HOÄI THÖÙ HAI

Bieát vaäy!

Mieãn ñöôïc loøng roài;

Chaúng coøn pheùp khaùc.

Gìn tính saùng tính môùi haàu an;

Neùm nieàm voïng, nieàm döøng chaúng thaùc.

Döùt tröø nhaân ngaõ thì ra töôùng thöïc kim cang;

Döøng heát tham saân môùi laûu loøng maàu vieân giaùc.

Tònh ñoä laø loøng trong saïch, chôù coøn ngôø hoûi ñeán Taây phöông;

Di Ñaø laø tính saùng soi, möïa phaûi nhoïc tìm veà Cöïc Laïc.

Xeùt thaân taâm, reøn tính thöùc, haù raèng mong quaû baùo phoâ khoe;

Caàm giôùi haïnh, ñòch voâ thöôøng, naøo coù saù caàu danh baùn chaùc.

AÊn rau aên traùi, nghieäp mieäng chaúng hieàm thöûa ñaéng cay;

Vaän giaáy vaän soài, thaân caên coù ngaïi chi ñen baïc.

Nhöôïc chæn vui beà ñaïo ñöùc, nöûa gian leàu quyù nöõa thieân cung;

Daàu hay meán thöûa nhaân nghì, ba phieán ngoùi yeâu hôn laàu gaùc.

Chuù thích:

- Mieãn: Coát

- Neùn: Neùm

- Nieàm: Nieäm.

- Thaùc: Laàm laãn.

- Laûu: Laøu laøu.

- Möïa: Chôù. Möïa phaûi nhoïc: chôù phaûi nhoïc.

- Thöûa: Ñieàu.

- Vaän: Maëc.

- Chæn: Chæ.

- Nhaân nghì: Nhaân nghóa.

GIAÛNG:

Hoäi thöù hai baét ñaàu baèng hai chöõ “Bieát vaäy!”, ñöôïc duøng nhö moät hình thöùc chuyeån yù giöõa hai hoäi. Trong hoäi naøy Ngaøi daïy chuùng ta tu coát nhaän vaø soáng ñöôïc vôùi taâm chaân thaät cuûa mình, chöù khoâng coù pheùp naøo khaùc. Giöõ gìn taùnh saùng suoát, buoâng boû caùc voïng nieäm thì ñöôïc an oån. Chuùng ta thaáy duø ngoân ngöõ thôøi xöa, caùch chuùng ta ñeán baûy, taùm traêm naêm, coù nhöõng chöõ khoâng gioáng baây giôø, nhöng yù chính khoâng khaùc.

Tu mieãn ñöôïc taâm nghóa laø phaûi laøm sao nhaän ra ñöôïc taùnh giaùc. Yeâu taùnh giaùc, soáng vôùi taùnh giaùc, quyù troïng taùnh giaùc. Chæ moät vieäc duy nhaát ñoù thoâi. Toå khoâng daïy chuùng ta tu theo moät phöông phaùp naøo maø daïy phaûi soáng ñöôïc vôùi caùi taâm cuûa mình. Taâm noùi cho ñuû laø taâm theå roãng rang saùng suoát, noù khoâng coù hình töôùng gì caû. Tu mieãn ñöôïc taâm, khoâng coù pheùp khaùc. Roát raùo chæ coù moät pheùp tu laø soáng ñöôïc vôùi taâm mình, khoâng coù caùi khaùc. Duø coù caùi khaùc, caùi ñoù cuõng chæ laø nhöõng phöông tieän hình thöùc beân ngoaøi, khoâng thaät.

Giöõ gìn taùnh saùng suoát, buoâng boû caùc voïng nieäm. Chuùng ta coøn chaïy theo voïng nieäm, vöôùng maéc bôûi voïng nieäm laêng xaêng neân khoâng ñöôïc an oån. Baây giôø muoán ñöôïc an oån thì phaûi döøng laïi ñöøng chaïy theo noù nöõa, chæ haèng soáng vôùi taâm theå cuûa mình. Phaûi buoâng. Buoâng taát caû. Vöøa coù moät nieäm daáy khôûi lieàn buoâng, khoâng laàm chaïy theo nieäm töôûng, khoâng chaáp nhaän nieäm töôûng, khoâng maéc möùu nieäm töôûng. Buoâng, bôûi vì bieát noù laø nieäm töôûng, laø voïng töôûng khoâng thaät. Do vaäy mình khoâng bò keùo loâi, khoâng chaïy theo noù, töùc laø ñònh tueä hieän tieàn. Lôøi daïy cuûa Toå vaø lôøi daïy cuûa Hoøa thöôïng Vieän tröôûng ngaøy nay caùch xa haøng nghìn naêm, nhöng yù vaãn khoâng khaùc.

Döùt nhaân ngaõ roài, töôùng thaät hieän baøy; döøng heát tham saân, taùnh vieân giaùc laøu laøu saùng suoát truøm khaép. Baáy giôø Tònh ñoä laø duy taâm, Di Ñaø laø töï taùnh chöù khoâng chi khaùc. ÔÛ ñaây noùi phaûi döùt nhaân ngaõ, döùt nhaân ngaõ roài thì töôùng thaät hieän baøy. Döùt ngoâ ngaõ roài thì thaïât töôùng hieän ra, nghóa laø ta khoâng vöôùng beân naøy, khoâng maéc beân kia, môùi soáng ñöôïc vôùi Trung ñaïo ñeä nhaát. Soáng ñöôïc vôùi Trung ñaïo ñeä nhaát nghóa thì ñaâu coøn keït hai beân, ñaâu coøn sanh ñaâu coøn töû nöõa, laøm gì coù khoå ñau? Bôûi chuùng ta bò maéc beân naøy, vöôùng beân kia neân môùi bò xeù ñoâi xeù ba, môùi thaáy ñau ñôùn khoå sôû döõ vaày neø. Cho neân ngöôøi naøo muoán soáng ñöôïc vôùi thaät töôùng, soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc cuûa mình thì phaûi döùt nhaân ngaõ, töùc khoâng vöôùng beân naøy khoâng maéc beân kia.

Töø choã laäp cöôùc ñoù, chuùng ta môùi coù theå böôùc vaøo theá giôùi Baát Nhò. Baøi phaùp ñaàu tieân cuûa Luïc Toå Hueä Naêng, Ngaøi daïy “Khoâng nghó thieän khoâng nghó aùc, caùi gì laø baûn lai dieän muïc cuûa Thöôïng toïa Minh?”, töùc laø khoâng vöôùng beân thieän khoâng maéc beân aùc. Ngöôøi naøo ñöôïc nhö vaäy môùi coù cô hoäi böôùc vaøo theá giôùi uyeân nguyeân, soáng ñöôïc vôùi maët maét thaät cuûa mình. Quyù vò cöù xem chöøng naøo mình heát tham saân, nhaân ngaõ thì bieát bao laâu mình seõ giaûi thoaùt thaønh Phaät, khoûi ñi hoûi ai caû.

Môû con maét ra thaáy caùi gì hôïp nhaõn thì thích, töùc laø nieäm tham ñaõ hình thaønh. Caùi gì khoâng hôïp nhaõn thì khoâng thích, töùc nieäm saân ñaõ hình thaønh. Cuoäc soáng cuûa chuùng ta luoân luoân bò taéng vaø aùi keàm toûa, noù saün saøng gieát cheát caùi roãng rang saùng suoát cuûa mình. Moät khi taéng aùi ñaõ hieän hình thì trôøi chuyeån möa gaàm theùt, ñeøn ñuoác toái thui, baõo toá seõ tôùi. ÔÛ ñaây Ngaøi daïy neáu döøng ñöôïc tham saân thì taùnh vieân giaùc laøu laøu, nhaân ngaõ heát roài thì thaät töôùng hieän baøy. Baáy giôø caûnh giôùi Tònh ñoä hieän ra tröôùc maét chuùng ta. Soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc töùc laø töï taùnh Di Ñaø. Soáng ñöôïc vôùi taâm chaân thaät thì Tònh ñoä hieän tieàn.

Thöôøng xem xeùt laïi haønh ñoäng nôi thaân taâm mình, khoâng neân phoâ khoe ra beân ngoaøi. Chuû tröông tu haønh cuûa Phaät giaùo thôøi Traàn laø Phaûn quan töï kyû boån phaän söï, baát tuøng tha ñaéc. Phaûn quan töï kyû, töùc xoay laïi xem xeùt chính mình laø vieäc boån phaän cuûa ngöôøi tu, ñaëc bieät laø tu thieàn. Giöõ gìn giôùi haïnh tu haønh ñeå ñoái dieän vôùi voâ thöôøng moät caùch töï taïi khoâng sôï haõi, chöù khoâng phaûi ñeå caàu danh baùn chaùc. Chuùng ta tu haønh ñeå laøm gì? Ñeå saùng ñaïo, ñeå laøm chuû ñöôïc mình. Saùng ñaïo, laøm chuû ñöôïc mình môùi coù theå töï taïi ñoái vôùi voâ thöôøng.

Voâ thöôøng laø gì? Voâ thöôøng laø söï ñoåi thay nhanh choùng, noù khoâng tha thöù baát cöù phaùp naøo, baát cöù ai. Nhöõng gì coù hình töôùng ñeàu bò voâ thöôøng chi phoái nhanh choùng, gheâ gôùm. Cho ñeán, thaân töù ñaïi cuûa ñöùc Theá Toân cuõng bò noù cöôùp ñi, naêm taùm möôi tuoåi Phaät cuõng thò tòch. Coù thaân naøy thì coù söï chi phoái cuûa voâ thöôøng. Noù chi phoái töøng phuùt töøng giaây chöù khoâng phaûi ñôïi laâu laâu môùi ñeán moät laàn. Thaân chuùng ta hoài treû trung töôi taén khoûe maïnh, da deû hoàng haøo caêng thaúng, roài moãi ngaøy moãi chuùt nhöõng neáp nhaên kín ñaùo aån khuaát ñaâu ñoù töø töø hieän roõ hôn, cuoái cuøng chaân chuøn goái moûi, maù hoùp da nhaên, töôùng giaø yeáu hieän ra khoâng theå chaïy troán ñi ñaâu ñöôïc. Voâ thöôøng chi phoái chuùng ta baèng caùch maøi giuõa, caïo goït töøng chuùt töøng chuùt, ñeán luùc mình thaáy ra thì moïi vieäc ñaõ roài! Ngöôøi coù ñaïo löïc ñoái dieän vôùi caùi suy yeáu beänh taät vaãn coù chuùt töï chuû thì coøn coù theå kham nhaãn noåi. Coøn keû khoâng lo tu haønh, ñeán chöøng aáy reân la thaûm thieát. Hoaëc luùc beänh naëng, thuoác thang khoâng kòp ñem ñeán lieàn noåi noùng noåi khuøng leân, thaân khaåu yù taïo nghieäp khoå ñau nöõa.

Cho neân, trong kinh Phaät noùi voâ thöôøng laø löûa döõ hay quyû döõ, bôûi vì noù ñoäc haïi gheâ gôùm laém. Tuy nghe theá, nhöng chuùng sanh khoâng thaáy gì gheâ gôùm caû, neân chaáp nhaän voâ thöôøng moät caùch deã daøng. Chuùng ta coøn coù theå nuoâi giöõ voâ thöôøng maø khoâng tí gì sôï seät. Chö Phaät vaø Boà-taùt thì khaùc. Caùc ngaøi noùi noù laø raén ñoäc, laø löûa döõ neân chöøng naøo daäp taét ñöôïc noù môùi yeân. Nhö raén ñoäc, bao giôø mình loâi noù ra khoûi nhaø môùi yeân khoâng nôm nôùp lo sôï. Ñaèng naøy, chuùng ta khoâng thaáy nhö vaäy neân soáng vôùi löûa döõ, vôùi raén ñoäc raát laø bình yeân. Ñoù laø ñieåm ñaëc bieät cuûa chuùng sanh traàm luaân trong sanh töû. Chuùng sanh queân maát mình ñang bò löûa döõ thieâu ñoát ngaøy ñeâm, neân cöù lo tranh ñaáu, hôn thua, phaûi quaáy laêng xaêng, khoâng chòu nghó laïi thaân phaän cuûa mình. Thaønh ra, thieàn toâng Phaät giaùo ñôøi Traàn luoân luoân chuû tröông phaûn quan töï kyû ñeå coù theå ñoái ñòch laïi voâ thöôøng.

Thaät ra chuû tröông phaûn quan töï kyû raát gaàn guõi, thieát thöïc vôùi chuùng ta. Ta tu haønh ñeå laøm chuû ñöôïc mình. Trong hoaøn caûnh xaõ hoäi vaên minh tieán boä moät caùch “toác ñoä” nhö hieän nay, con ngöôøi chaïy theo vaät chaát beân ngoaøi nhö boâng vuï, khoâng bieát ôû ñaâu maø döøng, thì söùc chi phoái cuûa voâ thöôøng coøn khuûng khieáp hôn nöõa. Neáu ai tu haønh ñöôïc, saùng ñaïo ñöôïc môùi thöïc söï bình yeân ñoái vôùi söï ñoåi thay aáy. Chuùng ta chöa saùng ñaïo thì chöa theå bình yeân ñaâu. Theá cho neân vieäc tröôùc maét, khaån caáp cuûa mình baây giôø laø phaûi saùng ñaïo, noã löïc tu gaáp leân, neáu lô mô voâ thöôøng ñeán daãn ñi hoài naøo cuõng khoâng hay. Huynh ñeä khoâng maõnh tænh, vaãn cöù nuoâi con raén ñoäc trong nhaø, vaãn cöù hoøa hoaõn vôùi quyû döõ voâ thöôøng, thì con ñöôøng sanh töû khoâng coù ngaøy cuøng, khoå ñau cuõng theo ñoù khoâng bieát ñeán bao giôø môùi chaám döùt. Caùi gan daï cuûa chuùng sinh laø ôû choã ñoù, daùm giôõn vôùi quyû döõ voâ thöôøng! Coù leõ mình bò luaân hoài laâu quaù, neân mình gan tôïn! Gan hôn Boà-taùt, hôn Phaät nöõa! Phaät, Boà-taùt khi ñaõ thaønh ñaïo roài thì khoâng noùi, nhöng luùc coøn coâng phu, caùc ngaøi raát ngaùn sôï voâ thöôøng. Bôûi vì noù cöôùp maát, noù thieâu ñoát, noù saùt haïi thaân taâm chuùng ta, neáu mình khoâng tænh seõ tieâu tan heát nhöõng cô hoäi tu taäp vaø phuùc laønh cuûa mình.

AÊn rau aên traùi bình thöôøng, nghieäp mieäng chaúng hieàm ñieàu ñaéng cay. Thaân maëc vaûi thoâ vaãn khoâng phaân bieät ñeïp xaáu. Ñoù laø ñôøi soáng cuûa ngöôøi tu. Ñaïm baïc nhö vaäy. AÊn maëc bình thöôøng, yeân phaän, chæ coát laøm sao saùng ñöôïc vieäc cuûa mình, chöù khoâng coù chi khaùc.

Tu veà ñaïo ñöùc thì nöûa gian leàu coøn quyù hôn ôû thieân cung. Chöõ “nöõa” daáu ngaõ coù nghóa laø hôn. Öa thích nhaân nghóa, chæ ba phieán ngoùi vaãn yeâu hôn laàu gaùc. Ñaây laø lôøi daïy cuûa moät oâng hoaøng neân khaùc hôn chuùng ta. Ngaøi noùi ngöôøi tu veà ñaïo ñöùc thì nöûa gian leàu quyù hôn thieân cung. Bôûi vì ngöôøi tu quyù ôû ñaïo ñöùc, ôû trong thaát laù nhaø coû nhöng quyù baùu nhö ôû treân cung trôøi vaäy. Ngaøi troïng nhaân nghóa, neân xem ba mieáng ngoùi coøn hôn laàu gaùc. Nhö chuùng ta bieát, Toå tu ôû nuùi Ñoâng Cöùu naêm naêm vaø thaønh ñaïo taïi ñaây, Truùc Laâm thuoäc daõy Ñoâng Cöùu. Hoøa thöôïng Toân sö coù ñeán ñöôïc Ngoïa Vaân am, nôi ñoù vaãn coøn moät thaùp ñaù ñeà laø Phaät Hoaøng thaùp. Daáu tích Ngaøi tu haønh ngaøy xöa ñeán nay vaãn coøn. Cho neân tinh thaàn cuûa Toå laø troïng ñaïo ñöùc, meán nhaân nghóa chöù khoâng phaûi vaät chaát hay ñòa vò, danh voïng ôû ñôøi.

Moät vò vua thôøi Traàn ñaõ ba laàn ñaùnh ñuoåi quaân Nguyeân Moâng - moät ñoaøn quaân hung haõn nhaát theá giôùi - ra khoûi bôø coõi nöôùc Vieät. Moät vò vua anh huøng cuûa ñaát nöôùc, cuûa daân toäc Vieät Nam uy danh nhö theá, nhöng Ngaøi chæ thích ba phieán ngoùi, nöûa gian leàu, saün saøng buoâng boû vöông vò, buoâng boû taát caû khi ñaát nöôùc thanh bình ñeå leân nuùi tu haønh. Thaät ñaùng cho chuùng ta khaâm phuïc vaø noi theo bieát ngaàn naøo! Vinh danh nhö theá, quyeàn löïc nhö theá maø Ngaøi töø boû nhö töø boû moät ñoâi deùp raùch, quaû laø yù chí cuûa moät baäc tröôïng phu thoaùt tuïc. Vaøo ñaïo, Ngaøi cuõng quyeát chí tu haønh cho thaønh töïu môùi thoâi. Cho neân naêm naêm ôû Truùc Laâm Ngaøi ñaõ tu khoå haïnh vaø cuoái cuøng thaønh ñaïo, Ngaøi trôû thaønh Phaät Hoaøng Vieät Nam vaø laø ñænh cao laõnh ñaïo Phaät giaùo thôøi aáy. ÔÛ ngoaøi ñôøi, Ngaøi laø vò laõnh tuï toái cao cuûa quoác gia, vaøo ñaïo Ngaøi laø vò laõnh ñaïo toái cao trong ñaïo, môû ra Giaùo Hoäi Truùc Laâm Yeân Töû ñöa Phaät giaùo Vieät Nam leân ñeán ñænh cao röïc rôõ nhaát töø tröôùc ñeán nay.

Baøi hoïc lòch söû cho thaáy sôû dó vua Traàn Nhaân Toâng laõnh ñaïo toaøn quaân vaø daân ta ñaùnh thaéng quaân Nguyeân Moâng laø nhôø tinh thaàn vaø yù chí thoáng nhaát cuûa toaøn daân qua hai kyø hoäi nghò ôû Bình Than vaø Dieân Hoàng. AÙp duïng baøi hoïc naøy cho vieäc tu haønh cuõng theá. Trong thieàn vieän chuùng ta khoaûng 150 huynh ñeä lôùn nhoû, trong ñoù ñuû thaønh phaàn ñuû lyù töôûng heát. Baát cöù moät vieäc laøm lôùn nhoû naøo maø thoáng nhaát thì chuùng ta seõ thaønh coâng. Ngöôïc laïi, moät traêm maáy chuïc ngöôøi maø moãi ngöôøi moãi yù, ñaàu Ngoâ mình Sôû, laøm khoâng ai gioáng ai heát thì keát quaû seõ daãn ñeán roái loaïn roài luïn baïi luoân. Ví duï theo Thanh quy, giôø giaác coâng phu ñaâu ñoù roõ raøng. Tôùi giôø ngoài thieàn thì toaøn chuùng ñi ngoài thieàn, tôùi giôø tham cöùu thì tham cöùu, tôùi giôø thuï trai thì thuï trai, tôùi giôø laøm vieäc thì laøm vieäc… Khoâng coù chuyeän keû noùi qua ngöôøi noùi laïi, khoâng ngoù tôùi ngoù lui gì caû. Vôùi moät quyeát taâm thoáng nhaát nhö vaäy thì chuùng ta seõ yeân. Soáng trong neà neáp nhö theá nhaát ñònh taâm mình yeân oån. Nhö Toå daïy ngöôøi tu chæ bieát moät vieäc thoâi, ñaâu coù vieäc gì khaùc nöõa. Taâm roãng saùng yeân oån ñoù laø töï taùnh Di Ñaø, laø Tònh ñoä, laø thieàn chöù gì nöõa?

Khoâng ñeå vaät duïc loâi cuoán, laøm chuû laáy mình, haèng soáng vôùi taùnh giaùc, töùc laø khoâng bò ñoâïng bôûi nhöõng caûnh duyeân beân ngoaøi, mình töï laøm chuû laáy, haèng soáng vôùi taâm theå, vôùi taùnh giaùc cuûa mình. Ñoù laø laäp tröôøng duy nhaát cuûa ngöôøi tu thieàn. Trong hoäi thöù hai naøy, yù toâi vöøa neâu leân vôùi quyù vò raát gaàn guõi vôùi nhöõng ñieàu Hoøa thöôïng ñaõ daïy chuùng ta. Ngöôøi tu haønh phaûi laøm chuû ñöôïc mình, khoâng ñeå tham saân phieàn naõo quaáy raày. Chuùng ta tu haønh coát vöôït qua sanh töû traàn lao, khoâng bò voâ thöôøng chi phoái, chöù khoâng tu haønh ñeå khoa tröông hình töôùng beân ngoaøi. Laøm sao laøm chuû ñöôïc mình, soáng bình thöôøng, töï taïi, giaûn dò, ñoù laø an oån nhaát.

	]

	THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM