ta vöùt noù ñi. Noù laøm cho mình baát an baát oån thì lao theo noù laøm gì. Buoâng ñöôïc nieäm ñaàu thì nieäm thöù hai khoâng coù choã nöông theo, nhôø ñoù phieàn naõo khoâng coù choã daáy khôûi, chuùng ta ñöôïc yeân oån. Ñoù laø mình ñaõ chieán thaéng. Quí vò môùi thaám thía caâu Phaät noùi: “Chieán thaéng traêm ngaøn quaân ñòch chöa goïi laø chieán coâng hieån haùch. Töï chieán thaéng mình môùi laø chieán coâng hieån haùch nhaát”.

Ngöôøi con Phaät laø chieán só ñi vaøo chieán traän cuûa chính mình. Tröôùc maët mình khoâng coù quaân ñòch naøo heát, maø laø nhöõng boùng daùng laøm cho mình ñaûo ñieân. Nhôø moät ñieàu duy nhaát laø voâ minh hö voïng khoâng thaät, chôù neáu voâ minh thaät thì chuùng ta khoâng laøm sao trò ñöôïc noù. Bôûi voâ minh khoâng thaät neân mình môùi coù theå hoùa giaûi ñöôïc. Hoùa giaûi töùc laø phaùt huy tính saùng suoát cuûa mình ñeå buoâng boû nhöõng thöù hình aûnh hö giaû aáy ñi.

Ví nhö con maét bò nhaëm neân thaáy hoa ñoám loaïn trong hö khoâng. Thaät ra trong hö khoâng khoâng coù hoa ñoám. Baây giôø ñieàu chænh laø ñieàu chænh ngay con maét, chöù khoâng phaûi ñieàu chænh hoa ñoám trong hö khoâng. Bôûi noù coù ñaâu maø ñieàu chænh, chuùng ta cuõng nhö theá. Sôû dó nghe caùi naøy mình phieàn naõo, nghe caùi kia mình böïc boäi, vì mình laàm nhaän noù laø thaät. Do nhaän giaû cho laø thaät neân noù quaáy nhieãu cuõng thaáy quaáy nhieãu thaät, thaønh ra phieàn naõo. Chö Phaät vaø Boà taùt thì baát ñoäng, ñoái vôùi caûnh vui vaø caûnh khoâng vui cuõng baát ñoäng. Coøn chuùng ta, caûnh vui ñeán thì cöôøi, caûnh buoàn ñeán thì khoùc, luoân luoân thay ñoåi trong vui buoàn sanh dieät. Baây giôø tu trong moïi sinh hoaït ñeå luoân bình tænh, saùng suoát. Moät khi taâm yeân thì caûnh vui cuõng bình thöôøng, caûnh buoàn cuõng bình thöôøng. Coâng phu ñöôïc thaâm haäu thì ngay trong giaác nguû, mình cuõng laøm chuû ñöôïc. Nhaø thieàn goïi laø thöùc nguû töï taïi.

Nhieàu khi trong luùc thöùc mình töï taïi, nhöng luùc nguû laïi khoâng töï taïi. Coù vò xuaát gia ôû chuøa thoï giôùi naêm möôøi naêm, maø trong chieâm bao gaëp baïn beø môøi nhaäu nheït vaãn lao vaøo cuoäc nhö thöôøng. Ñeán luùc giöït mình thöùc daäy teù ra mình chieâm bao. Ñoù laø do söï huaân taäp töø tröôùc, maø coâng phu tu haønh chöa ñuû löïc ñeå thaéng ñöôïc caùc taäp nghieäp cuõ. Cho neân trong kinh Baùt-nhaõ, Phaät daïy chuùng ta phaûi haønh thaâm laø vaäy.

Ngöôøi khoâng lo tu, chuyeån ñoái taäp nghieäp xaáu cuûa mình thì luùc saép laâm chung bò nghieäp keùo loâi, thoï caùc ñöôøng khoå. Trong caùc nghieäp, caän töû nghieäp raát quan troïng. Ngöôøi khoâng coù ñaïo löïc, khi gaàn cheát maát töï chuû, sôï seät lo laéng ñuû thöù. Ít coù ngöôøi naøo ngoài ngay ngaén cöôøi vui daën doø moïi vieäc xong roài ñi. Tröø caùc vò tu haønh ñaõ kieán ñaïo hoaëc ñaõ xong vieäc thì môùi ñöôïc nhö theá. Theá thì chuùng ta phaûi laøm sao ? 

Caän töû nghieäp laø nghieäp luùc saép cheát. Nghieäp naøy raát maïnh. Chuùng ta thöông mình hôn ai heát neân phaûi chuaån bò caän töû nghieäp toát. Coù nhieàu ngöôøi caû ñôøi tu haønh, nhöng luùc saép laâm chung taâm nieäm baát an troài leân, phieàn naõo phaùt sinh. Vaäy laø caän töû nghieäp baát thieän daãn ñi thoï sanh trong caùc ñöôøng döõ. Nghó cho cuøng mình phaûi thöông mình, chöù ai thöông mình. Cho neân tröôùc giôø nhaém maét, buoâng boû heát moïi buoàn phieàn ñeå söï ra ñi ñöôïc thaûnh thôi nheï nhaøng.

Chuû ñoäng ñöôïc caän töû nghieäp, thì khi gaëp baát ñaéc ta khoâng sôï rôi vaøo caùc choán khoå sôû. Phaøm phu nghe noùi cheát thì ai cuõng sôï, chöù khoâng phaûi nhö caùc Thieàn sö xem caùi cheát nhö côûi chieác aùo haï. Caùc Ngaøi ñaõ töï taïi neân môùi nhö vaäy, coøn chuùng ta sôï cheát, sôï maát ngöôøi thaân, sôï ma, sôï ñuû thöù. Do ñoù luùc gaàn cheát, taâm traïng hoát hoaûng kinh haõi khieán cho caän töû nghieäp xaáu ñi.

Toâi keå caâu chuyeän naøy. Coù moät vò ñaõ laäp gia ñình, sau ñoù xuaát gia vaø tu haønh raát tinh taán. Thôøi gian sau oâng laâm troïng beänh, baét buoäc trong chuøa phaûi cho gia ñình hay. Ngöôøi thaân, trong ñoù coù coâ baïn hoài xöa xin ñöôïc chaêm soùc oâng. Beänh tình daàn daàn thuyeân giaûm, söùc khoûe phuïc hoài. Moät saùng vöøa thöùc daäy, oâng thaáy coâ baïn caàm löôïc chaûi toùc, baát chôït hình aûnh xöa hieän laïi. OÂng khoâng nghó raèng taâm nieäm naøy laïi buøng daäy nhö theá. Nhöng coâ baïn ñaâu coù bieát, coâ chæ laøm vieäc boån phaän thoâi. Moät hai laàn nhö vaäy, taâm oâng khoâng coøn yeân ñònh nöõa. OÂng noùi baây giôø khoâng theå ôû trong ñaïo ñöôïc, vì lôùn tuoåi beänh hoaïn tu cuõng khoâng laøm lôïi ích cho ai. Theá laø sau ñoù oâng theo gia ñình trôû veà nhaø.

Qua caâu chuyeän treân, chuùng ta thaáy chæ oám ñau thoâi tinh thaàn ñaõ suy keùm, bò nghieäp taäp ñeán loâi daãn. Noùi gì luùc saép cheát thaàn thöùc hoân meâ hoãn loaïn, neáu khoâng coù coâng phu saâu daøy, traùnh sao khoûi troâi laên theo nghieäp. Cho neân chuùng ta phaûi thaät coá gaéng, caûnh tænh mình trong töøng phuùt giaây.

Ñöùc Theá Toân luùc saép thò tòch, coøn khuyeân daïy caùc ñeä töû phaùp yeáu sau cuøng, nhöõng lôøi daïy naøy ñöôïc keát taäp thaønh Kinh Di Giaùo. Coøn chuùng ta chaéc khoâng ai khuyeân ai noåi, thaáy moät ngöôøi khoùc thì xuùm nhau khoùc, thaønh caû moät vuøng trôøi aûm ñaïm. Laø ñeä töû Phaät khoâng neân nhö theá, chuùng ta phaûi bieát thaân töù ñaïi naøy coù hôïp aét coù tan, bôûi vì noù laø ñoà giaû. Phaät ví noù nhö boán con raén ñoäc nhoát chung moät loàng, chuùng caén nhau tôi bôøi. Luùc loàng hö, maïnh ñöùa naøo ñöùa naáy ñi, khoâng coøn caén nhau nöõa. Vaäy phaûi möøng cho noù chôù sao laïi buoàn ?

Song ñieàu quan troïng nhaát laø thaân töù ñaïi tan raõ, caùi gì vaãn khoâng maát ? Ñoù laø taùnh giaùc hay baûn taâm saùng suoát cuûa mình. Thaønh ra coâng phu tu taäp cuûa chuùng ta laø nhaèm ñeå ñoái phoù vôùi söï thaønh hoaïi cuûa töù ñaïi. Chuùng ta phaûi nhaän ra vaø soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc thì môùi khoâng sôï maát chieác thaân hö giaû naøy. Trong sinh hoaït haèng ngaøy, khi ñoái duyeân tieáp caûnh, mình phaûi laøm chuû ñöôïc moïi thöù vui buoàn. Ñeå laøm gì ? Ñeå mình ra ñi moät caùch nheï nhaøng, khoâng bò nghieäp keùo loâi caâu thuùc.

Ngöôøi xöa noùi “Sanh nhö ñaép chaên ñoâng, töû nhö côûi aùo haï”, nghóa laø Thieàn sö xem sanh nhö muøa ñoâng ñöôïc ñaép chaên aám aùp, cheát nhö muøa haï noùng böùc ñöôïc côûi chieác aùo neân maùt meû deã chòu. Caû hai ñeàu thanh thaûn vui töôi, khoâng coù gì phaûi buoàn lo hay baän loøng. Ñoù laø tinh thaàn cuûa ngöôøi ñaõ thaáu ñaït ñöôïc leõ thaät. Ngöôøi xöa nhö theá, taïi sao chuùng ta ngaøy nay laïi khoâng ñöôïc nhö vaäy. Ngaøy nay con ngöôøi vaên minh tieán boä hôn xöa nhieàu, chaúng leõ quyù Ngaøi laøm ñöôïc mình laøm khoâng ñöôïc. Choã naøy Toå Quy Sôn noùi: “Bæ kyù tröôïng phu ngaõ dieäc nhó, baát öng töï khinh nhi thoái khuaát”. Nghóa laø kia tröôïng phu ta cuõng nhö theá, khoâng neân töï khinh maø lui suït.

Neáu xeùt veà maët kieán thöùc, thì chuùng ta ngaøy nay ñaâu coù thua hoài xöa. Bôûi kyû nguyeân naêm 2000 laø kyû nguyeân vaên minh vaên hoùa cuûa nhaân loaïi phaùt trieån röïc rôõ. Chuùng ta soáng trong thôøi nhö theá maø thua nghóa laø sao. Thaät ra taïi mình khoâng coù yù chí, khoâng chòu phaán ñaáu chôù khoâng phaûi khoâng coù naêng löïc. Cho neân toâi noùi tôùi hai chöõ Kieán Ñòa laø vì theá.

Laøm sao luoân luoân laøm chuû ñöôïc nhöõng voïng töôûng ñieân ñaûo cuûa mình, bieát noù khoâng thöïc, nhö hoa ñoám trong hö khoâng, khoâng caàn thieát ñoái vôùi chuùng ta. Ñoù laø phöông phaùp toát nhaát ñeå chuùng ta vöùt boû chuùng moät caùch nheï nhaøng. Voïng töôûng vöøa hieän ra laø vöùt lieàn môùi yeân ñöôïc. Ñöôïc nhö theá thì ngoài thieàn toát, tuïng kinh toát, leã Phaät cuùng döôøng vaø tu taïo caùc coâng ñöùc ñuùng vôùi tinh thaàn cuûa Phaät daïy. Kieán Ñòa laø nhö vaäy.

Ñeán phaàn giaùc thaät. Kinh Vieân Giaùc noùi: “Khi bieát ñöôïc caùc phaùp hö huyeãn, töùc lìa ñöôïc huyeãn khoâng caàn phöông tieän khaùc”. Lìa ñöôïc caùc huyeãn laø giaùc, khoâng coù thöù lôùp naøo heát. Roõ raøng coù giaùc thì khoâng meâ, coøn meâ töùc khoâng giaùc. Gioáng nhö trong nhaø ban ñeâm, heã môû ñöôïc ñeøn saùng thì boùng toái lui tan. Cuõng vaäy coù giaùc thì meâ maát, mình khoâng caàn hoûi noù ñi ñaâu. Coát laøm sao phaùt huy taùnh giaùc cuûa mình thì voâ minh aùm chöôùng moät luùc tieâu tan heát.

Noùi theá cuõng laø moät caùch noùi, tinh thaàn thieàn toâng khoâng cho ta noùi caùi gì moät caùch coá ñònh caû. Moät khi coù caùi coá ñònh thì chuùng ta laïi chaáp keït vaøo ñoù, thaønh ra cuõng bò troùi buoäc. Moät khi ñeøn chaùy, aùnh saùng phaùt huy thì boùng toái töï tan. Ngöôøi chuû nhaø khoâng caàn phaûi hoûi toái ñi ñaâu, chæ caàn bieát noù ñaõ maát roài laø ñuû. Cho neân coát yeáu cuûa ngöôøi tu laø laøm sao phaùt huy ñöôïc taùnh giaùc.

Trong kinh Laêng Nghieâm Phaät cuõng daïy: “Giaùc meâ meâ dieät”, giaùc ngoä caùi meâ thì caùi meâ aáy heát. Taùnh giaùc cuûa mình hieän ra thì meâ maát. Taùnh giaùc töùc laø caùi “bieát” cuûa mình vaäy. Trong coâng vieäc haèng ngaøy, laøm sao ñeå taùnh giaùc hieän tieàn ? Ví duï, saùng sôùm quyù vò ñi chôï, naáu côm, tieáp khaùch, tuïng kinh, ngoài thieàn, ñoïc saùch, ñi kinh haønh v.v… töø 6 giôø 30 saùng cho tôùi 10 giôø 30 toái. Trong suoát khoaûng thôøi gian aáy, chuùng ta hoaøn toaøn khoâng bò ñoäng bôûi baát cöù moät caùi gì beân ngoaøi. Chuùng ta saép ñaët chuû ñoäng trong moïi vieäc. Giaû söû khi laøm  vieäc ñoù, coù ai noùi gì mình cuõng khoâng chaïy theo, khoâng dính maéc. Ñoù laø soáng ñöôïc vôùi chính mình ngay trong vieäc laøm. Ñaây laø böôùc ñaàu trong coâng phu ñeå chuùng ta laøm chuû hoaøn toaøn.

Theâm moät ñieàu nöõa, duø chuùng ta bieát caùc phaùp nhö huyeãn nhöng cuõng phaûi duïng coâng tu haønh môùi buoâng xaû ñöôïc caùc chaáp. Caùc chaáp ñaõ xaû heát roài thì caùi chaân thaät hieän baøy. Toâi noùi nhö vaäy laø vì coù nhieàu vò baûo: Thaày daïy taát caû ñeàu laø giaû heát thì thoâi khoûi coâng phu, khoûi tu haønh chi cho maát coâng. Duø noù giaû nhöng neáu chuùng ta theo thoùi quen, theo nghieäp taäp giaû ñoù maõi thì noù seõ laøm cho mình ñau khoå. Chæ khi naøo bieát noù giaû vaø boû ñöôïc roài thì mình môùi ñöôïc an vui. Böôùc ñaàu, muoán tröø boû noù ta phaûi duïng coâng phu.

Gioáng nhö tieáng goõ baûng cuûa thaày giaùo. Tieáng goõ cuõng oàn hay oàn hôn tieáng cuûa hoïc troø. Nhöng neáu khoâng coù tieáng goõ baûng thì laøm sao trò ñöôïc caùi oàn cuûa ñaùm hoïc troø. Thaønh thöû nhôø tieáng goõ baûng maø hoïc troø yeân. Khi noù yeân roài thì tieáng goõ baûng cuõng khoâng caàn. Cuõng vaäy, tuy bieát caùc phaùp giaû huyeãn, nhöng ban ñaàu chöa nhaän ra ñöôïc caùi chaân thaät cuûa mình, thì phaûi taïm duøng caùc phöông tieän, thöïc haønh coâng phu. Chöøng naøo taâm yeân, nhöõng böùc xuùc phieàn naõo khoâng coøn, chaân trôøi tònh thanh bình hieän baøy thì caùc phöông tieän cuõng thoâi.

Trong kinh Vieân Giaùc, Phaät noùi ngöôøi muoán thaáy ñöôïc maët traêng thaät thì phaûi töø ngoùn tay chæ maø nhaän ra maët traêng thaät. Ngöôøi khoâng bieát, cho ngoùn tay naøy laø maët traêng thì vöøa laøm hö ngoùn tay maøø cuõng khoâng thaáy ñöôïc maët traêng thaät. Chuùng ta thöïc haønh coâng phu cuõng nhö vaäy. Ñeå laøm chuû, ñeå phaùt huy ñöôïc taùnh giaùc cuûa mình, chuùng ta phaûi buoâng boû nhöõng thoùi quen, nhöõng taäp khí hö hoûng cuûa mình. Thaønh töïu phaùp theå thanh tònh cuûa mình chính laø maët traêng thaät. Thöïc haønh caùc coâng phu ñeå buoâng boû taäp khí laø ngoùn tay chæ maët traêng. Tu laø nhö theá.

Ngöôøi xöa noùi “Höõu vi tuy nguïy, xaû chi taéc Phaät ñaïo nan thaønh”, nghóa laø tu haønh coøn thuoäc phaùp höõu vi, laø voïng, nhöng neáu boû heát, khoâng tu thì Phaät ñaïo khoù thaønh. Ví duï noùi thaân naøy khoâng thaät, chuùng ta boû ñuùng roài. Nhöng khi ñaïo haïnh mình chöa ñuû, trí tueä chöa coù, söï tu haønh chöa tôùi nôi, maø mình boû taát caû nhöõng phöông tieän naøy thì caên cöù vaøo ñaâu, laáy gì ñeå tu. Chuùng ta khoâng quí troïng thaân naøy, khoâng ñaém tröôùc nhöõng caûnh duyeân beân ngoaøi, khoâng maéc möùu vôùi taát caû moïi thöù chung quanh. Nhöng ta phaûi bieát ñieàu chænh, xöû lyù saùng suoát, ñeå chuùng ta coù theå möôïn chieác thaân töù ñaïi naøy tu taäp cho ñeán luùc vieân maõn. Ví duï baây giôø chuùng ta chöa phaù ñöôïc tham saân si thì möôïn thaân naøy ñeå trò tham saân si. Ñoái tröôùc caûnh tham maø mình khoâng tham, ñoái tröôùc caûnh saân maø mình khoâng saân, ñoái tröôùc caûnh si meâ ñieân ñaûo maø mình vaãn saùng suoát, khoâng si meâ ñieân ñaûo. Thöïc haønh coâng phu nhö theá thì chieác thaân naøy raát caàn thieát ñoái vôùi chuùng ta.

Quí Phaät töû tu bieát ñöôïc choã troïng taâm, seõ khoâng bò maát thôøi giôø, khoâng phieàn haïi ñoái vôùi moïi ngöôøi chung quanh. Bôûi vì chuùng ta coù beänh cöù thaáy beân naøy dôû, beân kia xaáu… maø khoâng thaáy ñöôïc mình. Cho neân Luïc Toå daïy ngöôøi tu phaûi haèng xeùt neùt loãi cuûa mình, chôù doøm doõi loãi cuûa ngöôøi. Bôûi vì khi thaáy loãi cuûa ngöôøi, töùc loãi cuûa mình ñaõ ôû beân caïnh roài. Theo tinh thaàn nhaø thieàn, ngöôøi coù coâng phu tu haønh laø haèng soi roïi laïi mình, nhìn thaáy vaø tieâu dung ñöôïc nhöõng nghieäp taäp, nhöõng phieàn naõo cuûa mình, ñoù laø goác cuûa söï tu. Chuùng ta phaûi nhaém thaúng vaøo choã troïng yeáu ñoù ñeå coâng phu taêng tieán.

Toå Qui Sôn coù daïy: “Thaät teá lyù ñòa baát thoï nhaát traàn, vaïn haïnh moân trung baát xaû nhaát phaùp”. Trong choã toät cuøng thì khoâng coù moät chuùt gì heát, nhöng trong cöûa muoân haïnh khoâng boû moät phaùp naøo. Vì vaäy quí thaày höôùng daãn cho Phaät töû, naøo laø ñi chuøa, nieäm Phaät, aên chay, laøm phöôùc, laøm taát caû caùc Phaät söï v.v… Chính ñöùc Phaät khi coøn taïi theá, Ngaøi cuõng töøng laøm nhöõng vieäc raát nhoû ñeå laøm göông cho chuùng ta sau naøy.

Trong kinh A Haøm keå laïi. Coù vò Tyø-kheo bò muø, khoâng thaáy ñöôøng xoû kim maø thaày laïi muoán vaù aùo. Xoû hoaøi khoâng ñöôïc, thaày nghe coù tieáng chaân ngöôøi böôùc tôùi, lieàn goïi: “Ai ñoù xoû duøm toâi caây kim”. Ñöùc Phaät ñeán gaàn caàm kim noùi: “Ñeå ta xoû cho”. Baäc ñaày ñuû phuùc trí trang nghieâm nhö Theá Toân maø coøn khoâng boû moät caùi phöôùc nhoû nhö theá, huoáng laø chuùng ta.

Ñaïo Phaät khoâng quan troïng toå chöùc, hình thöùc beân ngoaøi nhöng ñaïo Phaät daïy chuùng ta luoân tích cöïc tu taäp, ñeå ñem laïi lôïi ích cho mình vaø moïi ngöôøi. Ñaõ laø Phaät töû thì yù nghó, lôøi noùi, haønh ñoäng cuûa mình phaûi toát. Duø chæ moät yù nghó nhoû thoâi, coù lôïi cho mình maø ñöa ñeán tai haïi cho xoùm laøng cho taäp theå thì phaûi döùt khoaùt caét ñöùt. Cho neân yù nieäm laønh laø coâng ñöùc ñaàu tieân. Tuy noù heát söùc nhoû, nhöng Phaät töû phaûi xaây döïng laàn laàn nhö theá, laâu ngaøy môùi tích tuï thaønh lôùn. Ñoâi khi chuùng ta chaïy theo nhöõng vieäc lôùn lao maø boû queân nhöõng vieäc taàm thöôøng - Ví duï nhö moät ngöôøi trong nhaø ñau, caàn chaêm soùc thuoác men, an uûi giuùp ñôõ… Ngöôøi giaø caû ñi qua ñöôøng… chuùng ta laøm nhöõng vieäc nhö theá laø taïo phöôùc. Ngöôøi ñuû phöôùc thì laøm vieäc gì cuõng deã thaønh töïu. Phaät daïy chaùnh baùo theá naøo thì y baùo theá aáy. Chaùnh baùo toát thì y baùo theo ñoù maø chuyeån. Nghóa laø baûn thaân chuùng ta tu taïo caùc phöôùc laønh, thì hoaøn caûnh chung quanh seõ theo ñoù maø toát ñeïp. Ngöôøi Phaät töû phaûi bieát chính nghieäp taäp cuûa mình quyeát ñònh cuoäc ñôøi mình. Mình khoâng saùng, khoâng tænh, gaây taïo caùc nghieäp baát thieän thì khi quaû baùo ñeán mình troán chaïy ñaèng naøo cuõng khoâng khoûi. Cho neân phaûi noã löïc tu haønh, saép ñaët sinh hoaït tu taäp haún hoi, khoâng ñeå ngoaïi duyeân keùo loâi maõi. Hoaùn chuyeån nghieäp xaáu, boài ñaép nghieäp laønh laø taïo thuaän duyeân ñeå töøng böôùc tieán gaàn ñeán choã cöùu kính vieân maõn.

Chuùng ta saép ñaët coâng phu theá naøo ñeå moãi ngaøy moãi saùng, voâ minh khoâng laøm gì ñöôïc mình nöõa. Voâ minh lui laø giaùc ngoä tôùi, khoûi phaûi caàu. Giaùc töùc laø Phaät. Ñoù laø choã kieán ñòa maø toâi muoán noùi vôùi quyù vò. 

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM