HÖÔNG THIEÀN

H.T THÍCH NHAÄT QUANG

KHOÂNG H1Ù LUAÄN

Hoâm nay chuùng ta baøn veà ñeà taøi hí luaän. Hí luaän laø nhöõng lôøi noùi khoâng coù yù nghóa, khoâng coù söï thöïc, nhöõng lôøi noùi laøm roái loaïn ñaïo taâm. Vì vaäy, hí luaän gaây taùc haïi khoâng ít cho vieäc tu haønh cuûa ngöôøi Phaät töû chuùng ta.     

Taùc haïi thöù nhaát, hí luaän laøm chuùng ta maát chaùnh ñònh. Ñaõ laø nhöõng lôøi noùi laøm loaïn taâm thì chaéc chaén khoâng theå coù ñònh. Khoâng ñònh thì trí tueä vaéng maët. Trí tueä vaéng maët thì ta laøm baäy vaø keát quaû laø khoå.

Taùc haïi thöù hai, hí luaän laøm chuùng ta xao ñoäng maát yeân oån. Noùi vieäc naøy nghó vieäc kia, laêng xaêng theo beân ngoaøi. Maát yeân oån töùc laø khoâng ñöôïc tòch dieät, ñaây laø moät khuyeát ñieåm lôùn cuûa ngöôøi tu haønh. Vì tòch dieät laø vui, ngöôøi tu chuùng ta ai cuõng muoán ñaït ñöôïc nieàm vui trong quaù trình tu hoïc. Nieàm vui naøy xuaát phaùt töø vieäc khaéc phuïc nhöõng ñieåm dôû, nhöõng laêng xaêng trong taâm cuûa mình.

Taùc haïi thöù ba, hí luaän laøm chuùng ta khoâng ñöôïc töï taïi. Thöôøng khi noùi nhieàu chuùng ta seõ noùi nhöõng ñieàu khoâng hay, hoaëc khoâng kieåm soaùt ñöôïc lôøi noùi cuûa mình. Chöa keå nhöõng luùc vì tham saân si maø mình noùi thì maát töï chuû hoaøn toaøn. Maát töï chuû thì khoâng theå töï taïi. Neân chuùng ta phaûi caån troïng ñoái vôùi hí luaän.

Sau ñaây chuùng ta seõ baøn qua töøng vaán ñeà moät.

Tröôùc nhaát noùi veà loãi loaïn taâm. Ai cuõng bieát, taát caû ngöôøi tu chuùng ta khoâng keå laø tu theo phaùp moân naøo, taát caû phöông tieän haønh trì cuûa moãi toâng ñeàu nhaèm ñeå nhieáp taâm. Nhö toâng Tònh ñoä, nieäm saùu chöõ Nam Moâ A Di Ñaø Phaät chuû yeáu laø ñeå thaâu nhieáp taâm loaïn ñoäng cuûa mình. Nhieáp nghóa laø gom laïi, naém laïi cho ñöôïc thoáng nhaát. Nhieáp taâm laø gom taâm laêng xaêng, loän xoän, nghó vieäc noï vieäc kia cuûa mình laïi moät choã. Ai nieäm Phaät ñöôïc nhieáp taâm, thì chaéc chaén ngöôøi aáy ñöôïc Phaät röôùc, tuøy theo coâng phu cuûa moãi ngöôøi maø coù caùc caûnh giôùi khaùc nhau.

Neáu Phaät töû tu thieàn, theo ñöôøng loái cuûa Hoaø thöôïng Vieän tröôûng daïy, ñöøng lyù söï tôùi nhöõng coâng vieäc laêng xaêng beân ngoaøi, buoâng boû voïng töôûng. Baûn thaân caàn phaûi ñònh tænh, saùng suoát. Muoán ñaït ñeán traïng thaùi ñònh tænh saùng suoát naøy, chuùng ta phaûi saép ñaët coâng vieäc haøi hoøa vôùi vieäc tu taäp cuûa mình. Laøm theá naøo ñeå töøng giôø töøng phuùt, chuùng ta coù theå giaûi quyeát moïi coâng vieäc maø vaãn laøm chuû ñöôïc. Laøm chuû ñöôïc mình roài, chuùng ta seõ tænh saùng, seõ töï taïi ñöôïc ñoái vôùi caùc phaùp. Ngay khi aáy laø coù thieàn ñònh.

Vieäc hí luaän laøm chuùng ta bò loaïn taâm, duø tu phaùp moân naøo maø taâm loaïn, khoâng laøm chuû ñöôïc mình, cöù ngöôïc xuoâi theo nhöõng laêng xaêng beân ngoaøi, töùc laø chöa tu ñuùng lôøi Phaät daïy. Nhöõng lôøi noùi bình thöôøng ñaõ laø khoâng thöïc, haø huoáng nhöõng lôøi noùi ñem laïi söï buoàn böïc, chia lìa, voâ ích. Laø Phaät töû chuùng ta phaûi chaám döùt nhöõng lôøi noùi nhö theá. Chuùng ta tu ngay töø trong yù nghó cuûa mình thì seõ khoâng daãn tôùi lôøi noùi saùi quaáy. Vöøa daáy nghó, chuùng ta phaûi kieåm soaùt ngay xem yù nghó naøy ñuùng chöa. Neáu noù phaùt sinh töø tham saân si thì döøng laïi ñöøng noùi thaønh lôøi. Neáu thaéng ñöôïc, döøng ñöôïc, moïi yù nghó taïp nhaïp thì chuùng ta khoâng hí luaän, daàn daàn chuùng ta seõ soáng gaàn vôùi taâm an oån.

Ngöôøi Phaät töû khi tieáp xuùc neân noùi lôøi thaønh thaät vaø noùi nhöõng lôøi coù nghóa. Laøm sao lôøi noùi cuûa mình ñem laïi söï vui töôi an laïc vaø ñoaøn keát cho moïi ngöôøi. Vieäc gì khoâng caàn thieát khoâng neân noùi. Caùc thieàn sö daïy phaûi giöõ mieäng mình nhö caây quaït muøa ñoâng, môùi coù chuùt phaàn töông öng. Chuùng ta thì ngöôïc laïi, ai cuõng thích noùi. Caùi gì cuõng noùi ñöôïc, chuyeän khoâng ñaùng noùi cuõng noùi, chuyeän cuûa ai ñaâu chaúng dính daùng ñeán mình, cuõng noùi. Noùi ñeå maát thôøi giôø, noùi ñeå loaïn taâm, noùi khoâng suy nghó, noùi ñeå laõnh haäu quaû tai haïi… Noùi nhö vaäy laø taïo khaåu nghieäp khoâng toát.

Tuïng kinh nieäm Phaät chöa phaûi laø tu. Thuyeát phaùp giaûng kinh chöa phaûi laø tu. Chæ vì ngöôøi xöa thaáy chuùng ta thích hí luaän, neân laäp baøy caùc phöông tieän nhö tuïng kinh, nieäm Phaät, ñoïc saùch v.v… ñeå döøng bôùt caùi mieäng cuûa mình. Böôùc ñaàu trong vieäc tu haønh laø coát laøm sao döøng ñöôïc hí luaän, döøng ñöôïc taâm loaïn. Taâm khoâng loaïn laø taâm saùng suoát, taâm saùng suoát laø ñuùng vôùi taâm Phaät.

Phaät laø giaùc, chuùng ta laø con Phaät thì chuùng ta phaûi giaùc, chöa giaùc hoaøn toaøn nhö Phaät thì cuõng phaûi giaùc ñöôïc ít phaàn. Phaät töø bi thì mình phaûi töø bi, Phaät khoâng dính maéc thì mình ñöøng dính maéc, Phaät laø ngöôøi hyû xaû thì mình cuõng laø ngöôøi khoâng coá chaáp. Nhö vaäy môùi ñuùng nghóa con Phaät. Trong vieäc tu haønh, khoâng caàn tìm ôû ñaâu khoù khaên, maø chæ caàn bieát caùch tu laø ñuû. Baây giôø Phaät töû ñi chuøa cuõng ñöôïc, ôû nhaø cuõng ñöôïc, laøm baát cöù vieäc gì cuõng vaäy, chuû yeáu laø tænh taùo, saùng suoát, ñöøng ñeå loaïn taâm. Chaúng haïn, sinh hoaït moãi ngaøy laø naáu côm, ñi chôï, queùt nhaø, nguû nghæ, tuïng kinh v.v... thì coá gaéng laøm y nhö vaäy, ñöøng ñeå nhöõng thöù taïp nhaïp xen vaøo laøm roái loaïn chöông trình cuûa mình. Neáu coù vieäc ñoät xuaát phaûi quaùn chieáu ngay ñeå giaûi quyeát. Ngöôøi ñöôïc nhö vaäy, nhaát ñònh seõ tu tieán.

Chuû yeáu cuûa vieäc tu laø phaûi ñeàu ñaën vaø lieân tuïc, khoâng theå tu moät ngaøy maø thaønh Phaät ngay. Vì nghieäp taäp cuûa chuùng ta nhieàu ñôøi taêm toái, raøng ròt. Baây giôø muoán gôõ phaûi gôõ daàn töøng chuùt. Hoâm nay taät noùng naûy cuûa mình loùe leân nhö löûa nhaùng. Bieát vaäy, ngaøy mai lôõ noù loùe leân nöõa, mình keàm haõm laïi ít hôn. Cöù vaäy, laàn laàn mình daäp taét noù hoaøn toaøn. Luùc naøo cuõng coâng phu nhö vaäy, thì nghieäp taäp ngaøy caøng moûng. Muoán nghieân cöùu Phaät Phaùp cuõng vaäy, moãi ngaøy daønh moät thôøi giôø hay nöûa giôø ñoïc saùch Phaät, ñeàu ñaën lieân tuïc nhö theá, trí tueä seõ môû saùng daàn. Khi phaùt huy ñöôïc trí tueä, bôùt daàn taäp nghieäp thì chuùng ta coù theå thöïc hieän ñöôïc troïn veïn ñaïo lyù, ñaït ñeán choã nhö yù trong vieäc tu hoïc cuûa mình.

Taùc haïi thöù hai cuûa hí luaän laø mình khoâng höôûng ñöôïc nieàm vui tòch dieät. Taát caû caùc phaùp moân Phaät daïy laø nhöõng phaùp Ngaøi theå nghieäm baèng cuoäc ñôøi cuûa mình. Ngaøi ñaõ thöïc hieän, ñaõ soáng traûi, ñaõ ñaït ñöôïc vaø chæ laïi cho chuùng ta. Baây giôø chuùng ta muoán ñöôïc nhö Ngaøi thì cuõng phaûi theo trình töï ñoù maø ñi. Tröôùc tieân phaûi ñöøng lao xao loän xoän, phaûi saùng suoát nhieáp taâm, thì môùi laàn vaøo ñöôïc choã an vui vónh vieãn. Con ñöôøng cuûa Phaät ñi laø ñôøi soáng ñoäc haønh, Nhöõng thöù vui oàn aøo beân ngoaøi khoâng theå ñöa ñeán tòch dieät, giaûi thoaùt. Caøng chaïy theo thuù vui cuûa theá gian, chuùng ta caøng meät moûi, caøng vöôùng maéc khoå luî. Chuùng ta phaûi kheùo leùo traùnh ñi, phaûi maïnh daïn saùng suoát laøm chuû, nhö vaäy môùi ñaït ñöôïc trí tueä, khoâng bò phaùp traàn meâ hoaëc. Vieäc tu haønh phaûi do töï mình giaûi quyeát, khoâng ai thay theá ñöôïc. Neáu chuùng ta khoâng quyeát taâm thì khoâng nhaát taâm. Maø khoâng nhaát taâm thì khoâng ñònh tænh, khoâng nuoâi döôõng ñöôïc söï saùng suoát, laøm sao coù ngaøy thaønh töïu quaû vò Voâ Thöôïng Chaùnh Ñaúng Chaùnh Giaùc.

Ngöôøi tu phaûi gan daï chòu ñöïng. Gan daï boû taát caû nhöõng gì caàn boû. Chòu ñöïng ñöôïc taát caû nhöõng gì khoù khaên. Laøm ñöôïc nhö vaäy, nghóa laø mình coù theå vöôït qua vaø chieán thaéng nhöõng chöôùng duyeân. Ñoù laø nieàm vui phaán chaán trong söï tu haønh. Neáu tu haønh khoâng coù nieàm vui, khoâng coù tònh laïc, khoâng coù söï phaán chaán thì nhaát ñònh mình seõ boû cuoäc. Vì ñaâu phaûi khi naøo vieäc tu cuõng xuoâi cheøo maùt maùi. Coù luùc thaêng luùc traàm, cho neân nieàm vui rieâng cuûa vieäc tu haønh laø ñieàu khoâng theå thieáu. Noù laø söùc soáng trong nhaø thieàn, laø tueä maïng cuûa ngöôøi Phaät töû. Tuy chæ laø nieàm vui ñôn giaûn, nhöng noù taïo söï phaán chaán höùng thuù cho chuùng ta. Chaúng haïn coù nhöõng ñieàu Hoøa thöôïng giaûng, nghe thì nghe, cheùp thì cheùp, nhöng hieåu thì mình coøn… khieâm nhöôøng, khoâng chòu hieåu. Roài baát thaàn hoâm naøo ñoù, mình nheø chaäu kieång luõi voâ, ñaàu toùe löûa, maét ñoå sao nhöng maø… bung ra. Ñôn giaûn. Bình dò. Ñoù chính laø nieàm vui taïo söï höùng thuù trong vieäc tu haønh.

Taùc haïi thöù ba cuûa hí luaän laø mình khoâng laøm chuû ñöôïc mình. Ngöôøi maø nhö caùi maùy, ñuïng ñeán laø nhaûy, aán tôùi laø bung thì ñònh tænh choã naøo ? Ñaây laø ñieàu phaûi löu yù! Phaät daïy mình phaûi ñònh tænh. Töø ñònh tænh phaùt sinh trí tueä. Ñònh tueä raát quan troïng, khoâng theå thieáu trong ñaïo Phaät. Nhö ôû ñaây Hoøa thöôïng daïy, trong ñi ñöùng naèm ngoài, vöøa coù nieäm daáy khôûi, bieát ñoù laø voïng, buoâng ñi. Bieát töùc laø tueä. Bieát vaø buoâng ñöôïc, khoâng bò keùo loâi töùc coù ñònh. Cho neân ngay khi mình bieát voïng töùc laø ñònh tueä hieän tieàn. Ñònh tueä hieän tieàn thì khoâng coù gì xaâm phaïm ñöôïc mình. Thaúng taét ñôn giaûn, nhöng noù ñoøi hoûi luùc naøo mình cuõng phaûi tænh, phaûi saùng suoát. Heã bieát ñöôïc thì phaùt huy trí tueä, buoâng ñöôïc thì ñònh hieän tieàn.

Taát caû caûnh giôùi ñeàu laø aûo hoùa khoâng thaät, chæ tuøy taâm hieän. Moät khi taâm thanh tònh thì tuøy traïng thaùi taâm maø caùc caûnh giôùi hieän ra. Chuùng ta khoâng neân quan taâm, khoâng neân chaïy theo vaø nhaát laø khoâng neân ñaém tröôùc nhöõng caûnh giôùi aáy. Neáu chaïy theo thì bò ma daãn rôi vaøo ñöôøng taø.

Ñoâi khi tu moät thôøi gian, boãng nhieân mình phaùt loøng töø. Thaáy caûnh khoå cuûa theá gian mình thöông, thaáy ngöôøi taïo aùc mình buoàn, roài khoùc thoâi laø khoùc, ñoøi cöùu ngöôøi naøy, cöùu ngöôøi kia… Ñoù laø do coâng doàn eùp khieán nhö theá. Nhöng böùc xuùc quaù thì maát bình thöôøng. Nhöõng hieän caûnh khoå ñau treân cuoäc ñôøi naøy khoâng thaät vaø chính taâm töø cuûa mình cuõng khoâng thaät. Chuùng ta khoùc thì laøm ñöôïc gì ? Phaät noùi, ngaøi chæ laø baäc ñaïo sö, laø ngöôøi daãn ñöôøng, ñi hay khoâng tuøy moãi ngöôøi, nghieäp taäp cuûa ai thì töï ngöôøi aáy giaûi quyeát. Chuùng ta neân lo giaûi quyeát caùi nghieäp cuûa mình, lo thöông mình. Caùi giaø, caùi beänh chöa giaûi quyeát, chöa laøm chuû ñöôïc. Roài cheát ñeán chöa bieát ñi veà ñaâu, maø noùi thöông ngöôøi naøy ngöôøi kia thì theâm phieàn phöùc. Trí tueä ñaëc seät nhö daàu haéc, thì thöông ñeå laøm gì ? Loøng töø bi caàn phaûi ñi ñoâi vôùi trí tueä thì môùi khoâng trôû thaønh heä luïy.

Toùm laïi, chuùng ta phaûi laøm chuû ñöôïc hí luaän. Khoâng laøm chuû ñöôïc beänh naøy thì khoâng töï taïi. Khoâng töï taïi thì khoâng giaûi thoaùt. Khi töï taïi roài chuùng ta khoâng coøn sôï luaân hoài sanh töû. Khi ñaõ laøm chuû ñöôïc thaân taâm, laøm chuû ñöôïc sinh meänh cuûa mình, thì taát caû nhöõng caùi goïi laø giaø - beänh - cheát - luaân hoài - sanh töû - khoå naõo… chæ laø troø ñuøa. Ngöôøi tu Phaät laøm theá naøo taäp trung ñöôïc naêng löïc ñeå laøm chuû, nhaát taâm ñöøng hí luaän, ñeå coù ñöôïc nieàm vui tòch laïc. Coù ñöôïc nieàm vui naøy roài thì xem nhö mình khoâng bao giôø thoaùi chuyeån treân ñöôøng tu haønh. Phaät noùi ngöôøi döùt ñöôïc hí luaän, ñöôïc nhaát taâm thì coù theå ñaït ñöôïc ñaïo giaûi thoaùt. Ñaây laø ñieàu chaéc chaén. Ngöôøi ñaõ coù trí tueä, coù nieàm vui vôùi chaùnh phaùp roài thì tu taäp taêng tieán, khoâng laàm chaïy theo caùc duyeân beân ngoaøi, thaúng taét moätñöôøng, ngöôøi naøy ñaït ñeán choã cöùu kính khoâng khoù. Ngöôïc laïi, ngöôøi buoâng xuoâi boû maëc cho yù nghó haønh ñoäng lôøi noùi buoâng lung, khoâng laøm chuû ñöôïc thì con ñöôøng daãn ñeán töï taïi giaûi thoaùt coøn xa vôøi laém.   Ngaøy xöa caùc Thieàn sö khoâng noùi nhieàu. Thöôøng caùc Ngaøi ôû trong nuùi hoaëc nhöõng choã xa xoâi, ai caàn thì tìm ñeán hoûi. Caùc Ngaøi thöôøng traû lôøi baèng haønh ñoäng, vì lôøi noùi khoâng ñuû söùc maïnh ñeå cho ngöôøi nhaän ñuùng vaán ñeà. Chæ coù nhöõng haønh ñoäng, nhöõng bieåu töôïng may ra giuùp ngöôøi hoûi nhaän ñöôïc yeáu lyù. Noùi nhieàu ñoâi luùc seõ laøm cho ngöôøi ta tröôït daøi treân ngoân ngöõ, maát taùc duïng.

Toâi keå caâu chuyeän naøy ñeå minh chöùng ñieàu ñoù. Moät Thieàn sö noï coù ngöôøi chaùu cuõng laø ñeä töû raát hieåu Phaät phaùp vaø coù ñaïo ñöùc. Nhaân coù vieäc, vò Thieàn sö phaûi ñi xa. Sau thôøi gian khaù laâu, Ngaøi trôû veà queâ höông thì ñöôïc tin ñeä töû meâ moät ngöôøi ñeïp, tieâu tan söï saûn, boû heát ñaïo lyù Phaät phaùp. Ngaøi vaãn bình thaûn, khoâng noùi moät lôøi naøo veà vieäc naøy. Hoâm ñoù, Ngaøi gheù thaêm chaùu. Thaáy nhaø cöûa ngoån ngang böøa baõi, ngöôøi chaùu vaãn cöù ca haùt aên chôi suoát ñeâm. Sôùm hoâm sau, Ngaøi töø bieät chaùu vôùi moät lôøi ñôn giaûn “Chuù ñi”. Söûa soaïn giaøy xong, nhöng tay run Thieàn sö khoâng buoäc ñöôïc giaøy, phaûi nhôø ñeán chaùu. Ñôïi chaùu buoäc giaøy xong, Ngaøi noùi: “Chaùu thaáy khoâng, chuù ñaõ giaø, tay run khoâng coøn coät giaøy ñöôïc nöõa. Trong cuoäc ñôøi naøy ai roài cuõng vaäy, cuõng giaø vaø cuõng cheát”. Noùi xong oâng laëng leõ ra ñi.

Baøi thuyeát phaùp ngaén goïn nhöng ñaày chaân tình ñaõ caûm hoùa ñöôïc ngöôøi chaùu quay veà. Hai hoâm sau taát caû nhöõng cuoäc vui ñöôïc deïp boû.

Chuùng ta thaáy Ngaøi khoâng heà söû duïng ngoân töø nhieàu, cuõng khoâng heà noùng giaän, khoâng heà la raày. Söû duïng ngoân töø nhieàu, coù khi ngöôøi ta hieåu sai yù mình, ngöôøi xöa noùi giaùo ña thaønh oaùn laø vaäy. La maéng noùng giaän coù khi ñaåy ngöôøi ta vaøo hoá saâu toäi loãi, ñaõ khoâng coù lôïi ích maø coøn tai haïi nöõa. Cho neân Thieàn sö giaùo hoùa baèng caùch gôïi yù cho chuùng ta töï thoaùt ra, trong nhaø thieàn goïi laø nhoå ñinh thaùo choát. Coâng vieäc cuûa Thieàn sö chæ coù theá, nghóa laø môû cöûa ñeå ñoù, ai muoán thì ra, khoâng thì thoâi.

Giôø toâi noùi ñeán phaàn giaûi thoaùt cuûa ngöôøi tu. Phaàn naøy coù hai maët, moät laø giaûi thoaùt töông ñoái, hai laø giaûi thoaùt tuyeät ñoái. ÔÛ maët giaûi thoaùt töông ñoái chuùng ta vaãn phaûi coøn coâng phu. Nghóa laø phaûi coù söï tu haønh, ngaên ngöøa caùc ñieàu xaáu, boû hí luaän, coá gaéng phaùt huy trí tueä, laøm chuû ñöôïc mình vaø luoân luoân ñem ñaïo lyù phoå vaøo trong ñôøi soáng. Ngöôøi bieát tu thì trong hoaøn caûnh naøo cuõng tu ñöôïc. Hoaøn caûnh caøng khoù khaên, caøng baát nhö yù chöøng naøo, mình tu ñöôïc thì caøng mau thaønh coâng chöøng naáy. Nhö ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni, Ngaøi tinh taán ñöôïc trong hoaøn caûnh khoù khaên neân Ngaøi thaønh Phaät tröôùc ngaøi Di Laëc.

Chuùng ta thöôøng hay than thôøi naøy tu khoù laém! Nhöng neáu theo lôøi Phaät daïy thì roõ raøng “khoù” laø nhöõng phöông thuoác, nhöõng kinh nghieäm quí baùu giuùp mình tieán nhanh, neáu mình bieát tu vaø chòu tu. Coøn cho laø khoù roài boû qua, buoâng xuoâi, sôï seät thì bieát ñeán bao giôø môùi tu ñöôïc ? Ngöôøi Phaät töû chaân chính phaûi quyeát taâm, bình tænh, gan daï. Chuùng ta laø taùc nhaân cuûa hoaøn caûnh hieän taïi naøy, chaïy troán sao ñöôïc. Töï thaân, töï mieäng, töï yù mình huaân taäp phaùt ra taïo thaønh. Vì vaäy, chuùng ta phaûi gan daï chaáp nhaän vaøø töï giaûi quyeát laáy.

Nhieàu khi chuùng ta cuõng bieát nôï thì phaûi traû, nhöng con nôï ñoøi gaét, ñoøi khoâng ñuùng luùc. Nheø luùc mình thieáu laïi ñeán ñoøi, thì coù khi traû maø mình noåi caùu, noåi khuøng leân cöï laïi vôùi hoï. Giôø phaûi coá gaéng nguyeän vôùi loøng, vôùi Tam baûo, nhöõng gì mình ñaõ gaây taïo thì xin saün saøng traû heát, vui veû hoàn nhieân maø traû, ñeå ñöôïc nheï nhaøng, thaûnh thôi. Coù traû heát thì môùi thanh tònh, giaûi thoaùt. Chôù coøn giöõ laïi, coøn vöôùng maéc taêm toái vôùi ngöôøi thì coøn vöôùng nôï. Maø coøn vöôùng nôï thì laøm sao buoâng tay thanh thaûn ñöôïc.

Thöù hai, noùi veà giaûi thoaùt tuyeät ñoái. Ñaây laø phaàn coâng phu ñaõ hoaøn bò. Qua quaù trình tu haønh, trí tueä chuùng ta phaùt trieån troøn ñaày. Luùc naøy noùi tu nhöng thaät ra chuùng ta soáng bình thöôøng. Ngaøi Laâm Teá baûo, tuøy thôøi maëc aùo aên côm, vieäc ñeán khoâng chaáp nhaän, khoâng sôï seät laàm meâ bôûi baát cöù caûnh gì, soáng hoaøn toaøn vôùi chính mình. Ñoù laø giai ñoaïn toái haäu cuûa ngöôøi tu. Moät khi coù ñaày ñuû ñaïo löïc, taâm trong saùng roài thì ta seõ ñaït ñöôïc choã naøy. Noùi ñaït laø moät caùch noùi, trong nhaø thieàn toái kî noùi ñaït noùi chöùng. Song thaät tình khoâng phaûi laø khoâng coù. Coù nhöng vöôït ngoaøi ngoân thuyeát hình töôùng neân khoâng theå duøng lôøi leõ dieãn ñaït ñöôïc. Moät khi coâng phu, ñaïo löïc ñaày ñuû thì töï nhieân ta thaàm nhaän thoâi.

Muoán ñaït ñöôïc giaûi thoaùt tuyeät ñoái, chuùng ta khoâng theå ngoài ñoù mong caàu, maø phaûi phaùt huy vieäc tu haønh ôû phaàn giaûi thoaùt töông ñoái. Mau hay chaäm, ñöôïc hay khoâng laø do nôi söï phaán ñaáu cuûa chuùng ta. Ngöôøi xöa noùi caây moïc treân goø soûi, hoaëc ôû nôi khoâ caèn môùi coù giaù trò, môùi laø loaïi goã quí. Vì vaäy chuùng ta ñöøng sôï hoaøn caûnh khoù khaên. Chính hoaøn caûnh khoù khaên laø thöôùc ño vieäc tu haønh cuûa mình. Moät khi ñaõ coù quyeát taâm thì hoaøn caûnh naøo, khoù khaên naøo mình cuõng chuyeån ñöôïc. Khoâng chuyeån ñöôïc lieàn thì töø töø roài cuõng chuyeån ñöôïc. Ñaây laø choã lyù thuù trong kinh nghieäm tu haønh. Ngöôøi quyeát taâm ôû laõnh vöïc naøo thì seõ thaønh coâng trong laõnh vöïc ñoù. Coù vaäy chuùng sanh môùi chuyeån phaøm thaønh thaùnh, chuyeån giaûi thoaùt töông ñoái thaønh giaûi thoaùt tuyeät ñoái.

Maïng ngöôøi khoâng coù gì baûo ñaûm giaø cheát gaàn keà, chuùng ta phaûi lo saép ñaët vieäc tu haønh cuûa mình cho oån ñònh. Coá gaéng khaéc tænh, tu ngay töø goác. Tuïng kinh khoâng theå ngoä ñaïo, ngoài thieàn suoâng cuõng chöa chaéc ñöôïc gì. Chính yeáu laø phaûi phaùt huy ñöôïc caùi goác beân trong. Ñoù laø taâm. Ngaøy mai chaúng coù gì baûo ñaûm, thôøi khaéc qua roài chaúng laáy laïi ñöôïc. Phaûi nhìn thaúng vaán ñeà, nhìn cho thuûng caùi thaân giaû doái naøy, sinh ra lôùn leân roài giaø cheát, chæ vaäy thoâi. Coù gì ñeå chaïy theo, ñeå vöôùng maéc ? Ñaõ chaïy theo, ñaõ vöôùng maéc roài thì sinh sôï haõi. Maát thaân naøy chuïp thaân khaùc, traàm luaân trong sanh töû khoâng bieát ñeán bao giôø. Neáu tænh ngoä ñöôïc leõ naøy, buoâng boû nhöõng thöù khoâng thaät, chuyeân taâm thieàn ñònh ñeå phaùt sinh trí tueä, soáng trôû laïi ñöôïc vôùi taâm chaân thaät chaúng sanh dieät, thì coøn gì an vui baèng.

Ñieåm cuoái cuøng toâi muoán nhaéc ñeán laø baïn höõu. Trong vieäc tu haønh ngoaøi töï thaân chuùng ta ra, coøn coù kinh ñieån, thaày toå vaø baïn höõu hoã trôï theâm. Baïn höõu laø nhöõng ngöôøi mình coù theå gaàn guõi töông trôï khi gaëp khoù khaên. Bôûi khi tu, coù luùc mình cuõng naûn loøng, xoay chuyeån, baïn höõu laø ngöôøi raát caàn trong nhöõng luùc naøy. Neáu chuùng ta gaàn guõi ñöôïc nhöõng ngöôøi baïn coù naêng löïc, maïnh meõ, trí tueä thì khi mình lui suït, hoï seõ nhaéc nhôû ñeå mình tieán leân.

Ngöôïc laïi, trong soá baïn höõu cuûa mình, ngöôøi naøo yeáu ñuoái thì chuùng ta cuõng thöông yeâu trong saùng suoát, tìm phöông tieän naâng ñôõ nhaéc nhôû hoï cuøng tieán. Nhaø thieàn coù caâu chuyeän naøy. Trong phaùp hoäi cuûa moät Thieàn sö noï, chaúng may coù moät ñeä töû bò beänh tham, gaëp caùi gì anh cuõng löôïm boû tuùi. Chuyeän ñöôïc phaùt giaùc vaø trình leân Sö phuï. Nhöng döôøng nhö oâng thaày khoâng quan taâm. Trong chuùng raát böïc mình vaø quyeát taâm laøm döõ. Hoï ñoàng loøng vôùi nhau neáu thaày khoâng ñuoåi vò naøy ñi thì phaùp hoäi seõ giaûi taùn. Thieàn sö nghe roài lieàn hoïp taêng chuùng laïi noùi: “Thoâi thì caùc vò ñaõ vöõng vaøng, ai naáy ñeàu ñaõ tröôûng thaønh, coù khaû naêng laøm ñöôïc moïi vieäc. Quí vò coù theå ñi ñaây ñi ñoù ñöôïc. Coøn ngöôøi ñeä töû naøy beänh hoaïn daãy ñaày, caàn phaûi ñöôïc chaêm soùc nhieàu laém, neáu thaày khoâng cöùu noù thì ai cöùu noù ?”. Nghe ñeán ñoù, moïi ngöôøi khoâng daùm noùi gì nöõa vaø vò ñeä töû tham lam kia töï ñoäng boû caùi taät xaáu xa cuûa mình.

Chuùng ta cuõng neân hoïc göông naøy. Ñaõ coù duyeân gaëp ñöôïc Phaät phaùp, coù duyeân trong cuøng phaùp hoäi thì chuùng ta phaûi thoâng caûm, töông trôï, giuùp ñôõ laãn nhau trong nhöõng luùc caàn thieát. Giuùp huynh ñeä tu ñöôïc cuõng coù nghóa laø töï giuùp mình thaêng tieán.

Xin chuùc taát caû quí vò thaønh coâng.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM