NÖÕA NGAØY CUÛA THAÙI THÖÔÏNG HOØANG

T.T THÍCH NHAÄT QUANG

HOÄI THÖÙ MÖÔØI

Töôïng chuùng aáy,

Coác moät chaân khoâng;

Duøng ñoøi caên khí.

Nhaân loøng ta vöôùng chaáp khoân thoâng;

Haù cô Toå nay coøn thöûa bí.

Chuùng Tieåu thöøa coác hay chöûa ñeán, Buït xaù ngaên baûo sôû hoùa thaønh;

Ñaáng Thöôïng só chöùng thöïc maø neân, ai gheõ coù sôn laâm thaønh thò.

Nuùi hoang röøng quaïnh, aáy laø nôi daät só tieâu dao;

Chieàn vaéng am thanh, chæn thöïc caûnh ñaïo nhaân du hí.

Ngöïa cao taùn caû, Dieâm vöông naøo keå ñöùa ngheânh ngang;

Gaùc ngoïc laàu vaøng, nguïc toát thieáu chi ngöôøi yeâu quyù.

Chuoäng coâng danh, loàng nhaân ngaõ, thöïc aáy phaøm ngu;

Say ñaïo ñöùc, dôøi thaân taâm, ñònh neân thaùnh trí.

Maøy ngang muõi doïc, töôùng tuy laï xem aét baüng nhau;

Maët thaùnh loøng phaøm, thöïc caùch nhaãn vaøn vaøn thieân lyù.

Keä raèng:

Cö traàn laïc ñaïo thaû tuøy duyeân,

Cô taéc xan heà khoán taéc mieân.

Gia trung höõu baûo höu taàm mích,

Ñoái caûnh voâ taâm maïc vaán thieàn.

Dòch thô:

ÔÛ ñôøi vui ñaïo haõy tuøy duyeân,

Ñoùi ñeán thì aên, meät nguû lieàn.

Trong nhaø coù baùu thoâi tìm kieám,

Ñoái caûnh khoâng taâm chôù hoûi thieàn.

Chuù thích:

- Töôïng chuùng: Ñaïi chuùng, ôû ñaây chæ nhöõng ngöôøi tu thieàn.

- Haù cô Toå nay coøn thöûa bí: Ñaâu phaûi chö Toå ngaøy nay coøn giaáu bí maät.

- Xaù: Ñaâu

- Gheõ: Ngaên chia.

- Loàng nhaân ngaõ: Nhaân ngaõ cao loàng loäng.

- Dôøi thaân taâm: Chuyeån thaân taâm.

- Baüng nhau: Baèng nhau.

GIAÛNG:

Hoäi thöù möôøi naøy coù maáy yù chuùng ta caàn neâu leân vaø ñaëc bieät nhaán maïnh ñeán boán caâu keä keát thuùc baøi phuù baèng vaên Haùn. Boán caâu keä naøy raát ñaëc bieät ñöôïc Hoøa thöôïng Vieän tröôûng laáy laøm kim chæ nam cho Taêng Ni caùc thieàn vieän tu taäp.

YÙ tröôùc nhaát: Ñaïi chuùng neân bieát chaân khoâng chæ coù moät nhöng vì caên khí moãi chuùng sanh khaùc nhau neân phöông tieän coù nhieàu thöù sai bieät. Theå chaân khoâng tuy moät nhöng tuøy caên khí chuùng sanh neân phaùp coù voâ löôïng. Tuy voâ löôïng nhöng taát caû ñeàu laø phöông tieän laäp baøy chôù goác khoâng coù nhieàu thöù. YÙ thöù nhaát Toå neâu ra nhö vaäy laø môû moät con ñöôøng roõ raøng cho chuùng ta tu.

Tu nhö theá naøo? Chuùng ta nhaän ñöôïc caùi goác, soáng ñöôïc vôùi caùi goác ñoù laø ñuû roài. Coøn tuøy theo duyeân caûnh, ñoù laø hieän töôïng beân ngoaøi, noù khoâng thaät. Ai bieát roõ caùc phaùp coù hình töôùng beân ngoaøi khoâng thaät, ngöôøi ñoù khoâng coøn vöôùng maéc vôùi caûnh duyeân nöõa. Duø cho ôû giöõa choán oàn naùo, bao nhieâu vieäc baän roän nhöng ngöôøi ñaõ nhaän ñöôïc tính theå, nhaän ñöôïc goác cuûa mình roài, thì töï taïi ñoái vôùi caûnh duyeân. Ngöôøi ñoù khoâng bò maéc möùu, khoâng chaïy theo vaø cuõng khoâng coøn laàm baát cöù moät hieän töôïng naøo beân ngoaøi. Ñöôïc nhö vaäy goïi laø ngöôøi soáng vôùi theå chaân khoâng, vôùi taâm chaân thaät cuûa mình.

Toå daïy thì nhieàu nhöng neáu nhaän ra moät yù nhoû nhö theá thoâi ta cuõng ñuû tu roài, phaûi khoâng? Noùi ñuû laø vì ta khoâng coøn ngöôïc xuoâi bôûi nhöõng caûnh duyeân beân ngoaøi, bôûi phaùp traàn sanh dieät beân trong. Ngöôøi nhaän ñöôïc caùi goác roài thì taát caû nhöõng thöù ñoù khoâng coøn taùc duïng gì. Maëc noù! Noù hieän ra bao nhieâu thì hieän: xanh, ñoû, traéng, vaøng, roän ròp laêng xaêng …, cöù thaáy bieát roõ raøng, töï taïi giöõa noù. Khoâng chaïy troán, khoâng ñoùng bít caùc giaùc quan cuûa mình, vaø khoâng heà coù nieäm gì veà nhöõng thöù ñoù. Sôû dó ta buoâng ñöôïc caùc hình saéc aáy laø do khoâng laàm neân khoâng dính maéc, noù khoâng theå taùc ñoäng ñeán mình ñöôïc. Do vaäy mình khoâng maéc möùu.

Tieán saâu hôn chuùt nöõa laø taâm caûnh nhaát nhö. Töùc taâm roãng rang saùng suoát, caûnh hieän baøy nhö theá naøo ñoù laø chuyeän cuûa thieân sai vaïn bieät beân ngoaøi khoâng dính daùng gì tôùi taâm, nhöng cuõng khoâng qua ñöôïc maét taâm. Nhaän ñöôïc roõ raøng nhö vaäy ta seõ an nhieân töï taïi. Ngaøy naøo huynh ñeä nhaän vaø soáng ñöôïc theá aáy thì duø caû ngaøy baän roän, khoâng coù thì giôø tu nieäm nhöng vaãn laø ngöôøi giaùc ngoä giaûi thoaùt nhö thöôøng. Traùi laïi, duø chuùng ta ôû non cao, röøng saâu hay moät mình trong thaát vaéng, maø loøng roän ròp, coøn nhöõng tö töôûng vôù vaån, khoâng döøng, khoâng buoâng ñöôïc nhöõng laêng xaêng trong taâm thì vaãn xem nhö bò coät troùi trong traàn lao phieàn naõo, khoâng theå goïi soáng trong choán thanh vaéng. Tu thieàn laø ngöôøi gaày döïng laïi theá chuû ñoäng cuûa mình, gaày döïng töø trí tueä chaân thaät coù saün töø muoân ñôøi.

Noùi ñeán choã tu haønh, chuùng ta xuaát gia thì phaûi ñaàu troøn aùo vuoâng, aên chay, ngoài thieàn, tuïng kinh, taát caû nhöõng vieäc naøy ñeå laøm thaønh caùi goïi laø tu. Noù laø phöông tieän chöù khoâng phaûi muïc ñích cöùu caùnh. Nhöng nhôø phöông tieän naøy hoã trôï, chuùng ta môùi coù cô hoäi nhaän laïi caùi chaân thaät cöùu caùnh. Nhaän ñöôïc caùi thaät roài môùi khoâng duøng phöông tieän nöõa, khoâng bò coät troùi bôûi phöông tieän cuõng nhö caùc caûnh duyeân khaùc. Cho neân phaûi hieåu phöông tieän raát caàn ñoái vôùi ngöôøi chöa ñeán nôi, nhöng noù khoâng thaät. Chuùng ta duøng noù vaø bieát roõ noù khoâng phaûi goác, duøng ñeå laøm thaønh vieäc chính cuûa mình laø tu, cho ñeán khi naøo töï taïi ñoái vôùi caùc phaùp.

Moät khi chuùng ta ñaõ bieát roõ caùi naøo laø phöông tieän, caùi naøo laø thaät roài thì chuyeän maát coøn, nhöõng va chaïm goùc caïnh khoâng coøn laø vaán ñeà nöõa. Bôûi vì khi ñoái duyeân xuùc caûnh ta khoâng coøn bò laàm luî vôùi nhöõng thöù ñöôïc, maát, vui, buoàn, coâng keânh, hoaëc bò huûy nhuïc… Taát caû giaøn traûi trong cuoäc ñôøi, tröôùc maét ta nhö moät troø aûo hoùa. Ai nhaän vaø soáng ñöôïc nhö vaäy thì ôû giöõa cuoäc ñôøi naøy laø ngöôøi töï taïi, ngöôøi ñaït ñaïo ñuùng nhö Sô Toå Truùc Laâm ñaõ daïy.

Cho neân luùc coøn ôû ngoâi Thaùi thöôïng hoaøng maø Ngaøi vaãn vui ñöôïc vôùi ñaïo. Bôûi vì Ngaøi ñaõ töï taïi vôùi taát caû caùc caûnh duyeân, khoâng bò maéc möùu, khoâng chaïy theo, khoâng laàm taát caû caùc caûnh duyeân aáy. Ñoù laø tinh thaàn thieàn. Huynh ñeä naém vöõng tinh thaàn naøy thì sinh hoaït raát vui veû. Giôø aên ta aên, giôø nguû ta nguû, trong loøng khoâng tính toan muoän phieàn, khoâng laêng xaêng vöôùng maéc. Nuoâi döôõng thaân naøy khoâng coù nghóa laø nuoâi döôõng töù ñaïi suoâng, maø ñeå hoaøn thaønh vieäc tu, ñeå phaùt huy trí tueä vieân maõn. Gaày döïng cuoäc soáng baèng trí tueä thì cuoäc soáng môùi xoay ñuùng vôùi chieàu tu haønh. Duø chuùng ta chöa ñaït ñaïo, thaønh Phaät, thaønh Toå gì heát nhöng ta soáng vui. Theá cuõng hay quaù, phaûi khoâng?

Ñieåm thöù hai laø, nhaân loøng ta coøn maéc möùu khoâng thoâng chöù khoâng phaûi Phaät, Toå giaáu gieám khoâng chæ daïy heát cho mình. Phaät, Toå chaúng nhöõng ñaõ chæ daïy maø coøn chæ daïy moät caùch caën keõ cho chuùng ta nöõa laø khaùc. Sôû dó coøn vöôùng maéc laø do ta chôù khoâng phaûi do Phaät, Toå. Cho neân noùi baûo sôû hoùa thaønh laø nhöõng phöông tieän ñoái vôùi ngöôøi tu haønh. Ñoái vôùi ngöôøi ñaõ thoâng, ñaõ xong roài thì khoâng phaûi noùi baûo sôû hoùa thaønh chi heát. Ngöôøi qua cöûa ñöôïc roài, ñaâu caàn phaûi hoûi ngöôøi gaùc cöûa laøm gì. Tôùi coång thaáy ngöôøi gaùc coång coøn hoûi töùc chöa qua ñöôïc coång. Keû qua ñöôïc roài cöù phaát tay aùo maø ñi.

Cuõng vaäy, chuùng ta chöa qua ñöôïc coång neân moãi ngaøy ñeâm coù thôøi khoùa phaûi tuïng kinh, toïa thieàn, hoïc phaùp. Moãi moãi coù thôøi khoùa bieåu roõ raøng, cuï theå. Thôøi khoùa nhö theá ñeå laøm gì ? Ñeå höôùng daãn sinh hoaït cuûa chuùng ta töøng phaàn töøng vieäc khoâng cho sai leäch. Sai leäch thì rôi trong ba ñöôøng döõ, traàm luaân muoân kieáp, noùi gì soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc thanh tònh. Do vaäy huynh ñeä coá gaéng kheùp mình trong Thanh quy, giôø naøo vieäc aáy, luoân luoân tænh taùo saùng suoát, khoâng theå tuøy höùng buoâng lung, öng laøm gì thì laøm. Nhö vaäy laø nguy.

Trong lôøi keát cuûa baøi phuù Ngaøi noùi: Ñoùi ñeán thì aên, meät nguû lieàn. Chuùng ta nghe caâu naøy khoaùi quaù, nhöng ñoùi aên meät nguû ñaây laø Ngaøi noùi vôùi ngöôøi ñaõ laøm chuû, ñaõ soáng ñaïo, ñaõ töï taïi. Chuùng ta chöa ñöôïc theá, trong taâm coøn nhieàu tô töôûng laêng xaêng ñieân ñaûo neân tôùi giôø aên khoâng aên, tôùi giôø nghæ khoâng nghæ, toan tính maéc möùu vieäc noï vieäc kia. Anh em tu maø chuùng toâi phaûi leõo ñeõo theo sau kieåm soaùt ñuû thöù, nhö vaäy vöøa meät cho anh em maø cuõng meät cho quyù thaày quaù, phaûi khoâng? Ñoù laø vì chuùng ta chöa töï taïi neân phaûi laäp baøy phöông tieän, baét buoäc kheùp mình ñi vaøo neà neáp. Nhôø thieän höõu tri thöùc naém daây cöông giöït daây giaøm ñeå keàm haõm bôùt con traâu hoang cuûa mình ñang coøn hung haêng ñaây.

Chæ coù moät yeâu caàu laø chuùng ta naém baét cho kòp, phaùt hieän cho kòp nhöõng daáy nieäm cuûa mình cuõng ñaõ laø gioûi laém roài. Ñoù laø chöông trình nhoû nhaát, chöông trình boû tuùi maø chuùng ta phaûi söû duïng lieân tuïc. Bôûi noù laø chieác chìa khoùa khai taâm, khoâng theå naøo boû rôi ñöôïc. Gioáng nhö ta ôû trong caùi thaát chæ coù moät cöûa ra vaøo vaø cuõng chæ coù moät chieác chìa khoùa thoâi. Neân chieác chìa khoùa duy nhaát naøy maø thaát laïc thì khoâng môû cöûa vaøo thaát ñöôïc. Kieåm soaùt nhöõng daáy nieäm chính laø chieác chìa khoùa ñeå môû caùnh cöûa chaân thaät. Nieäm ôû ñaâu, daáy luùc naøo, chuùng ta ñuû söùc tænh, yeân laéng saùng suoát lieân tuïc, noù vöøa manh nha mình bieát ngay thì seõ khoâng bò noù keùo loâi. Chuyeän naøy khoù chöù khoâng phaûi ñôn giaûn, nhöng coù quyeát taâm seõ laøm ñöôïc.

Phöông phaùp tu haønh baét ñaàu töø nhöõng nieäm nhoû nhö vaäy. Nhöng neáu chuùng ta khoâng laøm chuû ñöôïc thì seõ thaønh lôùn chuyeän, seõ sanh ra caû tam thieân ñaïi thieân theá giôùi vôùi voâ soá phieàn naõo traàn lao, chöù chaúng chôi! Töøng daáy nieäm ñoù ta khoâng laøm chuû ñöôïc thì ñöøng noùi chuyeän thieàn ñònh, trí tueä chi caû. Ñaây laø phaàn thöïc haønh cuï theå, ñeà nghò chö huynh ñeä phaûi baét tay vaøo vieäc, chöù khoâng theå noùi suoâng ñöôïc. Noù raát nheï, raát nhoû, raát bình thöôøng, nhöng coù khi naêm ba thaùng, haøng naêm trôøi hoaëc caû ñôøi ta chöa khoáng cheá ñöôïc noù. Khoáng cheá laø moät caùch noùi, thaät ra chæ laø chöa khoûi bò noù gaït maø thoâi.

Ngöôøi kheùo tu laø ngöôøi söû duïng trí tueä moät caùch nhaïy beùn. Trí tueä ôû ñaây laø trí tueä Baùt-nhaõ chöù khoâng phaûi trí tueä theá gian. Moät khi trí tueä Baùt-nhaõ chieáu soi ñöôïc roài thì taát caû tan bieán heát, khoâng coøn nieäm naøo daùm ôû ñoù ñeå keùo loâi mình ñi ñaâu. Bình nhaät khoâng söû duïng trí tueä Baùt-nhaõ thì gaëp vieäc laø chuùng ta bò vieäc daãn, noù caáu xeù tan naùt, khoâng soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc cuûa mình. Theá thì laøm sao an oån ñöôïc? ÖÙng duïng naøy raát ñôn giaûn. Ví duï nghe ngöôøi ta noùi chuyeän ñaèng kia, ta bieát ñaèng kia coù ngöôøi noùi chuyeän, vaäy thoâi; coøn noùi chuyeän gì, khoâng phaûi laø vieäc cuûa mình. Nghe xe chaïy bieát xe chaïy, xe gì thì keä noù, khoâng lieân can tôùi ta.

Huynh ñeä nghieäm laïi thaáy phaùp tu naøy thaät ra khoâng phaûi khoù, nhöng vì noù nheï quaù nhoû quaù, maø ta thì quen thoâ ñoäng roài neân khoâng baét kòp vôùi caùi vi teá hieän tieàn naøy. Laøm chuû ñöôïc mình thì anh em ngon laønh gioáng nhö moät kieám só luùc naøo cuõng mang kieám saùng ngôøi, hieân ngang trong trôøi ñaát khoâng ai daùm ñoäng ñòa tôùi. Chuùng ta baây giôø cuõng mang kieám nhöng maø kieám goã, gaëp giaëc ruùt ra khoâng kòp, cuõng khoâng bieát ruùt choã naøo nöõa, thaønh thöû nhìn beà ngoaøi coi döõ daèn vaäy, maø ñuïng tôùi laø quî lieàn. Khoå ñeá!

Kinh ñieån Phaät giaùo ñeàu noùi veà choã chaân thaät saün coù nôi moãi chuùng ta. Nhö kinh Phaùp Hoa noùi chö Phaät ra ñôøi chæ vì moät ñaïi söï nhaân duyeân laø khai thò cho chuùng sanh nhaän ra Phaät Tri Kieán vaø nhaäp ñöôïc Tri Kieán Phaät ñoù. Kinh Hoa Nghieâm noùi, luùc vöøa thaønh ñaïo ñöùc Theá Toân nhìn khaép chuùng sanh vôùi aùnh maét töø bi maø thoát leân lôøi naøy: “Laï thay! Moïi loaøi ñeàu coù trí tueä ñöùc töôùng Nhö Lai maø ngu meâ taïo nghieäp ñeå roài bò nghieäp daãn ñi trong traàm luaân sanh töû…”. Kinh naøo cuõng chæ thaúng caùi ñoù, nhöng vì chuùng ta coøn lu bu quaù neân chöa nhaän ñöôïc cuûa baùu trong nhaø. Bôûi chöa nhaän ñöôïc neân coøn troâi laên. Noùi hoùa thaønh baûo sôû chæ laø phöông tieän ñoái vôùi ngöôøi tu chöa ñeán nôi, chôù ñoái vôùi caùc baäc thöôïng só ñaõ lieãu tri roài thì khoâng coøn ngaên chia nhö theá.

Chuùng ta vaøo thieàn vieän phaûi hoïc kinh, toïa thieàn cuõng vì chöa saùng ñöôïc vieäc mình. Neáu luùc naøo cuõng töï taïi ñi, ñöùng, naèm, ngoài, tieáp khaùch, laøm gì cuõng thieàn, thì ñaâu ai baét ta ngoài thieàn laøm chi nöõa. Sôû dó coøn ngoài laø vì ba nghieäp coøn thoâ, coøn bò caûnh duyeân beân ngoaøi keùo loâi neân phaûi saùm hoái saùu caên, phaûi noùi loãi cuûa mình ñeå buoâng boû, ngaên ngöøa khoâng cho taùi phaïm nöõa. Ngöôøi chöa ñöôïc maø noùi ñaõ ñöôïc laø gaây roái. Gioáng nhö ñöôøng ray xe löûa bò hoûng thì xe löûa laät. Con taøu moät khi chaïy traät ra ngoaøi laø laät heát caû ñaùm chôù ñaâu phaûi ít, tai hoïa gheâ gôùm. Cuõng vaäy, anh naøo laøm trôû ngaïi con taøu, laøm hoûng ñöôøng ray thì caû con taøu ñi xuoáng hoá, nguy hieåm khoâng? Nguy hieåm chöù! Cho neân chuùng ta soáng trong khuoân khoå, coù phaïm vi giôùi haïn ñaøng hoaøng.

Noùi theá ñeå laøm gì? Ñeå chuùng ta xeùt laïi töøng taâm nieäm cuûa mình, vieäc tu haønh haøng ngaøy phaûi bieát, phaûi tænh. Nhöõng nghieäp thoâ, coá gaéng chuyeån hoùa cho caïn moûng daàn, ñöøng ñeå aûnh höôûng ñeán ngöôøi chung quanh. Khi huynh ñeä ñaõ thuaàn roài thì khoâng coù chuyeän chaïy raàn raàn trong ñaïo traøng, khoâng coù chuyeän lôùn tieáng caõi coï nhau trong taêng ñöôøng hay taïi nôi laøm vieäc. Töï taïi coù nghóa laø soáng thuaän duyeân vôùi ñaïi chuùng, khoâng choáng traùi hay phieàn naõo, chôù khoâng phaûi töï taïi laø soáng töï tung töï taùc theo taäp khí, theo nghieäp rieâng cuûa mình, phaù heát moân quy pheùp taéc cuûa Thieàn vieän. Huynh ñeä nhôù cho nhö vaäy.

Chuùng ta coù coâng phu ñaéc löïc thì daàn daàn seõ thaâm nhaäp, seõ vaøo ñöôïc choã chaân thaät. Ví duï ñöùng tröôùc moät caây kieång hö, hai vò cuøng muoán söûa laïi cho ñeïp. Moät anh noùi neân caét, moät anh noùi neân cuoác. Neáu meâ hai anh seõ caõi nhau, moät hoài anh muoán caét cuõng khoâng caét ñöôïc, anh muoán cuoác cuõng cuoác heát noåi. Nhöng neáu coù söï tænh giaùc, caû hai ñeàu bieát caây kieång khoâng thaät, tuøy duyeân mình coù theå ñeå anh baïn cuoác tröôùc roài ta caét sau hoaëc ngöôïc laïi. Theá laø yeân. Vui veû. Tuøy duyeân laø theá, chôù khoâng phaûi böõa nay toâi ra laøm, moät traêm ngöôøi phaûi theo toâi cuoác heát, khoâng ai coù quyeàn laøm khaùc.

Trong ñaïo mình coù caùi hay laø “trung ñaïo”. Trung ñaïo nghóa laø khoâng maéc beân naøy khoâng vöôùng beân kia. Ví duï leân tuïng kinh, vò naøo xöôùng gioïng thaáp quaù “Naøm moà Phaät Boàn söø...”, huynh ñeä tuïng khoâng noåi thì anh em raùng keùo leân moät chuùt. Hoaëc vò naøo leân daây baát töû “Naùm moá Phaät Boán söù...”, thieân haï theo khoâng noåi thì mình phaûi dung hoøa keùo xuoáng laïi. Huynh ñeä thaáy vöôùng moät beân bao giôø cuõng dôû, chæ coù chieát trung vöøa phaûi laø hay nhaát. Soáng trong ñaïi chuùng, ñöøng laøm gì khaùc ngöôøi ta heát. Cho neân thieàn vieän laáy Luïc hoøa laøm tieâu chuaån soáng cuûa chö taêng, ñuùng nhö yù Phaät daïy. Trong ñieäu soáng tu haønh, chuùng ta coøn vöôùng maéc laø taïi mình neân phaûi raùng leân, khoâng ñoå thöøa cho ai cuõng khoâng troâng chôø ai tu giuøm heát.

Ñieåm thöù ba Toå daïy: Ngöôøi doác chí tu haønh thích ôû nhöõng nôi vaéng veû, laùnh xa nhaân ngaõ, coâng danh ôû ñôøi, trau doài ñaïo ñöùc chuyeån hoùa thaân taâm, thaønh töïu Thaùnh trí. Neáu khoâng nhö theá thì Dieâm vöông chaúng vò tình, duø keû aáy luùc sanh tieàn ngoài ngöïa cao ñi taùn caû hay ôû laàu vaøng ñieän ngoïc, cheát xuoáng aáy cuõng bò boïn nguïc toát haønh haï maø thoâi.

Lyù töôûng cuûa chuùng ta laø tu haønh ñeå thaønh Phaät, neân nhöõng gì vöôùng maéc keùo loâi ta rôi vaøo con ñöôøng theá gian mình khoâng theo. Keû thaät taâm tu haønh luoân traùnh xa nôi oàn naùo, laùnh xa coâng danh ñòa vò ôû ñôøi, laùnh xa nhaân ngaõ thò phi. Soáng an oån, giaûi thoaùt laø muïc ñích nhaém ñeán cuûa ngöôøi tu. Cho neân caàn phaûi trau doài ñaïo ñöùc.

Tu maø coøn tham ñaém, maéc möùu vieäc theá gian thì ñaâu theå goïi laø ngöôøi tu ñöôïc! Toå baûo duø hieän taïi ngöôøi naøo ñöôïc quyù troïng ñi baèng xe ngöïa, ôû cung ñieän ngoïc ngaø... nhöõng thöù ñoù khoâng doái ñöôïc Dieâm vöông. Neáu ñaïo ñöùc khoâng troøn, tu khoâng thaønh ñaïo thì mai kia ñoái dieän vôùi quyû söù, boïn aáy noùi chuyeän vôùi toäi nhaân baèng chaøy saét coái saét hoaëc chaûo daàu soâi, voøng löûa döõ maø thoâi. Ngöôøi tu haønh khoâng thanh tònh, maéc nôï ñaøn na tín thí thì phaûi bò ñoøi. Ñoøi khoâng coù gì traû thì bò haønh chôù sao. Chuyeän ñoù roõ raøng vaäy. Baây giôø muoán khoâng gaëp quyû söù thì döùt khoaùt phaûi ñaït ñaïo, noùi tu laø phaûi tu cho tôùi nôi tôùi choán. Caùc thieàn sö noùi: “OÂng muoán laøm chuû ñöôïc ñeâm ba möôi, muoán töï taïi ñi tröôùc maët Dieâm vöông quyû söù, khoâng ai daùm ñoäng tôùi oâng thì ngay baây giôø oâng phaûi xong vieäc caùi ñaõ. Ñôïi ñeán luùc ngöu ñaàu nguïc toát loâi oâng xuoáng döôùi aâm phuû thì chæ coù bò ñaâm bò xeû thoâi, coøn noùi naêng gì kòp nöõa!”

Chuùng ta laø ngöôøi tröôïng phu, laø ngöôøi coù trí tueä noùi söûa laø phaûi söûa, noùi haønh ñaïo laø phaûi haønh ñaïo. Nhö vaäy môùi ñuû tö caùch ñoái dieän vôùi luõ ñaàu traâu maët ngöïa moät caùch töï taïi. Muoán ñöôïc theá baây giôø phaûi lo tröôùc. ÔÛ ñaây Toå caûnh baùo vôùi chuùng ta: “Neáu khoâng nhö theá Dieâm vöông chaúng vò tình, duø keû aáy luùc sanh tieàn ngoài ngöïa cao, ñi taùn caû, hay ôû laàu vaøng ñieän ngoïc, cheát xuoáng ñoù chæ coù boïn nguïc toát yeâu quyù baèng caùch laø haønh haï maø thoâi.” Treân traàn gian quyù vò laø haïng naøo khoâng bieát, nhöng xuoáng döôùi ñòa nguïc thì boïn nguïc toát yeâu quyù baèng caùch haønh haï, caøng yeâu quyù caøng haønh haï nhieàu hôn. Ngaøi Tuyeát Phong noùi: “Dieâm vöông khoâng sôï aùo maõo kim ñai cuûa oâng, quyû söù khoâng nhaän ñoà ñuùt loùt cuûa oâng”. Nghe theá huynh ñeä haõy neân phaán phaùt leân, ñöøng boû phí thôøi gian, voâ thöôøng khoâng bieát tröôùc, ñöøng ñeå chuùng ta phaûi khoå luïy veà sau, cöùu khoâng theå kòp.

Quyù vò thaáy, nhö Hoøa thöôïng AÂn sö tôùi tuoåi naøy, ñöôïc moïi ngöôøi kính troïng nhö vaäy maø Ngaøi coøn noùi : “Toâi baây giôø phaûi lo vieäc cuûa toâi.” Moät lôøi noùi chaân thaät, “phaûi lo vieäc cuûa toâi”. Chö huynh ñeä chuùng ta cuõng phaûi hoïc theo göông cuûa Ngaøi, lo vieäc cuûa mình. Phaûi hoïc ñaïo, haønh ñaïo, haèng soáng ñöôïc vôùi ñaïo. Ñaây khoâng phaûi chuyeän noùi laø xong hoaëc coù theå laøm trong moät ngaøy moät böõa, maø phaûi beàn bæ haønh trì lieân tuïc. Chuùng ta boû quaù nhieàu thôøi gian ñeå lo chuyeän cuûa thieân haï, coøn chuyeän cuûa mình laïi chaúng bieát gì! Ñieàu naøy chuùng ta phaûi nhaän thaáy roõ hôn ai heát, phaûi khoâng? Noùi thì deã maø haønh thaät khoù, cho neân ta bôùt noùi laïi ñeå daønh thì giôø haønh thieàn nhieàu hôn. Nhö vaäy môùi laø ngöôøi bieát thöông mình, môùi coù theå ñoái chaát ñöôïc vôùi Dieâm vöông.

Noùi moät caùch bình thöôøng, trong giai ñoaïn chuùng ta coù maët ñaây, töø ngaøy sanh ra cho tôùi ngaøy rôøi khoûi traàn theá naøy. Trong khoaûng ñoù ta khoâng gaây haán, khoâng laøm trôû ngaïi ai, maø chæ lo vieäc cuûa mình, gaày döïng ñöôïc theá bình oån vaø taïo ñöôïc duyeân gaàn guõi hoã trôï huynh ñeä chung quanh. Tröôùc nhaát laø caùc huynh ñeä cuøng xuaát gia, cuøng soáng, cuøng aên cuøng ôû vôùi mình, nhaéc nhôû ñoäng vieân theá naøo ñeå taát caû ñeàu taêng tieán treân con ñöôøng giaùc ngoä giaûi thoaùt. Baèng ñaïo tình chaân thaät, baèng ñaïo ñöùc tu haønh, chuùng ta theå hieän troøn ñaày, xöùng ñaùng mình laø ngöôøi con Phaät. Soáng nhö vaäy môùi khoâng hoå theïn laø ngöôøi xuaát gia tu haønh.

Ñieåm thöù tö laø, keû phaøm phu maõi say ñaém coâng danh, nhaân ngaõ ngaát trôøi neân caùch xa baäc thaùnh nghìn truøng. Vì theá noùi Maët thaùnh loøng phaøm, thöïc caùch nhaãn vaøn vaøn thieân lyù. Thaät ra thaùnh phaøm chi cuõng maøy ngang muõi doïc y heät nhau thoâi, vì cuøng moät theå taùnh. Nhöng do nghieäp thöùc sai bieät, nhaân ngaõ che laáp neân coù thaùnh phaøm khaùc nhau. Phaøm phu thì say ñaém nhaân ngaõ neân taïo nghieäp ngaát trôøi. Baäc thaùnh hieåu roõ traàn gian laø huyeãn moäng neân khoâng meâ ñaém, khoâng taïo nghieäp theo noù, thaønh ra caùc ngaøi giaùc ngoä giaûi thoaùt.

Ñöùng veà theå taùnh chaân khoâng maø noùi, thaät ra thaùnh phaøm cuõng maøy ngang muõi doïc y nhau thoâi. Bôûi duø thaùnh hay phaøm cuõng laø moät con ngöôøi, cuõng maøy ngang muõi doïc, nhöng khaùc nhau laø ôû beân trong. Beân trong giaùc saùng thanh tònh laø thaùnh, beân trong phieàn naõo nhieãm oâ, taïo nghieäp voâ soá, bò keùo loâi trong luaân hoài sanh töû laø phaøm. Baây giôø chuùng ta muoán thaønh thaùnh thì phaûi giaùc, chôù ñöøng coù baát giaùc. Vaäy muoán laøm phaøm laøm thaùnh laø töï mình, chôù khoâng ai baét caû. Do hieåu nhö vaäy neân chuùng ta vui vaø hy voïng raèng: Baây giôø duø mình chöa ñöôïc giaùc hoaøn toaøn, nhöng bieát roõ con ñöôøng cuûa Thaùnh nhö theá, töøng böôùc ta ñi treân con ñöôøng Thaùnh, nhaát ñònh moät ngaøy naøo ñoù mình seõ giaùc troïn veïn vaø thaønh Thaùnh.

Trong töøng taâm nieäm, töøng phuùt giaây, tænh giaùc laø thaùnh, baát giaùc laø phaøm. Kinh Laêng Nghieâm noùi: chaïy theo traàn caûnh, quay löng vôùi giaùc ngoä laø phaøm phu sinh töû; boû caùi laàm meâ ñoù, soáng laïi vôùi taùnh giaùc vieân traïm laø giaùc ngoä thaønh Phaät. Giaùc hay laø baát giaùc cuõng nôi mình, thaùnh hay phaøm cuõng töï mình, chôù khoâng phaûi ai khaùc baøy ra cho chuùng ta heát.

Ñeán baøi keä keát:

Cö traàn laïc ñaïo thaû tuøy duyeân,

Cô taéc xan heà khoán taéc mieân.

Gia trung höõu baûo höu taàm mích,

Ñoái caûnh voâ taâm maïc vaán thieàn.

Dòch :

ÔÛ ñôøi vui ñaïo haõy tuøy duyeân,

Ñoùi ñeán thì aên, meät nguû lieàn.

Trong nhaø coù baùu thoâi tìm kieám,

Ñoái caûnh khoâng taâm chôù hoûi thieàn.

Trong ñaây coù töø “cö traàn” töùc laø ôû giöõa ñôøi naøy. ÔÛ ñôøi vui ñaïo haõy tuøy duyeân, nghóa laø ôû giöõa cuoäc ñôøi naøy soáng ñöôïc vôùi ñaïo, vui vôùi ñaïo thì tuøy duyeân. Ñoùi aên meät nghæ laø ñoái vôùi ngöôøi ñaõ theå nhaäp ñaïo. Chuùng ta chöa theå nhaäp maø noùi ñoùi aên meät nghæ thì coi chöøng chöa ñuùng.

Trong nhaø coù baùu thoâi tìm kieám, ngöôøi naøy nhaän ñöôïc gia baûo cuûa mình, trong nhaø coù saün roài neân khoûi tìm kieám gì beân ngoaøi. Ñoù laø ngöôøi nhaän ñöôïc taùnh giaùc saün coù ngay nôi mình neân khoâng chaïy theo traàn  caûnh, khoâng ñeå maéc möùu bôûi nhöõng hieän töôïng sanh dieät nöõa. Khoâng tìm kieám ôû ñaây töùc laø khoâng coøn bò raøng buoäc bôûi caùc caûnh duyeân, khoâng chaïy tìm Phaät phaùp laêng xaêng beân ngoaøi.

Ñoái caûnh voâ taâm chôù hoûi thieàn, ngöôøi naøy ñoái caûnh haèng thaáy haèng bieát maø khoâng coù tính toaùn, khoâng chaïy theo caûnh, taâm caûnh nhö nhö neân an oån töï taïi, khoâng caàn phaûi hoûi tôùi thieàn. Ví nhö ta thaáy caùi chuoâng ñeïp roài muoán noù thuoäc veà mình neân tìm caùch laáy noù, ñaây laø do taâm tham thaønh ra vöôùng maéc, taïo nghieäp. Ngöôïc laïi ta thaáy caùi chuoâng ñeïp nhöng thaáy chæ thaáy, khoâng khôûi theâm nieäm gì, khoâng muoán noù thuoäc veà mình neân khoâng nghó nhôù ñeán noù, huoáng laø tìm caùch laáy cho ñöôïc, do ñoù taâm khoâng vöôùng maéc, an oån thanh nhaøn.

Taâm khoâng vöôùng maéc vôùi traàn thì taâm laø taâm, maø traàn laø traàn, hai thöù khoâng dính nhau goïi laø nhö nhö. Taâm khoâng vöôùng maéc traàn, traàn cuõng khoâng vöôùng maéc taâm ñöôïc duï nhö hình aûnh con nhaïn bay qua ñaàm nöôùc trong, boùng noù hieän treân maët nöôùc. Ñaàm nöôùc trong khoâng coù yù löu boùng con nhaïn, con nhaïn cuõng khoâng coá yù ñeå boùng laïi trong ñaàm. Ngöôøi tu thieàn luoân quaùn nieäm nhö vaäy töùc seõ ñöôïc giaûi thoaùt.

Cuõng theá, ñòa vò, danh voïng, xe hôi, nhaø laàu, tieàn taøi, taát caû caùc thöù noù coù noùi gì vôùi mình ñaâu? Töï chuùng ta thoâi. Caùi caây ñang ñöùng ñoù, boãng döng mình noùi boä daùng noù ñeïp, roài böùng veà laøm cuûa mình. Theá laø caét ngaén ôû treân nhoû nhoû laïi, uoán cong chính giöõa, nhaän boä reã duøn xuoáng gaàn cheát caùi caây, maø baûo nhö theá hay. Töï mình thoâi, mình baøy ra roài mình coät troùi laáy mình. Phaät Toå noùi chuùng sanh taïo ra nhöõng caùi khuoân baèng saét theùp, beâ toâng roài töï choân vuøi mình trong ñoù. Roõ raøng nhö vaäy! Baây giôø muoán giaùc ngoä giaûi thoaùt thì taâm laø taâm, caûnh laø caûnh, caây laø caây, ñöôøng laø ñöôøng, nhaø laø nhaø. Caây ñöùng beân ñöôøng noù muoán leân theá naøo noù leân, muoán xanh thì xanh, muoán ñoû thì ñoû, ta khoâng vöôùng maéc gì heát, nhö theá laø taâm roãng rang.

Nhöng ñaâu coù ñöôïc, vöøa thaáy caûnh laø ta sanh taâm roài, vì vaäy ngoài thieàn heát naêm naøy qua thaùng noï, hoûi ñaïo hoûi thieàn, duøi maøi, nghieân taàm nghóa lyù khoâng bieát trong bao nhieâu saùch vôû, roát laïi cuõng chaúng bieát thieàn laø caùi gì? ÔÛ ñaây, Toå nhaéc nhôû Trong nhaø coù baùu thoâi tìm kieám, ñoái caûnh khoâng taâm chôù hoûi thieàn. Soáng ñuùng nhö vaäy laø ñuû roài, laø thieàn roài, coøn tìm kieám hoûi han nöõa laø dö, laø khoâng bieát chuùt naøo veà thieàn.

Chuùng ta hoïc qua möôøi hoäi trong baøi phuù Cö Traàn Laïc Ñaïo cuûa vua Traàn Nhaân Toâng roài, roõ raøng yeáu chæ Toå muoán daïy chuùng ta laø haõy soáng vôùi caùi chaân thaät saün coù ngay nôi mình, ñöøng laàm chaïy theo traàn caûnh hö doái beân ngoaøi. Muoán theá, chuùng ta phaûi thöôøng töï xoay trôû laïi, duøng trí tueä Baùt-nhaõ chieáu soi xem caùi gì hö caùi gì thaät nôi thaân voâ thöôøng naøy, nhaän cho ra caùi khoâng sanh dieät naèm trong caùi sanh dieät. Töø ñoù chuùng ta soáng vôùi caùi thaät, khoâng theo caùi giaû, khoâng vöôùng maéc caûnh duyeân hö doái thì khoâng coøn phieàn naõo nöõa. Ñoù chính laø giaûi thoaùt, laø vui ñaïo ngay trong coõi ñôøi.

Mong taát caû huynh ñeä chuùng ta sau khi hoïc xong baøi phuù, moãi vò töï coù choã soáng an oån cho mình, ñoàng thôøi chia seû laïi nieàm an vui aáy ñeán vôùi moïi ngöôøi.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM