Kinh sach

NHAËT LAÙ BOÀ ÑEÀ

(TAÄP 01)

H.T THÍCH THANH TÖØ

PHAÀN 1: TRÍCH GIAÛNG KINH A HAØM (tt)

6. Ñoäng cô gaây ra khoå

Thoân tröôûng Na Ca Daø hoûi Phaät:

-Baïch Theá Toân, nguyeân nhaân naøo kích ñoäng caùc khoå?

Phaät hoûi:

-Neáu trong thoân oâng coù ngöôøi cheát hoaëc coù ngöôøi bò tai naïn, oâng coù buoàn khoå khoâng?

-Baïch Theá Toân, coù khi buoàn khoå, coù khi khoâng.

-Taïi sao?

-Neáu nhöõng ngöôøi cheát hoaëc bò tai naïn aáy laø baø con thaân quyeán cuûa con thì con buoàn khoå. Traùi laïi con khoâng buoàn khoå.

Phaät keát luaän:

-Goác cuûa söï buoàn khoå laø do loøng tham aùi vaäy.

BÌNH:

Ñoäng cô chính cuûa khoå ñau laø loøng tham aùi. Maø coäi goác cuûa tham aùi laø do chaáp ngaõ maø ra. Töø chaáp ngaõ neân coù ngaõ sôû, töùc nhöõng lieân heä ñeán baûn ngaõ nhö taøi saûn, vôï con, quyeán thuoäc v.v… Neáu ñöôïc thì vui, coá tình giöõ gìn khoâng khi naøo daùm lôi loûng, lôõ bò maát maùt thì buoàn baû, khoå ñau v.v… Vì theá trong kinh Phaùp Cuù, Phaät daïy:

Do aùi sanh öu

Do aùi sanh boá

Nhöôïc ly aân aùi

Haø öu haø boá

Dòch:

Do aùi sanh lo

Do aùi sanh sôï

Neáu lìa aân aùi

Ñaâu lo ñaâu sôï

7. Quaû coù theo nhaân khoâng?

Moät Cö Só ñeán hoûi Phaät:

-Baïch Theá Toân, con nghe ngoaïi ñaïo noùi ngöôøi saùt sanh, troäm cöôùp, taø daâm, noùi doái phaûi bò caûm thoï ñau khoå coù ñuùng chaêng?

Phaät ñaùp:

-Chöa ñuùng haún! Ví duï: Nhö coù ngöôøi ra traän gieát ñöôïc nhieàu ñòch quaân, khi veà ñöôïc vua phong thöôûng. Nhö theá tuy saùt sanh maø ñaâu coù khoå. Traùi laïi neáu ngöôøi aáy gieát quan ñaïi thaàn trong nöôùc seõ bò toäi.

-Ví nhö coù ngöôøi ñeán ñaùnh nöôùc khaùc laáy ñöôïc tieàn cuûa chaâu baùu chôû veà nöôùc mình, seõ ñöôïc vua phong thöôûng. Nhö theá tuy laøm vieäc troäm cöôùp nhöng ñaâu coù khoå. Traùi laïi, neáu troäm cöôùp cuûa vua quan seõ bò baét bôù tra taán khoå sôû.

-Ví nhö coù ngöôøi ñeán keû ñòch cuûa vua ñaùnh baét gaùi ñeïp ñem veà laøm ngöôøi haàu cho vua, seõ ñöôïc vua phong thöôûng. Nhö theá tuy laøm vieäc baát chaùnh cuõng ñöôïc vua khen thöôûng ñaâu coù khoå sôû. Traùi laïi neáu tö tình vôùi theâ thieáp cuûa vau quan seõ bò hình phaït löu ñaøy.

-Ví nhö coù ngöôøi duøng möu keá doái gaït nöôùc ñeå chieám laáy ñaát ñai veà cho nöôùc mình seõ ñöôïc vua khen thöôûng. Tuy laø duøng lôøi doái gaït nhöng ñaâu coù khoå. Traùi laïi, neáu noùi doái vôùi trieàu ñình seõ bò tröøng trò.

BÌNH:

Qua thí duï noùi treân, chuùng ta thaáy ngöôøi saùt sanh, troäm cöôùp, taø daâm, noùi doái ñaâu nhaát ñònh hieän ñôøi phaûi chòu quaû khoå (coù keû khoå ngöôøi vui). Nhö theá, caên cöù lyù nhaân quaû cuûa Phaät daïy coù ñuùng chaêng? Tuy nhieân lyù nhaân quaû khoâng sai moät maûy, chaúng qua chuùng ta chæ nhìn treân hieän taïi maø khoâng bieát quaù khöù thaáy ñöôïc vò lai. Heå taïo nhaân naøo thì keát quaû naáy, nhö saùt sanh phaûi ñeàn maïng, troäm cöôùp phaûi traû nôï oan khieân v.v… Kinh Nhaân Quaû, Phaät noùi: “Giaû söû traêm ngaøn muoân kieáp nghieäp khoâng maát, nhaân duyeân ñeán quaû baùo töï mình chòu”. Vaäy chuùng ta phaûi coù caùi nhìn roäng raõi vaø thaáu ñaùo lyù nhaân quaû cuûa Phaät daïy ñeå khoûi laàm laãn trong cuoäc soáng.

8. Tai haïi nguõ duïc

Moät hoâm ñöùc Phaät keâu caùc thaày Tyø Kheo noùi:

-Ví nhö treân nuùi tuyeát, choã ñaát baèng ngöôøi thuù qua laïi. Coù keû laáy nhöïa caây gaøi beân thöùc aên ñeå nhöû ñaøn khæ. Moät vaøi con khæ vì tham aên, rôøi khoûi ñaøn tìm ñeán beân thöùc aên laáy tay boác. Ngôø ñaâu tay vöøa baùm vaøo lieàn bò nhöïa dính cöùng! Chuù khæ beøn laáy tay kia gôõ ra, thöông thay! Laïi dính luoân moät tay nöõa. Chuù khæ laïi laáy chaân maët quaøo ra, vaø moät chaân nöõa laïi dính luoân vaøo nhöïa. Tieáp theo chaân traùi ñoàng dính cöùng caû. Khoå thay! Chuù khæ chæ coøn caùi moàm, chuù hy voïng duøng moàm ñeå caïp may ra thoaùt khoûi. Nhöng than oâi! Nhöïa caây kia cuõng khoâng chöøa laïi. theá laø hai tay, hai chaân vaø caùi moàm chuù khæ dính cöùng vaøo nhöïa caây. Thaät ñaùng thöông! Ngöôøi thôï baåy kia coù theå xaùch chuù ñi ñaâu tuøy yù.

Naøy caùc Tyø Kheo! Nhöïa caây kia ví nhö nguõ duïc, coøn naêm boä phaän (hai tay, hai chaân vaø caùi moàm) dính vaøo nhöïa ví nhö naêm caên.

-Maét dính saéc.

-Tai dính thanh.

-Muõi dính muøi.

-Löôõi dính vò.

-Thaân dính xuùc.

Nhö chí khæ kia, khi naêm boä phaän dính cöùng vaøo nhöïa caây thì tuøy yù ngöôøi kia ñem ñi. Cuõng vaäy, ngöôøi naøo naêm caên dính cöùng vaøo nguõ duïc thì tuøy yù ma daãn ñi.

Toùm laïi vì khoâng chòu ôû nôi ñòa vöïc cuûa mình neân môùi bò naïn khoå. Theá naøo laø ôû nôi ñòa vöïc cuûa mình? Töùc laø quaùn “Töù nieäm xöù”. Ngöôøi thöôøng quaùn töù nieäm xöù thì khoâng bò loâi, khoâng bò daãn. Cuõng nhö chuù khæ kia neáu ôû trong ñaøn thì khoâng bò naïn.

BÌNH:

Nguõ duïc voán khoâng haïi ngöôøi, chæ taïi ngöôøi boû queân chaùnh nieäm maø ñam meâ nguõ duïc. Nhö chuù khæ kia vì ham aên maø taùch ra khoûi ñaøn neân chòu khoå. Cho neân ngöôøi tu khoâng khoù, chæ ñöøng ñam meâ nguõ duïc. Nhöng nguõ duïc voán khoâng loãi, loãi taïi taâm daáy nieäm. Maø daáy nieäm töùc laø ñoäng, ñoäng thì chaúng phaûi chaùnh nieäm. Traùi laïi, taâm neáu khoâng thì caûnh voán laëng, tuy ôû trong nguõ duïc maø thöôøng giaûi thoaùt. Cho neân trong Tín Taâm Minh coù caâu:

“Muoán ñeán nhaát thöøa, chôù gheùt saùu traàn.

Saùu traàn khoâng gheùt, hoaøn ñoàng chaùnh giaùc”.

9. Haønh ñoäng khoâng coá ñònh

Coù moät vò Ni Kieàn Töû ñeán Phaät noùi raèng:

-Neáu saùt sanh, troäm cöôùp, taø daâm v.v... thì phaûi ñoïa ñòa nguïc. Vaø neáu laøm vieäc gì ôû thôøi gian daøi thì ta seõ höôûng ñieàu ñoù.

Phaät baûo:

-OÂng noùi nhö vaäy khoâng ñuùng. Taïi sao? Vì neáu noùi nhö oâng thì treân theá gian naøy khoâng maáy ai ñoïa ñòa nguïc. Neáu laøm vieäc gì thôøi gian daøi seõ höôûng ñieàu ñoù, thì saùt sanh troäm cöôùp chaúng haïn, trong moät ngaøy hoï chæ caàn haønh ñoäng choác laùt laø xong, ngoaøi ra thôøi gian coøn laïi hoï laøm vieäc khaùc. Nhö vaäy, thôøi gian saùt sanh v.v... thì ngaén, thôøi gian laøm vieäc khaùc daøi, do ñoù hoï seõ höôûng caùi thôøi gian daøi kia.

Thöù hai noùi ñeán saùt sanh, troäm cöôùp, taø daâm v.v... phaûi ñoïa ñòa nguïc thì treân ñôøi naøy khoâng coù ai tu ñöôïc caû. Vì sao? Vì tu hay khoâng tu cuõng phaûi ñoïa ñòa nguïc thoâi. Do ñoù, ta chæ noùi chôù saùt sanh, troäm cöôùp, taø daâm v.v... vaø neáu lôõ phaïm thì haõy saùm hoái, söûa ñoåi.

BÌNH:

Chuùng ta coù caùi laàm chaáp laø caùi gì cuõng coá ñònh caû. Thieän coá ñònh laø thieän, aùc coá ñònh laø aùc, baát di, baát dòch. Chaáp nhö vaäy thì khoâng coù ai tu haønh ñöôïc, noù coá ñònh nhö vaäy roài, coù tu ñi nöõa cuõng khoâng thay ñoåi ñöôïc gì. Voâ tình ñöa nhau ñeán choã ñaùnh lieàu, lôõ laàm cho lôõ laàm luoân, khoâng coøn hy voïng vöôn leân. Vì vaäy Phaät baùc caùi chaáp taïo aùc coá ñònh ñoïa ñòa nguïc, ñem laïi cho chuùng ta nieàm tin ôû söï caûi thieän. Hy voïng vöôn leân, troåi daäy, ñaâu cam chòu giam mình maõi maõi trong toái taêm, toäi loãi!

Coøn noùi, neáu laøm vieäc gì ôû thôøi gian daøi seõ höôûng ñieàu ñoù. Giaû söû thôøi gian daøi ta laøm vieäc thieän, chæ thôøi gian ngaén laøm vieäc saùt sanh, troäm cöôùp v.v… hoûi coù phaûi ñoïa ñòa nguïc khoâng? Do ñoù hai caâu naøy coù ñieàu maâu thuaãn nhau vaäy.

10. Nguyeân nhaân coù kieán chaáp

Moät Cö só hoûi Phaät:

-Baïch Theá Toân, taïi sao ngoaïi ñaïo coù saùu möôi hai kieán chaáp? Nhö hoï chaáp: theá giôùi thöôøng coøn, theá giôùi voâ thöôøng, theá giôùi höõu bieân, theá giôùi voâ bieân, thaân naøy thaät coù, thaân naøy khoâng thaät coù, Nieát baøn coøn coù, Nieát baøn khoâng coøn coù v.v...

Phaät ñaùp:

-Do coù thaân kieán (chaáp thaân) neân coù caùi kieán chaáp nhö theá. Vaäy oâng coù bieát thaân kieán laø gì khoâng?

Cö só thöa:

-Do chaáp saéc uaån laø ta, laø cuûa ta, thoï uaån laø ta, laø cuûa ta, töôûng uaån laø ta, laø cuûa ta, haønh uaån laø ta laø cuûa ta, thöùc uaån laø ta laø cuûa ta, ñoù laø thaân kieán.

Phaät khen:

-Ñuùng theá!

BÌNH:

Do chaáp ngaõ (nguõ uaån laøm ta) neân coù tranh tuïng, töø ñoù sanh ra saùu möôi hai kieán chaáp. Neáu thaáy ñöôïc thaân nguõ uaån giaû hôïp naøy nhö ñieän chôùp, nhö boït nöôùc, nhö söông mai, thì caùc kieán chaáp cuõng theo ñoù maø döùt.

11. Kieát söõ vaø bò kieát söû

Hai Toân giaû caõi nhau veà nghóa kieát söû vaø bò kieát söû. Moät vò baûo kieát söû vaø bò kieát söû teân tuy khaùc maø nghóa ñoàng. Vò kia noùi teân khaùc nghóa khaùc. Hai vò caõi nhau nhöng khoâng ngaõ leõ, ñeán caàu Phaät xin giaûi quyeát. Phaät daïy:

-Duï nhö hai con boø (moät ñen moät traéng) bò troøng vaøo moät caùi aùch. Vaäy con naøo troùi coät con naøo, hay taïi caùi aùch troùi coät caû hai con, laøm cho maát töï do?

Cuõng theá, maét thaáy saéc “nieäm daáy khôûi” töùc troùi coät (kieát söû), chôù maét vaø saéc nguyeân lai laø voâ söï. Naêm caêm kia: tai, muõi, löôõi, thaân, yù cuõng ñeàu nhö vaäy.

BÌNH:

Caên traàn khoâng loãi maø loãi bôûi “thöùc”. Thöùc coù phaân bieät toát xaáu, v.v… môùi khôûi nieäm yeâu gheùt, tham saân theo ñoù maø hieän. Do coù tham saân neân môùi taïo thaønh nghieäp daãn ñi trong luaân hoài. Traùi laïi, neáu khoâng khôûi nieäm yeâu gheùt thì tham saân khoâng khôûi, tham saân khoâng khôûi thì khoâng taïo nghieäp, khoâng taïo nghieäp töùc laø döùt sanh töû.

Ñeå laøm saùng toû yù naøy, xin daãn baøi keä cuûa Coå ñöùc:

Kieán saéc phi can saéc

Vaên thinh baát thò thinh

Saéc thinh voâ ngaïi xöù

Thaân ñaùo Phaùp Vöông thaønh.

Dòch:

Thaáy saéc khoâng dính saéc

Nghe tieáng chaúng maéc tieáng

Saéc tieáng neáu khoâng ngaïi

Thaúng ñeán thaønh Phaùp vöông (Phaät).

12. Taïo caùi vui naøo laø nhaân toát

Moät vuõ kòch sö ñeán hoûi Phaät:

-Con nghe ngoaïi ñaïo noùi: Ai vuõ kòch hay laøm cho nhieàu ngöôøi vui, sau khi cheát seõ sanh leân coõi trôøi “Hyù tieáu” coù phaûi vaäy chaêng?

Phaät laëng thinh khoâng ñaùp. OÂng laäp laïi caâu hoûi treân ba laàn. Phaät môùi noùi:

-Ngöôøi vuõ kòch vui laøm taâm ngöôøi buoâng lung, ba ñoäc (tham saân si) daáy khôûi. Do taïo nhaân aáy seõ maéc quaû baùo sanh ñòa nguïc “Hyù tieáu”.

BÌNH:

Ngöôøi ta deã ngoä nhaän, cöù nghó neáu laøm baát cöù vieäc gì cho ngöôøi khaùc vui thích laø ñöôïc phöôùc laønh. Nhöng hoï ñaâu bieát vui coù nhieàu thöù. Neáu vui trong tòch tænh trong saùng, döùt caùc voïng nieäm, phuø hôïp vôùi ñaïo lyù laø vui trong saïch, vui giaûi thoaùt. Traùi laïi, vui theo nguõ duïc, chaïy theo saéc ñeïp, tieáng hay v.v… laøm taâm thaàn dao ñoäng, phieàn naõo phaùt sinh, laø vui theo traàn tuïc, kieát taäp nhaân sanh töû.

Nhö vaäy, neáu ngöôøi taïo nhaân naøo gaây cho ngöôøi khaùc caùi vui naøo, keát quaû leân xuoáng roõ raøng khoâng theå laàm laãn.

13. Phaùp vaãn coøn ñoù

Ngaøi Xaù Lôïi Phaát tòch, oâng Cunda sau khi thieâu xong gom laáy Xaù lôïi cuøng y baùt cuûa Ngaøi ñem ñeán trình Phaät. Ngaøi A Nan troâng thaáy buoàn baõ thöa vôùi Phaät:

-Ngaøi Xaù Lôïi Phaát laø thaày giaùo giôùi cho con, con thöôøng tin töôûng nôi Ngaøi, maø nay ñaõ tòch roài! OÂi chaùn ngaùn quaù! Con khoâng coøn ñuû tinh thaàn ñeå tu nöõa!

Phaät hoûi A Nan:

-Xaù Lôïi Phaát tòch, nhöng giôùi uaån coù ñem theo chaêng?

-Thöa Theá Toân, khoâng ñem theo.

-Ñònh uaån coù ñem theo khoâng?

-Thöa Theá Toân, khoâng ñem theo.

-Tueä uaån... cho ñeán giaûi thoaùt tri kieán uaån coù ñem theo chaêng?

-Thöa Theá Toân, khoâng coù ñem theo.

Phaät baûo:

-Nhö vaäy, Xaù Lôïi Phaát tuy ñaõ tòch nhöng “phaùp” vaãn coøn ñoù, oâng cöù y ñoù maø tu haønh, côù gì phaûi buoàn chaùn?

BÌNH:

Chuùng ta coù thoùi quen troâng caäy beân ngoaøi maø ít khi tin töôûng nôi mình. Treân ñöôøng tu haønh coøn xa, neáu khoâng saùng suoát nhaän ra chaùnh phaùp ñeå thöïc haønh ñem laïi nieàm tin vöõng chaéc cho chính mình, cöù phaûi troâng caäy nôi thaày beân ngoaøi maõi, e coù luùc ta phaûi chôùi vôùi giöõa ñöôøng, khoâng choã nöông töïa. Vì thaày duø coù thöông xoùt giuùp ñôû chuùng ta, nhöng cuõng giôùi haïn. Coøn töï nhaän ra “phaùp” môùi chính laø oâng thaày chôn thaät giuùp ta treân troïn quaõng ñöôøng. “Phaùp” ñoù ôû ñaây Phaät goïi laø Giôùi, Ñònh, Hueä, Giaûi thoaùt, Giaûi thoaùt tri kieán, choã khaùc goïi laø Trí Tueä Baùt Nhaõ, Phaùp thaân hay Baûn Lai Dieän Muïc. Chuùng ta kheùo soáng vôùi caùi aáy môùi laø choã nöông töïa laâu daøi; khoûi phaûi buoàn lo maát maùt, xa lìa.

14. Deã queân hay deã nhôù

Coù oâng Baø La Moân tu Maät toâng ñeán hoûi Phaät:

-Con coù khi coù nhöõng baøi chuù chöa töøng hoïc maø boãng nhieân nhôù caû, coù khi coù nhöõng baøi chuù ñaõ hoïc thuoäc loøng maø laïi queân, nhö vaäy laø sao?

Phaät noùi: Coù hai nguyeân do:

1. Khi queân laø bò naêm moùn trieàn caùi (tham, saân, thuøy mieân, traïo hoái, nghi hoaëc) noù che ñaäy khieán taâm trí bò môø ñi, do vaäy deã queân.

2. Khi nhôù, luùc raûnh rang taïm thôøi xa lìa naêm moùn trieàn caùi, neân taâm trí saùng suoát nhôù ñöôïc nhieàu vieäc.

Ví duï: Nhö moät baùt nöôùc trong, ta ñem hoøa vaøo maøu xanh, vaøng, ñoû... laøm maát ñi söï trong suoát, neân nhìn vaøo baùt nöôùc ta khoù thaáy ñöôïc maët maøy. Cuõng vaäy, khi taâm coù söï tham nhieãm thì laøm môø ñi trí saùng suoát.

-Nhö baùt nöôùc trong ñem ñun soâi suøng suïc, nhìn vaøo ñaâu thaáy ñöôïc maët maøy. Cuõng vaäy, luùc ta noåi saân thì taâm soâi ñoäng, böùt röùt, queân maát saùng suoát.

-Nhö baùt nöôùc trong bò rong reâu phuû, nhìn vaøo chaúng thaáy ñöôïc maët maøy. Khi thuøy mieân, taâm trí mô maøng khoù nhôù.

-Nhö baùt nöôùc trong bò laéc lö dao ñoäng, ta nhìn vaøo, maët maøy dao ñoäng khoù thaáy. Cuõng vaäy, khi traïo hoái thì taâm khoâng yeân neân khoù nhôù.

-Nhö baùt nöôùc trong, vöøa quaáy ñoäng vöøa ñeå choã toái, luùc nhìn vaøo ta cuõng khoâng thaáy ñöôïc maët maøy. Cuõng vaâî khi taâm nghi hoaëc thì trí bò môø, khoâng nhôù ñöôïc vieäc laâu xa.

Toùm laïi, coù naêm moùn trieàn caùi (trieàn: troùi buoäc; caùi: phuû che) thì trí nhôù lu môø, khoâng naêm moùn trieàn caùi thì trí nhôù saùng leï.

BÌNH:

Ñieàu naøy cho chuùng ta thaáy caùi saùng suoát voán saún coù nôi taâm theå bình thöôøng, chôù khoâng töø ñaâu ñem laïi, chæ vì taâm khôûi thaát thöôøng trôû thaønh ñieân ñaûo voïng ñoäng neân caùi saùng suoát aån ñi nhö laø taâm trong saùng bò che phuû bôûi naêm trieàn caùi. Muoán trí tueä saùng soi chuùng ta cöù soáng trôû laïi vôùi taâm bình thöôøng (nhö baùt nöôùc trong) thì naêm moùn troùi buoäc kia khoâng coøn che phuû nöõa, ngay ñoù trí tueä hieän tieàn khoâng ñaâu xa caû.

15. Caùi giaø saün trong treû

Moät hoâm Phaät ñi khaát thöïc trong thaønh Xaù Veä trôû veà. Chieàu hoâm ñoù nghe trong ngöôøi hôi laïnh, Ngaøi ra ngoài phôi naéng, veùn y ñeå loä laøn da löng nhaên nheo. Thaáy vaäy Ngaøi A Nan xoa löng Phaät than raèng:

-OÂi! Da deû Theá Toân khoâng coøn laùng mòn nhö thuôû xöa nöõa! Löng Ngaøi ñaõ hôi khoøm tôùi tröôùc, coøn ñaâu nhöõng gì cuûa thôøi trai traùng!

Phaät baûo:

-Ñuùng theá, A Nan! Giaø noù ôû saún trong treû, caùi cheát naèm trong caùi soáng. Thaân ta roài ñaây cuõng hö hoaïi moät luùc naøo ñoù khoâng traùnh khoûi.

BÌNH:

Coù sanh aét coù töû, coù thaønh thì coù hoaïi, söï voâ thöôøng haèng chi phoái caû theá gian khoâng chöøa moät ai. Duø Phaät ñi nöõa nhöng neáu coøn mang caùi thaân giaû hieäp naøy thì cuõng ñoàng chòu söï sanh, giaø, bònh, cheát, voâ thöôøng, bieán hoaïi. Vì sao? Vì noù laø caùi töø duyeân maø ñöôïc.

Coù moät soá ngöôøi thaéc maéc: “Ñaõ laø Phaät sao coøn giaø, coøn cheát?”

Quaû thaät chuùng ta laàm laãn quaù lôùn! Thaønh Phaät ñaâu phaûi thaønh caùi ñaõy da hoâi thuùi naøy. Maø thaønh Phaät laø thaønh caùi taâm trí tueä thaáy ñuùng leõ thaät. Neáu nhaän caùi thaân baûy, taùm möôi naêm naøy laø Phaät, töùc laø huûy baùng Phaät vaäy. Roõ raøng ngöôøi naøy chöa thaáy ñöôïc chaân Phaät.

Thaân vaøng tröôïng saùu, ba möôi hai töôùng toát nay thôøi coøn ñaâu? Theá maø coù keû coøn muoán luyeän pheùp naøy pheùp noï, hy voïng oâm giöõ caùi thaân beøo boït naøy cho ñeán ngaøn naêm muoân thuôû, haù coù phaûi meâ muoäi laém chaêng?

Hieåu ñöôïc leõ naøy chuùng ta caàn phaûi noã löïc tieán tu. Vì côn voâ thöôøng haèng theo ñuoåi chuùng ta khoâng rôøi moät giaây phuùt naøo, vaø caùi cheát chöïc saün beân ta khoâng heïn ngaøy giôø, neáu cöù deã duoâi thong thaû qua ngaøy e coù luùc phaûi hoái haän!

Chuùng ta coøn coù thì giôø ñeå heïn nay heïn mai nöõa sao?

16. Coù phaùp moân naøo?

Hoâm nay toâi ñoïc trong Töông Öng Boä Kinh thaáy coù moät baøi kinh chöa töøng nghe. Baøi kinh töïa laø “Coù phaùp moân naøo?”.

Phaät noùi raèng:

-Naøy caùc Tyø Kheo! Chaúng phaûi do nieàm tin, chaúng phaûi do ngöôøi truyeàn, chaúng phaûi do hoïc vaán maø khi maét ñoái vôùi saéc, tai ñoái vôùi thinh, muõi ñoái vôùi höông v.v... bieát coù tham saân si, khoâng tham saân si, thì caùi bieát aáy (bieát coù tham saân si, khoâng tham saân si) laø coù phaùp moân naøo?

BÌNH:

Noùi coù phaùp moân ñoù nhö laø quaùn Töù Nieäm Xöù, caâu nieäm Phaät hay caâu thoaïi ñaàu chaúng haïn, coøn khi saùu caên ñoái vôùi saùu traàn “Bieát” coù tham saân si hay khoâng tham saân si thì “caùi bieát” ñoù laø phaùp moân gì? Ai truyeàn? Do hoïc maø ñöôïc chaêng? Nhö theá cuøng vôùi Thieàn coù khaùc nhau gì? Nhö Ngaøi Tuyeát Phong sau khi ôû Ñöùc Sôn veà, coù vò Taêng hoûi:

-Hoøa Thöôïng ñeán Ñöùc Sôn ñöôïc caùi gì ñaây?

Tuyeát Phong ñaùp:

-Ta ñi tay khoâng veà tay khoâng.

Thöû hoûi Ngaøi ñöôïc caùi gì? Cuøng vôùi treân coù gì khaùc nhau? Cho neân Ñöùc Sôn cuõng noùi:

-Toâng ta khoâng ngöõ cuù, khoâng moät phaùp cho ngöôøi.

Xöa nay chuùng ta chæ nghe Toå noùi, baây giôø ñaây môùi nghe Phaät noùi, maø ñaây laø baøi Kinh cuûa Phaät giaùo Nguyeân Thuûy. Chuùng ta môùi thaáy roõ töø tröôùc Phaät ñaõ noùi nhö theá roài, chöù ñaâu phaûi Thieàn laø caùi gì baøy ñaët ra!

Giôø ñaây, qua caùi bieát voïng cuûa chuùng ta haèng ngaøy. Coù voïng bieát coù voïng, khoâng voïng bieát khoâng voïng, thì “Caùi bieát” coù voïng, khoâng voïng ñoù laø phaùp moân gì? Ai truyeàn cho? Cuøng vôùi caùi “Bieát” coù tham saân si, khoâng tham saân si trong kinh ñaâu khaùc! Kia noùi tham saân si, ñaây noùi laø voïng töôûng hay voïng nieäm vaäy thoâi.

Nhôø ñoïc trong Kinh roài chuùng ta môùi coù theâm nieàm tin saâu xa vöõng chaéc nôi ñöôøng loái tu cuûa mình, khoâng thì chuùng ta cöù chaïy Ñoâng chaïy Taây roát cuoäc khoâng ñi ñeán ñaâu heát.

Vaäy thì, coù voïng Bieát coù voïng, khoâng voïng Bieát khoâng voïng. Caùi Bieát naøy laø phaùp moân gì?

17. Kinh nguõ aám voâ thöôøng

Moät hoâm Phaät ôû xöù A Tyø Ñaø (Ayyojjhaø) beân caïnh soâng Haèng, toâi nghe nhö vaày:

Khi aáy Theá Toân baûo caùc Tyø Kheo: Ví nhö soâng Haèng doøng nöôùc chaûy maïnh, keát tuï thaønh hoøn boït, ngöôøi saùng maét nhìn kyõ phaân bieät, bieát noù khoâng thaät khoâng beàn chaéc. Vì côù sao? Vì caùc hoøn boït kia beân trong khoâng chaéc thaät nhö theá. Tyø Kheo! Caùc saéc töôùng, hoaëc quaù khöù, vò lai, hieän taïi, trong ngoaøi, thoâ teá, toát xaáu, xa gaàn, Tyø Kheo xem kyõ, suy xeùt phaân bieät, bieát noù khoâng thaät, khoâng beàn chaéc, nhö beänh, nhö nhoït, nhö ñaâm, nhö gieát, voâ thöôøng, khoå khoâng, phi ngaõ. Vì côù sao? Vì saéc khoâng chaéc thaät vaäy. Chö Tyø Kheo! Ví nhö möa to bong boùng nöôùc vöøa hieän, chôït tan, ngöôøi saùng maét nhìn kyõ, suy nghó bieát noù khoâng thaät, khoâng beàn chaéc. Vì côù sao? Vì bong boùng nöôùc kia khoâng chaéc thaät vaäy. Nhö theá Tyø Kheo! Caùc thöù thoï, hoaëc quaù khöù, vò lai, hieän taïi, trong ngoaøi, thoâ teá, toát xaáu, xa gaàn, Tyø Kheo xem kyõ suy xeùt phaân bieät, bieát noù khoâng thaät, khoâng beàn chaéc, nhö beänh, nhö nhoït, nhö ñaâm, nhö gieát, voâ thöôøng, khoå, khoâng, phi ngaõ. Vì côù sao? Vì thoï khoâng chaéc vaäy. Chö Tyø Kheo! Ví nhö cuoái muøa xuaân, ñaàu muøa haï trôøi khoâng coù maây, khoâng chuyeån möa, khi maët trôøi ñuùng tröa thaáy ngöïa naéng chaäp chôøn, ngöôøi saùng maét nhìn kyõ suy xeùt phaân bieät noù khoâng thaät, khoâng beàn chaéc. Vì côù sao? Vì nhöõng con ngöïa naéng kia khoâng chaéc thaät vaäy. Nhö theá Tyø Kheo! Caùc thöù töôûng, hoaëc quaù khöù, vò lai, hieän taïi, trong ngoaøi, thoâ teá, toát xaáu, xa gaàn, Tyø Kheo xem kyõ suy xeùt phaân bieät, bieát noù khoâng thaät, khoâng beàn chaéc, nhö beänh, nhö nhoït, nhö ñaâm, nhö gieát, voâ thöôøng, khoå, khoâng, phi ngaõ. Vì côù sao? Vì töôûng khoâng chaéc vaäy. Chö Tyø Kheo! Ví nhö ngöôøi saùng maét ñi tìm thöù goã raén chaéc, vaùc buùa beùn vaøo röøng, thaáy caây chuoái ngay thaúng, daøi lôùn, lieàn chaët goác traûy ngoïn, roài loät laàn töøng beï moät, troïn khoâng thaáy goã, nhìn kyõ suy xeùt phaân bieät, bieát noù khoâng thaät, khoâng beàn chaéc. Vì chôù sao? Vì caây chuoái khoâng chaéc thaät vaäy. Nhö theá Tyø Kheo! Caùc thöù haønh, hoaëc quaù khöù, vò lai, hieän taïi, trong ngoaøi, thoâ teá, toát xaáu, xa gaàn, Tyø Kheo nhìn kyõ suy xeùt phaân bieät, bieát noù khoâng thaät, khoâng beàn chaéc, nhö beänh, nhö nhoït, nhö ñaâm, nhö gieát, voâ thöôøng, khoå, khoâng, phi ngaõ. Vì côù sao? Vì caùc thöù haønh kia khoâng chaéc vaäy. Chö Tyø Kheo! Ví nhö thaày huyeãn thuaät ôû ngaõ tö ñöôøng caùi, thuaät ra nhöõng thöù töôïng binh, boä binh, ngöôøi coù trí saùng maét, nhìn kyõ suy xeùt phaân bieät, bieát noù khoâng thaät, khoâng beàn chaéc. Vì côù sao? Vì nhöõng thöù huyeãn thuaät kia khoâng chaéc thaät vaäy. Nhö theá, Tyø Kheo! Caùc thöù thöùc hoaëc quaù khöù, vò lai, hieän taïi, trong ngoaøi, thoâ teá, toát xaáu, xa gaàn, Tyø Kheo nhìn kyõ, suy xeùt phaân bieät, bieát noù khoâng thaät, khoâng beàn chaéc, nhö beänh, nhö nhoït, nhö ñaâm, nhö gieát, voâ thöôøng, khoå, khoâng, phi ngaõ. Vì côù sao? Vì thöùc khoâng chaéc thaät vaäy.

Khi aáy Theá Toân muoán truøng tu nghóa naøy noùi baøi keä:

Quaùn saéc nhö hoøn boït

Thoï nhö bong boùng nöôùc

Töôûng nhö ngöïa soùng naéng

Chö haønh nhö caây chuoái

Caùc thöùc nhö huyeãn hoùa

Baäc toân quí ñaõ noùi

Chung quanh suy xeùt kyõ

Chaùnh nieäm kheùo quaùn saùt

Khoâng thaät khoâng kieân coá

Khoâng coù ngaõ, ngaõ sôû

Ñoái thaân khoå aám naøy

Ñaïi trí phaân bieät noùi

Ngöôøi lìa ba phaùp kia

Thaân ñaõ thaønh vaät boû

Thoï noaõn vaø caùc thöùc

Lìa caùc thaân phaàn naøy

Boû luoân ngoaøi nghóa ñòa

Nhö caây khoâng hieåu bieát

Thaân naøy haún nhö theá

Doái traù gaït keû ngu

Nhö gieát, nhö truùng thöông

Khoâng coù söï beàn chaéc

Tyø Kheo caàn tu taäp

Quaùn saùt aám thaân naøy

Ngaøy ñeâm haèng chuyeân tinh

Chaùnh trí buoäc nieäm truï

Haønh höõu vi thöôøng döùt

Haèng ñöôïc choã thanh löông.

Baáy giôø chö Tyø Kheo nghe Phaät noùi hoan hyû phuïng haønh.

BÌNH:

Ñaây laø hình aûnh voâ thöôøng cuûa nguõ aám (hay nguõ uaån) maø Phaät dieãn taû raát roõ raøng:

Tröôùc tieân Phaät daïy chuùng ta quaùn saéc aám nhö hoøn boït. Ñaõ laø boït nöôùc thì ñaâu coù laâu beàn. Bôûi saéc aám khoâng thaät coù, do caùc duyeân nhoùm hôïp taïm coù (duï nhö trong thaân ta, phaàn cöùng thuoäc ñaát, phaàn loûng thuoäc nöôùc, hôi thôû thuoäc gioù, nhieät ñoä thuoäc löûa). Bôûi do duyeân hôïp, neân ñuû duyeân taïm coù, thieáu duyeân noù tan hoaïi. Vì vaäy Phaät duøng hoøn boït ñeå thí duï cho saéc aám.

Thöù hai, quaùn thoï aám khoâng thaät nhö bong boùng nöôùc. Thoï ñaâu coù thaät, do saùu caên tieáp xuùc vôùi saùu traàn sanh caûm thoï, nhö thoï vui, thoï khoå, thoï bình thöôøng v.v… Nhöng nhöõng caùi thoï naøy ñaâu coù laâu daøi, chæ thoaùng qua roài maát. Duï nhö bong boùng nöôùc, moät phen ñoäng ñeán lieàn tan.

Thöù ba laø töôûng aám khoâng thaät nhö soùng naéng giöõa tröa, treân maët ñöôøng thaúng traùng nhöïa, do aùnh naéng phaûn chieáu, ta thaáy soùng naéng chaäp chôøn nhö ngöïa chaïy v.v… Soùng naéng do aùnh naéng phaûn chieáu maø coù chöù ñaâu phaûi thaät. Töôûng aám cuõng vaäy, do taâm duyeân theo caûnh duø caûnh ñaõ qua… nhöng nhöõng boùng daùng tieàn caûnh coøn löu laïi trong taâm thöùc moãi khi nghó ñeán thì noù hieän ra. Caùi boùng daùng laøm sao cho laø thaät ñöôïc.

Thöù tö haønh aám khoâng thaät. Haønh laø söï sinh dieät cuûa taâm thöùc. Trong Kinh Phaät noùi, moãi saùt na (khoaûng chôùp maét) coù saùu möôi nieäm sinh dieät. Noù nhö doøng thaùc chaûy, thay ñoåi tieáp noái raát nhanh, khoâng ñöùng yeân moät choã, nhöng chuùng ta chæ thaáy treân giaû töôùng cuûa haønh aám roài cho ñoù laø thaät coù (thí duï nhö caây chuoái).

Thöù naêm thöùc aám khoâng thaät nhö huyeãn hoùa. Ví nhö nhaø aûo thuaät kia hoùa ra con coïp, nhöng thaät ra con coïp ñaâu coù thaät, chæ do thuaät maø thoâi. Thöùc laø caùi phaân bieät, söï phaân bieät naøy noù cuõng khoâng thaät coù, tuøy chuûng töû nghieäp taùnh cuûa caùc loaøi chuùng sanh maø hieän ra khaùc nhau. Duï nhö caùi baøn vieát naøy, vôùi ta laø caùi baøn vieát, traùi laïi vôùi con moït laø thöùc aên cuûa chuùng v.v… Vaäy caùi phaân bieät naøo laø ñuùng. Vì theá Phaät noùi thöùc aám khoâng thaät coù.

Toùm laïi Phaät noùi thaân nguõ aám (saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc) laø voâ thöôøng ñeå phaù caùi meâ laàm chaáp ngaõ ngaøn ñôøi cuûa chuùng sanh. Khi thaáy roõ noù laø voâ thöôøng, laø giaû coù, laø taïm bôï thì laàn laàn chuùng ta seõ nheï taâm si meâ chaáp ngaõ (vì noù khoâng thaät maø chaáp caùi gì?). Si meâ chaáp ngaõ ñaõ heát thì caùc phieàn naõo (tham saân si) cuõng theo ñoù maø heát. Ñeán ñaây voøng luaân hoài ñaõ döùt, moïi khoå aùch tieâu tan. Ñieån hình cho phaùp tu naøy laø ñöùc Quaùn Theá AÂm Boà Taùt khi duøng trí Baùt Nhaõ quaùn saâu naêm aám ñeàu khoâng, lieàn ñöôïc xa lìa khoå aùch.

18. Khoâng yeâu ai hôn töï ngaõ

Taâm ta ñi cuøng khaép

Taát caû moïi phöông trôøi

Cuõng khoâng tìm thaáy ñöôïc

Ai thaân hôn töï ngaõ

Töï ngaõ ñoái moïi ngöôøi

Quaù thaân thieát nhö vaäy

Vaäy ai yeâu töï ngaõ

Chôù haïi töï ngaõ ngöôøi.

Maït Lôïi phu nhaân vaø vua Ba Tö Naëc moät hoâm cuøng luaän ñaïo. Vua Ba Tö Naëc hoûi:

-Chaúng hay aùi khanh thöông ai nhaát treân coõi ñôøi naøy?

Phu nhaân traû lôøi:

-Tieän thieáp thöông yeâu beä haï nhaát.

Vaø phu nhaân hoûi laïi:

-Chaúng hay beä haï thöông yeâu ai nhaát treân coõi ñôøi naøy?

Nhaø vua traû lôøi:

-Traãm yeâu thöông aùi khanh nhaát chöù coøn ai nöõa.

Baø Maït Lôïi laïi noùi:

-Neáu beä haï cho pheùp, thaàn thieáp seõ noùi khaùc ñi moät chuùt.

-Ñöôïc aùi khanh cöù noùi ñi.

-Muoân taâu beä haï, thaät ra treân coõi ñôøi naøy, thaàn thieáp chæ coù rieâng yeâu thöông thaàn thieáp nhaát maø thoâi.

Vua nghe qua chöøng khoù hieåu:

-Vaäy laø sao? Aïi khanh haõy noùi roõ hôn.

-Muoân taâu beä haï, chæ vì thaàn thieáp thöông yeâu mình, neân muoán beä haï ban boá cho thaân naøy ñöôïc haïnh phuc. Muoán cho thaân mình coù ñöôïc haïnh phuùc, thaàn thieáp phaûi thöông yeâu beä haï. Coù theá beä haï môùi thöông yeâu laïi thaàn thieáp vaø ban boá cho tình thöông, thaàn thieáp ñöôïc haïnh phuùc. Vì thöông yeâu mình, maø thaàn thieáp yeâu beä haï.

Nhaø vua nghe qua söï thaät cuûa “yeâu thöông” qua phu nhaân suûng aùi nhaát cuûa mình, nhaø vua baøng hoaøng. Moät söï thaät xem chöøng quaù trôù treâu.

Baø Maït Lôïi noùi tieáp:

-Nhö beä haï, beä haï cuõng chæ yeâu thöông rieâng coù beä haï thoâi. Ñeå hieåu roõ vieäc naøy, nhö thaàn thieáp ñaây, nay laïi ñi yeâu ñöông vôùi moät ngöôøi khaùc thì beä haï nghó sao? Coù phaûi beä haï cheùm ñaàu thaàn thieáp khoâng?

Ñeán ñaây nhaø vua ñaõ roû yù, hieåu ñöôïc noäi vuï vaán ñeà, Ngaøi gaät ñaàu:

-Phaûi chính theá, aùi khanh noùi raát ñuùng lyù. Traãm cuõng chæ yeâu thöông mình traãm thoâi. Ta chæ coù yeâu thöông töï ngaõ thoâi.

Roài sau ñoù vua Ba Tö Naëc vaø hoaøng haäu Maït Lôïi cuøng ñöa nhau ñeán ra maét ñöùc Phaät. Nhaø vua muoán caàu Phaät xaùc minh ñieàu Maït Lôïi phu nhaân ñaõ noùi.

Qua söï trình baøy cuûa nhaø vua, ñöùc Phaät laéng nghe vaø gaät ñaàu chaáp nhaän lôøi baø Maït Lôïi. Nhaân ñoù Phaät môùi noùi leân lôøi phaùp nhö vaày.

BÌNH:

Thaät laø chí lyù! Neáu thaønh thaät nhìn laïi taâm mình thì seõ thaáy taâm mình noù laø nhö vaäy. Coõi loøng thaâm saâu, tieáng noùi thaâm traàm cuûa con tim mình laø nhö vaäy.

Taâm ta ñaõ ñi cuøng khaép, taát caû moïi phöông trôøi, daïo qua moïi nôi, moïi caûnh, moïi ngöôøi… Naøo tìm thaáy ai thaân thieát hôn chính ta, thaân hôn töï ngaõ.

Treân ñôøi naøy khoâng gì thieát tha yeâu thöông baèng aùi tình. Caùi tình naøy noù coøn coù luùc löôùt qua tình phuï maåu. Trong aùi tình, vieäc ñaàu aáp tay goái giöõa vôï choàng ñaäm ñaø nhö vaäy, yeâu thöông haïnh phuùc nhö vaäy. Nhö vôï choàng baø Maït lôïi, caëp tình nhaân naøy thieân haï maáy ai hôn? Thaät taâm ñaâuø yù hôïp. Vieäc yeâu thöông ñuû caû hai maët tinh thaàn vaø vaät chaát, xaùc thòt vaø taâm hoàn, moät cuoäc tình thaät troïn veïn. Theá maø ñeå laéng saâu hôn vaøo tieáng loøng, baø Maït Lôïi ñaõ nghe ra tieáng noùi trung thöïc cuûa mình. Tieáng noùi aáy ñaõ nuùp saâu döôùi bao nhieâu lôøi tình goái chaên vôùi nhaø vua qua bao nhieâu naêm daøi chung soáng: “Thaàn thieáp chæ yeâu thöông mình thaàn thieáp thoâi!”. Ta chæ yeâu thöông ta thoâi! Moät phaùt giaùc khoâng keùm phaàn phuû phaøng! Söï thaät noù laø vaäy.

Vaø ñeán löôït nhaø vua cuõng theá thoâi. Nhaø vua nghe ñöôïc tieáng loøng mình. Töø tieáng loøng ñoù, noù seõ thoâi thuùc nhaø vua taøn nhaãn hôn ñeå cheùm ñaàu “aùi khanh” mình, khi maø ñöông söï ngoaïi tình!

Ñoù laø gì? Caùi “töï ngaõ” mình bò ñuïng chaïm, bò maát maùt, thieáu söï vuoát ve, thieáu söï thoï höôûng.

Nhö vaäy söï thaät cuûa caùi goïi laø “yeâu thöông” treân coõi ñôøi naøy laø gì? Beân döôùi, beà traùi cuûa tình yeâu noù laø nhö vaäy, thì hoûi tình yeâu laø gì? Vaø mình coù yeâu ñöôïc gì khoâng?

Vaø ñeå noùi leân moät söï khaù chua chaùt nhö vaäy, coù theå noùi: Tình yeâu laø moät söï lôïi duïng laãn nhau qua thaân xaùc vaø taâm hoàn, chaèm thoûa maõn töï ngaõ maø thoâi.

Khoâng ai nhìn ra boä maët tình yeâu. Khoâng ai rôø ñuïng ñeán tình yeâu. Vì sao? Vì noù khoâng thaät coù. Maø noù chæ laø söï phoùng hieän cuûa töï ngaõ. Noùi yeâu ngöôøi, töùc yeâu töï ngaõ, yeâu mình.

Nhö vaäy “töï ngaõ” laø caùi duy nhaát ñeå mình yeâu thöông. Noùi yeâu, noùi thöông, noùi gì gì ñoù, taát caû ñeàu laø tieáng noùi vì töï ngaõ. Neân töï ngaõ thaân thieát hôn baát cöù caùi gì treân theá gian naøy.

Haõy suy cuøng nghó caïn seõ thaáy caùi töï ngaõ ñaõ quaù thaân thieát vôùi chính mình. Mình ñaõ yeâu “töï ngaõ” muoán giöõ gìn “töï ngaõ” mình, thì phaûi toân troïng “töï ngaõ” ngöôøi. Vì ngöôøi cuõng yeâu “töï ngaõ” cuûa hoï nhö mình. Vaäy thì chôù coù taøn hoaïi töï ngaõ ngöôøi. Moät ngöôøi muoán coù ñôøi soáng cao thöôïng thaùnh thieän phaûi soáng nhö vaâî.

Toân troïng “töï ngaõ” töùc toân troïng söï töï do, bình ñaúng. Ñôøi soáng mình vaø ngöôøi coù ñöôïc töï do bình ñaúng trong neàn taûng nhö vaäy thì cuoäc ñôøi ñaùng soáng bieát chöøng naøo. Haïnh phuùc khoâng caàu maø töï coù.

Neáu khoâng nhö vaäy, haïnh phuùc treân coõi ñôøi naøy chæ laø moät caùi boùng haáp daãn vaäy thoâi. Moïi ngöôøi cuøng ñoå tìm noù, vaø roài chæ chuoác laáy söï nhoïc nhaèn eâ cheà vaø nieàm ngao ngaùn, bao nhieâu noãi thoáng khoå buûa vaây.

Ñaây laø moät söï thaät khaù phuû phaøng. Duø khoâng ñoàng yù, chuùng vaãn coù maët.

Cuoäc ñôøi vì theá coù ra laém chuyeän. Vaø roài hoûi ai ñaõ ñem laïi noãi khoå cho cuoäc ñôøi naøy? Coù ai ñaâu! Chæ coù “caùi ta” (töï ngaõ) laøm khoå mình thoâi.

Ñeå taïo ñôøi soáng töông ñoái khaù deã chòu cho nhau thì haõy taäp soáng nhö lôøi khuyeân naøy:

Vaäy, ai yeâu töï ngaõ

Chôù haïi töï ngaõ ngöôøi.

]



	THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM