HÖÔNG THIEÀN

H.T THÍCH NHAÄT QUANG

COÂNG PHU TU HAØNH

Trong vieäc tu haønh coù nhöõng ñieàu heát söùc bình thöôøng, nhöng chuùng ta khoâng theå lô laø hoaëc khoâng bieát. Nhaát laø ñoái vôùi sinh hoaït thöôøng ngaøy, chuùng ta cuõng phaûi caån troïng töøng chuùt. Nhöõng gì mình ñaõ tieâu xaøi thì seõ khoâng coøn nöõa. Cuõng theá, trong caùc moái quan heä, töông giao, tieáp caän, chuùng ta khoâng giöõ ñöôïc mình, phí phaïm söùc löïc vaø thôøi gian thì seõ aûnh höôûng ñeán coâng phu. Söï tieâu xaøi naøy ñoàng nghóa vôùi moät söï tích luõy nghieäp. Moïi thöù seõ chaám döùt tröôùc khi ta truùt hôi thôû sau cuoái, chæ tröø nghieäp laø coøn laïi. Ñoù laø ñieåm thöù nhaát.

Trong cuoäc ñôøi naøy roài cuõng coù luùc ta phaûi boû taát caû. Nhöõng gì ta ñaõ taïo ra thì phaûi ñeå laïi cho ngöôøi khaùc. Duø ngöôøi hay vaät mình quí troïng nhaát, cuõng khoâng giöõ ñöôïc. Laø Phaät töû, chuùng ta phaûi hieåu ñieàu naøy. Caøng coù taâm chaáp giöõ nhieàu chöøng naøo, caøng röôùc khoå vaøo thaân nhieàu chöøng naáy. Ñoù laø ñieåm thöù hai.

Chæ coù nhöõng gì ta cho ñi thì môùi coøn laïi. Coøn gì ? Coøn aân ñöùc. Noùi caùch khaùc, khi chuùng ta thí xaû laø ñaõ gaày döïng cho mình moät söï nghieäp toát ñeïp. Khi mình cho ai moät ñieàu gì, xuaát phaùt töø taâm thieän, ñoù laø mình bieát daønh duïm cho ñoaïn ñöôøng saép tôùi cuûa mình. Toâi taïm goïi ñaây laø phuùc duyeân hay aân ñöùc. Ñoù laø ñieåm thöù ba.

Noùi nhö vaäy ñeå chuùng ta thaáy, nhöõng gì mình ñang coù, ñang söû duïng chæ laø töông ñoái vaø höõu haïn. Neáu bieát duøng nhöõng thöù naøy vaøo vieäc coâng ñöùc, thì cuoäc ñôøi mình seõ toát ñeïp trong töông lai. Muoán theá vieäc tu haønh trong hieän taïi phaûi luoân luoân taêng tieán.

Töø laâu toâi ñaõ noùi, chuùng ta coá gaéng tìm nhöõng phöông thöùc giaûn dò, deã hieåu, bình thöôøng vaø gaàn guõi vôùi cuoäc soáng, ñeå öùng duïng tu haønh. Thaùo boû nhöõng gì töø laâu chuùng ta vaãn oâm giöõ baûo thuû, thì mình seõ caûm thaáy yeân oån. Vieäc tieáp thu Phaät phaùp theo ñoù maø ngaøy caøng taêng tröôûng. Duø ngöôøi hieåu ñaïo, hoïc nhieàu, nhöng moät khi taâm nieäm buoâng xaû vaãn chöa ñöôïc phaùt huy, thì nhaát ñònh coâng phu cuûa mình bò giôùi haïn, neáu khoâng noùi laø trì treä. Toâi noùi ñieàu naøy baèng chính kinh nghieäm cuûa mình.

Ngöôøi khoâng buoâng xaû ñöôïc, trong loøng chaáp giöõ ñuû vieäc thì duø coù gaéng goå, noã löïc, coâng phu vaãn bò söï chaáp giöõ aáy ngaên ngaïi hoaøi. Ngöôïc laïi, neáu chuùng ta buoâng ñöôïc, trong loøng thaûnh thôi nheï nhaøng, khoâng coù moät vaán ñeà gì thì coâng phu seõ taêng tieán moät caùch deã daøng. Ñöôïc vaäy, ngay trong ñôøi naøy, chuùng ta cuõng coù theå ñaït ñöôïc söï an laïc laâu daøi. Ñoù laø moät trong nhöõng phöông thöùc, chuùng ta coù theå aùp duïng vaø phaùt huy trong vieäc tu taäp cuûa mình.

Quí vò bieát, coù nhieàu ngöôøi cöïc khoå caû ñôøi, cho ñeán tuoåi xeá chieàu môùi gaày döïng ñöôïc cho mình moät caên nhaø. Khi söï nghieäp vöøa coù thì thaân theå ñaõ moûi moøn, beänh taät taán coâng, ngöôøi aáy khoâng coøn ñuû söùc ñeå soáng vaø taän höôûng nhöõng gì mình ñaõ gaày döïng. Taâm nieäm luyeán tieác söï saûn baét ñaàu troãi daäy. Coù ngöôøi tröôùc khi cheát, buoäc con chaùu phaûi dìu ñi voøng voøng trong nhaø, rôø töøng böùc töôøng, tuû thôø, baøn gheá v.v... roài môùi cheát. Cheát nhö vaäy laøm sao sieâu ñöôïc ! Khoâng sieâu ñöôïc thì cöù luaån quaån trôû ñi trôû laïi ñeå giöõ baøn, giöõ gheá, giöõ nhaø cho con chaùu. Nhöõng chuyeän nhö vaäy, kinh A-haøm noùi raát nhieàu.

Moät hoâm ñöùc Theá Toân ñi khaát thöïc ngang qua moät caên nhaø, con choù trong nhaø nhaûy xoå ra suûa. Thaáy vaäy ñöùc Phaät chæ con choù noùi vaøi caâu. Sau khi Ngaøi ñi roài, con choù buoàn raàu vaø boû aên. Chuû nhaø laáy laøm laï hoûi roõ nguyeân nhaân, ngöôøi trong nhaø keå laïi söï vieäc treân. Chuû nhaø noåi giaän ñuøng ñuøng, voäi tìm Phaät hoûi nguyeân do. Ñöùc Phaät oân toàn keå laïi: “Tröôùc ñaây con choù aáy laø meï cuûa ngöôi. Do vì soá cuûa caûi caát daáu döôùi ngaïch cöûa chöa noùi ñöôïc vôùi ngöôi, maø meï ngöôi phaûi cheát. Taâm chaáp giöõ tham tieác aáy khieán baø ñaàu thai thaønh con choù, suoát ngaøy naèm giöõ ngay ngaïch cöûa. Neáu khoâng tin ngöôi cöù veà ñaøo leân seõ roõ”. Chuû nhaø y lôøi cuûa Phaät, oâng quaät cöûa leân thì thaáy vaøng baïc chaâu baùu caát daáu döôùi aáy. Con choù nhôø Phaät nhaéc cho vaøi caâu maø buoâng xaû taâm tham tieác neân ñöôïc hoùa kieáp.

Cho neân bieát taâm nieäm khi gaàn cheát raát quan troïng. Neáu luùc ñoù chuùng ta ñaém tröôùc thöù gì thì coi chöøng, phaûi chaïy theo thöù ñoù maø thoï khoå. Bò nghieäp keùo ñi roài thì luaån quaån trong voøng tham aùi chaáp thuû bieát chöøng naøo môùi ñöôïc giaûi thoaùt ? Thaønh ra chuùng ta phaûi bieát vaø luoân töï khaéc, töï tænh chænh ñoán coâng phu tu haønh cuûa mình.

Ngay trong neáp sinh hoaït haøng ngaøy cuûa mình, chuùng ta phaûi bieát thaân naøy laø ñoà boû. Duø ñang maïnh khoûe töôi taén, nhöng chæ caàn moät côn gioù ñoäc hay moät con raén ñoäc cuõng laøm mình maát maïng deã daøng. Voâ thöôøng nhanh choùng, moïi thöù taïm bôï, khoâng coù gì baûo ñaûm. Ñöøng ñeå ñeán khi thaân naøy run raåy, khoâng coøn söû duïng ñöôïc nöõa, mình môùi saép ñaët thì khoâng kòp nöõa roài. Theo ñoù maø chìm noåi trong caùc ñöôøng, quaû baùo thoï sanh töông thaân töông oaùn, khoâng coù ngaøy cuøng.

Tuy nhieân neáu bieát taän duïng thaân naøy, chuùng ta coù theå hoïc ñaïo, phaùt huy ñöôïc coâng phu tu haønh deã daøng nhaát. Thöû töôûng töôïng, neáu khoâng ñöôïc thaân ngöôøi, maø phaûi mang moät lôùp loâng laù luø xuø, laøm sao chuùng ta coù cô hoäi hoïc, hieåu vaø aùp duïng Phaät phaùp ñeå tu haønh. Khoù laém. Vì vaäy ñeå chuaån bò cho caän töû nghieäp toát, chuùng ta phaûi chuaån bò ngay baây giôø. Ñöøng ñeå ñeán luùc gaáp ruùt môø mòt, khoâng laøm chuû ñöôïc thì trôû tay sao kòp.

Nhöõng ngöôøi thöôøng ngaøy hay gaây taïo aùc nghieäp, khi saép boû thaân naøy, hoï thaáy saám chôùp, maây ñen, möa phuû, roài coïp soùi xuùm nhau taán coâng… Taâm traïng sôï seät hoát hoaûng, hoï chaïy thuïc maïng tìm choã laãn troán. Khi thaáy luøm caây, hoác ñaù hoï nuùp vaøo chính laø luùc thoï thaân sau. Do ñoù mang loâng ñoäi söøng trong caùc loaøi caàm thuù. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi tu taïo coâng ñöùc laønh, khi saép boû thaân naøy, thaân taâm nheï nhaøng phôi phôùi. Hoï thaáy trôøi trong gioù maùt, caûnh trí ñeïp ñeõ vui töôi. Hoaëc thaáy ao nöôùc trong, hoï thích thuù loäi xuoáng taém. Ñoù laø luùc hoï thaùc sanh. Ngöôøi ñöôïc thaùc sanh nhö theá hoaëc laø sanh thieân hoaëc sanh vaøo nhaø phuùc laïc, cao hôn coõi giôùi cuûa chuùng ta.

Tuøy taâm traïng luùc gaàn cheát maø chuùng ta coù caùc caûnh giôùi thaùc sanh khaùc nhau. Taâm traïng naøy tuøy thuoäc vaøo nghieäp nhaân chuùng ta ñaõ gaây taïo luùc coøn sinh thôøi. Ñoái vôùi ngöôøi tu, chuùng ta coù theå chænh ñoán vaø chuaån bò tröôùc coâng ñoaïn naøy. Nghóa laø ngay baây giôø chuùng ta phaûi buoâng xaû, phaûi tænh taùo vaø phaûi tu taäp. Tu taäp laøm sao ñeå coù theå gaët haùi ñöôïc nhöõng lôïi ích thieát thöïc trong moïi sinh hoaït luùc soáng cuõng nhö khi cheát.

Trong coâng phu tu haønh, tröôùc tieân chuùng ta phaûi gaày döïng ñöôïc caùc coâng ñöùc. Keá nöõa laø naém vöõng phöông phaùp tu haønh, thöïc taäp coâng phu lieân tuïc trong töøng taâm nieäm. Vaø sau cuøng laø phaûi laøm chuû, löïa boû thaùo gôõ nhöõng buoäc raøng chung quanh. Ñoù laø ba giai ñoaïn ngöôøi tu phaûi traûi qua.

Tröôùc tieân, toâi noùi giai ñoaïn gaày döïng coâng ñöùc. Bôûi coâng ñöùc chính laø haønh trang cho vieäc tu hoïc cuûa mình. Thöôøng ngöôøi coù nhieàu phuùc duyeân, nhieàu coâng ñöùc thì caùc coâng vieäc ñeàu thaønh coâng deã daøng. Coøn ngöôøi thieáu phuùc, thieáu duyeân thì moïi thöù trôû neân giôùi haïn. Öôùc möôøi thì may ra coøn ñöôïc ba ñeán naêm, coù khi hoaøn toaøn khoâng ñöôïc gì. Laøm thì nhieàu maø thaønh quaû thì khoâng bao nhieâu. Nhöõng caùi goïi laø phuùc duyeân naøy chính laø nhöõng nghieäp nhaân maø mình ñaõ gaày taïo truôùc ñoù. Ta thöôøng goïi laø aâm ñöùc.

Rieâng trong laõnh vöïc tu haønh cuõng nhö theá, ngöôøi coù ñuû phuùc duyeân, ñuû coâng ñöùc thì vieäc tu khoâng khoù. Bôûi coâng ñöùc naøy ñaõ hình thaønh töø nhöõng ñôøi tröôùc, hieän taïi hoï tieáp tuïc coâng vieäc cuûa mình, neân söï tu taäp trôû neân deã daøng. Nhö caùc vò ñaõ töøng traûi qua möôøi ñôøi laøm Hoøa thöôïng thì baây giôø laøm Hoøa thöôïng khoâng khoù. Neáu tröôùc ñaây chöa töøng laøm Hoøa thöôïng, thì baây giôø chaéc khoù. Toùm laïi, ngoaøi ñôøi hay trong ñaïo, khi phuùc duyeân ñaõ ñaày ñuû thì ta laøm gì cuõng deã thaønh coâng.

Ñeå tu taïo caùc coâng ñöùc, chuùng ta coá gaéng höôùng ba nghieäp cuûa mình theo con ñöôøng laønh. Haønh ñoäng höôùng thöôïng thì ñôøi soáng cao caû sieâu thoaùt. Muoán vaäy, taát caû nhöõng gì cuø caën, lænh kænh, vöôùng maéc... chuùng ta saün saøng, maïnh daïn böôùc qua ñeå tieán leân. Ñaây laø nhöõng thöû thaùch. Coù khi nhöõng thöû thaùch naøy raát bình thöôøng, nhöng neáu chuùng ta khoâng taäp trung, khoâng chuaån bò tinh thaàn thì seõ khoâng vöôït qua noåi.

Nhö caâu chuyeän cuûa moät Thieàn sö. Sau khi töø boû gia ñình, xuaát gia hoïc ñaïo vaø thaønh töïu sôû nguyeän. Trong moät nhaân duyeân Phaät söï, Ngaøi trôû veà queâ. Baø con thaân thuoäc trong gia ñình raát möøng rôõ. Bieát Ngaøi coøn ôû nhaø theâm moät ñeâm nöõa, hoï baøn nhau toå chöùc hoïp maët ñoâng ñaûo thaêm hoûi. Thieàn sö nghó mình ñaõ caét aùi, döùt khoaùt boû nhaø hoïc ñaïo. Duø laø saùng ñöôïc vieäc cuûa mình, nhöng coâng ñöùc chöa vieân maõn. Neáu baây giôø ñeå cho tình caûm laây nhaây, coù ñieàu kieän phaùt trieån ñaâm choài moïc reå trôû laïi, thì quaû laø khoâng neân. Nghó roài, Ngaøi quyeát ñònh ra ñi tröôùc khi hoï ñeán. Noùi laø laøm, Ngaøi laäp töùc cuoán goùi ñi thaúng.

Ñoù chæ laø moät vieäc nhoû. Nhöng quí vò thaáy, neáu khoâng coù taâm höôùng thöôïng, khoâng coù söï cöông quyeát vaø tænh giaùc, chuùng ta cuõng khoù vöôït qua ñöôïc. Neáu chuùng ta coù loøng cöông quyeát, coù yù chí vöõng maïnh, khoâng ñeå cho baát cöù moät vaán ñeà naøo beân ngoaøi sai khieån, thì chuùng ta phaûi luoân luoân xem xeùt coâng phu cuûa mình. Coâng ñöùc, phaåm haïnh, ñaïo löïc cuûa mình hieän nay tôùi ñaâu ? Neáu chöa hoaøn chænh, chuùng ta phaûi lo cho hoaøn chænh, moïi thöù khaùc gaùc qua moät beân. Vieäc chính laø laøm sao cho coâng phu cuûa mình ñöôïc taêng tieán. Ñoù laø moác ñaàu tieân, laø tinh thaàn höôùng thöôïng cuûa ngöôøi tu chuùng ta.

Keá ñeán, chuùng ta phaûi vöôït qua ñöôïc ngaõ chaáp cuûa mình, noù laøm cho chuùng ta bò troùi buoäc, bò vöôùng víu khoå luïy. Ngaõ laø caùi maø ngöôøi tu phaûi ñöông ñaàu vaø phaù huûy cho baèng ñöôïc, neáu muoán thaêng tieán treân con ñöôøng tu haønh. Neáu chöa dieät ñöôïc ngaõ, chuùng ta cöù laây quaây luaån quaån, bò noù sai khieån, keùo loâi töø kieáp naøy sang kieáp khaùc. Ngöôøi tu sau khi ñaõ ñònh höôùng roài, phaûi quyeát taâm trieät tieâu ngaõ. Maø trieät tieâu ngaõ laø sao ?

Nhö chuùng ta ñaõ ñi chuøa vaø qui y, nhöng nghe ai noùi: “OÂi! Baø ñoù maø tu caùi gì, döõ nhö chaèng” laø noåi suøng lieàn. Ñoù chính laø ngaõ. Nhaéc ñeán ngaõ, thì coù muoân vaøn ! Duø ñang ngoài tieáp khaùch, aên côm hay nguû v.v... maø nghe ai noùi gì ñeán mình, hoaëc tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp thì laäp töùc caùi ngaõ loù ñaàu ra lieàn. Roài thì söøng nanh, trôïn maøy chôùp maét, ñuû thöù chuyeän. Theá laø moïi thöù treân ñôøi phaùt sinh, noái tieáp daây döa voâ haïn ñònh. Thaønh ra chuùng ta phaûi kieåm tra thöôøng xuyeân. Duø mình tu hoïc bao nhieâu naêm, maø vaãn coøn nhö theá töùc laø chöa quyeát taâm phaù tröø ngaõ chaáp.

Phaät noùi taát caû chuùng sanh ñeàu coù phaùp thaân. Phaùp thaân aáy saùng suoát, truøm khaép, baát sanh baát dieät. Nhöng chuùng ta laïi queân maát phaùp thaân maø soáng vôùi baùo thaân nhieàu hôn. Baùo thaân töùc laø thaân quaû baùo naøy. Noù laø keát quaû cuûa nhöõng nghieäp nhaân mình gaây taïo ôû quaù khöù. Cho neân baùo thaân khoâng ai gioáng ai, duø cho sinh ñoâi chaêng nöõa cuõng coù ñieåm khaùc nhau. Chuùng sanh chaáp vaøo thaân nghieäp baùo naøy cho laø thaät, vaø cöù laây quaây luaån quaån vôùi thaân aáy töø ñôøi naøy qua ñôøi khaùc.

Ngöôøi bieát tu chòu khoù quaùn chieáu, töùc phaûn quan töï kyû thì seõ thaáy thaân naøy chaúng coù giaù trò gì caû. Coøn keû meâ thì baùm giöõ chieác thaân hö giaû naøy, ai ñuïng tôùi laø khoâng ñöôïc. Chaúng nhöõng ñuïng thaân mình khoâng ñöôïc, maø caû nhöõng caùi chung quanh mình cuõng khoâng ñöôïc. Neáu chuùng ta chöa phaù ñöôïc ngaõ, coøn bò leä thuoäc nhieàu bôûi thaân hö giaû naøy, thì coâng phu tu haønh khoâng theå naøo tieán ñöôïc. Chuùng ta seõ leân xuoáng trong caùc ñöôøng khoâng bieát ñeán bao giôø. Ngöôøi xöa duøng töø “ba voâ soá kieáp” ñeå dieãn taû cho thôøi gian daøi ñaêng ñaúng naøy. Cho neân nhaø thieàn duøng caùc phöông tieän nhö baét ngoài thieàn vì sôï mình naèm daøi ra nguû, baét tuïng kinh vì sôï mình löôøi bieáng ham chôi. Moïi thöù noäi qui ñieàu leä cuõng ñeàu vì muïc ñích maøi duõa baûn ngaõ cuûa mình. Laï moät ñieàu, trò ngaõ thì chuùng ta cuõng muoán trò, maø phaùt huy ngaõ thì chuùng ta cuõng cöù phaùt huy. Cho neân roài vieäc tu taäp khoâng ñi tôùi ñaâu. Ñoù laø vì chuùng ta thieáu yù chí, thieáu quyeát taâm.

 Giai ñoaïn keá laø chuùng ta coá gaéng ñöøng ñeå tham giaän, si meâ, phieàn naõo, taät ñoá... laøm chuû mình. Nhöõng thöù naøy luoân naèm saün trong tuùi chuùng ta, coù cô hoäi laø noù laäp töùc nhaûy ra. Quyù vò nhôù ngöôøi naøo giaän nhieàu thì ngöôøi ñoù mau giaø mau xaáu. ÔÛ ñôøi ai cuõng muoán mình töôi taén, deã nhìn deã coi, nhöng caùi giaän laïi khoâng buoâng. Maø giaän laø goác cuûa saàn suøi xaáu xí. Khoâng buoâng caùi giaän thì laøm sao töôi ñeïp ñöôïc.

Ngoaøi vieäc laøm giaø nua thaân theå, noùng giaän coøn laøm maát taát caû caùc coâng ñöùc cuûa mình. Chö vò Boà-taùt coù coâng ñöùc chính laø trò döùt nhöõng loaïi phieàn naõo naøy. Caùc Ngaøi buoâng ñöôïc söï noùng giaän laø do caùc Ngaøi laøm chuû ñöôïc. Neáu chuùng ta cuõng tu taäp nhö theá laø chuùng ta bieát tu theo coâng haïnh cuûa Boà-taùt. Coâng haïnh cuûa Boà-taùt goàm coù saùu thöù laø boá thí, trì giôùi, nhaãn nhuïc, tinh taán, thieàn ñònh vaø trí tueä.

Neân trong moïi töông giao haèng ngaøy, chuùng ta kieåm soaùt ñöôïc mình, deïp tan noùng giaän, tham lam, phieàn naõo, taät ñoá… nhöõng caùi dôû cuûa mình, ñoù laø chuùng ta tu haïnh Boà-taùt. Nghóa laø ñoái vôùi caûnh saân, chuùng ta nhaãn ñöôïc khoâng saân, ñoái vôùi caûnh tham chuùng ta töï taïi khoâng bò keùo loâi. Trong moïi thôøi moïi luùc chuùng ta sieâng naêng, lieân tuïc phaùt huy trí tueä cuûa mình, ñoù laø tu haïnh Boà-taùt. Ñaây laø caùc phöông thöùc ñeå chuùng ta haønh Boà-taùt ñaïo. Trò ñöôïc ít thì laøm Boà-taùt nhoû, trò ñöôïc nhieàu thì laøm Boà-taùt lôùn. Thaønh töïu ñöôïc Boà-taùt ñaïo roài môùi coù theå thaønh töïu ñöôïc Phaät ñaïo.

Toùm laïi trong moïi haønh ñoäng, chuùng ta phaûi gìn giöõ baûo veä, ñöøng ñeå tham saân phieàn naõo taùc ñoäng, keùo loâi mình gaây taïo nhöõng nghieäp nhaân baát haûo. Ñoù laø ñieàu chuû yeáu. Ngoài thieàn, tuïng kinh, saùm hoái, hoïc phaùp... chæ laø nhöõng phöông tieän tu taäp, coát laøm cho hoaøn chænh vieäc chính yeáu treân. Chaúng haïn ba giôø khuya chuùng ta phaûi daäy ngoài thieàn. Nhöng töø hai giôø ta ñaõ tænh, kieåm tra tham saân phieàn naõo cuûa mình, khoâng ñeå chuùng daáy ñoäng, thì vieäc ngoài thieàn coù hay khoâng, khoâng thaønh vaán ñeà. Nieát baøn giaûi thoaùt khoâng theå tìm kieám beân ngoaøi, maø phaûi töø ngay chuùng ta. Heã chuùng ta buoâng ñöôïc moät xaáu xa, moät tham saân phieàn naõo thì chuùng ta soáng laïi ñöôïc vôùi caùi saün coù cuûa chính mình. Nghóa laø neáu chuùng ta tænh saùng, thì chuùng ta coù ñöôïc nguoàn an vui ngay trong hieän ñôøi.

Töø moác ñaàu tieân laø höôùng thöôïng, ñeán giai ñoaïn thöù hai laø taäp trung trieät tieâu ngaõ chaáp, keá ñeán hoùa giaûi tham saân, phieàn naõo, roài phaùt huy trí tueä vaø cuoái cuøng laø taâm an. Ñoù laø moät quaù trình hay moät phöông thöùc toång quaùt ñeå chuùng ta aùp duïng tu taäp. ÔÛ ñaây Hoøa thöôïng gom goïn quaù trình treân laïi moät caùch ñôn giaûn laø “Moät nieäm daáy leân, khoâng theo töùc laø ñònh. Bieát voïng nieäm hö giaû, khoâng thaät töùc laø tueä. Ñònh tueä hieän tieàn laø ngöôøi töï taïi”.

Vôùi caùch thöùc tu taäp nhö vaäy, chuùng ta khoâng nhaát thieát leä thuoäc vaøo caùc thôøi khoùa nhö tuïng kinh, ngoài thieàn… Maø trong moïi luùc khi aên, khi nghó, khi laøm vieäc, khi tieáp khaùch… ta ñeàu tænh giaùc, laøm chuû ñöôïc mình. Voïng nieäm daáy khôûi mình döøng ñöôïc, khoâng ñeå noù keùo ñi, töùc laø ñaõ coù ñònh. Ñònh laø moät naêng löïc, moät söùc maïnh maø mình baát kyø ngöôøi tu naøo cuõng khoâng theå thieáu. Ñöôïc theá thì tueä giaùc hieän baøy. Ngöôøi ñaày ñuû ñònh tueä thì khoâng coù gì laøm hoï dao ñoäng ñöôïc. Phaät noùi ñoù laø haïng ñaïi löïc löôïng, laø haøng Ñaïi Boà-taùt töï taïi giaûi thoaùt.

Toâi ñaõ noùi phaàn gaày döïng coâng ñöùc roài, keá ñeán laø phaàn giöõ cho coâng phu mieân maät. Mieân maät coù nghóa laø lieân tuïc, khoâng giaùn ñoaïn, khoâng bò xen hôû. Ngöôøi tu thieàn phaûi duïng coâng lieân tuïc, mieân maät trong töøng taâm nieäm. Chuyeän naøy khoâng phaûi ñôn giaûn, vì chuùng ta luùc tænh luùc meâ. Ñöøng noùi trong moät ngaøy, moät buoåi saùng, maø chæ trong khoaûng moät tieáng ñoàng hoà thoâi, chuùng ta cuõng ñaõ khoù giöõ coâng phu mieân maät roài.

Quí vò ngoài laïi seõ thaáy, hai phuùt ñaàu tænh thì naêm ba phuùt sau laïi meâ roài. Meâ laø gì ? Laø bò caûnh duyeân keùo loâi. Noù keùo mình ñi maát, mình ngoài ñoù maø taâm thaàn ñeå taän ñaâu ñaâu.

Nhö saùng nay, quyù vò ñeán Thieàn vieän leã Phaät, nghe phaùp thaáy loøng thö thaû, an oån. Sau ñoù quí vò ra nhaø khaùch uoáng traø. Uoáng moät nguïm traø trong ngöôøi höng phaán, roài caûnh töôïng taáp naäp xe coä cuûa thaønh phoá hieän veà, caûnh gia ñình con caùi tính toaùn lo toan... Nghóa laø thaân thì ôû thieàn vieän, maø taâm ñaõ bay veà taän thaønh phoá, ñang ñaïi naùo loaïn xaï nhö Teà thieân ñaïi naùo thieân cung. Chöa yeân ñaâu ! Moät chieác xe vöøa chaïy qua, laäp töùc doøng voïng töôûng ñoåi chieàu, “chaø chieác xe ñoù ñeïp quaù” vaø haøng loaït loaïi xe lieân mieân noái tieáp cho ñeán khi voïng töôûng gaëp ñoái töôïng môùi…

Ngoaøi ra cuõng coù vò ngoài yeân laëng nghieâm trang trong chaùnh ñieän caû tieáng ñoàng hoà. Môùi nhìn töôûng nhö an oån, ngôø ñaâu hoï ñang ñaém mình trong doøng hoài töôûng veà cuoäc ñôøi thaêng traàm ñaõ qua. Theá thì sao ? Duø cho cuoäc ñôøi luùc tröôùc coù ñi treân nhung luïa hoaëc laø loäi döôùi sình laày thì cuõng chæ laø voïng töôûng thoâi. Sao laïi haønh thaân taâm chi cho khoå vaäy, sao khoâng ñeå cho mình ñöôc chuùt bình yeân ! Theá nhöng ít ai chòu nhö vaäy.

Neáu moät tieáng ñoàng hoà hoaëc nöûa tieáng thoâi, quyù vò ngoài chæ ngoài, bình thöôøng, hoàn nhieân nhìn moïi thöù tröôùc maét, khoâng bò baát cöù thöù gì keùo loâi. Nghe tieáng ñoäng bieát ñoù laø tieáng ñoäng. Bieát taát caû roõ raøng, nhöng khoâng coù gì keùo loâi ñöôïc mình. Ñöôïc nhö vaäy laø thieàn ñònh. Nhöng thöôøng chuùng ta hay höng phaán baát töû. Höng phaán roài thì trong ñaàu hình thaønh nhöõng thöù tô töôûng, nhöõng chöông trình ñaày aép. Thôû khoâng noåi, buoâng khoâng xong.

Chuùng ta phaûi tu treân töøng taâm nieäm. Laøm sao moät nieäm daáy khôûi, mình döøng ñöôïc thì seõ an laïc. Laøm caùch naøo ñeå döøng ñöôïc ? Nhöõng nieäm buoàn, vui laøm thay ñoåi göông maët cuûa mình khoâng bieát bao nhieâu laàn. Noùi ñeán ñaây, toâi nhôù laïi caâu chuyeän thôøi toâi coøn nhoû. Toâi vaø maáy huynh ñeä ñöôïc môøi tôùi aên côm ôû moät ngoâi chuøa ngöôøi Hoa. Hoâm aáy chuøa cuùng to laém, coù caû vieäc môû baùt baûo ñöïng xaù lôïi cuûa chö vò Toå sö. Töông truyeàn raèng, ngöôøi naøo nghieäp taäp moûng coù coâng ñöùc nhieàu, thì nhìn thaáy xaù lôïi töôi ñeïp. Ngöôïc laïi ai tham saân, phieàn naõo nhieàu thì thaáy xaù lôïi xaùm toái hay ñoû baàm. Moïi ngöôøi nghe lôøi naøy thaûy ñeàu xoân xao. Ai cuõng muoán bieát nghieäp taäp vaø phöôùc baùu cuûa mình tôùi ñaâu. Toâi khoâng hieåu chuyeän aáy thöïc hö theá naøo, nhöng caùc huynh ñeä cuûa toâi, ngöôøi thì thaáy xaù lôïi trong xanh, ngöôøi thì thaáy xaùm xaùm ñen ñen…

Ñoù chaúng qua caên cöù treân taâm nieäm cuûa mình. Muoán moïi vieäc toát ñeïp thì chuùng ta phaûi tu taäp trong töøng taâm nieäm. Taâm nieäm tu taäp lieân tuïc thì söï an laïc, saùng suoát cuõng lieân tuïc. Muoán vaäy tröôùc tieân chuùng ta phaûi döøng ñöôïc nhöõng nieäm khôûi. Nieäm khôûi thì voâ vaøn. Ngoài laâu khôûi nieäm meät, nieäm ñoùi. Trong ngöôøi coù beänh phong thaáp thì khôûi nieäm nhöùc moûi… Nieäm ñaõ phaùt sinh thì raát nhanh, chöa coù heä thoáng vi tính naøo tính noåi nhöõng daáy nieäm cuûa con ngöôøi. Taâm nieäm beùn nhaïy, tinh vi, teá nhò voâ cuøng. Chuùng ta khoù phaùt hieän kòp nhöõng hieän hình cuûa noù, cho neân noù deã daøng keùo loâi mình. Voïng töôûng keùo ñi moät khoaûng xa, giaät mình tænh laïi teù ra naõy giôø bò voïng töôûng daãn !

Khoâng döøng ñöôïc nieäm khôûi gioáng nhö khoâng daäp taét ñöôïc taøn thuoác nhoû. Noù laøm chaùy ruïi caû khu röøng coâng ñöùc cuûa mình. Trong kinh noùi “Moät nieäm löûa saân ñoát tan caû röøng coâng ñöùc”. Nhö töø moät nieäm saân haän, neáu khoâng döøng ñöôïc thì xaûy ra khoâng bieát bao nhieâu toäi aùc, ñau khoå khieán cho ngöôøi ta gieát nhau, roài tuø ñaøy v.v… Roõ raøng nhö vaäy. Noåi saân leân maø daèn khoâng ñöôïc thì hieän tröôøng sau ñoù, chuùng ta khoâng löôøng heát ñöôïc. Cho neân ngöôøi tu phaûi nhìn thaáy ñöôïc haäu quaû phaùt sinh töø caùc daáy nieäm cuûa mình, coá gaéng döøng cho ñöôïc chuùng.

Taát caû nhöõng gì chuùng ta ñaõ hoïc hieåu, ñeàu laø phöông thöùc ñeå taäp trung phaùt huy caùch thöùc laøm chuû caùc daáy nieäm. Ngöôøi tu, nhaát laø tu thieàn, phaûi coù naêng löïc tieâu dung taát caû caùc nieäm. Ñi ñöùng naèm ngoài, trong moïi sinh hoaït mình phaûi laøm chuû ñöôïc caùc nieäm, khoâng ñeå noù keùo daãn ñi ñaâu. Ñöôïc vaäy môùi coù theå nhaäp thieàn, nhaäp ñònh. Ngöôøi nhö theá laø ngöôøi bieát aùp duïng Phaät phaùp trong ñôøi soáng, höôûng ñöôïc söï lôïi laïc ngay taïi ñaây vaø baây giôø.

Toùm laïi, duø chuùng ta coù hoïc ñaïo hieåu ñaïo, tu taïo nhieàu coâng ñöùc, naém vöõng ñöôøng loái chuû tröông tu haønh, maø coâng phu cuûa mình khoâng coù, thì cuõng nhö ngöôøi noùi aên maø buïng cöù ñoùi. Khoâng coù coâng phu maø muoán ñöôïc giaùc ngoä, muoán ñöôïc giaûi thoaùt thì quaû laø chuyeän mô hoà. Ñaïo Phaät raát hieän thöïc vaø raát khoa hoïc. Chuùng ta caøng nghieàn ngaãm, caøng hieåu bieát, caøng coù coâng phu tu taäp thì chuùng ta seõ caøng nhaän roõ ñöôïc ñieàu naøy. Moät khi chuùng ta aùp duïng vaø haønh trì ñuùng ñaén, chuùng ta seõ ñöôïc an laïc vaø giaûi thoaùt ngay trong cuoäc soáng naøy. Chaúng haïn khi taâm saân daáy khôûi, mình thaáy vaø hoùa giaûi ñöôïc, thì laäp töùc söï noùng böùc seõ tan loaõng. Ngay luùc ñoù, ta nhaän ra söï an laïc giaûi thoaùt phaàn naøo roài. Baát cöù loaïi phieàn naõo naøo cuõng vaäy, trò ñöôïc phaàn naøo thì ñöôïc an laïc phaàn aáy.  

Tuy nhieân khoâng phaûi noùi laø chuùng ta laøm ñöôïc lieàn. Bôûi vì taäp nghieäp töø laâu ñôøi ñaõ aên saâu, baây giôø muoán goät röûa caàn phaûi nhaãn naïi, kieân trì laém môùi ñöôïc. Ngöôøi saùng suoát laø ngöôøi chòu khoù kieåm laïi xem nghieäp taäp cuûa mình, thöù naøo naëng thì trò tröôùc. Nhaém muõi duøi xæa thaúng, böûa ngay choã ñoù. Ngaøy nay böûa chöa ñöôïc thì ngaøy mai böûa tieáp, chieàu nay böûa khoâng xong thì toái nay böûa cho xong. Cöù vaäy maø laøm, coù ngaøy cuõng phaûi xong.

Hoøa thöôïng Vieän tröôûng daïy chuùng ta phaûi gan daï, phaûi phaùt taâm tröôøng vieãn, phaûi coù yù chí maõnh lieät môùi hoaøn thaønh ñöôïc vieäc cuûa mình. Thieáu moät trong nhöõng thöù ñoù, chuùng ta khoù coù theå thöïc hieän chu toaøn coâng phu tu haønh. Nhö noùi tuïng kinh, nieäm Phaät seõ ñöôïc heát khoå. Nhöng ñaâu phaûi tuïng vaøi laàn, nieäm vaøi chuoãi maø coù theå heát khoå. Ngöôøi ñaõ tu Phaät nhieàu ñôøi, tuïng nieäm vaøi laàn ñöôïc an laïc giaûi thoaùt. Coøn chuùng ta caïy vaãn chöa chòu nhuùc nhích, noùi gì tuïng nieäm sô sô maø ñöôïc heát khoå.

Tuy nhieân ngöôøi coù ñöùc tin, tin saâu lôøi daïy cuûa Phaät Toå, thì tu ñeán bao giôø heát khoå môùi thoâi. Ngaøy nay chöa roài, ngaøy mai tieáp tuïc. Ñôøi naøy chöa xong, ñôøi sau seõ xong. Khoâng gan daï laøm sao daùm laøm, khoâng coù taâm tröôøng vieãn laøm sao daùm ñeo baùm, khoâng yù chí thì aét haún phaûi boû cuoäc giöõa ñöôøng. Cho neân trong vieäc tu haønh, khoâng ñaët vaán ñeà gioûi hay dôõ, maø laø ta coù daùm laøm vaø chòu laøm hay khoâng ? Daùm laøm seõ thaønh coâng, chòu laøm seõ taêng tieán. Phaùp Phaät laø tuøy nghieäp taäp cuûa chuùng sanh maø coù, thaønh ra ai cuõng coù phaàn. Coù ñieàu ñoøi hoûi chuùng ta phaûi coá gaéng, ñaày ñuû nieàm tin, yù chí vaø coâng phu phaûi ñöôïc lieân tuïc.

Gaëp nhau trong moät phaùp hoäi, ít nhieàu chuùng ta cuõng ñaõ coù phuùc duyeân. Phuùc duyeân lôùn nhaát cuûa mình laø gaëp ñöôïc Phaät phaùp vaø bieát aùp duïng lôøi Phaät daïy. Quí vò cuõng bieát, neáu thieáu phöôùc duyeân chuùng ta khoù coù cô hoäi, coù thôøi gian, coù ñieàu kieän ñeå hoïc hieåu vaø haønh trì Phaät phaùp. Ñaõ coù saün phuùc duyeân ñeå aùp duïng Phaät phaùp thì coá gaéng aùp duïng cho ñuùng. Nhöõng gì khoâng caàn thieát chuùng ta loaïi ra. Nhöõng gì caàn thieát cho vieäc tu hoïc, duø khoù ñeán ñaâu chuùng ta cuõng gaéng vöôït qua, gaéng laøm cho ñöôïc.

Moät trong nhöõng vieäc quan troïng caàn laøm laø chuùng ta phaûi phaù baèng ñöôïc ngaõ chaáp cuûa mình. Noù laø caùi khoù trò khoù phaù nhaát. Neáu chuùng ta muoán giaûi thoaùt, giaùc ngoä maø khoâng phaù ñöôïc ngaõ chaáp, thì vieäc giaûi thoaùt giaùc ngoä chæ noùi cho vui, chôù khoâng coù thöïc chaát gì caû. Muoán phaù ñöôïc thì loái tu thaúng taét vaø hieäu quaû nhaát laø nieäm daáy lieàn buoâng! Chuùng ta phaûi laøm chuû vaø döøng cho ñöôïc nhöõng daáy nieäm cuûa mình. Coâng phu tu haønh phaûi ñöôïc thöïc hieän lieân tuïc treân töøng taâm nieäm. Moät khi laøm ñöôïc ñieàu naøy thì chuùng ta seõ ñöôïc an laïc vaø giaûi thoaùt ngay trong hieän ñôøi. 

Cuoái cuøng, toâi xin chuùc toaøn theå quyù vò luùc naøo cuõng tænh saùng, coâng phu ñöôïc phaùt huy lieân tuïc trong moïi luùc. Mong taát caû ñeàu thaønh coâng trong vieäc tu hoïc cuûa mình.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM