HÖÔNG THIEÀN

H.T THÍCH NHAÄT QUANG

NHÖÕNG PHIEÀN NAÕO TRÔÛ NGAÏI TREÂN BÖÔÙC ÑÖÔØNG TU TAÄP

Hoâm nay toâi noùi veà nhöõng trôû ngaïi hay nhöõng phieàn naõo trong khi chuùng ta thöïc haønh coâng phu. Trong coâng phu tu haønh cuõng nhö trong ñôøi soáng haèng ngaøy, tuy chuùng ta coù coá gaéng nhieàu, nhöng luùc naøo cuõng coù nhöõng toàn ñoïng gaây trôû ngaïi cho chuùng ta. Toâi goïi nhöõng thöù naøy laø phieàn naõo.

Phieàn laø noùng böùc laøm trôû ngaïi thaân. Naõo laø böùc xuùc laêng xaêng, laøm trôû ngaïi taâm. Sôû dó chuùng ta bò phieàn naõo laø vì coâng phu tu haønh chöa ñöôïc saâu daøy. Cho neân tuy chuùng ta coù taâm haønh, coù yù chí, coù hieåu bieát maø phieàn naõo döôøng nhö khoâng chòu buoâng tha, neân chuùng ta khoâng ñöôïc an laïc. Höôùng mong moûi cuûa ngöôøi tu laø ngay trong ñôøi naøy thöïc söï ñöôïc an laïc, thöïc söï höôûng giaù trò thieát thöïc cuûa Phaät phaùp. Nhö vaäy ta môùi yeân loøng tu. Neáu khoâng, thì ai muoán tu haønh ñeå laøm gì.

Ngöôøi duø noùi ñaïo lyù hay, maø ñoái vôùi caûnh tham saân chöa laøm chuû ñöôïc, maát bình tónh thì ngöôøi naøy chöa theå goïi coù coâng phu. Deïp tan giaëc phieàn naõo, chieán thaéng nhöõng tham haän si meâ trong loøng mình, laø vieäc thieát yeáu haøng ñaàu cuûa ngöôøi tu. Khoâng phaûi phieàn naõo chæ quaáy raày nhöõng ngöôøi chöa tu, chöa ñi chuøa, coøn ngöôøi ñaõ tu thì noù tha. Ngöôøi tu maø thieáu tænh löïc vaãn bò phieàn naõo quaáy nhieãu nhö thöôøng. Phieàn naõo thaät ña daïng, ngoaøi ñôøi hay trong ñaïo, noù ñeàu coù maët. Chuùng ta phaûi laøm chuû, ñöøng ñeå noù chi phoái thì môùi ñöôïc an laïc.

Phieàn naõo laø moät danh töø dieãn taû nhöõng taâm traïng baát oån trong loøng chuùng ta. Chaúng haïn moät buoåi saùng quí vò ñang töôi taén, sau khi uoáng chung traø, chôït nhôù laïi vieäc hoâm qua lieàn thaáy khoâng vui. Töø saùng chöa ai noùi gì mình, chöa saép ñaët vieäc gia ñình, nhöng trong loøng thaáy khoâng vui. Thaày thuoác naøo bieát ñöôïc söï coá trong loøng mình maø cho thuoác. Coù loaïi thuoác gì ñeå trò phieàn naõo khoâng ? Thuoác theá gian thì hoaøn toaøn khoâng coù, chæ coù phaùp cuûa Phaät môùi coù theå trò beänh phieàn naõo cuûa chuùng sanh.

Muoán trò ñöôïc beänh phieàn naõo, tröôùc nhaát chuùng ta phaûi phaêng tìm xem noù ôû ñaâu. Nhö toâi ñaõ noùi            phieàn naõo laø taâm laêng xaêng dao ñoäng khi ta ñoái duyeân xuùc caûnh. Maét thaáy saéc, tai nghe tieáng, muõi ngöûi muøi, löôõi neám vò, thaân xuùc chaïm… taâm sanh phaân bieät yeâu gheùt, töùc thì coù phieàn naõo daáy khôûi. Neáu chuùng ta khoâng tænh giaùc, khoâng nhaän ra noù thì noù seõ loâi ta ñi trong meâ môø toái taêm, roài theo ñoù maø taïo caùc thöù nghieäp. Neáu chuùng ta laøm chuû ñöôïc thì noù khoâng laøm gì noåi mình. Ñoù laø thieàn. Cho neân ngaøi Traàn Nhaân Toâng noùi “Ñoái caûnh khoâng taâm chôù hoûi thieàn” laø yù naøy vaäy.

Chuùng ta laéng yeân ñöôïc phieàn naõo laø chuùng ta ôû trong thieàn ñònh. Ngöôïc laïi, khoâng laøm chuû ñöôïc phieàn naõo, khoâng laøm chuû ñöôïc nhöõng laêng xaêng loän xoän trong loøng mình thì duø coù noùi thieàn noùi ñaïo gì ñi nöõa cuõng chaúng heà dính daùng. Ngöôøi hoïc thieàn, tu thieàn chính laø ñeå ñöøng bò nhöõng hieän töôïng laêng xaêng naøy keùo loâi, khoâng laàm vaø laøm chuû ñöôïc mình khi ñoái dieän vôùi caùc phaùp. 

Vì vaäy trong moïi sinh hoaït, chuùng ta phaûi chuû ñoäng tröôùc taát caû caùc caûnh duyeân. Tieáp khaùch cuõng chuû ñoäng, chuaån bò böõa aên tröa cho gia ñình cuõng chuû ñoäng, ñoái ñaàu vôùi moät coâng vieäc khoù xöû, cuõng phaûi coá gaéng chuû ñoäng. Chuû ñoäng ñöôïc thì vieäc khoù thaønh deã. Ngöôøi Phaät töû phaûi thaáy roõ ñöôøng ñi nöôùc böôùc vaø haäu quaû vieäc mình laøm. Noùi ñieàu gì laøm ñieàu gì ñeàu chuû ñoäng ñöôïc, ñoù laø tu.

Ngöôøi chuû ñoäng ñöôïc mình thì coù theå chuyeån hoùa, tieâu dung, buoâng boû caùc thöù phieàn naõo. Chuùng ta coù theå chuyeån hoùa phieàn naõo baèng moät thôøi ngoài thieàn, moät khoùa tuïng Baùt Nhaõ hoaëc trì nieäm danh hieäu Phaät, tuøy theo coâng phu rieâng cuûa moãi ngöôøi. Baèng phöông thöùc naøo cuõng ñöôïc, mieãn laø ta buoâng xaû heát caùc thöù trieàn phöôïc, trong loøng nheï nhaøng thoaûi maùi laø bieát tu. Nhö caû ngaøy laøm vieäc meät nhoïc noùng böùc, chieàu laïi mình baùch boä treân ñoaïn ñöôøng coù caây cao gioù maùt, khoâng gì coù theå bu baùm laøm roän mình, ñoù cuõng laø moät caùch laøm chuû.

Ñaïo Phaät coù raát nhieàu phaùp moân. Phaùp moân naøo ta ñaõ tra cöùu, xeùt neùt kyõ thaáy thích hôïp, aùp duïng coù lôïi laïc thì ta haønh trì. Tuyeät ñoái khoâng ñaû kích, khoâng coù yù nieäm gì ñoái vôùi caùc phaùp moân khaùc. Ta chæ laøm vieäc cuûa ta thoâi.

ÔÛø trong ñaïo, laøm vieäc gì mình cuõng phaûi bieát “Taát caû ñeàu töø duyeân sinh”. Nghóa laø, khoâng coù moät phaùp naøo töï hình thaønh moät mình noù, maø luoân luoân do nhieàu duyeân hôïp laïi. Vì do nhieàu duyeân hôïp laïi hình thaønh, neân khi moät trong nhöõng nhöõng duyeân aáy maát ñi thì noù seõ hoaïi dieät.

Nhö ngoâi nhaø chuùng ta ñang ngoài ñaây laø do duyeân hôïp neân noù seõ bò hoaïi dieät. Hoaïi dieät nhö theá naøo ? Khoâng phaûi ñôïi ñeán khi nhöõng caây coät, caây keøo hö naùt ñoå xuoáng môùi goïi laø hoaïi dieät. Maø trong töøng phuùt töøng giaây, nhöõng caây coät caây keøo naøy bò giuõa maøi baøo moøn theo thôøi gian, noù hoaïi daàn cho ñeán moät luùc naøo ñoù, hôïp ñoàng naøy hoaøn toaøn tan raõ thì noù suïp naùt. Chuùng ta hieän ñang soáng trong tình huoáng caùc phaùp vaø ngay baûn thaân mình cuõng ñang bò söï huûy dieät nhö vaäy.

            Chuùng ta caàn phaûi gaéng goå coâng phu. Bôûi vì ta ñaõ lang thang nhieàu kieáp, khoâng bieát baét ñaàu töø ñaâu vaø chaám döùt theá naøo. Ngaøy nay nhôø coù chuùt duyeân laønh ta gaëp ñöôïc Phaät Phaùp, thì phaûi gaéng goå laøm sao ñeå duyeân laønh naøy ngaøy caøng taêng tröôûng, khoâng ñeå noù maát ñi. Neáu khoâng chuùng ta seõ maõi luaån quaån trong voøng traàm luaân ñau khoå, khoâng bieát bao giôø môùi chaám döùt.

Töï môû ra moät chaân trôøi saùng, thoaùt khoûi moïi phieàn naõo buoäc raøng, ñi trong töï taïi laø phong thaùi cuûa moät thieàn giaû. Thieàn sö khoâng phaûi laø ngöôøi bay leân trôøi, cuõng khoâng phaûi laø ngöôøi bieát quaù khöù vò lai maø laø ngöôøi laøm chuû ñöôïc mình, bieát roõ ñöôøng ñi nöôùc böôùc cuûa mình. Bieát nhö vaäy, Thieàn sö khoâng taïo nhaân baát haûo ñeå chuoát quaû baát haûo. Caùc Ngaøi töï taïi ñi trong cuoäc ñôøi maø khoâng vöôùng maéc cuoäc ñôøi.

            Bieát vaø haønh trì nhö vaäy laø tu thieàn! Khoâng gaây xaùo troän trong loøng, khoâng höôùng taâm chaïy theo traàn caûnh beân ngoaøi, chæ moät beà quaùn chieáu beân trong. Duïng taâm nhö theá, soi roïi xem ta laø gì, voïng töôûng laø gì, phieàn naõo laø gì thì seõ phaù tan ñöôïc boïn chuùng. Thaáy roõ söï hình thaønh vaø hoaïi dieät cuûa caùc phaùp nhö theá, cuoäc ñôøi nhö theá, con ngöôøi nhö theá thì taâm an nhieân. Ñöôïc nhö vaäy laø thieàn. Ngöôøi soáng nhö vaäy thì tuïng kinh cuõng khoâng coù vaán ñeà gì, nieäm Phaät cuõng khoâng coù vaán ñeà gì, nghe phaùp cuõng khoâng coù vaán ñeà gì, laøm taát caû caùc vieäc coâng ñöùc cuõng khoâng coù vaán ñeà gì… Chæ moät taám loøng duy nhaát höôùng veà Tam baûo, hoài höôùng coâng ñöùc khaép taát caû chuùng sanh, khoâng coù gì rieâng tö cho mình. Ngöôøi nhö vaäy laø ngöôøi tieâu dung ñöôïc taát caû nhöõng thöù phieàn naõo laøm trôû ngaïi coâng phu tu haønh cuûa mình.

            Trong nhaø thieàn thöôøng noùi “Phaûn quan töï kyû”, töùc laø chieáu soi laïi mình ñeå töï vaán töï xeùt. Töï vaán töï xeùt caùi gì ? Töï xeùt töï vaán xem söï baát an baát oån cuûa mình nhö theá naøo. Chöa an thì haønh trì cho an. An roài thì haønh trì cho thaønh töïu vieân maõn. Söï baát an baát oån aáy chính laø phieàn naõo. Vì vaäy “phaûn quan töï kyû” laø phöông phaùp deïp saïch phieàn naõo nhanh nhaát. Nhìn thaúng vaøo noäi taâm mình, bieát caùi gì giaû, khoâng thaät thì loaïi boû khoâng theo. Khoâng theo caùi giaû, taâm thöôøng laëng leõ haèng tri haèng giaùc, ñoù chính laø taâm chaân thaät hieän baøy.

            Ngöôøi con Phaät caàn phaûi hieåu nhö vaäy, ñeå roài töï cöùu mình, töï lo cho mình. Chuùng ta khaùc ngöôøi theá gian ôû choã bieát buoâng boû phieàn naõo, chôù khoâng phaûi khaùc hoï ôû hình thöùc ñaàu troøn aùo vuoâng. Töï taâm mình yeân, nhôø aùp duïng lôøi Phaät daïy vöôït qua caùc thöù loâi cuoán beân ngoaøi, laøm chuû chính mình. Ñoù laø chieán thaéng phieàn naõo. Ñöôïc vaäy thì ñöùng ngoài töï taïi, tha hoà laøm caùc Phaät söï maø khoâng sôï bò caùc phaùp nhieãu loaïn. Nhaø thieàn goïi ñoù laø naêng löïc cuûa chuû nhaân oâng.

            Muïc ñích cuûa ngöôøi tu thieàn khoâng phaûi ñeå luyeän taäp nhöõng ñieàu khaùc laï trong ñôøi soáng cuûa con ngöôøi, maø laø soáng töï taïi khoâng bò raøng buoäc trong nhöõng sinh hoaït aáy. Khoâng phaûi hieåu lyù thieàn thì khoâng ñoùi buïng hoaëc khoâng buoàn nguû. Thieàn ! Ta meät, caàn nghæ thì cöù nghæ. Thieàn ! Ta ñoùi, caàn aên thì cöù aên. Treân taát caû khoâng khôûi nieäm suy ño, tính toaùn. Ñoù laø ñieàu chuû yeáu.             

            Neáu chuùng ta hieåu ñöôïc nhö vaäy, thì cuoäc soáng, söï tu haønh cuûa mình seõ nheï nhaøng. Töø ñoù ta deã daøng deïp saïch phieàn naõo. Coù vò hoûi toâi, baèng caùch naøo ñeå con heát phieàn naõo ? Toâi khoâng theå traû lôøi moät phaùp coá ñònh naøo caû, maø phaûi tuøy beänh cho thuoác. Chaúng haïn thaày baûo muoán heát phieàn naõo quyù vò phaûi tuïng kinh, nhöng coù vò tuïng kinh khoâng heát phieàn naõo. Hoaëc daïy phaûi ngoài thieàn, nhöng coù vò ngoài thieàn chín möôøi naêm roài cuõng chöa heát phieàn naõo. Neân khi phieàn naõo daáy khôûi, chuùng ta phaûi tænh saùng, thaáy roõ ñöôïc noù khoâng thaät, noù khoâng phaûi laø mình, noù haèng naõo haïi mình, khoâng theøm chaïy theo noù nöõa thì phieàn naõo töï ñoäng tieâu tan. Roõ raøng laø vaäy !

Neáu chuùng ta aùp duïng ñöôïc lieân tuïc nhö vaäy thì nguoàn an laïc coù ngay trong hieän ñôøi. Moãi phuùt moãi giaây ta laøm chuû ñöôïc, ñoù laø moãi phuùt giaây Nieát-baøn, ñoù laø nieàm bình an hay thieàn duyeät cuûa chuùng ta. Trong ñaïo Phaät Vieät Nam, ñaõ coù caùc baäc Toå sö soáng ñöôïc nhö vaäy. Chuùng ta nhôù, vua Traàn Nhaân Toân sau khi oån ñònh vieäc nöôùc, Ngaøi xuaát gia laøm taêng. Ngaøi tu thieàn vaø saùng laäp ra doøng thieàn ñaëc tröng cuûa Phaät giaùo Vieät Nam. Chuû tröông vaø phöông phaùp cuûa Ngaøi chính laø “Phaûn quan töï kyû boån phaän söï” töùc laø xoay laïi nhìn chính mình.

Phieàn naõo ñaâu chæ ñeán vôùi daân maø khoâng ñeán vôùi vua ? Duø raèng ai cuõng sôï cuõng phaûi nghe lôøi vua, nhöng phieàn naõo thì khoâng. Thaäm chí phieàn naõo coøn bu baùm vua nhieàu hôn caû daân. Cho neân nhaø vua ñaõ kheùo soi xeùt laïi taâm cuûa mình. Baèng tinh thaàn tænh giaùc, baèng ñònh tueä cuûa töï taâm, taát caû phieàn naõo thaûy ñeàu lui tan. Heát phieàn naõo thì an laïc, khoûi phaûi caàu ôû ñaâu.

Trò ñöôïc phieàn naõo thì ta soáng an laïc. Ñoù laø öôùc mô cuûa taát caû nhöõng ngöôøi tu Phaät. Heát phieàn naõo roài, quí vò ñi chuøa cuõng ñöôïc, ngoài thieàn cuõng ñöôïc, tuïng kinh cuõng ñöôïc hoaëc laøm baát cöù vieäc gì cuõng ñöôïc. Thieàn laø roãng rang saùng suoát, laøm chuû ñöôïc, soáng ñöôïc vôùi chính mình trong moïi thôøi moïi luùc. Ta bình an thì giaûi quyeát ñöôïc moïi vaán ñeà maø khoâng bò baát cöù thöù gì caâu thuùc, khoâng bò ñoäng bôûi moät söï kieän naøo.

Vua Traàn Nhaân Toân coù baøi phuù “Cö traàn laïc ñaïo” daïy cho chuùng ta, laøm sao soáng giöõa cuoäc ñôøi oàn naùo, giöõa nhöõng thöù buïi baëm laêng xaêng maø vaãn bình an, khoâng bò keùo loâi bôûi baát cöù hieän töôïng naøo beân ngoaøi. Cuoái baøi phuù ñoù coù boán caâu nhö vaày:

            Cö traàn laïc ñaïo thaû tuøy duyeân

            Cô taéc xan heà khoán taéc mieân

            Gia trung höõu baûo höu taàm mích

            Ñoái caûnh voâ taâm maïc vaán thieàn !

Hoøa thöôïng Vieän tröôûng dòch:

            ÔÛ ñôøi vui ñaïo haõy tuøy duyeân

            Ñoùi ñeán thì aên meät nguû lieàn

            Trong nhaø coù baùu thoâi tìm kieám

            Ñoái caûnh khoâng taâm chôù hoûi thieàn !

Baøi keä naøy Hoøa thöôïng ñaõ töøng giaûng raát roõ. Ngöôøi tu thieàn soáng giöõa coõi ñôøi maø vaãn giöõ neáp ñaïo, nghóa laø tuøy duyeân, khoâng coá chaáp. Khi ñoùi thì aên, khi meät thì nguû, trong loøng bình thaûn an nhieân, khoâng suy tính lao löï traêm vieäc hôn thua ñöôïc maát. Ñaây laø choã coâng phu cuûa ngöôøi tu thieàn. Nhieàu khi chuùng ta meät muoán nghæ maø trong loøng roái nuøi, saép ñaët ñuû chuyeän khoâng chòu nghæ. Cho neân Thieàn sö baûo ngöôøi ñôøi ñoùi khoâng chòu aên, meät khoâng chòu nghæ.

Hai caâu choùt raát chí lyù. Trong nhaø mình ñaõ coù saün cuûa baùu, thoâi chôù coù tìm kieám ôû ñaâu xa. Töùc laø trong taâm ta ñaõ coù saün oâng Phaät roài, chaïy tìm Phaät ôû chuøa naøy chuøa kia laøm gì. Chæ caàn ñoái caûnh khoâng coù taâm phaân bieät thöông gheùt laø ñaõ naém troïn cuûa baùu roài, tha hoà maø duøng. Ñoù chính laø cöông yeáu cuûa ngöôøi tu thieàn. Chaïy ñeán nôi naøy, nôi noï hoûi thieàn hoûi ñaïo chæ caøng theâm caùch xa, troïn khoâng coù lôïi ích.

 Trong nhaø thieàn goïi cuûa baùu nhaø mình chính laø taùnh giaùc hay laø baûn lai dieän muïc. Taùnh giaùc laø caùi saün coù nôi mình, khoâng phaûi tìm kieám ôû ñaâu beân ngoaøi. Noù baát sanh baát dieät, laø chuû giuùp ta ñi treân con ñöôøng giaùc ngoä, giaûi thoaùt theânh thang. Vì vaäy, yeáu chæ cuûa söï tu haønh chính laø nhaän laïi taùnh giaùc naøy, nhaän laïi maët maét thaät cuûa chính mình. Khi soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc thì ta töï taïi laøm chuû nghieäp cuûa mình. Bôûi töï taïi neân caùc vò Boà taùt phaùt lôøi nguyeän vó ñaïi laø ñi maõi trong luaân hoài, ñeå cöùu giuùp taát caû chuùng sinh heát khoå, ñöôïc vui. Vieäc laøm cuûa caùc Ngaøi cuõng chính laø cuûa chuùng ta.

Noùi ñeán taùnh giaùc thì ai cuõng coù saün, nhöng vì queân neân bò caùc thöù laêng xaêng beân ngoaøi keùo loâi, thaønh thöû khoâng nhaän ñöôïc. Hoøa thöôïng Vieän tröôûng coù keå moät caâu chuyeän nhö theá naøy. Coù anh chaøng noï ñeå trong nhaø hai loï möïc. Moät loï traéng moät loï ñen. Khi ñi ra anh pheát moät veät ñen leân maù beân phaûi, khi ñi vaøo anh pheát moät veät traéng leân maù beân traùi. Anh cöù laøm nhö theá. Sau moät thôøi gian boä maët thaät cuûa anh khoâng coøn. Baûn thaân anh cuõng queân luoân boä maët thaät cuûa mình vaø nhaän boä maët nöûa traéng nöûa ñen aáy laø maët mình.

Moät hoâm gaëp ngöôøi baïn cuõ, ngöôøi aáy khuyeân: “Maët thaät cuûa anh ñaâu phaûi nhö vaäy”. Ngöôøi aáy baûo anh laáy nöôùc röûa saïch veát ñen, veát traéng treân maët ñi. Moät thôøi gian chuøi röûa thì boä maët thaät xöa nay cuûa anh hieän baøy roõ raøng. Töø ñoù anh khoâng coøn laàm nhaän göông maët nöûa traéng nöûa ñen laø cuûa mình nöõa. Anh vui veû, sinh hoaït bình thöôøng vôùi chính khuoân maët thaät cuûa mình.

Chuùng ta cuõng vaäy. Maët maét thaät cuûa mình khoâng phaûi thieän hay aùc, toát hay xaáu, nam hay nöõ v.v... maø taát caû chæ laø nhöõng thöù toâ veõ beân ngoaøi, khoâng thaät. Baây giôø chuùng ta cuõng phaûi nhö anh chaøng kia, nghe ñöôïc söï chæ daãn cuûa baäc thieän tri thöùc, bình tónh nhaän ñònh cuï theå, roài röûa saïch caùc thöù lem luoác aáy ñi thì maét maët thaät cuûa mình seõ ñöôïc baøy hieän. Traéng ñen laø töôïng tröng coù caùc taâm nieäm phaûi quaáy, toát xaáu, thò phi bæ thöû… Goät saïch heát nhöõng thöù ñoù thì taùnh giaùc hieän tieàn, chôù tìm kieám ôû ñaâu xa.

Nhöõng hieän töôùng nam nöõ, söôùng khoå... laø nhöõng thöù chuùng ta môùi laép vaøo, môùi toâ veõ theâm trong ñoaïn ñöôøng lang thang xa queâ. Con ngöôøi thaät cuûa mình khoâng phaûi nhöõng thöù ñoù. Con ngöôøi aáy khoâng hình khoâng töôùng, khoâng ñöôïc khoâng maát, khoâng teân ñeå goïi khoâng lôøi ñeå noùi, roãng rang saùng suoát. Muoán soáng ñöôïc vôùi con ngöôøi aáy thì chuùng ta phaûi loïc boû nhöõng nghieäp taäp, nhaân duyeân chöôùng ngaïi, phieàn naõo laêng xaêng, voïng töôûng ñieân ñaûo…  Taát caû nhöõng thöù ñoù phaûi loaïi ñi thì chuùng ta môùi bieát ñöôïc vaø soáng ñöôïc vôùi chính mình.

Muoán loaïi boû nhöõng thöù ñoù khoâng coù caùi gì khaùc ngoaøi ñònh tueä. Vì sao ? Vì chuùng raát xaûo nguïy, traêm möu ngaøn keá ñeå löøa doái chuùng ta. Cho neân phaûi laø con ngöôøi saùng suoát môùi coù theå trò ñöôïc noù. Nieäm töôûng laêng xaêng, ñieân ñaûo nhieàu voâ keå, neáu khoâng coù trí tueä tænh giaùc vaø ñònh löïc thì chuùng ta khoù coù theå nhaän dieän ñöôïc chuùng. Khoâng nhaän dieän ñöôïc chuùng thì khoâng theå dieät chuùng.

Nhö ngöôøi röûa maët, röûa saïch caùc veát nhô thì maët thaät hieän tieàn. Taát caû chuùng ta ñang laøm coâng vieäc nhö theá. Coá gaéng ! Nhöõng gì coøn coäm, coøn toàn ñoïng thì phaûi röûa. Chuùng ta tuïng kinh leã Phaät, laøm taát caû caùc vieäc coâng ñöùc… maø taâm vöøa khôûi nghó duø laø nghó thieän cuõng phaûi röûa ngay. Chaúng haïn, quí vò ñi chuøa hai möôi naêm, hoïc ñaïo nghe phaùp hai möôi naêm, moãi laàn ñoát nhang leã Phaät tuïng kinh, mình nhôù ñaõ hai möôi naêm roài, ngon laønh ! Thöa quí vò, noù ñaõ coäm leân ñoù phaûi röûa ngay. Caùi coäm naøy khoâng nhöõng gaây trôû ngaïi cho baûn thaân mình maø coøn laán caán ñeán ngöôøi môùi ñi chuøa nöõa.

- Chò ñi chuøa bao laâu roài ?

- Toâi môùi ñi laàn ñaàu.

- Trôøi ôi! Toâi ñi maáy chuïc naêm nay, chöa nhaèm nhoø gì.

Cöù coäm leân nhö theá, chöôùng ngaïi nhö theá, thì laøm sao caùi chaân thaät hieän ra ñöôïc. Neân baát cöù thöù gì, duø laø coâng phu hoïc ñaïo tu haønh, khi chuùng hieän leân, chuùng ta ñeàu phaûi boû. Chuùng seõ laøm maát thì giôø vaø ñaùnh laïc höôùng söï tu taäp cuûa chuùng ta. Toå Laâm Teá daïy “phuøng Phaät saùt Phaät, phuøng ma saùt ma” töùc “gaëp Phaät gieát Phaät, gaëp ma gieát ma” laø theá. Giöõ thöù gì, nuoâi thöù gì cuõng thaønh coäm thaønh chöôùng. Chöôùng thì thaønh phieàn naõo vaø khieán chuùng ta khoù nhaän ñöôïc boä maët thaät cuûa mình.

Laïi nöõa, muoán deïp phieàn naõo thì khoâng theå thieáu söï sieâng naêng. Sieâng naêng nhö theá naøo ? Phaät daïy: “Boà-taùt muoán thoaùt khoûi sanh, giaø, beänh, cheát, muoán ñoä thoaùt chuùng sinh thì thöôøng phaûi sieâng naêng, moät loøng khoâng phoùng daät gioáng nhö böng baùt daàu ñaày ñi giöõa ñaïi chuùng maø khoâng ñöôïc laøm ñoå. Nhôø hieän tieàn nhaát taâm khoâng phoùng daät neân ñöôïc lôïi ích lôùn…”.  

Hình aûnh thöù nhaát laø ngöôøi böng dóa daàu ñaày ñi qua ñaùm ñoâng ñang bieåu dieãn nhöõng troø vui oàn naùo. Ngöôøi ñoù böng laøm sao, ñi laøm sao ñeå dóa daàu khoâng cheânh leäch ,khoâng suy suyeãn gioït naøo khi ngang qua ñaùm ñoâng. Ñieàu naøy ñoøi hoûi ngöôøi böng daàu, maét khoâng ñöôïc nhìn ngang lieác doïc, taâm khoâng ñöôïc taùn loaïn. Chuùng ta cuõng vaäy, phaûi tu nhö theá naøo, laøm chuû nhö theá naøo ñeå khoâng bò suy suyeãn gì ñi qua nhöõng ñoaïn ñöôøng nhö vaäy. Haønh trì lieân tuïc, chaêm chuùt khoâng lô laø thì chuùng ta môùi bình an. Ñoái vôùi nhöõng söï kieän khoù khaên, chuùng ta bình thaûn, ñöøng bò ñoäng, ñöøng vöôùng maéc, thì ñöôïc bình yeân. Nhö vaäy goïi laø sieâng naêng tu taäp.

“Ví nhö gioøng nöôùc coù theå laøm vôõ ñaù lôùn, taâm khoâng phoùng daät cuõng nhö vaäy. Chuyeân tu kheùo leùo thöôøng haønh khoâng boû thì coù theå phaù caùc nuùi kieát söû phieàn naõo”. Ñaây laø keát quaû cuûa ngöôøi haønh trì sieâng naêng lieân tuïc. Hình aûnh gioøng nöôùc chaûy maïnh coù theå laøm moøn nhöõng khoái ñaù lôùn, ñöôïc duï cho ngöôøi coù coâng phu sieâng naêng cuõng vaäy. Ngöôøi naøy coù theå ñaû phaù, ñoán boû, baät goác taát caû caùc kieát söû. Kieát söû chính laø phieàn naõo, laø nhöõng keát ñoïng. Luùc ñaàu chuùng chæ nhoû thoâi, nhöng moät khi ñuû löïc thì noù quaáy phaù nhieãu loaïn laøm ta khoâng ñöôïc chuùt phuùt giaây yeân oån.

Ngaøy xöa ñöùc Theá Toân ñaõ khuyeân chuùng ta coá gaéng gìn giöõ taâm nhö ngöôøi giöõ bôø caûn nöôùc. Muoán giöõ bôø caûn baûo ñaûm an toaøn khoâng bò nöôùc traøn, khoâng bò phaù vôõ thì duø vôùi moät loã moït nhoû xíu, chuùng ta cuõng phaûi quan saùt, cuõng phaûi traùm kín. Coøn neáu chuùng ta buoâng lung, xem thöôøng nhöõng loã moït ñoù ngay töø ñaàu, thì noù seõ khoeùt daàn khoeùt daàn vaø khoâng laâu bôø caûn aáy seõ saäp, nöôùc nguoàn seõ traøn. Ngöôøi tu trò taâm cuõng vaäy. Phaûi trò ngay töø nhöõng thöù thoâng thöôøng vaø nhoû nhaët.

Cho neân luùc naøo chuùng ta cuõng phaûi nghieäm laïi mình. Trong taâm daáy leân moät nieäm gì xaáu thì phaûi boû ngay. Coù vaäy môùi laø ngöôøi kheùo, ngöôøi trí, ngöôøi bieát giöõ bôø caûn. Tuïng kinh, ngoài thieàn maø phieàn naõo vaãn coøn, thì chuùng ta phaûi xeùt laïi xem coù phaûi mình thaät söï sieâng naêng chöa ? Neáu taâm nieäm chöa buoâng boû ñöôïc caùc thöù phieàn naõo thì duø cho coù haønh ñaïo cöïc khoå caùch maáy cuõng chæ laø hình thöùc luoáng suoâng thoâi, khoâng coù lôïi ích gì. Ngöôøi bieát aùp duïng Phaät phaùp trong töøng taâm nieäm thì seõ thaáy vieäc tu ngaøy caøng phaán khôûi, caøng tích cöïc hôn. Töø ñoù an laïc seõ ñeán vôùi mình, chaéc chaén khoâng nghi.

Toâi xin möôïn caâu chuyeän sau ñaây ñeå keát thuùc buoåi noùi chuyeän hoâm nay. Coù moät vò tieåu Tyø-kheo, ñang luùc ngoài thieàn trong röøng vaéng, nhöng laïi khôûi nieäm buoâng lung, löôøi nhaùc khoâng sieâng naêng. Vò thaàn röøng bieát ñöôïc taâm traïng giaûi ñaõi cuûa thaày, oâng lieàn nhaäp vaøo moät töû thi, roài hieän ñeán noùi vôùi thaày: “Tieåu Tyø-kheo ! ÔÛ trong röøng vì sao sanh giaûi ñaõi ? Ngaøy ta ñeán neáu thaày khoâng sôï, ñeâm ta seõ ñeán nhö vaày”.

Vò Tyø-kheo thaáy hình thuø ñoù sôï laém, nhöng sôï thì sôï maø thaày nghó theá naøy: “Neáu möôøi hai giôø hay moät giôø, mình nguû chaéc khoâng sao”. Bôûi vì khoaûng ñoù ma khoâng nhaéc ñeán trong lôøi haêm doïa, thaønh thaày cöù nguû. Khoâng ngôø vò thaàn laïi hieän ra, laàn naøy vôùi moät hình thuø quaùi gôû döõ daèn hôn. Moät con ma möôøi ñaàu, mieäng ñaày nanh vuoát tuoân ra löûa lôùn, naém thaày laïi noùi: “OÂng laø ngöôøi tu haønh sao oâng khoâng boû nieäm giaûi ñaõi, khoâng chòu gaéng goå tu haønh”. Laàn naøy thì thaày sôï thaät, thaày khoâng daùm nguû nöõa. Vaø ngay trong giai ñoaïn coâng phu ñoù, thaày thaønh töïu ñöôïc ñinh tueä, chöùng quaû ngay trong hieän ñôøi.

Thöa quí vò, chaéc ít khi naøo chuùng ta coù ñöôïc moät vò thaàn thöông mình nhö vaäy. Vaø cuõng ít khi naøo mình gaëp ñöôïc moät oâng ma oâng quæ döõ daèn hieän ra moät luùc möôøi ñaàu saùu tay, nanh vuoát döõ daèn, naém mình laïi maø nhaéc mình tu haønh. Hieám laém ! Nhöõng taâm nieäm tænh giaùc quaùn chieáu, nhöõng taâm nieäm phaán chaán tu haønh, khoâng phaûi laø mình khoâng coù. Coù, nhöng taïi mình khoâng muoán nuoâi döôõng thaønh ra cuõng nhö khoâng, do ñoù ma löôøi bieáng chen vaøo laøm giaùn ñoaïn coâng phu cuûa chuùng ta.

Nhö trong giôø ngoài thieàn mình muoán ngaõ ra nguû, hoaëc giôø tuïng kinh maø muoán boû ñi chôi, mình vaãn bieát laøm nhö vaäy laø sai, laø quaáy, nhöng vaãn cöù laøm. Thaønh ra tu hoaøi maø khoâng heát phieàn naõo. Ñoù laø taïi ai ? Vaäy xin quí vò nhôù nuoâi döôõng nhöõng nieäm thieän, phaùt huy tinh thaàn tænh saùng thöôøng xuyeân lieân tuïc. Coù theá môùi mong thaéng ñöôïc taâm buoâng lung phoùng tuùng cuûa mình. Khi taâm nieäm buoâng lung noù vöøa daáy leân, laäp töùc chuùng ta phaûi trieät tieâu ngay, ñöøng ñeå noù phaùt trieån lôùn, gaây thaønh phieàn naõo khoù trò.

Chuùng ta gìn giöõ nieäm thanh tònh toát ñeïp, gaéng coâng tu haønh thì seõ ñöôïc Tam baûo hoä trì. Cuõng nhö nhôø phaùp löïc cuûa Thaày Toå, huynh ñeä chuùng ta ñöôïc an laïc, ñoaïn saïch phieàn naõo, taêng tieán tu hoïc, laøm chuû ñöôïc mình. Töø ñoù ta bình an vôùi nhöõng hieän töôïng roái raém, vöôït qua moïi phieàn naõo trôû ngaïi. Chuùng ta noã löïc coâng phu vaø giöõ vöõng coâng phu aáy, chaéc chaén maët maét thaät cuûa mình seõ hieän ra vaø chuùng ta ñöôïc haèng soáng vôùi noù. Ñoù laø ñieàu quyù baùu nhaát maø taát caû ngöôøi con Phaät haèng mong muoán. Xin chuùc toaøn theå quyù vò ñuû trí löïc duõng löïc vöôït qua moïi trôû ngaïi, moïi phieàn naõo ñeå luoân taêng tieán trong böôùc ñöôøng tu taäp cuûa mình.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM