NÖÕA NGAØY CUÛA THAÙI THÖÔÏNG HOØANG

T.T THÍCH NHAÄT QUANG

HOÄI THÖÙ SAÙU

Thaät theá!

Haõy xaù voâ taâm;

Töï nhieân hôïp ñaïo.

Döøng tam nghieäp môùi laëng thaân taâm;

Ñaït moät loøng thì thoâng Toå giaùo.

Nhaän vaên giaûi nghóa, laïc laøi neân Thieàn khaùch bô vô;

Chöùng lyù tri cô, cöùng caùt phaûi naïp taêng khoân kheùo.

Han höõu laäu, han voâ laäu, baûo cho hay: the loït, duoäc thöng;

Hoûi Ñaïi thöøa, hoûi Tieåu thöøa, thöa thaúng taét: loøi tieàn, tô gaùo.

Nhaän bieát laøu laøu loøng voán, chaúng ngaïi beà thôøi tieát nhaân duyeân;

Chuøi cho vaëc vaëc taùnh göông, naøo coù nhuoám caên traàn huyeân naùo.

Vaøng chöa heát quaëng, xaù tua chín phen ñuùc chín phen reøn;

Loäc chaúng coøn tham, mieãn ñöôïc moät thì chay moät thì chaùo.

Saïch giôùi loøng, chuøi giôùi töôùng, noäi ngoaïi neân Boà-taùt trang nghieâm;

Ngay thôø chuùa, thaûo thôø cha, ñi ñoã môùi tröôïng phu trung hieáu.

Tham thieàn keùn baïn, naùt thaân mình môùi khaù hoài aân;

Hoïc ñaïo thôø thaày, doït xöông oùc chöa thoâng cuûa baùo.

Chuù thích:

- Haõy xaù: Haõy neân.

- Moät loøng: Moät taâm.

- Laïc laøi: Laïc loaøi.

- Cöùng caùt: Cöùng caùp.

- Han: Hoûi.

- The loït: Taám vaûi the moûng, nöôùc coù theå chaûy qua. Duï cho höõu laäu.

- Duoäc thöng: gaùo nöôùc. Voâ laäu duï nhö gaùo nöôùc coù theå chöùa nöôùc khoâng bò ñoå ra ngoaøi.

- Loøi: Sôïi daây xaâu tieàn ngaøy xöa. Tô: Sôïi daây thöøng ñeå buoäc gaùo thaû xuoáng gieáng muùc nöôùc. Loøi tieàn, tô gaùo duï nhö phöông tieän.

- Xaù tua: Haõy neân.

- Vaëc vaëc: Vaèng vaëc.

- Mieãn ñöôïc: Coát ñöôïc.

- Moät thì chay, moät thì chaùo: Moät cheùn chay laït, moät cheùn chaùo qua böõa.

- Ñi ñoã: Ñi ñöùng.

- Chöa thoâng: Chöa xong.

GIAÛNG:

Trong hoäi thöù saùu naøy coù maáy ñieåm chuùng ta caàn hieåu roõ.

Ñieåm thöù nhaát laø muoán hoïc ñaïo thì haõy neân voâ taâm, döøng ba nghieäp thaân taâm môùi trong laëng. Ñaït moät loøng (töùc ñaït moät taâm) thì thoâng suoát Toå giaùo. Ngöôïc laïi chæ y cöù treân vaên nghóa maø hieåu laø haïng thieàn khaùch laïc loaøi bô vô.

Tröôùc nhaát Toå muoán nhaán maïnh caùi voâ taâm. Voâ taâm thì khoâng coøn vöôùng maéc bôûi nhöõng söï kieän chung quanh. Ñaây laø tinh thaàn tu haønh ñaëc bieät cuûa ngöôøi tu thieàn. Haèng ngaøy taâm chuùng ta vöôùng maéc vieäc naøy vieäc noï, ñoù khoâng phaûi laø taâm thaät, chæ laø boùng daùng cuûa traàn caûnh. Neáu ngöôøi tu haønh cho ñoù laø taâm thaät cuûa mình, chaúng khaùc naøo keû nuoâi giaëc trong nhaø. Hoâm naøo ñoù mình ñi chôï uoáng caø pheâ, ôû nhaø noù môû cöûa doïn ñoà raùo trôn. Veà nhaø hoûi ra ñoù laø ai? Chính laø ngöôøi mình thaân thöông xöa nay nuoâi döôõng trong nhaø. Cuõng theá taâm voïng töôûng laø giaëc maø mình khoâng bieát, cöù nuoâi döôõng baûo veä noù. Cuoái cuøng söï nghieäp tan naùt vì noù, vöôùng maéc vaø khoå ñau, baát an baát oån. Thaønh ra Toå daïy ngöôøi tu phaûi duøng con maét trí tueä nhìn roõ caùc caûnh duyeân. Laøm sao nhaän ñöôïc, thaáy roõ taát caû ñeàu laø ñoà giaû, taïm duøng trong moät giai ñoaïn maø thoâi. Nhieàu thöù ta duøng chöa troïn ñôøi thì ñaõ hoûng roài. Nhö caùi nhaø mình laøm khoaûng chöøng hai ba möôi naêm noù ñaõ hö. Ñoù laø noùi nhöõng thöù töông ñoái kieân coá, thôøi haïn söû duïng khaù laâu, coøn voâ vaøn nhöõng thöù mong manh sôùm coøn toái maát khaùc nöõa.

Trong kinh Phaät daïy taøi saûn theá gian laø cuûa naêm nhaø chôù khoâng phaûi cuûa mình. Naêm nhaø laø cuûa giaëc cöôùp, cuûa vua quan, cuûa nöôùc luït, cuûa löûa döõ, cuûa con caùi phaù saûn. Taát caû nhöõng gì ngöôøi ñôøi ham thích oâm giöõ, coá chaáp tham ñaém ñeàu khoâng theå giöõ ñöôïc. Thaønh ra ngöôøi tu nhaän ñöôïc ñieàu ñoù roài thì an taâm, töø an taâm tieán ñeán voâ taâm deã daøng. Voâ taâm thì töï taïi vôùi nhöõng thöù ñoù. Töï taïi theá naøo? Ví duï nhö do phöôùc duyeân, ta coù theå caát nhaø laàu thì cöù caát nhaø laàu maø ôû, chôù khoâng phaûi keo seûn oâm giöõ tieàn cuûa khoâng daùm ñuïng ñeán. Nhöng mai kia vì nhieàu lyù do khaùc nhau hoaëc nöôùc luït hay hoûa hoaïn, caùi nhaø laàu aáy bò hö hoaïi, ta bieát roõ noù seõ nhö theá neân khoâng lo buoàn, ñau khoå thaùi quaù. Khoâng ôû nhaø laàu, ta ôû nhaø tranh vaùch ñaát vaãn an vui, khoâng coù nhu caàu ñoøi hoûi gì caû. Ñoù laø töï taïi. Cho neân ta tuøy nghi söû duïng phuùc duyeân cuûa mình trong moïi thôøi, moïi hoaøn caûnh, khoâng coá chaáp, khoâng baùm víu, khoâng coá thuû baûo veä nhöõng gì khoâng caàn thieát.

Trong kinh Kim Cang, Phaät duøng ví duï daïy chuùng ta söû duïng caùc phaùp tu nhö moät phöông tieän ñeå ñaït ñeán muïc ñích cöùu caùnh. Ví nhö ngöôøi qua soâng caàn phaûi coù thuyeàn beø. Ñaõ qua soâng roài thì thuyeàn beø haõy vöùt ñi. Neáu ngöôøi tieác reû coøn vaùc thuyeàn beø treân vai ñi, ngöôøi naøy khoâng saùng tí naøo heát. Nhöng chöa qua soâng maø boû thuyeàn beø, Phaät noùi ngöôøi naøy cuõng khoâng saùng suoát luoân. Cho neân chuùng ta caàn qua soâng thì coù thuyeàn beø, qua soâng roài thuyeàn beø ñeå laïi cho ngöôøi khaùc ñi, ñöøng coù mang treân löng nöõa.

Trôû laïi vaán ñeà voâ taâm laø vaán ñeà chính yeáu cuûa ngöôøi tu haønh. Ngöôøi muoán ñöôïc voâ taâm tröôùc tieân phaûi coù trí tueä. Khoâng coù trí tueä thì khoâng caùch gì maø voâ taâm ñöôïc. Bôûi caùc thöù ngoaïi duyeân beân ngoaøi coù söùc haáp daãn, coù söùc loâi cuoán laï luøng ñoái vôùi chuùng sanh. Maø muoán coù trí tueä thì phaûi tu. Baây giôø tu laøm sao? Tröôùc nhaát, vôùi phöông tieän toái thieåu laø kinh giaùo. Nhôø söï chæ giaùo cuûa Phaät Toå, cuûa caùc baäc thaày daïy doã chæ baûo chuùng ta tu phaùp moân nhö theá, ñöôøng höôùng haønh trì nhö theá, chuùng ta phaûi noã löïc thöïc haønh, chôù khoâng phaûi hoïc suoâng.

Tuy kinh giaùo khoâng phaûi thaät, ñoù chæ laø phöông tieän nhöng böôùc ñaàu tieân chuùng ta phaûi nöông theo nhöõng lôøi daïy aáy môùi bieát roõ ñöôøng loái tu haønh. Song yeáu toá quyeát ñònh laø söï tu taäp cuûa moãi ngöôøi. Ngöôøi tröôùc duøng phöông tieän ñoù ñeå chæ giaùo cho chuùng ta, baây giôø chuùng ta ñuû duyeân ñöôïc nghe, ñöôïc hoïc, ñöôïc hieåu tôùi nôi tôùi choán roài sau ñoù phaûi haønh trì. Neáu khoâng haønh trì chuùng ta khoâng theå naøo thaâm nhaäp ñöôïc yù kinh, khoâng theå naøo thaáy roõ ñöôïc lôïi ích thieát thöïc vaø quyù baùu töø giaùo phaùp cuûa ñöùc Phaät. 

Kinh noùi “Haønh thaâm” nghóa laø thöïc haønh saâu xa, neáu chuùng ta khoâng haønh laøm sao thaâm ñöôïc? Chæ hoïc khôi khôi thoâi thì ngaøn ñôøi cuõng khoâng neám ñöôïc chuùt phaùp vò saâu xa vi dieäu naøo cuûa kinh. Ai hieåu vaø thaâm nhaäp nhö vaäy, ngöôøi ñoù seõ laø ngöôøi coù tin vui treân ñöôøng veà queâ. Coøn neáu chuùng ta hoïc khôi khôi khoâng suy nghieäm, khoâng haønh trì, khoâng tu taäp thì cöù soáng trô trô vaäy thoâi. Thaønh thöû vieäc boån phaän cuûa chuùng ta hieän nay ngoaøi hoïc hieåu, nghieân cöùu, coøn laïi hai phaàn ba naêng löïc laø taäp trung vaøo coâng phu, nhaø thieàn goïi laø haï thuû coâng phu.

Haèng ngaøy ñi ñöùng naèm ngoài, saùng tröa chieàu toái, luùc naøo cuõng taäp trung vaøo vieäc ñoù. Khoâng ai ñoäng ñòa gì ñöôïc mình trong luùc ta ñi, ta ngoài, ta laøm vieäc. Luùc naøo taâm nieäm mình cuõng khaêng khaéng vaøo choã ñoù. Neáu chuùng ta coù coâng phu roài, nhöõng vieäc nhö aên uoáng, nguû nghæ, tieáp khaùch, laøm vieäc… bao nhieâu söï duyeân khoâng dính daùng gì tôùi chuùng ta caû. Ví duï huynh ñeä ngoài taïi nhaø Troøn moät tieáng ñoàng hoà, ngöôøi naøy tôùi noùi caùi naøy, ngöôøi kia tôùi noùi caùi kia, taát caû nhöõng thöù aáy qua ñi qua ñi, chæ coù ñöông söï laø vaãn tænh taùo ngoài ñoù thaáy, nghe ñaày ñuû roõ raøng, phaûi khoâng? Luùc ñoù taâm ta bình thöôøng, an nhieân saùng suoát, thaáy nghe töï taïi khoâng bò vöôùng maéc bôûi ai heát, cuõng khoâng vöôùng röøng caây, aâm thanh, aùnh saùng, möa naéng… Ta ngoài ñoù moät caùch bình thöôøng, nghe thaáy roõ raøng ngöôøi ñi laïi, moïi thöù cöù hieän höõu vaø troâi chaûy bình thöôøng. Ñoù laø caùch soáng cuûa ngöôøi tu thieàn. An nhieân, giaûi thoaùt.

Traùi laïi chuùng ta ñeå maát thì giôø trong ñôøi thöôøng, trong caùc söï duyeân thì seõ maát mình töø saùng tôùi tröa, töø tröa tôùi chieàu, töø chieàu tôùi toái. Cöù theá ngaøy naøy sang ngaøy khaùc, cuoái cuøng vieäc tu haønh khoâng dính daùng gì heát, raát uoång, raát ñaùng tieác! Thôøi gian qua ñi, söùc khoûe khoâng coøn sung maõn nhö khi ta coøn treû, taâm trí cuõng muoäi nhöôïc chaäm luït, vieäc tu haønh chaäm tieán hôn nöõa. Qua boán möôi naêm möôi tuoåi, söùc khoûe suy thoaùi töøng ngaøy, töøng giôø, duø chuùng ta coù kheùo boài döôõng, gìn giöõ cô theå tôùi ñaâu, caùc cô quan trong noäi taïng cuõng phaûi suy thoaùi.

Quyù vò lôùn tuoåi coù theå kieåm nghieäm ñieàu naøy raát roõ raøng. Ngaøy hoâm qua thöùc aên ñoù ta duøng thaáy ngon mieäng, böõa nay cuõng thöùc aên ñoù coù khi laøm ngon hôn maø mình duøng khoâng ñöôïc. Caùi duøng khoâng ñöôïc naøy, phaàn lôùn laø do söùc khoûe cô theå khoâng cho pheùp. Do vaäy chuùng ta khoâng muoán toùc baïc nhöng noù vaãn cöù baïc, khoâng muoán chaân run noù vaãn cöù run. Nhaát laø maáy caùi raêng ta söûa soaïn haèng ngaøy, chuøi röûa caïo goït, bòt traéng bòt vaøng, cuoái cuøng beå vaãn cöù beå, rôi vaãn cöù rôi. Laøm sao baûo ñaûm ñöôïc, noù luoân thay ñoåi trong töøng giai ñoaïn, töøng söï soáng cuûa mình. Trong kinh noùi moãi laàn cô theå coù söï thay ñoåi nhö vaäy laø moãi laàn vua aâm phuû göûi thö cho mình. Ñoù laø nhöõng böùc thö göûi thoâng thöôøng, coøn coù nhöõng böùc thö vöøa toáng ñaït laø caét ñöùt lieàn.

ÔÛ ñaây Toå daïy döøng ba nghieäp thaân taâm môùi trong laëng, ñaït moät loøng töùc ñaït ñöôïc taâm naøy môùi thoâng suoát Toå giaùo. Khi ba nghieäp thanh tònh, taâm môùi saùng suoát. Trong Tònh ñoä caùc vò Toå ñaõ daïy “Tam nghieäp haèng thanh tònh, ñoàng Phaät vaõng Taây phöông”. ÔÛ ñaây noùi döøng ñöôïc ba nghieäp thì thaân taâm trong laëng. Ngöôïc laïi y cöù treân vaên nghóa maø hieåu, chæ laø haïng thieàn khaùch laïc loaøi bô vô. Neáu chuùng ta chæ baùm theo nhöõng caùi giaû taïm, nhöõng hình töôùng beân ngoaøi, maéc möùu vôùi noù thì mình thuoäc loaïi thieàn khaùch bô vô. Chöõ “bô vô” Ngaøi duøng ôû ñaây töùc laø khoâng dính daùng, khoâng lieân heä ñöôïc ñaïo. Bôûi vì nhö Toå thì taâm thanh tònh, neáu taâm mình khoâng thanh tònh thì ñaâu theå lieân heä ñöôïc vôùi Toå. Hoaëc muoán thoâng suoát kinh giaùo thì taâm phaûi saùng toû, nhaän ñöôïc nhaát taâm hay moät taâm môùi thoâng suoát kinh giaùo. Neáu ta khoâng ñöôïc nhö theá thì thaáy bô vô laïc loaøi vì chaúng coù söï lieân heä ñoàng caûm naøo ñoái vôùi caùc baäc thaày ñaõ chæ ñöôøng daãn loái cho mình.

Ví duï aên saùng roài ta laøm vieäc gì ñoù, trong luùc laøm mình nghieäm laïi thaáy khoâng dính daùng gì vôùi Phaät phaùp. Bôûi tham saân phieàn naõo daãy ñaày, moïi thöù cuõng coøn vöôùng maéc. Tôùi giôø ñi hoïc, giôø toïa thieàn, giôø tuïng kinh, taát caû thôøi gian sinh hoaït cuûa mình, kieåm laïi thaáy caùi naøo ta cuõng vöôùng maéc. Trong khi ñoù caùc baäc thaày cuûa mình khoâng vöôùng maéc. Nhö vaäy laøm sao ta tieáp caän ñöôïc vôùi thaày, noùi gì ñeán Phaät, Boà-taùt? Coù khi ta gaëp moät vò thaày cao caû ngoä ñaïo, ngoài haàu thaày haèng tieáng ñoàng hoà maø khoâng dính daùng gì heát. Taïi vì ta khoâng vôùi ñöôïc caùi ngoä ñaïo, caùi saùng suoát, caùi ñaëc bieät naøo heát trôn. Ngaøi noùi ra mình khoâng hieåu, yù töù cuûa Ngaøi mình khoâng nhaän, laø vì mình coøn mòt muø, toái ñen ñaây neø! Cho neân Toå noùi ñoù laø haïng thieàn khaùch bô vô. Duø ngoài tröôùc thaày, duø ôû trong ñaïo traøng, neáu khoâng noã löïc tu haønh ta vaãn bô vô nhö thöôøng. Cho neân ngöôøi bieát thöông phaän mình thì phaûi coá leân, laøm sao trong töøng phuùt giaây khaéc tænh, khaéc tieán ñöôïc.

Ñieåm thöù hai laø ngöôøi coøn thöa hoûi höõu laäu, voâ laäu, Ñaïi thöøa, Tieåu thöøa laø coøn keït trong phöông tieän, chöa ñeán ñöôïc choã cöùu caùnh. Chæ ai nhaän bieát taâm chaân thaät laøu laøu, saùng nhö göông môùi khoâng coøn bò nhieãm oâ bôûi caên traàn huyeân naùo. Baáy giôø ngöôøi ñoù töï taïi ñoái vôùi taát caû söï kieän chung quanh. ÔÛ ñaây noùi chaúng ngaïi thôøi tieát, nhaân duyeân thay ñoåi. Ngöôøi naøo taâm saùng, trí thoâng thì ñoái vôùi taát caû caùc caûnh duyeân ñoåi thay chung quanh, hoï khoâng bò dao ñoäng chuùt naøo caû. Coøn laêng xaêng thöa hoûi voâ laäu, höõu laäu, Ñaïi thöøa, Tieåu thöøa laø coøn keït phöông tieän. Chæ coù ai taâm saùng laøu laøu môùi nhaän vaø soáng ñöôïc vôùi taâm theå cuûa mình, ngöôøi ñoù laø ngöôøi töï taïi vôùi caùc caûnh duyeân.

Thaät ra vieäc naøy cuõng khoâng phaûi khoù khaên quaù möùc nhö chuùng ta töôûng. Neáu quaù khoù khaên thì ngöôøi xöa ñaõ khoâng tu ñöôïc. Ngöôøi xöa ñaõ laøm thaønh, ñeå baøi baûn laïi cho mình maø ta tu khoâng ñöôïc laø taïi mình, chôù khoâng phaûi taïi khoù quaù. Noùi theá ñeå chuùng ta khoâng töï khinh mình maø phaûi raùng leân. Raùng ñaây khoâng phaûi söï theå hieän qua hình töôùng beân ngoaøi, bôûi vì noù khoâng phaûi khuaân vaùc naëng neà, cuõng khoâng phaûi ñaåy caây keùo xe gì, maø ta duøng söùc löïc ñeå raùng. Chæ laø vaâng lôøi Phaät daïy caùi aáy “ñöøng ngoù” nghe con thì ta ñöøng ngoù. Coøn leùn leùn ngoù laø khoâng raùng tí naøo heát. Caùc Thieàn taêng mình coù caûm thoâng chuyeän aáy khoâng?

Phaät baûo “caùi ñoù ñöøng nghe con” thì thoâi taét ñi, ñöøng saán tôùi. Phaät baûo aên vöøa phaûi thoâi thì ñöøng coù phình buïng aên maõi. Maáy vieäc naøy phaûi raùng. Raùng maø thaät ra khoâng coù gì ñeå raùng, bôûi vì caùi raùng cuûa Phaät daïy laø buoâng xuoáng chôù khoâng phaûi gaùnh leân. Chuùng ta ñoïc laïi ñoaïn söû cuûa Boà-taùt Só Ñaït Ta, Ngaøi laø moät oâng hoaøng saép leân ngoâi, moïi ngöôøi troïng voïng cao caû nhö theá ñoù, maø Ngaøi truùt boû taát caû nhöõng tieän nghi ñeå ñoåi laáy moät ñôøi soáng tu haønh chaúng coù gì caû. Beân doøng A-noâ-ma Thaùi töû ñaõ côûi boû taát caû aùo baøo, ngoïc ngaø chaâu baùu, laáy göôm caét toùc vaø noùi nhöõng lôøi döùt khoaùt, roài moät thaân moät mình vaøo trong röøng tu khoå haïnh. Khoå haïnh ñeán möùc ñoä moãi ngaøy aên moät haït meø haït ñaäu, thaân theå chæ coøn da boïc xöông nhöng maø trí tueä thì tuyeät vôøi. Nuoâi döôõng yù chí maïnh meõ nhö theá, daùm buoâng boû nhö theá môùi coù theå thaønh töïu ñöôïc giaùc ngoä giaûi thoaùt. Coøn chuùng ta ngaøy nay aên moät ngaøy maáy böõa, neân khoâng coøn thì giôø ñaâu nöõa maø tu haønh.

Ñöùc Phaät ngaøy xöa khi nhaän baùt söõa roài, Ngaøi chuaån bò toøa coû vaø moät yù chí kieân quyeát laø: “Ta theä ngoài nôi ñaây, neáu khoâng ñaït ñöôïc ñaïo quaû Voâ thöôïng Boà-ñeà, duø thòt naùt xöông tan cuõng khoâng rôøi khoûi toøa naøy”. Chôù khoâng nhö chuùng ta, vöøa leân boà ñoaøn lieàn khôûi nghó döôùi mieàn Taây choã naøo maùt meû, caát coác xuoáng döôùi tu cho khoûe, tu mieàn Ñoâng meät quaù. Chuùng ta cöù theá, naêm naøy mieàn Ñoâng, thaùng sau mieàn Taây, mai moát ra mieàn Trung, baây giôø nghe noùi mieàn Baéc coù thieàn vieän cuõng muoán ra mieàn Baéc tu nöõa. Theá thì bao giôø chuùng ta môùi ngoä ñaïo?

ÔÛ ñaây noùi chæ ai nhaän bieát ñöôïc taâm chaân thaät laøu laøu roài, soáng ñöôïc vôùi taâm theå ñoù, thì caûnh duyeân chung quanh seõ khoâng laøm gì ñöôïc ngöôøi naøy. Ngöôïc laïi, keû chöa nhaän ñöôïc, chöa soáng ñöôïc vôùi taâm theå cuûa mình seõ bò caûnh duyeân beân ngoaøi quaáy raày nhieàu laém. Neân ôû trong tröôøng hôïp naøy ngöôøi xöa daïy chuùng ta phaûi traùnh duyeân. Neáu caûm thaáy mình chöa ñuû thöïc löïc, coøn yeáu keùm thì haõy traùnh duyeân, nhö vaäy môùi khoâng maát maïng vong thaân. Noùi traùnh duyeân töùc laø noùi ñeán phöông tieän. Vì vaäy phaûi hieåu vaø bieát caùch traùnh duyeân. Coù nhöõng nôi ta traùnh ñöôïc, coù nôi khoâng neân traùnh choã ñoù. Ñaõ laø phöông tieän thì khoâng phaûi cöùu caùnh, neân trong giai ñoaïn traùnh duyeân ñeå tu taäp, caàn phaûi yù thöùc vöôn leân. Laøm sao coâng phu moãi ngaøy moät tieán boä, ñeå ta coù theå töï chuû maø soáng tuøy duyeân. Nhö vaäy môùi ñuùng vôùi chaân tinh thaàn Phaät daïy.

Cho neân ñoái vôùi lôøi daïy cuûa ngöôøi xöa, chuùng ta caàn phaûi theå nghieäm cho kyõ. Vieäc tu taäp coù khi troâi chaûy, nhöng cuõng laém luùc cay ñaéng laøm sao, coù nhöõng lôøi Phaät daïy, chuùng ta tu hoaøi, traäm traày traäm traät maø cuõng chaúng ñi tôùi ñaâu. Thaät laø xaáu hoå. Ñoù laø gì? Laø nghieäp taäp hay taäp khí, töùc nhöõng chuûng töû xaáu cuûa mình saâu daày quaù. Taäp khí, chöõ “taäp” laø nhoùm hoïp laïi, chöõ “khí” laø hôi höôùm, nhö vaäy taäp khí laø caùi hôi höôùm coøn toàn ñoïng laïi trong ta, do nhöõng thoùi quen töø tröôùc ñaõ taïo neân. Tu trò taäp khí naøy khoâng phaûi chuyeän deã, khoù khaên voâ cuøng. Nhieàu Phaät töû döôùi mieàn queâ ham tu, cuõng thích aên chay nhöng aên khoâng noåi, nghe caùc thaày Truï trì döôùi chuøa queâ baûo neáu aên chay khoâng noåi, con cöù chay kyø. Chay maø kyø! Quyù vò hieåu chay kyø khoâng? Nghóa laø aên coù thôøi kyø chôù khoâng phaûi luùc naøo cuõng aên chay. Ai aên chay khoâng noåi veà queâ chaéc deã tu, luùc naøo thaáy khoâng chay thì kyø. Toâi noùi vui vaäy thoâi, chôù ñoù chaúng qua laø taäp khí, maø chuùng ta khoâng vöôït thaéng noåi thoâi.

Toâi coøn nhôù moät ngöôøi huynh ñeä cuøng tu ngaøy xöa raát thích aên ñoà chieân xaøo. Thaày noùi aên côm nöôùc töông ngaùn laém, coù caùi gì chieân ñeå leân laø thaáy khoaùi lieàn. Khoâng bieát nghieäp gì? Chaéc nhieàu ñôøi cuõng chieân xaøo döõ laém. Sau khi xuaát gia thoï ñaïi giôùi, thaày cuõng hoïc khoùa Giaûng sö vaø ra giaûng daïy Phaät phaùp. Nhöng khoâng hieåu hôi höôùm laøm sao, cöù moãi laàn ñi ngang maáy tieäm xaøo naáu thì thaày ñoäng nieäm. Luùc ñaàu thaày thaáy khoù chòu laém, vì nghó khoâng theå naøo mình aên ñöôïc nhöõng thöù ñoù. Nhöng caùi khoù chòu ñoù ñoåi chieàu hoài naøo khoâng hay, noù thaønh ra deã chòu, laï ñôøi vaäy ñoù. Cuoái cuøng bò nghieäp daãn, thaày phaïm giôùi aên maën. Sau laàn aáy, thaày thaáy xaáu hoå voâ cuøng, xaáu hoå ñeán möùc ñoä muoán cheát quaùch cho roài. Theá laø thaày ñi tuoát ra mieàn bieån kieám moät ngoâi chuøa ngoaøi ñaûo heûo laùnh, cuoäc ñôøi keå nhö boû ñi.

Soáng taïi ñaây moät thôøi gian, Phaät töû phaùt hieän ra coù oâng thaày ôû nôi naøy noùi chuyeän Phaät phaùp raát coù duyeân. Vaäy laø hoï keùo nhau ñeán tieàn hoâ haäu uûng, kính troïng vaø chieàu chuoäng thaày heát möùc. Thaày muoán gì ñöôïc naáy vaø nhaát laø Phaät töû sôï thaày boû ñi neân cuoái cuøng hôi höôùm cuõ noåi daäy, thaày chaúng nhöõng chay maø qua kyø luoân. Theá nhöng Phaät töû saün saøng boû qua, hoï noùi “Thaày ôi! Cöù aên maën cho coù söùc khoûe ñeå thaày tu chôù, khoâng aên nhö theá laøm sao thaày coù söùc khoûe noåi”. Cuoái cuøng, kyø cuõng khoâng giöõ ñöôïc nöõa, thaày soáng nhö moät keû theá gian, khoûe maïnh laém.

Thôøi gian thaày nghó laïi thaáy xaáu hoå quaù neân aâm thaàm boû ñi. Phaät töû phaùt hieän ra maát oâng thaày, moïi ngöôøi ñeàu thöông tieác, bôûi thaät ra thaày soáng raát ñaøng hoaøng, chæ coù moãi caùi toäi aên uoáng kyø nhö vaäy thoâi. Thaày veà laïi thaønh phoá vaø tieáp tuïc laïng quaïng vôùi taäp khí cuõ, cuoái cuøng keát lieãu cuoäc ñôøi baèng moät caùi cheát thaät ñaùng thöông. Caâu chuyeän ñaõ cho chuùng ta thaáy neáu khoâng coù söùc gia trì cuûa Tam baûo, khoâng coù thieän höõu tri thöùc beân caïnh vaø nhaát laø khoâng coù yù chí, khoâng coù söï quyeát taâm thì con ñöôøng tu haønh cuûa mình thaät khoù khaên voâ cuøng!

Cho neân taäp khí raát laø nguy hieåm. Muoán trò taäp khí phaûi duøng ñeán coâng huaân thieàn ñònh. Thieàn ñònh saâu daøy môùi trò ñöôïc. Trong kinh A Haøm keå laïi, laàn ñoù ñöùc Phaät cuøng caùc vò ñaïi ñeä töû döï leã cuùng döôøng cuûa chö thieân. Khi nhaïc trôøi vi dieäu vöøa troåi leân, caû hoäi chuùng ñeàu heát söùc ngaïc nhieân vì thaáy Toân giaû Ca Dieáp ñoäng thaân, muùa theo ñieäu nhaïc. Thaáy theá, ñöùc Theá Toân noùi: “Trong nhieàu ñôøi Toân giaû Ca Dieáp ñaõ töøng laø moät vò nhaïc sö tuyeät vôøi, neân baây giôø nghe tieáng nhaïc vi dieäu, taäp khí cuõ khôûi leân khieán Ngaøi nhö theá”. Toân giaû Ca Dieáp coøn bò aûnh höôûng bôûi taäp khí cuõ, huoáng laø chuùng ta ngaøy nay. Neáu khoâng deø daët giöõ mình thì khoù maø tu taäp ñöôïc.

Ví duï thaày naøo thích aên baùnh mì buoåi saùng thì xin ñöøng böôùc ra khoûi coång Thöôøng Chieáu. Neáu thích caùi gì laøm caùi naáy laø chaáp nhaän soáng vôùi taäp khí, theá thì chöøng naøo thaønh töïu ñöôïc thieàn ñònh. Bôûi chuùng ta khoâng söû duïng trí tueä laøm sao ñöôïc ñònh? Moät nieäm daáy khôûi lieàn lao theo, xem nhö maát trí tueä roài. Chuùng ta söû duïng taäp khí nhö vaäy maõi thaät nguy hieåm voâ cuøng. Cho neân ñaây laø choã coâng phu cuûa chuùng ta. Vöøa khôûi nieäm leân lieàn thoâi. Thoâi rieát noù quen, “thoâi” khoâng ñöôïc thì “Thoâi ñi maøy ôi!”. Phaûi quôû maïnh nhö vaäy noù môùi sôï, neáu khoâng noù seõ daãn mình ñi.

Cho neân chuùng ta tu haønh phaûi noã löïc phaán ñaáu, khaéc phuïc, chuyeån hoùa nhöõng taäp khí baát thieän. Ñöøng ñeå noù leùn luùt ruû reâ ñi vaøo con ñöôøng xaáu, uoång moät ñôøi tu. Khi thaàn cheát ñeán, khoâng bieát mình seõ veà ñaâu? Toâi nhaán maïnh yù naøy ñeå nhaéc nhôû huynh ñeä, nhaát laø caùc vò treû tuoåi phaûi thöôøng xuyeân caûnh giaùc, naém vöõng daây giaøm, ñöøng cho con traâu hoang cuûa mình hung haêng böùt daây. Bieát mình öa thích caùi gì, yeáu vôùi caùi gì thì ñöøng laân la gaàn guõi vôùi noù, khoâng kheùo noù seõ daãn mình ñi nhanh tôùi möùc khoâng ngôø ñöôïc ñaâu. Giöõ mình nhö vaäy môùi hy voïng giöõ vöõng ñöôïc ñaïo nghieäp. Huynh ñeä phaùt taâm tu phaûi bieát quyù troïng ñôøi tu baèng caùch gìn giöõ trí tueä vaø giôùi haïnh cuûa mình trong töøng phuùt töøng giaây.

Ñieåm thöù ba laø trong quaù trình tu taäp phaûi chín phen ñuùc chín phen reøn môùi thaønh vaøng roøng. Ngöôøi tu haønh chaúng tham taøi loäc theá gian, chæ vui soáng ñôøi chay laït trang nghieâm thanh tònh. ÔÛ ñaây Toå daïy Vaøng chöa heát quaëng, xaù tua chín phen ñuùc chín phen reøn. Vaøng ôû trong quaëng coøn laãn caùt buïi taïp nhaïp, muoán loïc thaønh vaøng roøng thì phaûi ñöa voâ loø luyeän. Khoâng phaûi luyeän moät laàn, maø chín möôøi phen môùi ra vaøng roøng. Vieäc tu haønh cuûa chuùng ta cuõng vaäy, phaûi traûi qua nhieàu thöû thaùch khoù khaên, vöôït qua ñöôïc nhöõng bôø meâ môùi böôùc leân beán giaùc.

Bôø meâ chính laø nghieäp chöôùng cuûa chuùng ta, naëng hay nheï tuøy moãi ngöôøi. Nghieäp duyeân khoâng ai gioáng ai caû. Coù huynh ñeä tuy nhoû nhöng quyeát taâm tu raát ñaùng khen ngaët noãi laïi bò beänh hoaïn. Baùc só noùi u xô thì xem nhö tieâu ñôøi roài. Ai nghe maø khoâng sôï, phaûi khoâng? Mieäng tuy noùi cöùng chöù cuõng muoán soáng ñeå tu haønh chöù! Phaûi nhai gaïo löùt muoái meø, uoáng Ñòa Long… uoáng thuoác döõ laém chöù ñaâu phaûi “Thoâi keä noù”. Noùi “Keä!”, nhöng cuõng run trong buïng aáy chöù! Cho neân beänh hoaïn cuõng laø moät chöôùng duyeân lôùn treân ñöôøng tu haønh.

Vì vaäy ñuû duyeân gaëp thaày laønh baïn toát, anh em raùng leân. Ñöøng ñeå thôøi gian qua roài sau tìm laïi khoâng ñöôïc. Duyeân toát qua roài raát khoù tìm laïi. Ngaøy nay chuùng ta ôû trong ñieàu kieän theá naøy, coù phaùp tu roõ raøng, maø cöù lô lô löûng löûng qua ngaøy, mai moát vua Dieâm La göûi thö tôùi hoát hoaûng khoâng bieát laøm sao? Tôùi giôø ngoài thieàn thì ñöøng ñeå taâm rong ruoåi taây ñoâng, chuyeân taâm nhaát yù ñeå nhaän laïi caùi chaân thaät cuûa chính mình. Nhö vaäy môùi ñoái ñaàu vôùi sanh töû noåi chöù. Chuùng ta ñöøng ñaùnh maát nhöõng cô hoäi thuaïân lôïi ñeå soáng laïi vôùi taùnh giaùc, nhaát laø nhöõng luùc ñöôïc soáng yeân oån trong ñaïo traøng, trong Thieàn vieän nhö vaày.

Baây giôø loøng mình chöa yeân, coøn thöù naøy thöù khaùc taïp nhaïp quaù thì phaûi loïc löïa. Boû ñi nhöõng thöù khoâng caàn thieát, giöõ laïi nhöõng thöù thaät. Toå daïy muoán coù vaøng roøng thì phaûi chín phen reøn chín phen luyeän, nhö chuùng ta ñaây khoâng bieát bao nhieâu phen, mieãn laøm sao ra ñöôïc vaøng roøng ñeå duøng laø toát. Nhö vaäy môùi khoâng coâ phuï taâm tu haønh ban ñaàu, khoâng phuï cuoäc ñôøi mình, khoâng laøm uoång ñi kieáp ngöôøi. Chö Toå cuõng nhö caùc vò tieàn boái thöôøng raên nhaéc chuùng ta nhieàu veà vieäc maát thaân naøy, khoù tìm laïi ñöôïc. Cho neân ñöôïc thaân ngöôøi, laïi gaëp Phaät phaùp, phaùt taâm tu haønh laø ñieàu raát quyù baùu, chuùng ta ñöøng ñeå maát chuûng duyeân laønh saâu daøy naøy.

Coù thaân ngöôøi laø coù ñöôïc moät phöông tieän toái öu, chuùng ta neân söû duïng phöông tieän naøy ñeå ñaït ñeán muïc ñích cöùu caùnh laø giaùc ngoä giaûi thoaùt. Ñoïc hoïc haønh traïng ngöôøi xöa, chuùng ta thaáy coù nhieàu vò ñang laø baäc só töû ñaëc bieät, moät khi nghe Phaät phaùp lieàn boû taát caû. Khoâng ñeán tröôøng thi maø ñeán tröôøng Phaät, thi ñeå laøm Phaät. Nhaän ñöôïc yeáu chæ töø vò thaày roài, caùc ngaøi quyeát lieät haï thuû, laøm sao cho thaønh töïu ñaïo nghieäp vieân maõn. Loïc löïa reøn luyeän laáy cho ñöôïc caùi goác vaøng chöù khoâng duøng caùi taïp chaát laãn trong quaëng. Moät phen ñaõ nhaän ra taùnh Phaät roài laø caùc ngaøi soáng nhö vaäy.

Chuùng ta dôû hôn caùc ngaøi nhieàu maø laïi khoâng bieát töï thöông mình, neân keùo leâ ñôøi mình trong quaõng thôøi gian daøi, ñeå maát heát nhöõng cô hoäi thuaän lôïi. Töø vieäc aên vieäc nguû, taát caû vieäc, caû ñôøi qua ñi, maát heát. Caùi yù chí tröôïng phu laãm lieät cuûa moät con ngöôøi xuaát traàn thöôïng só, daùm ñoäc haønh ñoäc boä ñaâu roài maø baây giôø mình khoâng ñi con ñöôøng ñoù, cöù laêng xaêng trong theá gian hoaøi?! Ñoái vôùi ngöôøi tu phaûi ñaày ñuû yù chí, ñi thaúng vaøo moät vieäc loïc löïa, laøm sao duøng ñöôïc vaøng roøng.

Toå daïy chuùng ta phaûi vui soáng ñôøi chay laït, giôùi haïnh trang nghieâm. Nhöõng lôøi noùi nghe nheï nhaøng nhö vaäy, nhöng muoán ñöôïc theá caàn phaûi noã löïc coâng phu. Muoán soáng ñôøi trang nghieâm thanh tònh, quaû laø khoù khaên voâ cuøng. Chuùng ta coù quaù nhieàu thöù taïp nhaïp loâi daãn neân khoâng töï trang nghieâm thanh tònh cho mình ñöôïc. Do vaäy caàn phaûi nhôø giôùi luaät, thanh quy hoã trôï ñeå ñieàu phuïc bôùt nhöõng taäp khí theá gian. Nhö noùi muøa an cö laø thaày troø phaûi caám tuùc, Tam ngoaït an cö cöûu tuaàn kieát cheá. Nhö theá ñeå laøm gì? Ñeå chuùng ta coù thôøi gian gaïn loïc thaân taâm cho trang nghieâm thanh tònh. Theá maø muøa an cö naøo toâi cuõng laø ngöôøi ñi nhieàu nhaát. Ñoâi khi ngoài treân xe, toâi thaáy xoùt xa cho mình quaù! Caùc huynh ñeä phaûi coá leân, coøn raûnh rang nhö quyù vò laø sung söôùng laém. Lôùn lôùn leân moät chuùt laøm Giaûng sö, Truï trì… nhieàu duyeân söï baét buoäc phaûi ñi nhieàu noùi nhieàu, khoâng coù ñaïo löïc, khoâng kheùo tu seõ maát mình thoâi.

Ñieåm thöù tö laø: Keû tham thieàn hoïc ñaïo phaûi bieát choïn thieän tri thöùc. Hoïc ñaïo thôø thaày, hy sinh heát taâm tuûy cuõng khoù mong ñeàn ñaùp, huoáng laø ngöôøi chaúng bieát ñeán ôn ñöùc sö tröôûng maø coù theå thaønh töïu ñaïo nghieäp ñöôïc sao!

Chuùng ta ñaõ bieát ñöôïc phöông phaùp tu haønh nhö vaäy, thì taâm taâm nieäm nieäm noã löïc tu haønh vaø quyù kính nhöõng baäc thaày ñaõ daày coâng tu haønh saùng ñaïo, chæ daïy laïi cho chuùng ta. Nhö Hoøa thöôïng, giaùo hoùa ñoä sanh nhö theá nhöng cuoái cuøng ñeán luùc giaø Ngaøi noùi: - Tôùi ñaây toâi phaûi ngöøng ñeå lo vieäc cuûa toâi. Khoâng phaûi ñöôïc ngöôøi ta quyù troïng, duyeân phuùc lôùn roài mình cöù lao theo Phaät söï maø queân tu. Moät mai voâ thöôøng ñeán, cheát maát ñaâu coøn thì giôø ñeå tu. Chuùng ta hoïc theo göông cuûa Hoøa thöôïng, gaàn guõi thieän höõu tri thöùc ñeå tu haønh. Vieäc tu coù keát quaû toát ñeïp, ta môùi caûm troïng ñöôïc aân ñöùc saâu daøy cuûa caùc baäc Sö tröôûng.

Chö huynh ñeä! Haõy nhôù ñeán voâ thöôøng maø lo vieäc cuûa mình. Caùc thieàn sö noùi: - Duø oâng giaûng tôùi trôøi möa hoa, ñaù gaät ñaàu, cuõng khoâng dính daùng vieäc naøy! Khoâng phaûi ta laøm ñöôïc moät soá coâng vieäc Phaät söï roài cöù laêng xaêng, caû ñôøi buoâng heát trong ñoù laø nguy! Ñoù laø yù cuoái cuøng cuûa hoäi thöù saùu naøy.

Toùm laïi, ngöôøi tu haønh tröôùc nhaát phaûi laøm sao voâ taâm, keá nöõa laø traùnh duyeân, phaûi gan daï noã löïc tu haønh, boû taát caû nhöõng thoùi hö taät xaáu ñeå cuoái cuøng haèng soáng vôùi taâm roãng rang saùng suoát. Gioáng nhö ngöôøi muoán coù vaøng thaät phaûi qua chín phen luyeän möôøi phen reøn.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM