NHAËT LAÙ BOÀ ÑEÀ

(TAÄP 01)

H.T THÍCH THANH TÖØ

PHAÀN III: DIEÃN GIAÛNG

1. Ñaët laïi vaán ñeà tu cho haøng Phaät töû taïi gia

Tu laø gì? Laø söûa.

Vaäy Phaät töû coù tu chöa?

Phaät töû ñi chuøa cuùng Phaät ñeå laøm gì?

Vieäc aáy coù goïi laø tu khoâng?

Cuùng Phaät ñeå xin caàu an hay caàu sieâu? Ñoù laø vieäc cuûa Phaät töû?

Töø vieäc naøy hoûi laïi Phaät töû. Thí duï: Phaät töû coù con caùi noù veà thaêm mình, cho tieàn cho quaø roài noù ñoøi hoûi mình phaûi ñaùp öùng laïi noù vieäc naøy, vieäc noï... thì hoûi mình coù vui maø nhaän quaø cuûa chuùng khoâng? Chuùng laø con caùi mình maø laïi ñaët ñieàu kieän vôùi mình buoäc mình phaûi thoûa maõn cho chuùng khi mình nhaän tieàn cuûa, leã vaät cuûa chuùng?

Con caùi nhö vaäy laø coù toát vôùi cha meï khoâng? Phaûi laø con hieàn con thaûo khoâng? Moät baäc cha meï nghieâm chænh ñuùng ñaén coù chaáp nhaän yeâu saùch voâ loái nhö vaäy cuûa con caùi khoâng?

ÔÛ ñaây vieäc cuùng kieán cuûa Phaät töû cuõng vaäy. Cuùng Phaät moät soá leã vaät, tieàn cuûa naøo ñoù roài mong caàu Phaät phaûi ñoä cho mình ñieàu naøy ñieàu noï. Phaät phaûi giuùp cho thaân nhaân mình sieâu, giuùp cho mình an, thoûa ñöôïc nhöõng vieäc muoán cuûa mình trong cuoäc soáng. Mua may baùn ñaét, tai qua naïn khoûi, gia ñaïo yeân laønh, con caùi neân danh neân phaän v.v... bieát bao nhieâu vieäc mình ñoøi hoûi ôû ñöùc Phaät vôùi moät môù leã vaät nhö vaäy?

Nhö vaäy ñoù laø mình ñaõ tu chöa? Tu laø söûa. ÔÛ ñaây mình coù söûa gì khoâng? Mình chæ coù tham thoâi, khoâng coù söûa gì caû, phaûi vaäy khoâng? Maø tham töùc laø traùi vôùi söï tu roài. Tu laø söûa. Söûa laø söûa tham saân si ñeå laàn hoài tham saân si khoâng coøn nöõa. Nhö vaäy môùi goïi laø tu! Chöù tu gì maø moãi ngaøy loøng tham theâm nhieàu.

Ñem naûi chuoái, oáp nhang cuùng Phaät caàu ñöôïc vieäc, möøng quaù, sau ñem hai naûi, hai oáp caàu theâm nöõa..., nhö vaäy ñoù laø moãi ngaøy loøng tham theâm lôùn. Vaø luùc naøo vieäc caàu khoâng coøn linh nöõa, kieám chuøa khaùc, Phaät khaùc linh hôn.

Vieäc cuùng kieán ñi chuøa nhö vaäy ôû Phaät töû , ñoù laø caùi duyeân deã böôùc vaøo taø ñaïo, böôùc vaøo meâ tín dò ñoan. Nghe ôû ñaâu coù gì linh thieâng hieån haùch, coù gì laï moät chuùt laø ruû nhau keùo ñeán xin xoû noï kia v.v... gaëp taø ma daãn duï laø ñi vaøo ñaïo taø maát nhaân chaùnh giaùo.

Ñoù laø choã ñaùng tieác cho quí Phaät töû. Ñaõ coù taâm toát maø gieo nhaân khoâng chính xaùc, khoâng caàn hieåu Phaät phaùp ra sao. Thaønh ra cuõng ñoàng laøm moät vieäc maø ngöôøi hieåu bieát thì coù keát quaû toát, coøn ngöôøi khoâng hieåu bieát thì keát quaû chaúng ra gì.

Cuõng chæ moät oáp nhang naûi chuoái maø ngöôøi hieåu ñöôïc Phaät phaùp thì gaët ñöôïc phaùp laønh an vui, coøn ngöôøi khoâng hieåu thì chæ theâm söï roái raém ñau buoàn, neáu khoâng noùi laø hoaøi coâng voâ ích.

Noùi nhö vaäy ñeå Phaät töû thaáy roõ choã tu chôù khoâng phaûi nhaèm traùch cöù gì Phaät töû. Thaät ra caùi loãi khoâng phaûi ôû Phaät töû, maø neáu coù noùi thì ñoù laø loãi cuûa nhöõng Taêng Ni naøo ñoù. Caùc vò aáy ñaõ voâ tình hay coá yù ñöa caùc Phaät töû vaøo choã nhaän thöùc leäch laïc.

Ngöôøi Phaät töû ñeán chuøa xin cuùng 100 ñoàng. Vò truï trì hay ngöôøi coù traùch nhieäm thaâu tieàn lieàn hoûi:

-Phaät töû muoán caàu gì? (Hoûi vaø höôùng daãn) Caàu an hay caàu sieâu?

Vaø laém luùc vò ñoù coøn taâm lyù hôn, tìm hieåu veà gia ñình cuûa Phaät töû, bieát coù chuyeän gì ñoù khoâng oån thì gôïi yù caàu nguyeän cho v.v... Phaät töû thieáu hieåu Phaät phaùp lieàn ñoù nghe mình ñöôïc ngöôøi Thaày chaêm soùc caån thaän, beøn thích yù. Vaø cöù vaäy, nhôø Thaày giuùp cho vieäc naøy, vieäc noï qua cuùng kieán, caàu an, caàu sieâu...

Taïi sao khi Phaät töû caàm tieàn, daâng leã vaät cuùng kieán, neáu ngöôøi Thaày coù hoûi caàu gì? Phaät töû laïi khoâng traû lôøi raèng:

-Con khoâng caàu gì khaùc, chæ caàu cho tam baûo tröôøng toàn ñeå ñoä thoaùt chuùng sanh traàm nòch.

Vì vaäy vieäc Phaät töû ñi chuøa, cuùng Phaät, leã Phaät phaûi ñöôïc ñaët laïi. Vieäc tu ôû Phaät töû phaûi ñöôïc ñaët laïi.

Tröôùc heát Phaät töû ñeán chuøa ñeå cuùng döôøng Tam Baûo. Vieäc cuùng döôøng naøy coù nghóa laø goùp moät phaàn taøi löïc ñeå duy trì ngoâi Tam Baûo cho coøn maõi maõi ôû ñôøi. Maø ñaïi dieän ngoâi Tam Baûo laø Taêng Baûo. Nhö vaäy, cuùng döôøng Tam Baûo coù nghóa laø cuùng döôøng cho Taêng Baûo. Khi cuùng loøng nhöõng mong sao cho ngoâi Taêng Baûo coù ñöôïc nguoàn soáng maø duy trì Phaät Baûo, Phaùp Baûo. Chö Taêng coù soáng thì ngoâi Tam Baûo môùi thöôøng truï ôû theá gian vaø laøm ngoïn ñeøn saùng cho chuùng sanh höôùng tôùi ñeå tieâu tröø bao noãi voâ minh haéc aùm.

Phaûi bieát vieäc khai môû ñaïo maàu laø quyù baùu voâ löôïng, vì vieäc aáy maø cuùng döôøng neân phöôùc ñöùc theo ñoù cuõng voâ löôïng. Cuùng döôøng nhö vaäy laø khoâng vì vieäc rieâng maø chung cho caû Tam Baûo, cho caû chuùng sanh, neân duø khoâng caàu gì khaùc maø phöôùc ñöùc vaãn to taùt. Vieäc cuùng döôøng naøy khoâng phaûi nhaèm chuyeån ñoåi loøng tham, khoâng phaûi chuyeån töø caùi tham leäch laïc thaønh caùi tham chính ñaùng, ñaõ tham thì khoâng caùi naøo chính ñaùng. ÔÛ ñaây noùi laø nhaèm höôùng daãn ñeå xaùc ñònh veà nhaän ñònh chính ñaùng trong vieäc laøm, nhaèm xaây döïng cho Phaät töû coù ñöôïc chaùnh kieán, coù ñöôïc caùi nhìn ñuùng ñaén khi ñi vaøo ngoâi nhaø Phaät phaùp.

Nhö ñaõ noùi: Tröôùc laø giöõ vöõng ngoâi Tam Baûo. Giuùp Taêng Baûo ñöôïc soáng coøn ñeå tieáp noái ngoïn ñeøn chaùnh phaùp cuûa Phaät. Keá ñoù Phaät töû phaûi chòu khoù hoïc hoûi nghe phaùp.

Ñeán chuøa, neáu chæ moät beà lo cuùng döôøng côm aùo (töù söï) khoâng, chöa ñuû. Ngöôøi Phaät töû phaûi trau gioài theâm Phaät phaùp vôùi chö Taêng Ni nöõa. Coù vaäy, vieäc Phaät phaùp môùi saùng ra vaø vieäc tu theo ñoù môùi coù loái vaøo, khi haønh khoâng sai laïc.

Ñoù laø vieäc chiïnh yeáu, Phaät töû phaûi chuù yù. Tu maø khoâng hoïc laø tu muø. Vaû laïi ñoù cuõng laø trôï duyeân cho Taêng Ni töï trau gioài ñeå ñaùp öùng laïi choã caàu hoïc cuûa Phaät töû. Chöù khoâng, khoâng ai hoûi gì heát, khieán Taêng Ni coù ngöôøi cuõng lô laø söï tu hoïc kinh ñieån. Ñeå roài qua ngaøy ñoaïn thaùng, chæ laøm moät vieäc cuùng kieán laët vaët coù chöøng. Nhö vaäy, uoång phí cho caû ñôøi xuaát gia hoïc ñaïo.

Phaät töû ñeán chuøa, phaûi caàu hoïc Phaät phaùp, vaø chæ neân noùi veà nhöõng vaán ñeà Phaät phaùp, chôù neân ñem vieäc theá söï laïm baøn. Chæ maát thôøi giôø voâ ích vaø laøm roái taâm ngöôøi tu.

Phaät töû hoïc tu laø tu nhö theá naøo?

Coù ai hoûi: Laø Phaät töû, sau khi cheát ñi veà ñaâu? Phaät töû seõ traû lôøi laøm sao?

Neáu mình tu caàu veà coõi Phaät, maø ñaïo nghieäp chöa troøn, Phaät vaø Thaùnh chuùng khoâng röôùc thì mình veà ñaâu?

Mình seõ uù ôù veà ñieàu naøy! Vì vaäy Phaät töû chöa naém vöõng ñöôøng loái tu.

Phaûi bieát trong Phaät giaùo coù chia ra laøm nguõ thöøa, laø naêm thöøa, naêm töøng baäc ñeå ngöôøi tu höôùng ñeán. Naêm thöøa laø: Nhaân thöøa, Thieân thöøa, Thanh vaên thöøa, Duyeân giaùc thöøa, Boà Taùt thöøa.

Vôùi nghieäp nhaân cho caùc thöøa cuõng phaûi bieát qua. Thí duï ôû Nhaân thöøa, tu nhaân gì seõ ñöôïc sanh veà coõi ngöôøi? Muoán sanh veà coõi ngöôøi phaûi giöõ naêm giôùi laøm caên baûn. ÔÛ Thieân thöøa, muoán sanh veà coõi trôøi phaûi tu Thaäp thieän v.v... Ngöôøi Phaät töû phaûi bieát qua nhöõng ñieàu nhö vaäy ñeå xaùc ñònh höôùng ñi cuûa mình, ñeå bieát roài mình seõ ñi veà ñaâu.

Nhö baây giôø mình khoâng ñuû ñieàu kieän sanh veà coõi Phaät maø bình sinh mình kheùo giöõ ñöôïc naêm giôùi, thì bieát chaéc laø sau khi cheát mình seõ sanh laïi laøm ngöôøi. Vaø do tu phaùp laønh neân thaønh ngöôøi coù ñöùc haïnh ñöôïc vaøo haøng toân quyù, giaøu coù  sang troïng v.v... Bieát ñöôïc vaäy, khoâng sanh (taâm) nghi ngôø, an taâm tu taäp phaùp laønh.

Phaät töû tu phaùp laønh cuûa phaàn mình laø tu laøm sao? 

Ñaây laø vieäc tu cuûa ngöôøi Phaät töû taïi gia. Phaät töû ñaõ thoï quy giôùi roài. Giôùi thöù nhaát, khoâng gieát haïi, Phaät töû phaûi vaâng giöõ khoâng neân gieát ngöôøi, khoâng neân gieát caùc loaøi sinh vaät böøa baõo. Phaûi giôùi haïn toái ña trong hoaøn caûnh ñieàu kieän cuûa mình, coá traùnh nôï sanh maïng caøng nhieàu caøng toát.

Giôùi thöù hai, khoâng troäm caép, Phaät töû ñaõ vaâng giöõ roài khoâng neân taùi phaïm. Khoâng ñöôïc troäm caép cuûa ngöôøi baèng baát cöù hình thöùc naøo, hoaëc giaùn tieáp hay tröïc tieáp cuõng ñeàu khoâng neân.

Giôùi thöù ba, khoâng taø daâm. Phaät töû phaûi theå hieän ñôøi soáng löùa ñoâi moät caùch chôn chaùnh, traùnh caùc tröôøng hôïp lang chaï, ngoaïi tình.

Giôùi thöù tö, khoâng noùi doái, Phaät töû phaûi thaønh thaät, duø trong coâng vieäc mua baùn ñoåi chaùc, khoâng neân löøa laän ngöôøi. Buoân baùn laøm aên thì phaûi coù thònh coù lôøi, nhöng ñoàng thôøi phaûi nhaém treân coâng söùc, treân moà hoâi trí tueä mình. Traùnh moïi tröôøng hôïp nhaèm boùc loät taøi löïc, nhaân löïc ngöôøi. Caét giaù aên tieàn, traùo trôû maët haøng, laät loïng giao keøo hôïp ñoàng, boäi tín trong coâng vieäc laøm aên v.v... Uy tín ngöôøi Phaät töû ñöôïc xaùc ñònh phaàn lôùn treân vieäc naøy.

Giôùi thöù naêm, khoâng uoáng röôïu, ñieàu naøy quan troïng ñoái vôùi ngöôøi nam. Ngöôøi Phaät töû nam phaûi khaù chinh phuïc mình veà vieäc naøy. Trong cuoäc soáng, khoâng traùnh khoûi giao teá, nhöng ñoái vôùi vieäc röôïu cheø, phaûi kheùo linh ñoäng laøm sao khoâng phaûi vöôùng vaøo. Hay ít ra hoaëc vöôùng vaøo cuõng phaûi bieát ñöôøng ra. Uy tín con ngöôøi naèm treân choã tænh vaø say. Phaät töû phaûi kheùo cheá ngöï mình. Ñaõ thaáy roõ taùc haïi cuûa röôïu treân moïi maët thì neân traùnh xa caøng toát. Phaät töû luùc naøo cuõng phaûi tænh saùng. Coù tænh saùng môùi thaáy ñöôïc vaán ñeà phöùc taïp khaùc ñang bao quanh cuoäc soáng cuûa mình. Nhaát laø maøn toái voâ minh haõy coøn daøy ñaëc, Phaät töû haõy thoaùt ra khoûi moïi söï nghieän ngaäp!

Laø Phaät töû, coøn taïi gia cö só khoâng phaûi tu gì nhieàu hôn, neáu coù ñuû duyeân tieán xa hôn caøng toát. Neáu khoâng, chæ giöõ chöøng aáy vieäc laø ñaõ quyù laém roài.

Phaät töû ngoaøi chieàu tu tieâu cöïc (chæ lo cho mình ñöøng phaïm naêm giôùi) coøn phaûi phaùt huy treân chieàu tích cöïc. Töùc nhaèm giuùp ngöôøi, taïo duyeân cho ngöôøi cuõng ñöôïc nhö mình. Vieäc naøy caàn phaûi kheùo laøm trong tin thaàn côûi môû, chaân thaønh vì ngöôøi, khoâng moät yù ñoà vuï lôïi rieâng tö naøo. Laøm theá naøo, nôi naøo coù boùng daùng Phaät töû laø nôi ñoù coù cuoäc soáng töôi maùt, coù söï aám eâm haïnh phuùc.            Gia ñình coù Phaät töû thì gia ñình haïnh phuùc. Laùng gieàng coù Phaät töû thì laùng gieàng theâm vui. Ngöôøi ñôøi coù Phaät töû thì coù söï aám aùp, coù ñöôïc yeân laønh.

Phaät töû phaûi laø hieän thaân Phaät phaùp soáng ñi vaøo cuoäc ñôøi. Chôù nhìn Phaät phaùp treân hình töôïng Phaät, haõy nhìn Phaät phaùp ôû nôi mình, vaø ôû ngay trong loøng cuoäc soáng. Phaät phaùp phaûi laø phaùp soáng, khoâng theå laø phaùp cheát ñöôïc.

Phaät töû muoán tuyeân döông Phaät phaùp, haõy töï mình soáng ñuùng nhö Phaät phaùp. Ñoù laø söï cuùng döôøng cao toät nhaát. Chö Phaät seõ nhaát taâm tuøy hyû cho ngöôøi coù trình ñoä soáng nhö vaäy. Vaø töø ñoù moïi roái raém cuûa cuoäc soáng seõ laàn hoài ñöôïc giaûi quyeát oån thoûa. Ñoù laø ñaõ ñöôïc phaùp löïc gia hoä. Moät söï gia bò baát khaû tö nghì. AÁy cuõng töø nôi mình noã löïc quyeát soáng vì Phaät phaùp maø thoâi, khoâng coù gì huyeàn hoaëc, thaàn bí.

Phaät töû ñaõ coù gan soáng nhö Phaät phaùp, thì khoâng caàu an maø ñöôïc an. Vì ñaõ laø ngöôøi Phaät töû chaân chaùnh thì thaáy nguy naøo khaùc gì an. Nguy cuõng laø töôùng, an cuõng laø töôùng. Maø ñaõ laø “töôùng” töùc laø hö voïng thì an hay nguy thaûy ñeàu hö voïng. Theá neân Phaät töû ngay ñoù maø bình an. Moät söï bình an nhö vaäy môùi thaät laø bình an lôùn. Vaø töø nieàm bình an aáy, Phaät töû coù ñuû tænh taùo saùng suoát chuyeån nguy thaønh an theo caùi nhìn cuûa cuoäc ñôøi. Chuyeån ñöôïc hoaøn caûnh xaáu thaønh toát.

Voâ lyù, tu haønh laø chæ ñeå “caàu an” . Tu laø ñoái khaùng laïi ma quaân thì laøm sao an ñöôïc? Maø heã khoâng an thì thoái lui, ñoù coù phaûi laø ngöôøi tu chöa? Lui thì ai tieâu tröø ma quaân? Ma quaân maø coøn thì an laøm sao an? Duø muoán an coù ñöôïc khoâng?

Vaäy neân ngöôøi tu khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc söï “caàu an” nhö vaäy. Khoâng theå caàu an baèng caùch thoái, khoâng chieán ñaáu vôùi ma quaân, baèng caùch laøm noâ leä ma quaân, hay baèng caùch baùm theo chaân ñöùc Phaät, nuùp trong haøo quang aån quanh coäi Boà ñeà.

Khoâng! Ngöôøi ñaõ nghó ñeán chuyeän tu khoâng theå nhö vaäy ñöôïc.

Phaûi bieát, ñöùc Phaät cuõng ñaõ laø ngöôøi töøng chieán ñaáu vôùi ma quaân. Nay Ngaøi ñaâu chaáp nhaän luõ “haäu dueä” chæ bieát nuùp boùng troán vaây quanh beân Ngaøi.

Khoâng ñöôïc, duø muoán duø khoâng cuõng phaûi chieán ñaáu. Ñaõ chaáp nhaän chieán ñaáu, quyeát moät maát moät coøn thì laøm sao maø an ñöôïc. Theá neân duø coù caàu an cuõng laø ñieàu voâ ích. Ma quaân coù chòu cho ta caàu an khoâng? Coù theå noù chæ chòu khi naøo noù caûm thaáy nuùng theá tröôùc ta, töùc coù nghóa ta phaûi treân ñaø thaéng chuùng môùi chòu ñeå ta an, môùi chaáp nhaän söï caàu an.

Haõy chieán ñaáu! Laø ñeä töû Ñöùc Ñieàu Ngöï thì khoâng coù quyeàn chuøn böôùc. Nguyeän ñôøi ñôøi khoâng khieáp nhöôïc ñeå caàu an. Chæ caàu an khi naøo ma quaân trôû thaønh noâ leä döôùi tay kieám naøy.

Laø Phaät töû, töùc laø doøng gioáng cuûa trí tueä, laø doøng kieám Baùt Nhaõ muoân ñôøi. Ngöôøi Phaät töû haõy ñoùn nhaän löôõi kieám maàu, caàm vöõng trong tay linh hoaït tieáp ñoùn luõ ma quaân. Söï caàu an treân aùnh kieám löôùt qua ñaàu vaïn luõ ma quaân. Ñoù laø söï caàu an ñích thöïc nhaát.

Vieäc tu haønh nhö vaäy ôû moät Phaät töû thuaàn thaønh, bieát tin töôûng Phaät phaùp ñuùng leõ thaät, seõ thaáy roõ ñieàu aáy khoâng phaûi moät sôùm moät chieàu maø ñöôïc. Vieäc tu nhö vaäy phaûi traûi qua nhieàu ñôøi nhieàu kieáp. Caû ba ñaïi a taêng kyø kieáp.

Noùi nhö vaäy khoâng phaûi nhaèm gaây chaùn naøn moät coâng trình coù veû daøi laâu. Maø ta thaáy roõ moät söï thaät khoâng phaûi ñôn giaûn, khoâng phaûi laø moät chuyeän deã daøng gì. Moät caùi ngheà nghieäp thoâng thöôøng ôû theá gian thoâi, maø muoán ñaït trình ñoä tinh saûo cuõng phaûi ñeán caû ñôøi ngöôøi. Huoáng chi ñaây laø moät vieäc môø môø, aûo aûo, khoù nghe, khoù thaáy, khoù thöïc hieän thì hoûi vôùi soá thôøi giôø phuø du cuûa ba vaïn leû ngaøn ngaøy laø maáy, seõ duøng vaøo ñaâu ñöôïc. Thaät chaúng coù vaøo ñaâu, chæ trong moät ñôøi ngöôøi.

Vieäc tu haønh maø ñem thôøi gian ba vaïn saùu ngaøn ngaøy ñeå aán ñònh thì thaät chaúng ñaùng gì!

ÔÛ nhaø Thieàn noùi: Phaûi gaéng ñôøi naøy cho xong. Ñaây laø moät lôøi neâu cao yù chí, khích leä keû tröôïng phu. Kyø thöïc, laøm sao xong ñöôïc chæ trong moät ñôøi. Coù ñöôïc chaêng laø nhöõng baäc ñaõ tu qua nhieàu ñôøi, ñeán ñôøi naøy moät nghe ngaøn ngoä, thì goïi laø xong. Xong caên cöù ñôøi naøy maø noùi. Hay xong laø quyeát trong ñôøi naøy, khoâng coøn laàm nöõa. Ñoái vôùi chaân lyù ñaõ saùng toû roõ raøng. Chöù coâng haïnh laøm sao maø troøn ñöôïc. Vaø neáu coù ñöôïc, thì chæ laø xong phaàn nhaân, nhaân thaønh Phaät. Ñoù laø tröôøng hôïp Long Nöõ trong Kinh Phaùp Hoa. Naøng vöøa ñöôïc Ngaøi Vaên Thuø  ñieåm hoùa, thoaùt lieàn thaønh Phaät. Phaät aáy môùi laø Phaät nhaân thoâi. Tuy laø nhaân quaû ñaây mang tính ñoàng thôøi. Ñoàng thôøi laø cuøng luùc ñoàng lôùn leân caû nhaân vaø quaû. Chôù khoâng phaûi lieàn ñoù naåy nôû ñuùng möùc. Cuõng nhö haït sen vaø göông sen, ñoàng coù moät löôït, cuøng naåy nôû, ñeå roài môùi lôùn leân; chöù khoâng coù nghóa ngay khi coù haït, göông laø lieàn thaønh quaû lôùn troïn veïn ñuùng möùc.

Vaäy, phaûi hieåu ñieàu naøy chôù coù laàm laãn. Khoâng vì laâu xa maø naûn, khoâng vì mau choùng maø haáp taáp xem thöôøng. Duø thôøi gian laâu hay mau, cuõng khoâng neân xem thöôøng hay naûn chí. Maø phaûi bieát ñaây laø moät vieäc ñoøi hoûi moät yù chí phi thöôøng, moät söï kieân taâm khoâng bôø meù.

Tuy vaäy, ñoái vôùi ngöôøi kheùo tu thì luoân luoân giöõ ñöôïc söï thaûnh thôi trong luùc duïng coâng. Cho neân duø chöa ñaït ñöôïc quaû vò cuoái cuøng, cuõng giöõ ñöôïc tính chaát giaûi thoaùt an nhaøn.

Phaät töû kheùo tu nhö vaäy, duø chöa tôùi ñaâu, nhöng khi nhaän ñuùng phaùp, tu ñuùng ñöôøng loái thì vieäc tu cuõng ñöôïc nheï nhaøng thö thôùi. Nhö neáu thaät laø aên côm, thì vöøa aên laø vöøa no, vöøa khoan khoaùi. Cöù vaäy maø aên, caøng aên caøng no, caøng khoan khoaùi.

Neáu khaùc vaäy thì phaûi soaùt laïi, xem ñöôøng loái mình coù ñuùng nhö phaùp khoâng. Phaùp Phaät laø phaùp giaûi thoaùt thì töø ñaàu ñeán ñuoâi cuõng phaûi mang tính giaûi thoaùt môùi ñöôïc.

Coù nhöõng Phaät töû khi tu khoâng ñöôïc höôùng daãn ñuùng phaùp, khieán ra coâng trôû neân trì treä vaø coù nhieàu ñieàu ñaùng tieác cho caù nhaân vaø ngöôøi chung quanh. Thay vì tu ñeå coù ñöôïc an vui giaûi thoaùt thì laïi sanh gaét goûng voâ lyù, taïo nhieàu noãi baát an cho mình vaø cho ngöôøi, gaây xaùo troän cuoäc soáng voâ loái, taïo nhieàu raøng buoäc, nhöõng dính maéc khoâng ñaâu.

Vaäy neân Phaät töû phaûi hieåu raèng tu theo Phaät phaùp laø nhaèm taïo cho ñôøi soáng giöõa mình vaø ngöôøi ñoàng ñöôïc an vui. Hay ít ra chính mình phaûi ñöôïc an vui ñuùng nhö phaùp.

Laøm theá naøo khi chöa bieát ñi chuøa thì gia ñình luïc ñuïc roái loaïn. Ñeán khi bieát ñi chuøa thì gia ñình trôû neân eâm aám haïnh phuùc. Nhö vaäy môùi laø moät Phaät töû toát.

Ngöôøi Phaät töû nhö vaäy laø ngöôøi kheùo hoïc ñaïo. Bieát vaän duïng ñôøi soáng ñaïo vaøo ñôøi soáng theá  tuïc. Ñeå toùm keát, ngöôøi Phaät töû taïi gia cö só phaûi nhaän ñònh roõ raøng veà nhöõng vieäc cuûa mình khi ñeán trong Phaät phaùp:

-Caàn nhaän ñònh ñuùng ñaén veà vieäc cuùng döôøng.

-Phaûi xaây döïng nhaân tu theo nhaân quaû. (Quaû: voâ tham. Nhaân: phaûi lìa tham)

-Tu khoâng phaûi ñeå caàu an. Tu laø chieán ñaáu vôùi ma quaân.

-Tu khoâng phaûi moät ngaøy moät buoåi.

-Tu laø phaûi thaûnh thôi.

2. Then choát luaân hoài vaø giaûi thoaùt

Muïc ñích cuûa ngöôøi tu haønh laø ra khoûi voøng luaân hoài sanh töû, ñöôïc giaùc ngoä vaø giaûi thoaùt. Ngöôøi tu thì nhieàu maø ngöôøi giaûi thoaùt thì khoâng ñöôïc bao nhieâu. Vì sao? Vì phaùp cuûa Phaät khoâng ñuùng chaêng? Vì chöôùng ngaïi quaù cao chaêng? Khoâng, phaùp cuûa Phaät laø chaân lyù muoân ñôøi, coøn chöôùng ngaïi thì khoâng cao khoâng naëng, chæ vì ngöôøi tu haønh khoâng thöïc haønh ñuùng lôøi Phaät daïy, hoaëc khoâng bieát roõ then choát cuûa luaân hoài vaø giaûi thoaùt ñeå naém vöõng vaø haï thuû coâng phu.

Phaät daïy: Chuùng sanh luaân hoài trong ba coõi saùu ñöôøng laø do voâ minh taùc ñoäng gaây nghieäp, roài chòu quaû baùo. Muoán cho ngöôøi tu haønh hieåu roõ söï vieäc töø ñaàu ñeán cuoái, Phaät daïy lyù möôøi hai nhaân duyeân:

Voâ minh duyeân haønh, haønh duyeân thöùc, thöùc duyeân danh saéc, danh saéc duyeân luïc nhaäp, luïc nhaäp duyeân xuùc, xuùc duyeân thoï, thoï duyeân aùi, aùi duyeân thuû, thuû duyeân höõu, höõu duyeân sanh, sanh duyeân laõo töû. Neáu voâ minh dieät thì haønh dieät, haønh dieät thì thöùc dieät... sanh dieät thì laõo töû dieät.

 Nhö vaäy, muoán heát luaân hoài sanh töû thì phaûi dieät voâ minh. Chuùng ta haõy tìm hieåu voâ minh laø gì? Theo Kinh A Haøm thì neáu khoâng bieát Töù Ñeá nhö thaät laø voâ minh. Theo Kinh Vieân Giaùc neáu thaáy thaân nguõ uaån vaø luïc traàn coù thaät laø voâ minh. Theo Toå Hoaøng Baù, neáu thaáy chín möôi chín phaàn laø giaû, chæ coøn thaáy moät phaàn nhoû nhaát laø thaät coù thì vaãn coøn voâ minh.

Laøm sao dieät ñöôïc voâ minh? Raát khoù, vì noù thuoäc thuoäc veà nhaân quaù khöù laøm sao dieät ñöôïc? Nhö vaäy chuùng ta khoâng theå chaët ñöùt voøng luaân hoài ôû choã voâ minh ñöôïc, maø phaûi tìm choã khaùc. Haønh, thöùc, danh saéc, luïc nhaäp, cuõng khoâng theå ñöôïc, vì laøm sao dieät ñöôïc haønh laø nghieäp quaù khöù. Thöùc, danh saéc, luïc nhaäp laø boä phaän cuûa thaân theå con ngöôøi, chaúng leõ mang ra huûy hoaïi? Xuùc, thoï laø nhöõng caûm giaùc aûnh höôûng ñeán chuùng ta cuõng khoâng tu ñöôïc. Chæ coøn AÙi laø boä phaän caùi khoen meàm yeáu nhaát trong caùi voøng goàm möôøi hai caùi khoen cuûa söï luaân hoài, chính nôi ñaây ngöôøi tu haønh nhaém vaøo ñeå chaët.

AÙi laø thöông yeâu. Vì thöông yeâu neân muoán naém giöõ (thuû), naém giöõ cho ta (ngaõ), vaät ñoù cuûa ta (ngaõ sôû). Dieät aùi töùc laø phaù tröø chaáp ngaõ vaø ngaõ sôû vaäy.

Ngöôøi ñôøi ñöôïc khen thì vui, ñoù laø thoï laïc. Bò maát thì buoàn, ñoù laø thoï khoå. Neáu coù tieáng noùi khoâng khen khoâng cheâ thì mình khoâng vui, khoâng buoàn, ñoù laø voâ kyù. Treân ñaây laø noùi veà tieáng. Neáu noùi veà saéc thì cuõng vaäy. Ñeïp thì thích, xaáu thì chaùn gheùt. Ngöôøi tu phaûi laøm sao khoâng coøn caùi taâm öa thích, chaùn gheùt, giaän döõ, nghóa laø giöõ taâm an tònh chöù khoâng phaûi goã ñaù.

Coù aùi laø thöông yeâu, thích thuù, laø coù loøng tham (thoï laïc). Neáu ñieàu gì coù loøng gheùt thì khôûi loøng saân (thoï khoå). Laøm sao ñöøng tham, ñöøng saân. AÙi töông öng vôùi tham, traùi laïi gheùt töông öng vôùi saân. Coøn voâ minh chính laø töông öng vôùi si. Tham saân si laø goác cuûa tam ñoäc.

Si, laø thuû phaïm gaây ra toäi loãi, laø teân khaùc cuûa voâ minh. Vì si meâ laàm laïc maø chuùng ta khoâng phaân bieät ñöôïc ñieàu hay leõ dôû. Khoâng bieát ñaâu laø thaät, ñaâu laø giaû, ñöôøng thaúng khoâng ñi, laïi ñaâm quaøng vaøo buïi raäm. Phaûi dieät si thì tham saân seõ heát. Neáu khoâng tìm ra si ñeå dieät thì khoâng bao giôø dieät ñöôïc tham saân.

Nhö ñaõ noùi ôû treân, ngöôøi ñôøi ñöôïc khen thì vui thích, bò cheâ maéng thì chaùn gheùt. Vaäy neáu khoâng thaáy thì laøm sao döùt ñöôïc? Ñoù laø then choát cuûa söï tu haønh. Ñöøng thaáy khen cheâ laø thaät, thì seõ döùt ñöôïc voâ minh. Caùc Toå daïy phaûi “quaùn thoï thò khoå”, thoï laïc cuõng khoâng thích, thoï khoå cuõng khoâng giaän, thoï khoâng laïc khoâng khoå cuõng khoâng öa. Phaûi bình ñaúng ñoái vôùi tam thoï môùi ñöôïc.

Nhöõng caùi gì laõnh thoï, nhaän chòu ñeàu laø khoå. Nhöõng caûnh khoå ñau, nhöõng lôøi cheâ bai, nhöõng vò cay ñaéng ôû ñôøi laø khoå ñaõ ñaønh, nhöng coøn caûnh sung söôùng, nhöõng lôøi khen ngôïi, nhöõng vò ngon ngoït thì coù phaûi laø khoå khoâng? Theo giaùo lyù nhaø Phaät thì vui, buoàn, khen, cheâ, ngoït, ñaéng... ñeàu laø khoå, laø giaû, laø voâ thöôøng. Muoán giaûi thoaùt ngöôøi tu haønh phaûi giöõ taâm bình thaûn, khoâng coøn thöông gheùt, nhö ngöôøi goã ngaém chim veû, ñöôïc vaäy thì ôû ñaâu cuõng tu ñöôïc, chaúng caàn phaûi leân nuùi, vaøo coác nhaäp thaát laøm chi. Nhöng phaûi bieát vieäc ñoù raát khoù.

Theo Kinh A Haøm thì tieáng khen laø voâ thöôøng hoaïi dieät vaäy laø khoå, tieáng cheâ cuõng laø voâ thöôøng hoaïi dieät cuõng laø khoå. Bieát laø khoå thì coøn daïi gì sinh loøng yeâu gheùt. Neáu khoâng sinh loøng yeâu gheùt thì ñaõ dieät ñöôïc tham vaø saân roài. Chuùng ta bò khoå vì chaáp tieáng khen cho laø thaät coù, chaáp lôøi cheâ cho laø thaät coù, chaáp hình aûnh ñeïp cho laø thaät coù roài yeâu thích, chaáp hình aûnh xaáu cho laø thaät coù roài sinh loøng chaùn gheùt. Neáu bieát taát caû laø voâ thöôøng, laø khoå, thì ñöøng gheùt, ñöøng yeâu. Tham saân heát, thì si cuõng khoâng coøn, bieát laø voâ thöôøng thì khoâng ham, vaäy döùt ñöôïc aùi. Döùt si, döùt aùi laø phaù ñöôïc voøng luaân hoài, ñöôïc giaûi thoaùt.

Baây giôø chuùng ta thöû caên cöù vaøo kinh Baùt Nhaõ xem sao? Quí vò tuïng baát cöù kinh gì, cuõng keát thuùc baèng Baùt Nhaõ Taâm Kinh. Baùt Nhaõ laø trí tueä. Phöông phaùp tu naøo cuõng phaûi nhôø Baùt Nhaõ. Ngöoøi naøo coù trí tueä saùng suoát thì phaù tröø ñöôïc voâ minh. Ví nhö thaép ñeøn saùng leân thì boùng toái töï tieâu tan. Baùt Nhaõ chuû tröông nguõ uaån giai khoâng, bieát taát caû laø khoâng, thì thoaùt taát caû moïi khoå aùch. Moïi vaät ñeàu töï theå laø khoâng, do nhaân duyeân hoøa hôïp maø thaønh, ñoù chæ laø huyeãn coù, laø giaû hôïp. Neáu bieát taát caû laø giaû, thì coøn tham ñaém, say meâ, thöông gheùt, giaän hôøn laøm gì? Taát caû ñaõ laø khoâng, thì khoâng coù ngöôøi, khoâng coù ta, khoâng coù voâ minh, toäi chöôùng, maø cuõng khoâng coù nghieäp quaû khoå ñau. Nhöng taâm traïng naøy chæ ñeán vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ chöùng ñeán phaùp “nhaát thieát khoâng”, trí ngöôøi ñoù ñaõ saùng, taâm ngöôøi ñoù ñaõ bình, chöù coøn chuùng sinh thì vaãn thaáy coù luaân hoài, coù giaûi thoaùt, coù sinh töû, coù nieát baøn, coù toäi, coù baùo, coù nhaân, coù quaû.

Ngöôøi coù trí tueä thì hieåu tieáng khen, lôøi cheâ, saéc ñeïp, daùng xaáu, mieáng ngoït, vò cay... ñeàu laø nhaân duyeân hôïp laïi maø thaønh, laø huyeãn hoùa, laø giaû, thì khoâng coøn öa gheùt, nhôø vaäy maø döùt ñöôïc aùi, heát tham vaø saân. Giaùc ngoä thaân, taâm, caûnh laø giaû, duøng trí tueä chieáu soi taát caû thì môùi laø giaûi thoaùt, döùt ñöôïc voâ minh, tröø ñöôïc si.

Chuùng ta soáng ôû ñôøi quen coi ta, ngöôøi vaø caûnh ñeàu coù thaät. Nay nhôø trí Baùt Nhaõ chieáu soi, chuùng ta hieåu taát caû laø giaû coù, in tuoàng laø coù maø thoâi. Ngay trong luùc thaáy coù, phaûi bieát noù laø khoâng, taát caû caùc phaùp töï taùnh laø khoâng, ñöông theå töùc khoâng. Caùi baøn tröôùc maét ta ñaây, baây giôø thaáy coù, nhöng noù hoaïi laàn laàn, roài seõ bieán dòch thaønh khoâng. Choã naøy raát deã hieåu tröôùc coù sau khoâng, theo luaät voâ thöôøng. Ñoù laø theo Kinh A Haøm. Nhöng noùi theo Kinh Baùt Nhaõ thì caùi baøn töï taùnh laø khoâng, do nhaân duyeân hoøa hôïp, ñöông theå töùc khoâng. Caùi baøn coøn y nguyeân chöa hoaïi maø ñaõ bieát noù laø khoâng, ñoù môùi thaät laø chaân khoâng. Maø cuõng chính caùi khoâng naøy laïi phaùt sinh ra caùi coù, ñoù laø “Saéc töùc thò khoâng, khoâng töùc thò saéc”.

Ñöøng thaáy taát caû laø giaû, laø khoâng roài chaúng chòu laøm gì, ngoài im moät choã, hoaëc leân nuùi, leân non aån mình. Thaät ra, thaáy nguõ uaån giai khoâng roài, laø ñaõ tænh giaùc, nhöng chæ giaùc ñöôïc moät chuùt roài laïi meâ. Phaûi laøm sao caùi giaùc thaät laâu, maõi maõi töï giaùc roài coøn giaùc tha. Caùc vò Boà Taùt sau khi chöùng ñöôïc chöõ Khoâng ñeàu phaùt loøng ñaïi bi, laên vaøo trong ñôøi aùc oâ tröôïc ñeå cöùu chuùng sinh. Ñöùng veà theå taùnh thì khoâng chaáp moät phaùp naøo, nhöng ñöùng veà maët thöïc haønh thì khoâng boû moät vieäc thieän naøo maø khoâng laøm.

Chuùng ta ñaõ hoïc hieåu roài phaûi thöïc haønh, töï thaép ñuoác leân maø ñi, ngoïn ñuoác taâm ta saùng thì ñöôïc giaùc ngoä vaø giaûi thoaùt.

Toùm laïi, then choát cuûa luaân hoài vaø giaûi thoaùt, theo Kinh A Haøm thì phaûi hieåu roõ Töù Ñeá nhö thaät, moïi vaät laø voâ thöôøng, laø hoaïi dieät, vaäy laø khoâng. Coøn theo Kinh Baùt Nhaõ thì phaûi phaùt huy trí tueä, phaûi giaùc ngoä bieát vaïn vaät do nhaân duyeân hoøa hôïp, nguyeân theå laø khoâng. Vieäc tu haønh khoâng coù gì laï, ñieåm troïng yeáu laøm sao coù trí tueä saùng suoát ñeå ñöôïc giaùc ngoä, maø heã ñöôïc giaùc ngoä laø ñöôïc giaûi thoaùt.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM