NÖÕA NGAØY CUÛA THAÙI THÖÔÏNG HOØANG

T.T THÍCH NHAÄT QUANG

HOÄI THÖÙ TAÙM

Chöng aáy:

Chæn xaù tua reøn;

Chôù neân tuyeät hoïc.

Lay yù thöùc chôù chaáp traèng traèng;

Neùn nieàm voïng möïa coøn xoùc xoùc.

Coâng danh maûng ñaém, aáy toaøn laø nhöõng ñöùa ngaây thô;

Phuùc tueä goàm no, chæn môùi khaù neân ngöôøi thöïc coác.

Döïng caàu ñoø, gioài chieàn thaùp, ngoaïi trang nghieâm söï töôùng haõy tu;

Saên hyû xaû, nhuyeãn töø bi, noäi töï taïi kinh loøng haèng ñoïc.

Reøn loøng laøm Buït, chæn xaù tua moät söùc doài maøi;

Ñaõi caùt keùn vaøng, coøn laïi phaûi nhieàu phen löïa  loïc.

Xem kinh ñoïc luïc, laøm cho baèng thöûa thaáy thöûa hay,

Troïng Buït tu thaân, duøng möïa loãi moät tô moät toùc.

Cuøng nôi ngoân cuù, chæn chaêng heà moät phuùt ngaïi lo;

Raát thöûa cô quan, möïa coøn ñeå taùm hôi loït loïc.

Chuù thích:

- Chæn xaù tua reøn: Chæ haõy neân tu reøn.

- Lay yù thöùc: Chuyeån yù thöùc.

- Traèng traèng: Chaáp chaët.

- Xoùc xoùc: Lao xao, giao ñoäng.

- Gioài: Xaây caát.

- Saên: Sieâng.

- Moät söùc doài maøi: Chuyeân söùc doài maøi.

- Laøm cho baèng thöûa thaáy thöûa hay: Laøm cho baèng ñöôïc ñieàu thaáy ñieàu bieát.

- Duøng möïa loãi: Chôù coøn loãi.

- Chaêng heà: Chaúng heà.

- Raát thöûa cô quan: Ñieàu raát caàn laø nôi caùc cô quan.

- Möïa coøn ñeå: Chôù coøn ñeå.

- Taùm hôi: Taùm gioù.

- Loït loïc: Trôû ñi trôû laïi.

GIAÛNG

Trong hoäi thöù taùm coù ba ñieåm.

Ñieåm thöù nhaát laø ngöôøi tu khoâng boû moät haïnh nhoû naøo. Bôûi ngöôøi xuaát gia caàn phaûi khaéc phuïc ñeå tu tieán cho neân khoâng ñöôïc boû moät haïnh nhoû naøo heát. Trong Quy Sôn Caûnh Saùch, Toå Quy Sôn daïy “Thaät teá lyù ñòa baát thoï nhaát traàn, vaïn haïnh moân trung baát xaû nhaát phaùp”, nghóa laø ôû choã chaân thaät thì khoâng coù moät maûy traàn, nhöng trong cöûa muoân haïnh thì chaúng boû moät haïnh laønh naøo.

Toå daïy ngöôøi tu ñoái vôùi nhöõng haïnh nhoû khoâng boû, luoân luoân sieâng naêng khaéc phuïc ñieàu dôû, ñeå chuyeån hoùa caùc thöù nghieäp xaáu thaønh toát, daàn daàn tieán leân tröôûng döôõng coâng ñöùc, tröôûng döôõng taâm Boà-ñeà. Coù phaùt taâm Boà-ñeà môùi tieán tôùi caàu giaùc ngoä thaønh Phaät. Quaù trình tu phaûi thöïc hieän nhö vaäy. Giai ñoaïn cuûa chuùng ta laø ñang tu, chöa ñeán nôi ñeán choán, cho neân khoâng töø boû moät vieäc laønh naøo. Bôûi theo tinh thaàn cuûa Sô Toå Truùc Laâm, muoán thaønh töïu Voâ thöôïng Boà-ñeà phaûi doài maøi, reøn luyeän coâng phu, chôù boû hoïc taäp.

Tu laø chuyeån ñoåi yù thöùc, buoâng boû voïng töôûng, khoâng chaáp chaët nhö tröôùc nöõa. Cho neân caâu keá tieáp Ngaøi daïy: “Lay yù thöùc chôù chaáp traèng traèng”, töùc laø haõy tænh thöùc, ñöøng chaáp cöùng nöõa. Tu laø söûa, nhöõng gì chöa ñuùng hoaëc coøn dôû thì ta söûa. Ví duï mình töï thaáy noùng naûy khoâng hôïp vôùi ngöôøi tu, thöù naøy xaáu laém thì boû ñi, goïi laø tu söûa. Neáu ngöôøi coøn tham thì boû tham, boû heát tham saân phieàn naõo thì ñöôïc saùng suoát giaùc ngoä. Theo nghóa naøy thì treân theá gian ai cuõng phaûi tu. Tu töø luùc beù thô cho ñeán giaø cheát, moãi ngöôøi tu moãi caùch moãi phaùp khaùc nhau.

Ngay töø thôøi beù thô, luùc mình ñi chöa vöõng vaø coøn keâu baäp beï: “Ba ba! Meï meï!” cuõng ñaõ bò tu, ñöôïc cha meï höôùng daãn tu söûa. Ta noùi lôøi gì khoâng ñuùng cha meï söûa laïi. Lôùn leân moät chuùt, cha meï cho ñi hoïc ñöôïc thaày baïn, tröôøng lôùp daïy doã höôùng daãn, mình cuõng bò tu nöõa. Nhö con ñöôøng ñoù laø con ñöôøng ñen toái, phaïm phaùp, ñi vaøo ñaáy seõ hö thaân maát neát, thì chaúng nhöõng gia ñình, nhaø tröôøng maø caû xaõ hoäi cuøng tu söûa cho mình. Söûa baèng caùch naøo? Hoï ngaên caûn; coøn lôõ khi ta ñaõ ñi vaøo con ñöôøng ñoù, hoï coøng tay chaân laïi ñem veà uoán naén baèng nhieàu caùch, tuøy moãi ñoái töôïng. Ñoù laø tröôøng ñôøi.

Chuùng ta xuaát gia tu haønh töùc laø hoïc tröôøng ñaïo. Vò giaùo chuû cuûa chuùng ta töø thôøi aáu thô cho tôùi khi tröôûng thaønh cuõng ñöôïc hoïc, ñöôïc tu söûa theo neàn vaên minh vaên hoùa cuûa xaõ hoäi ñöông thôøi. Nhôø hoïc taäp giaùo duïc Ngaøi môùi trôû thaønh con ngöôøi toát ñeïp. Sau ñoù Ngaøi xuaát gia tu haønh ñöôïc giaùc ngoä giaûi thoaùt, roài ñem ñaïo giaùc ngoä aáy daïy laïi cho chuùng ta. Nhö vaäy ñöùc Phaät cuõng traûi qua moät quaù trình tu söûa baûn thaân môùi thaønh Phaät. Chuùng ta ngaøy nay cuõng theá, theo söï chæ daïy cuûa Phaät Toå mình taäp ñi cho ñuùng ñöôøng. Ñi chöa ñuùng, lôõ traät chaân leäch ra ngoaøi lieàn coù ngöôøi chænh laïi. Taïi vì chuùng sanh coù beänh hay queân, tuy ñaõ ñöôïc hoïc ñaõ bieát con ñöôøng naøo laø chaùnh ñaïo nhöng vì queân neân ñi baäy. Ñi baäy thì ñöôïc söûa laïi, thieän höõu tri thöùc keùo mình ñi ngay laïi. Cho neân quyù vò phaûi heát loøng caùm ôn nhöõng ai ñaõ töøng nhaéc nhôû khuyeán taán mình tu taäp, söûa sai cho mình, chôù khoâng neân coù taâm phieàn giaän. Treân ñöôøng tu raát caàn thieän höõu tri thöùc nhaéc nhôû ñeå chuùng ta ñi thaúng moät con ñöôøng, ñöøng bò leäch môùi coù theå ñi ñeán nôi ñeán choán.

Do vaäy cho neân nhöõng ngöôøi chung quanh tuy khoâng phaûi laø thaày mình, khoâng phaûi laø giaùo thoï cuûa mình, cuõng khoâng phaûi ngöôøi thaân trong gia ñình mình, nhöng khi thaáy ta sai hoï nhaéc. Nhaéc baèng caùch naøy caùch khaùc hoaëc ñieän thoaïi veà cho nhöõng vò coù traùch nhieäm bieát: “Ñeä töû cuûa thaày ra ngoaøi quaäy phaù vaäy ñoù” thì chuùng ta phaûi caùm ôn hoï, khoâng ñöôïc thaùn oaùn. Nhaéc nhôû ñeå chuyeån hoùa tu taäp cuõng laø moät caùch giaùo duïc ñeå truyeàn thöøa maïng maïch. Ai giao phoù khoâng bieát, nhöng töï nhieân thieân haï luoân döï phaàn traùch nhieäm ñoái vôùi ngöôøi tu chuùng ta nhö theá. Mình cöù ngôõ boû xöù naøy ñi xöù khaùc, öng laøm gì thì laøm khoâng ai bieát, khoâng ai noùi chi. Nhöng khoâng. Daùng daáp, vieäc laøm, ngoân ngöõ, tö caùch, phong ñoä cuûa mình seõ ñöôïc chuïp hình vaø gôûi veà cho sö phuï. Quyù vò thaáy hay gheâ khoâng? Toâi nghó ñaây laø neàn giaùo duïc roäng lôùn, chuùng ta phaûi neân caùm ôn.

Thaø khoâng tu Phaät thì thoâi, ñaõ tu thì neân ñi cho ñuùng ñöôøng, ñöøng ñi ñöôøng quanh co naøo khaùc. Bôûi vì chung quanh chuùng ta haàm hoá raát nhieàu, laïng quaïng laø rôi xuoáng ngay. Phaûi caûnh giaùc cao ñoä vaø sieâng naêng lieân tuïc, ñôøi naøy chöa thaønh töïu thì ñôøi sau tieáp tuïc. Chuûng töû Phaät naøy laï ñôøi laém, ñaõ coù roài thì seõ ñöôïc nuoâi tôùi ngaøy thaønh töïu môùi thoâi. Coù chuûng töû Phaät roài thì khoâng bao giôø maát, ñuû duyeân laø noù ñaåy mình ñi tôùi, coù lôõ rôi ra ngoaøi ngöôøi ta cuõng löôïm mình thaû voâ. Löôïm baèng nhieàu caùch, hoaëc löôïm baèng tay hoaëc laáy chaân haát voâ, cuõng coù ngöôøi thöông mình hoï laáy xe hôi uûi voâ thaúng luoân. Ñuùng nhö lôøi Hoøa thöôïng Vieän tröôûng noùi: “Tröôùc maét toâi khoâng coù keû thuø, chæ coù nhöõng ngöôøi baïn ñaõ thoâng caûm hoaëc chöa thoâng caûm thoâi”. Tuyeät nhieân khoâng coù keû thuø. Baäc chaân tu noùi ra moät lôøi nghe thaám thía laøm sao! Hoâm ôû beân UÙc, Phaät töû ñoùn ñi cuøng vôùi Hoøa thöôïng, nghe caâu noùi cuûa Ngaøi töï nhieân caû ngaøy toâi thaáy thaám thía laï luøng. Toâi chaúng bieát laøm gì hôn ngoaøi vieäc leõo ñeõo theo thaày, keâu ñi chôi thì ñi chôi, môøi aên thì aên, môøi ngoài thì ngoài, luùc naøo raûnh thì cöù ngaãm nghó maø thaám thía caâu ñoù.

Tu laø chuyeån ñoåi yù thöùc, buoâng boû voïng töôûng, khoâng coøn chaáp chaët voïng töôûng nöõa. Chuyeån ñoåi yù thöùc laø sao? YÙ thöùc töùc laø nhöõng nhaän ñònh, phaân bieät cuûa chuùng ta. YÙ thöùc khi mình chöa tu thöôøng laø khoâng ñuùng, khoâng chính xaùc bôûi vì noù bò caùi ngaõ xen vaøo. Nhöõng gì hôïp vôùi ta thì toát thì ñuùng, nhöõng gì khoâng hôïp vôùi ta thì xaáu thì sai. Bieát tu roài chuùng ta phaûi chuyeån ñoåi. Ví duï hoài xöa ta thaáy oâng ñoù deã gheùt quaù, baây giôø tu roài nghe Hoøa thöôïng noùi tröôùc maét toâi khoâng coù keû thuø, chæ laø chöa caûm thoâng thoâi. Böõa naøo ñi aên gioã gaëp oâng aáy, mình caûm thoâng ñöôïc thì caûm thoâng, caûm thoâng chöa ñöôïc thì thoâi chôù khoâng gheùt nöõa. Ñoù laø chuyeån ñoåi yù thöùc.

Trôû laïi vieäc tu cuûa chuùng ta. Vöøa roài coù moät vò noùi chuyeän vôùi toâi theá naøy: Baây giôø con muoán töï do, con saép ñaët tu vieän cuûa con, tôùi giôø ngoài thieàn ai muoán ngoài thì ngoài, ai khoâng muoán ngoài thì naèm, muoán ñi thì cöù ñi. Chôù maéc môù gì baét buoäc phaûi ngoài thieàn, khoáng cheá nhö vaäy khoâng coù töï do. Tu kieåu aáy môùi phoùng khoaùng töï do. Toâi noùi: “Tu kieåu ñoù laø buoâng lung chuùa, chuùa cuûa buoâng lung, chôù khoâng phaûi töï do”. Goác cuûa vieäc tu laø phaûi laøm chuû ñöôïc caùc nieäm töôûng laêng xaêng ñieân ñaûo cuûa mình. Chuùng ta khoâng chaïy theo nhöõng thoùi hö taät xaáu, nhöõng taäp khí löôøi bieáng roài trôû laïi duøng Phaät phaùp bieän luaän cho caùi loãi cuûa mình. Ñaây laø moät tai hoïa lôùn, huynh ñeä caàn phaûi traùnh xa, loaïi boû ngay tö töôûng naøy.

Ñieåm thöù hai laø khaéc phuïc tieán tu vaø phaùt taâm Boà-ñeà. Nghóa laø luùc naøo cuõng sieâng naêng, cuõng tu lieân tuïc, ñoàng thôøi phaùt taâm Boà-ñeà. Khi ñaõ bieát tu roài thì nhöõng laêng xaêng trong loøng phaûi khaéc phuïc, phaûi laøm chuû ñöôïc noù. Ñoàng thôøi höôùng taâm caàu giaùc ngoä, töùc phaùt taâm Boà-ñeà. Taïi sao phaûi sieâng naêng? Vì chuùng ta coù beänh hay giaûi ñaõi, neáu buoâng lô thì taâm löôøi bieáng seõ ruû ñi chôi ngay. Ngöôøi theá gian coøn sôï caùi taät löôøi bieáng, huoáng laø ngöôøi tu chuùng ta? Daân queâ toâi thöôøng noùi “Choáng Phaùp choáng Myõ khoâng sôï, maø sôï choáng cuoác”!

Huynh ñeä ñeå yù seõ thaáy, coù ngöôøi vaøo chuøa hoïc haønh tu taäp raát mau choùng. Ngöôïc laïi coù ngöôøi chaäm luït, hoïc hoaøi nhaéc maõi cuõng khoâng sao nhôù noåi. Ñoù laø do ñôøi tröôùc mình ñaõ töøng tu hay chöa töøng tu maø ra. Vôùi ngöôøi sieâng naêng, vieäc hoïc vieäc tu khoâng khoù bôûi ñaõ töøng thöïc haønh nhö theá töø hoài naøo roài, neân baây giôø nhaéc laïi laø nhôù ngay. YÙ thöùc roõ ñieàu naøy anh em gaéng noã löïc, tu laø tu cho mình chôù khoâng phaûi cho ai. Vì vaäy moãi ngöôøi caàn phaûi töï phaùt taâm Boà-ñeà, khoâng ñôïi ai thuùc giuïc ta môùi tu. Vieäc tu caàn phaûi reøn luyeän, duøi maøi nhieàu naêm thaùng môùi thaáy ñöôïc löïc duïng cuûa noù.

Vôùi caùi nhìn cuûa Phaät giaùo, vieäc gì cuõng do söï taäp quen, caùi gì ta laøm deã daøng laø vì quen töø nhieàu ñôøi roài. Vieäc tu haønh cuõng theá, ta thöïc hieän ñöôïc vieân maõn hay khoâng laø do coù thöôøng xuyeân tu taäp hay khoâng? Ñaây laø vaán ñeà quan troïng chuùng ta caàn phaûi bieát. Ta khoâng theå naøo ñeå ngaøy qua thaùng luïn, trong khi ñoù cuûa ñaøn na tín thí cöù chaát leân thaønh nuùi. Caùi ñaàu ñaõ caïo boùng nhaün thì mình laï hôn thieân haï roài, anh em ñaâu coù theå ñaët chaân vaøo caùi quaùn ca haùt raàm raàm beân kia ñöôøng? Ñaët caâu hoûi ñoù leân roài thì ta thaáy mình phaûi ñi tôùi cuøng, khoâng theå löøng khöøng qua ngaøy, oâm giöõ moái nôï cuûa ñaøn na tín thí nhö oâm nuùi Tu Di, naëng neà laém thöa quyù vò! Khoâng kheùo ñôøi sau laøm kieáp traâu löøa traû chöa bieát ñeán bao giôø. Con ñöôøng cuûa ngöôøi tu laø con ñöôøng ñi tôùi, khoâng böôùc thuït luøi ñöôïc. Vì thuït luøi laø rôi xuoáng haàm choâng ngay. Haàm choâng aáy chính laø ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sinh. Cho neân phaûi sieâng naêng tinh taán leân!

Ñieåm thöù ba Toå daïy chuùng ta phaûi quyeát taâm tu cho tôùi cuøng laø ñaït ñaïo thaønh Phaät. Xem kinh ñoïc ngöõ luïc roài thì laøm cho baèng nhöõng gì Phaät, Toå daïy. Nhö vaäy môùi khoâng lo taùm gioù thoåi rôi laïi trong ba coõi. Taùm gioù laø gì ? Laø lôïi, suy, huûy, döï, xöng, cô, khoå, laïc. Baây giôø ñöøng noùi taùm gioù maø moät gioù thoåi mình cuõng bay. Ví duï nhö lôïi tôùi nhieàu quaù quyù vò tu khoâng ñöôïc laø bay roài. Hoài naêm tröôøng Trung Caáp Phaät Hoïc môùi khai giaûng taïi Ñaïi Toøng Laâm, trong soá hoïc troø cuûa toâi coù moät vò ôû Taây Ninh. Vò naøy soáng doài daøo vaät chaát quen roài, neân hay la caø ngoaøi quaùn aên uoáng roài mua veù soá nöõa. Khoâng bieát nhaân duyeân gì, hoâm ñoù anh ta truùng soá. Anh thöa vôùi toâi: “Con truùng soá thaày ôi”. Toâi hoûi: “Truùng nhieàu khoâng?” Anh thöa: “Daï truùng khaù laém”. Anh cuõng bieát cuùng döôøng ñaïi chuùng, nhöng keå töø ñoù anh hoïc khoâng noåi nöõa. Luùc môùi vaøo chuøa, tuy ôû nhaø cung caáp tieàn baïc nhieàu, aên xaøi to nhöng anh coøn hoïc ñöôïc, tôùi khi truùng soá anh hoïc heát noåi luoân. Toâi hoûi taïi sao? Anh noùi con hoïc khoâng noåi nöõa. Roài anh ñoøi mua ti vi maøu cuùng döôøng ñaïi chuùng, toâi khoâng cho. Anh chuyeån sang mua xe, toâi cuõng khoâng cho. Toâi baûo mua xe maáy anh ñi hoaøi laøm sao hoïc ñöôïc, neáu cuùng döôøng aùo quaàn saùch vôû thì nhaän. Ñoù, bò gioù lôïi thoåi cho moät phaùt thoâi laø boû hoïc. Chaø! Kieåu ñaàu naêm truùng soá moät laàn, cuoái naêm truùng soá moät laàn chaéc cheát, laøm sao soáng noåi?

Cho neân ñöøng noùi taùm gioù, moät hai gioù thoåi mình cuõng ñuû cheát nguûm. Ñöøng noùi gioù töû vong, gioù khinh bæ, maø gioù ñöôïc ngöôøi ta coâng keânh, ca tuïng mình cuõng ñaõ khoù tu laém roài! Thaønh ra ñöôïc hoïc lôøi cuûa Thaùnh hieàn chuùng ta phaûi laøm cho ñöôïc. Giöõ gìn sao cho caùc voïng ñoäng ñöøng quaáy nhieãu mình, khi buoàn vui lôïi haïi ñeán ta ñeàu vöôït qua taát caû. Ngöôøi xöa daïy raèng: “Nôi naøo coù Phaät phaùp maø khoâng ñuû côm gaïo, duø bò ñuoåi cuõng xin ôû laïi ñeå ñöôïc tu hoïc”. Coøn “Nôi naøo khoâng coù Phaät phaùp, duø aên no maëc aám hay ñöôïc thöông meán cuõng khoâng ôû laïi”. Ñoù laø ñieàu coå ñöùc nhaén nhuû vôùi keû hoïc ñaïo sô taâm, khoâng neân ñeå vöôùng maéc caùc thöù lôïi döôõng, môùi coù theå tieán tu ñöôïc. Ñoù laø tinh thaàn tu hoïc cuûa ngöôøi xöa.

Trong ñôøi soáng tu haønh haøng ngaøy, huynh ñeä giöõ gìn ñöøng ñeå caûnh duyeân troùi buoäc hay laøm nhieãu loaïn taâm caàu giaùc ngoä giaûi thoaùt cuûa mình. Chuùng ta phaûi vöõng taâm, gan daï, ñaày ñuû yù chí thì nhaát ñònh seõ thaønh coâng. Moãi ngaøy, anh em thöôøng töï xeùt neùt tröø boû caùc phieàn naõo nhö tham duïc, giaän töùc, si meâ, taät ñoá, ganh gheùt, nghi ngôø, löôøi nhaùc. Nhöõng thöù ñoù maø saïch roài thì con ñöôøng Phaät ñaïo khoâng xa. Muoán saïch si meâ ñieân ñaûo, phieàn naõo, voïng töôûng thì phaûi thaép saùng ngoïn ñuoác trí tueä leân. Ñoù laø trí tueä Baùt-nhaõ. Duøng trí tueä Baùt-nhaõ soi tôùi soi lui, thöôøng töï thaáy loãi mình, khoâng doøm doõi loãi ngöôøi, bieát muoân söï muoân vaät treân theá gian naøy laø taïm bôï, hö doái, khoâng ñaém luyeán, khoâng chaïy theo noù nöõa. Nhö vaäy môùi giöõ vöõng vaø thaønh töïu ñaïo taâm.

Bao giôø taùm gioù thoåi khoâng ñoäng, caùc anh em ñi tôùi ñaâu cuõng tu ñöôïc, cuõng an nhieân töï taïi. Tuøy duyeân quyù vò leân nuùi tu cuõng ñöôïc, ra bieån tu cuõng ñöôïc, vaøo thaønh thò tu cuõng ñöôïc. Nhöng nhôù laø phaûi saïch phieàn naõo, phaûi trò nhöõng thöù cuø caën trong loøng, phaûi loïc thaønh vaøng roøng môùi ñöôïc. Ñoù laø yù nghóa tu vaø con ñöôøng tu chuùng ta phaûi traûi qua nhö vaäy.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM