TROÏN MOÄT ÑÔØI TOÂI

H.T THÍCH THANH TÖØ

NGUYEÄN VOÏNG CUÛA TOÂI

Giaûng taïi Thieàn vieän Truùc Laâm - Xuaân Canh Thìn  (05-02-2000).

Hoâm nay laø ngaøy Teát Nguyeân Ñaùn, ôû chuøa cuõng nhö ngoaøi theá gian, daân toäc Vieät Nam raát quyù troïng ngaøy Teát Nguyeân Ñaùn. Cho neân ñaàu naêm con chaùu trong nhaø ñeán chuùc möøng cho cha meï, oâng baø. Naêm nay, ôû trong chuøa cuõng theå theo thoâng leä chung ñoù maø coù buoåi leã chuùc Teát ñaàu naêm do Taêng, Ni vaø Phaät töû tôùi ñaây chuùc möøng naêm môùi. Vì vaäy buoåi leã naøy baét ñaàu baèng lôøi chuùc Teát cuûa Taêng, Ni vaø Phaät töû. Sau ñoù chuùng toâi môùi nhaéc nhôû, chuaån bò cho moät naêm môùi ñöôïc toát ñeïp hôn.

Taêng, Ni ñaõ chuùc Teát toâi roài. Giôø ñeán phaàn toâi. Toâi coù lôøi chuùc möøng laïi maø cuõng laø lôøi khuyeán khích tu haønh. Trong ñaây toâi coù chia ra hai phaàn:

- Phaàn thöù nhaát laø toâi chuùc möøng quí vò ñaàu naêm.

- Phaàn thöù hai laø toâi noùi nguyeän voïng cuûa toâi cho taát caû quí vò nghe, bieát ñeå sau naøy noái tieáp nhöõng gì toâi muoán laøm, toâi ñang laøm, quí vò tieáp tuïc theo.

Tröôùc heát toâi chuùc Teát cho Taêng, Ni vaø toaøn theå Phaät töû. Taát caû chuùng ta laø ngöôøi Vieät Nam, soáng treân ñaát nöôùc Vieät Nam, töï nhieân chuùng ta cuõng theo phong tuïc taäp quaùn cuûa ngöôøi Vieät Nam. Toå tieân chuùng ta ngaøy xöa raát laø quan troïng ngaøy moàng Moät teát. Nhöõng ngöôøi naøo teân xaáu thì saùng khoâng ñöôïc ñeán nhaø khaùch, sôï mang caùi khoâng toát laïi cho ngöôøi ta. Cho neân ai muoán tôùi nhaø thaêm thaân quyeán thì phaûi teân toát môùi ñöôïc voâ, môùi ñöôïc ñoùn.

Nhö vaäy môùi thaáy ngaøy ñaàu naêm ngöôøi Vieät Nam raát laø quan troïng. ÔÛ chuøa chuùng ta lyù ñaùng ñaõ vöôït qua khoûi nhöõng phong tuïc taäp quaùn ñoù. Nhöng caùi gì hay cuûa Toå tieân mình, chuùng ta duø tu cuõng khoâng theå boû qua, tröø nhöõng ñieàu gì voâ nghóa thì chuùng ta khoâng laøm. Vì vaäy ôû chuøa cuõng nhaân ngaøy ñaàu naêm chuùc möøng nhau. Chuùng ta duøng nhöõng lôøi ñaïo ñöùc ñeå khuyeán khích, ñeå saùch taán nhau tu haønh. Ñoù cuõng laø lôïi laïc lôùn, ñeå roài chuùng ta nhôù ngaøy kyû nieäm ñaàu naêm maø coá gaéng thöïc haønh, coá gaéng öùng duïng cho ñôøi tu ñöôïc höõu ích.

Taêng, Ni ñaõ chuùc möøng naêm môùi cho toâi. Keá ñaây toâi chuùc laïi cho taát caû Taêng, Ni vaø Phaät töû. Sang naêm Canh Thìn naøy, toâi caàu nguyeän Tam Baûo gia hoä cho Taêng, Ni vaø Phaät töû moät naêm an vui, tinh taán tu haønh vaø luoân luoân tænh giaùc, khoâng ñeå cho nhöõng caùi meâ laàm che laáp taâm mình. Toâi caàu nguyeän taát caû quí vò luùc naøo cuõng thaáy roõ ñaïo ñöùc laø ngoïn ñuoác saùng. Mình phaûi raùn moài, raùn thaép cho chaùy ngoïn ñuoác cuûa mình, ñeå roài mình seõ moài cho chaùy nhöõng ngoïn ñuoác cuûa ngöôøi sau. Mình thaáy ñöôøng ñi, cuõng muoán cho taát caû ngöôøi cuøng thaáy nhö mình vaø maõi veà sau cuõng ñöôïc saùng suoát luoân. Ngoïn ñuoác chaùnh phaùp chuùng ta moài ñöôïc, khoâng bao giôø queân, khoâng bao giôø ñeå cho noù taét, phaûi tieáp noái maõi maõi. Ñoù laø lôøi chuùc chaân thaønh cuûa toâi, cuõng laø öôùc nguyeän cuûa toâi. Mong taát caû Taêng, Ni vaø Phaät töû thaønh taâm ghi nhôù.

Phaàn chuùc Teát cuûa toâi ñaõ xong. Giôø tôùi phaàn nguyeän voïng cuûa toâi.

Nguyeän voïng cuûa toâi theá naøo ? Muoán thaáy muoán bieát nguyeän voïng cuûa toâi cho thaät roõ thì caâu hoûi ñaët ra ôû ñaây laø: Taïi sao toâi ñaët teân Thieàn vieän naøy laø Truùc Laâm ? Quí vò nghe döôøng nhö laïc ñeà. Nhöng thaät ra khi toâi ñaët teân moät ngoâi Thieàn vieän naøo, thì ñoù laø taát caû noãi loøng oâm aáp cuûa toâi. Noù theå hieän qua nhöõng töø ngöõ ñoù, chôù khoâng phaûi laø chuyeän ngaãu nhieân hay laø baét chöôùc ai. Maø laø taát caû noãi loøng toâi ñang oâm aáp.

Vì vaäy muoán bieát taïi sao toâi ñaët teân Thieàn vieän Truùc Laâm thì quí vò chòu khoù nghe cho kyõ doøng thôøi gian töø tröôùc ñeán nay, môùi thaáy roõ yù nghóa ñoù. Baây giôø toâi noùi xa xoâi moät chuùt. Ñoïc lòch söû Vieät Nam, taát caû chuùng ta ñeàu thaáy, ñeàu bieát roõ raèng nöôùc Vieät Nam ñaõ bò Baéc thuoäc hôn moät ngaøn naêm, roài Taây thuoäc caû moät traêm naêm. Trong thôøi Taây thuoäc, toâi ñaõ coù maët vaøo thôøi gian cuoái. Coù maët trong luùc ñaát nöôùc bò leä thuoäc ngoaïi bang, chuùng toâi thaám saâu noãi ñau khoå tuûi nhuïc cuûa daân toäc bò ngoaïi bang cai trò. Bôûi vaäy toâi mong moûi, troâng chôø ñaát nöôùc Vieät Nam ñöôïc ñoäc laäp vöõng beàn, daøi laâu ñeå cho nhöõng noãi khoå ñau cuûa daân toäc, nhöõng tuûi nhuïc cuûa daân toäc ñöôïc laønh nhöõng veát thöông ñau ñôùn aáy.

Vì vaäy luùc naøo toâi cuõng coù saün moät taâm nieäm nguyeän caàu cho ñaát nöôùc chuùng ta ñöôïc ñoäc laäp vöõng beàn daøi laâu, cho daân toäc chuùng ta ñöôïc an vui, ñöôïc haïnh phuùc. Ñoù laø nguyeän voïng cuûa toâi ñoái vôùi ñaát nöôùc.

Moät ñaát nöôùc thöïc söï ñoäc laäp ñoøi hoûi phaûi ñoäc laäp veà chính trò, ñoäc laäp veà quaân söï, ñoäc laäp veà vaên hoùa, ñoäc laäp veà kinh teá. Nhöng chuùng toâi laïi coù duyeân saâu trong Phaät phaùp. Cho neân ôû treân ñaát nöôùc Vieät Nam, maø toâi chæ coù maët trong laõnh vöïïc Phaät giaùo, chôù toâi khoâng coù maët trong nhöõng laõnh vöïc khaùc. Vì theá ôû trong laõnh vöïc Phaät giaùo, toâi phaûi laøm theá naøo cho Phaät giaùo Vieät Nam ñoùng goùp moät phaàn lôùn cho daân toäc, cho ñaát nöôùc. Laøm sao ñem ñöôïc aùnh ñuoác saùng cuûa Phaät giaùo soi cho ngöôøi daân Vieät Nam thaáy ñöôïc con ñöôøng saùng suoát, thaáy ñöôïc nhöõng haàm hoá, khoâng phaûi vaáp ngaõ, khoâng bò nhöõng ñieàu khoù khaên laøm cho mình phaûi trôû ngaïi treân böôùc ñöôøng tieán tôùi. Vì vaäy toâi bao giôø cuõng nghó phaûi laøm sao cho Phaät giaùo Vieät Nam ñöôïc coù nhöõng ñieåm raát laø saùng suoát, raát laø toát ñeïp, ñeå ngoïn ñuoác saùng naøy soi roïi cho daân toäc chuùng ta thaáy ñöôïc, ñi ñöôïc treân con ñöôøng toát ñeïp ñoù. Vì vaäy khi toâi ñaët vaán ñeà phaûi laøm sao taïo duyeân cho Taêng, Ni tu vaø taïo duyeân truyeàn baù Phaät phaùp cho haøng Phaät töû hieåu. Ñeán ñaây, toâi thaáy cô duyeân thuaän lôïi cho neân môùi thaønh laäp Thieàn vieän nôi naøy.

Khi thaønh laäp Thieàn vieän, toâi nhìn laïi kyõ trong doøng lòch söû Phaät giaùo Vieät Nam, nhöõng moác naøo nhöõng ñieåm naøo thích hôïp vôùi hoaøn caûnh, vôùi ñaát nöôùc hieän taïi ñeå choïn laøm caùi moác son. Chuùng ta tu, truyeàn baù, ñem ra phoå bieán cho moïi ngöôøi thaáy bieát maø öùng duïng. Ñöôïc nhö vaäy môùi phuø hôïp vôùi tinh thaàn daân toäc cuûa chuùng ta trong giai ñoaïn hieän taïi naøy. Khi choïn löïa, toâi chaám ngay caùi ñieåm Phaät giaùo ñôøi Traàn. Toâi cho ñoù laø moät ñieåm son. Ñoù laø thôøi gian xöùng ñaùng ñeå cho chuùng ta nöông theo maø tu, nöông theo maø truyeàn baù vaø cuõng nöông theo maø theå hieän ñöôïc tinh thaàn lôïi daân ích nöôùc. Ñem taát caû khaû naêng ñöùc ñoä cuûa chuùng ta gieo raéc cho ngöôøi daân, cho ñaát nöôùc mình ñöôïc nhöõng maàm non töôi ñeïp vaø cöôøng traùng. Do ñoù chuùng toâi laáy Phaät giaùo ñôøi Traàn laøm caùi moác chính.

Khi xaây döïng xong Thieàn vieän, toâi ñaët teân laø Thieàn vieän Truùc Laâm, ñuùng vôùi yù nghóa laø Truùc Laâm Yeân Töû. Chöõ Truùc Laâm coù hai:

1- Truùc Laâm khi ñöùc Phaät coøn taïi theá, Ngaøi ñaõ ñöôïc nhaø Vua xaây döïng moät ngoâi Tinh xaù ñeå teân laø Tinh xaù Truùc Laâm. Ñoù laø Truùc Laâm thôøi ñöùc Phaät.

2- Truùc Laâm hieän nay cuûa chuùng ta laø Truùc Laâm Yeân Töû, chôù khoâng phaûi Truùc Laâm cuûa ngoâi Tinh xaù thuôû kia. Truùc Laâm Yeân Töû ñeå noùi leân moät heä thoáng truyeàn baù Phaät phaùp ngay trong ñôøi Traàn. Heä thoáng truyeàn baù ñoù coù nhöõng öu gì, ñaëc ñieåm naøo maø toâi choïn. Ñaây laø ñieàu toâi seõ noùi ôû sau.

Khi toâi choïn ñöôïc teân ñeå ñaët laø Thieàn vieän Truùc Laâm, thì töï nhieân quí vò thaáy ñoù laø moät taâm hoàn ñang höôùng veà Phaät phaùp. Maø Phaät phaùp naøy ñaõ ñöôïc daân toäc Vieät Nam choïn loïc. Töø söï choïn loïc naøy öùng duïng ñöôïc ñeå truyeàn baù cho moïi ngöôøi. Noùi tôùi Truùc Laâm Yeân Töû thì chaéc khoâng ai chaúng bieát. Nhöng tinh thaàn trong ñoù thì ít ngöôøi thaáu hieåu.

Nhö toâi ñaõ noùi, moät nöôùc ñoäc laäp thì phaûi ñoäc laäp veà chính trò, veà quaân söï, veà vaên hoùa, veà kinh teá. Thì thôøi Traàn laø thôøi daønh ñöôïc thaéng lôïi sau khi quaân Nguyeân Moâng sang xaâm laán ñaát nöôùc ta. Caùc Vua ñôøi Traàn ñaõ choáng ñöôïc giaëc. Nhö vaäy veà phaàn chính trò, veà quaân söï thì caùc Ngaøi ñaõ laøm raát veû vang cho ñaát nöôùc. Veà vaên hoùa thì thôøi Traàn, neáu quí vò ñoïc laïi nhöõng baûn vaên ñôøi Traàn thì thaáy caùc vua ñôøi Traàn ñaõ coù yù nieäm cuï theå raèng chuùng ta khoâng theå naøo möôïn vaên hoùa Trung Quoác laøm vaên hoùa Vieät Nam maõi. Maø vaên hoùa thì chöõ vieát laø moät ñieàu kieän theå hieän neàn vaên hoùa cuûa mình. Cho neân ñôøi Traàn tuy laø hoïc chöõ Haùn, nhöng caùc Ngaøi muoán chuyeån thaønh chöõ Vieät, do ñoù môùi troïng chöõ Noâm. Tuy chöõ Noâm ñaõ coù tröôùc roài, nhöng tôùi ñaây laø thôøi phaùt trieån. Cho neân vua Traàn Nhaân Toâng khi coøn laøm Thaùi thöôïng hoaøng, Ngaøi ñaõ vieát moät baûn vaên raát coù giaù trò ñaïo ñöùc, ñeán nay vaãn coøn nguyeân veïn. Baûn vaên ñoù laø baøi phuù Cö Traàn Laïc Ñaïo, hoaøn toaøn baèng chöõ Noâm. Nhö vaäy thì khoâng phaûi chæ ñoäc laäp baèng quaân söï, baèng chính trò thoâi maø Ngaøi muoán ñoäc laäp luoân caû veà vaên hoùa, khoâng leä thuoäc Trung Quoác. Ñoù laø ñieàu toâi thaáy raát laø ñaùng neå, ñaùng kính.

Hieän nay chuùng ta phaûi laøm sao ñeå cho ñaïo Phaät ñöôïc toát. Maø muoán ñaïo Phaät toát thì chuùng ta phaûi taïo caùi duyeân cho ñôøi ñöôïc ñeïp. Chôù khoâng theå naøo ñaïo toát maø ñôøi ñeå maëc theá naøo cuõng ñöôïc. Chuùng ta phaûi laøm sao cho ñaïo vôùi ñôøi ñeàu toát ñeïp vôùi nhau. Thôøi Traàn caùc vua laø Thieàn sö, hieåu Phaät phaùp raát uyeân thaâm. Caùc Ngaøi laïi yeâu nöôùc, daønh quyeàn lôïi cho daân toäc, laøm nhöõng vieäc xöùng ñaùng nhö vaäy. Khi laøm taát caû vieäc ñoù, caùc Ngaøi khoâng bao giôø xao laõng söï tu taäp, söï nghieân cöùu Phaät phaùp.

Chuùng ta thaáy ñaïo Phaät thôøi Traàn laø moät ñaïo Phaät raát tích cöïc, naèm ôû trong heä thoáng chính quyeàn. Ñem ñaïo ñöùc laøm lôïi ích cho daân. Nhöng caùi hay cuûa caùc Ngaøi laø nhöõng oâng vua Thieàn sö, khi caàm quaân ñaùnh giaëc choáng ngoaïi xaâm khoâng luùc naøo caùc Ngaøi tuyeân boá raèng toâi nhaân danh ñaïo Phaät ñeå ñi ñaùnh giaëc. Maø ñaïo Phaät chæ coù ôû trong taâm cuûa caùc Ngaøi. Coøn haønh ñoäng choáng ngoaïi xaâm, laø traùch nhieäm cuûa moät coâng daân, cuûa ngöôøi laõnh ñaïo ñaát nöôùc. Chôù khoâng ñem ñaïo Phaät vaøo vieäc chieán tranh ñeå laøm hoen oá ñaïo. Ñoù laø ñieàu raát hay.

Caùc vua töø vua Traàn Thaùi Toâng cho ñeán Traàn Nhaân Toâng, roài sau naøy Anh Toâng v.v… ñeàu laø nhöõng oâng vua thaám nhuaàn ñaïo Phaät. Maø chöa bao giôø nhaân danh ñaïo Phaät ñeå laøm chuyeän saùt haïi quaàn sanh, chæ khi roãi, khi nhaøn haï thì caùc Ngaøi coá gaéng ñem ñaïo Phaät öùng duïng tu haønh vaø truyeàn baù cho quaàn chuùng. Coøn khi loaïn laïc thì caùc Ngaøi nhaân danh laø moät ngöôøi coù traùch nhieäm vôùi ñaát nöôùc, ñöùng ra laõnh ñaïo choáng ngoaïi xaâm, chôù khoâng coù boùng daùng ñaïo Phaät ôû trong ñoù.

Chuùng ta duøng hình aûnh Thieàn toâng ñôøi Traàn laø moät hình aûnh raát toát ñeïp. Neân khi ñaët teân Thieàn vieän roài, toâi ñaõ coù chuû tröông khoâi phuïc Thieàn toâng ñôøi Traàn. Khi noùi khoâi phuïc Thieàn toâng ñôøi Traàn thì coù nhieàu vaán ñeà lieân heä. Toâi seõ thöù töï trình baøy cho quí vò thaáy.

Tröôùc tieân lieân heä tôùi Phaät phaùp, tôùi Tam taïng giaùo ñieån. Trong Tam taïng giaùo ñieån laø kinh, luaät, luaän. Nhöng trong Tam taïng giaùo ñieån, toâi laïi nghieâng troïng veà kinh taïng vaø luaän taïng maø luaät taïng toâi hôi lô laø. Töï nhieân quí vò thaáy coù ñieàu gì, oån hay khoâng ? Taïi sao toâi laïi coù caùi nhìn, coù caùi höôùng leäch nhö vaäy ? Söï thöïc toâi thaáy ñoù laø moät troïng taâm.

Bôûi vì ñöùc Phaät töøng daïy taát caû giaùo lyù cuûa Ngaøi laø nhöõng phöông thuoác trò taâm beänh cho chuùng sanh. Chuùng sanh coù voâ soá beänh thì Phaät cuõng duøng voâ soá thuoác ñeå trò beänh. Nhö vaäy kinh laø ñeå daïy chuùng ta bieát phöông phaùp tu deïp saïch phieàn naõo. Ñoù laø caùi troïng taâm. Coøn luaät, thöôøng thöôøng chuùng ta hay nghe caùc vò toân tuùc nhaéc raèng giôùi luaät laø quan troïng. Nhaát ñònh giôùi luaät phaûi quyù phaûi kính, song toâi ñaët naëng phaàn caên baûn, phaàn tinh hoa cuûa giôùi luaät ñeå gìn giöõ, coøn phaàn chi tieát, phaàn hình thöùc thì tuøy hoaøn caûnh, tuøy thôøi chôù khoâng coá ñònh. Quí vò nghieäm xeùt kyõ thì thaáy phaàn hình thöùc cuûa luaät coù taùnh caùch nghieâng veà phong tuïc taäp quaùn cuûa AÁn Ñoä thôøi coå ñaïi. Nhö trong giôùi Tyø kheo taêng 250 giôùi, maø thöïc söï chuùng ta thaáy hai phaàn Töù ba la di, Thaäp tam taêng taøng laø troïng yeáu. Coøn nhöõng phaàn sau, ngaøy nay chuùng ta giöõ ñöôïc bao nhieâu, nhaát laø 100 phaùp chuùng hoïc, chuùng ta coù giöõ ñöôïc gì khoâng ? Ñoù ñeàu laø tuøy theo taäp quaùn phong tuïc cuûa ñòa phöông maø Phaät cheá ra ñeå ñöøng bò ngöôøi ta khoâng baèng loøng. Ñaây laø ñieàu toâi thaáy raát roõ.

Toâi ñaõ töøng noùi vôùi Taêng, Ni raèng ñöùc Phaät ra ñôøi laø ñeå cöùu ñoä chuùng sanh. Cöùu ñoä chuùng sanh baèng caùch naøo ? Laø ñem chaùnh phaùp chæ daïy cho ngöôøi ta tu, ñeå deïp saïch phieàn naõo giaûi thoaùt sanh töû. Nhö vaäy cöùu ñoä chuùng sanh chôù khoâng phaûi cöùu ñoä rieâng cho daân toäc AÁn Ñoä. Ngaøi ra ñôøi cöùu ñoä chuùng sanh thì mình ôû ñaâu, nöôùc naøo cuõng laø moät chuùng sanh. Nhö vaäy Ngaøi cöùu ñoä chuùng ta, chôù khoâng phaûi Ngaøi tuyeân boá Phaät ra ñôøi laø vì daân toäc AÁn Ñoä, vì giaùo hoùa daân AÁn Ñoä. Nhö vaäy ñöùc Phaät khoâng töï ñaët Ngaøi ôû trong moät phaïm vi cuûa moät daân toäc, cuûa moät ñaát nöôùc, cuûa moät maøu da v.v… maø Ngaøi ñaët Ngaøi laø ngöôøi cuûa taát caû chuùng sanh. Ñaõ laø ngöôøi cuûa taát caû chuùng sanh thì chuùng ta theo ñaïo Phaät phaûi bieát nhöõng gì Phaät daïy ñeå trò taâm beänh. Mình laáy ñoù ñeå öùng duïng tu haønh, deïp tröø ñöôïc phieàn naõo. Ñoù laø caùi goác.

Tôùi ñieåm thöù hai, hieän taïi chuùng ta nhìn Phaät giaùo truyeàn baù treân theá giôùi, roõ raøng coù hai heä phaùi Nam toâng vaø Baéc toâng. Hieän giôø, quí vò thaáy toâi ñang theo heä phaùi naøo ? Chaéc khoâng ai nghi ngôø toâi theo Baéc toâng. Taïi sao toâi laïi theo Baéc toâng maø toâi khoâng thích Nam toâng ? Nhö toâi ñaõ noùi Phaät laø ngöôøi cuûa chuùng sanh. Ñaõ laø ngöôøi cuûa chuùng sanh thì chuùng ta ôû nöôùc naøo, nôi naøo cuõng coù quyeàn tu theo Phaät heát.

Toâi thí duï nhö coù moät xí nghieäp baøo cheá thuoác taây. Hoï baøo cheá thöù thuoác raát hay trò laønh beänh. Neáu ngöôøi nhöùc ñaàu coù thuoác nhöùc ñaàu uoáng lieàn laønh. Ngöôøi ñau buïng coù thuoác ñau buïng uoáng lieàn laønh v.v… Thuoác naøo cuõng hay heát, uoáng vaøo lieàn laønh beänh. Nhaø thuoác cheá nhöõng phöông thuoác aáy ôû beân Phaùp, hoï coù noùi raèng thuoác toâi chæ cheá trò beänh cho ngöôøi Phaùp khoâng ? Hay thuoác naøy cheá ra, ai bieát ñuùng beänh vaø ñuùng thuoác, uoáng ñuùng lieàu löôïng thì seõ laønh. Taát caû ai uoáng cuõng ñöôïc heát. Ñoù laø ñieàu thöù nhaát.

Ñieàu thöù hai, thuoác cheá ra töø phöông Taây nhö ôû Phaùp chaúng haïn. Chuùng ta laø ngöôøi Vieät Nam muoán uoáng thuoác taây, mình phaûi chuaån bò laøm sao, uoáng baèng caùch naøo cho coù hieäu quaû ? Uoáng thuoác Taây phaûi maëc ñoà Taây, phaûi muõi cao nhö Taây, laáy phaán thoa maët cho traéng… uoáng môùi coù hieäu quaû hay sao ? Hay laø baát cöù aên maëc theá naøo, baát cöù maøu da theá naøo, baát cöù muõi xeïp muõi cao gì mieãn bieát uoáng ñuùng thuoác, ñuùng beänh vaø ñuùng lieàu löôïng thì beänh ñöôïc laønh.

Ñaïo Phaät xuaát phaùt töø AÁn Ñoä, phong tuïc taäp quaùn cuûa AÁn Ñoä, aên maëc khaùc mình, xöû söï khaùc mình. Baây giôø mình muoán duøng phöông thuoác cuûa Phaät töø AÁn Ñoä trò beänh cho ngöôøi Vieät Nam thì coù phaûi aên maëc gioáng ngöôøi AÁn Ñoä khoâng ? Mình phaûi xöû söï nhö ngöôøi AÁn Ñoä khoâng ? Chuùng ta khoâng theå naøo tu theo ñaïo Phaät, duøng nhöõng phöông phaùp Phaät daïy ñeå trò taâm beänh cuûa mình, maø baét buoäc mình phaûi gioáng ngöôøi AÁn Ñoä, mình phaûi aên maëc nhö ngöôøi AÁn Ñoä, mình phaûi xöû söï nhö ngöôøi AÁn Ñoä. Ñaâu caàn thieát nhö vaäy. Maø caàn thieát ôû choã mình bieát beänh, bieát thuoác vaø bieát lieàu löôïng uoáng thì beänh laønh. Ñoù laø moät leõ thaät.

Baây giôø quí vò giôû boä luaät Töù phaàn ra thì thaáy trong ñoù heát bao nhieâu phaàn noùi veà y baùt. Maø baây giôø mình coù mang y baùt ñi khaát thöïc nhö Phaät hoài xöa khoâng ? Theá maø baûo phaûi giöõ giôùi thì laøm sao giöõ ñaây ? Khi toâi sang AÁn Ñoä gaëp muøa luùa chín, ngoài treân taøu hoûa chaïy ñi doïc ñöôøng thaáy maáy coâ gaùi AÁn Ñoä caét luùa, toâi thöông quaù, hoï quaán caùi y luøm xuøm caét luùa khoù khaên laøm sao ! Nhôù laïi ngöôøi Vieät Nam mình maëc ñoà goïn gheõ caét raát leï laøng, coøn hoï xuøng xình quaù, caét luùa heát söùc khoù. Ñaây laø taïi taäp quaùn cuûa ngöôøi ta nhö vaäy. Ngöôøi ôû queâ töø ngöôøi nam ngöôøi nöõ, treû giaø gì cuõng quaán y. Cho neân Phaät tu ôû AÁn Ñoä, Phaät cuõng quaán y. Chuyeän ñoù laø chuyeän ñöông nhieân.

Heä phaùi Baéc toâng baây giôø duøng töø laø Phaùt trieån coù nhöõng caùi khoâng coá chaáp nhö thuôû xöa. Nhö Baéc toâng truyeàn sang Trung Hoa thì caùc Thieàn sö ôû Trung Hoa coù aên maëc gioáng AÁn Ñoä khoâng ? Chính Phaät, Ngaøi quaán y tu haønh thaønh Phaät. Baây giôø mình khi naøo leã Phaät cuõng quaán y ñeå toû loøng toân troïng cung kính Phaät. Coøn caùch aên maëc, xöû söï trong moïi hoaøn caûnh thì mình phaûi khaùc. Cho neân ngöôøi Trung Hoa aên maëc nhö ngöôøi Trung Hoa, chæ khaùc laø caùi aùo khaùc maøu vôùi ngöôøi theá tuïc thoâi. Coøn caùi y chæ daønh khi naøo leã Phaät. Bình thöôøng ngöôøi ta cuõng maëc ñoà thöôøng ñeå laøm vieäc cho goïn gheõ. Sang Nhaät Baûn, quí vò thaáy ngöôøi Nhaät Baûn coù laøm gioáng ngöôøi AÁn Ñoä khoâng ? Y cuõng coù, nhöng y chæ daønh khi leã löôït, coøn bình thöôøng hoï cuõng aên maëc quaàn aùo theo Nhaät Baûn. Nhö vaäy chæ khaùc vôùi ngöôøi theá gian, ngöôøi tu aên maëc naâu soøng, khoâng loøe leït nhö ngöôøi theá gian thoâi.

Baéc toâng daùm caûi ñoåi nhöõng gì khoâng phaûi caùi goác, caùi nguoàn thì mình coù theå söûa ñöôïc. Goác nguoàn laø phaùp Phaät. Coøn aên maëc laø hình thöùc beân ngoaøi. Nhö vaäy mình laø ngöôøi Vieät Nam, muoán hoïc Phaät maø giöõ nguyeân baûn saéc Vieät Nam, mình phaûi aên maëc vaø thöïc haønh theo Baéc toâng thì hôïp hôn. Ñoù laø moät lyù do rieâng cuûa toâi.

Coøn moät lyù do thöù hai saâu saéc hôn laø kinh ñieån Phaät daïy nhö caùc boä A Haøm. Trong caùc boä A Haøm luoân luoân daïy chuùng ta tu. Khi chuùng ta ñaõ phaù ñöôïc ngaõ chaáp, phaùp chaáp roài thì lieàn ñöôïc chöùng quaû A-la-haùn, laø nhaäp Nieát-baøn. Nieát-baøn laø voâ sanh hay noùi caùch khaùc chuùng ta tu ñeán quaû vò A-la-haùn roài thì seõ giaûi thoaùt sanh töû. Song noùi giaûi thoaùt sanh töû, toâi ñaët ra moät caâu hoûi: Neáu coù ngöôøi bò troùi, bò coät trong caây hay laø moät nôi naøo ñoù maø hoï khoå sôû, hoï daãy duïa ra khoâng ñöôïc. Coù ngöôøi thaáy thöông laïi môû daây troùi hoï ra, ngöôøi ta goïi ngöôøi ñoù laø ngöôøi giaûi thoaùt cho hoï. OÂng A oâng B bò coät troùi, môû daây coät troùi noùi giaûi thoaùt cho hoï. Giaûi thoaùt coù nghóa gì ? Giaûi thoaùt laø moät ñoäng töø. Nhöng giaûi thoaùt phaûi giaûi thoaùt cho ai, giaûi thoaùt caùi gì, coøn moät chuû töø nöõa.

Trong kinh Phaät noùi heát phieàn naõo thì ñöôïc giaûi thoaùt sanh töû. Maø giaûi thoaùt sanh töû khoâng bieát ai giaûi thoaùt, caùi gì giaûi thoaùt Phaät khoâng noùi theâm. Quí vò ñoïc heát trong caùc kinh A Haøm thöû xem, khoâng bao giôø Phaät noùi theâm caùi gì nöõa. Chæ noùi giaûi thoaùt sanh töû laø ñuû. Neáu noùi theâm, nhö trong kinh daïy coù vò A-la-haùn tòch. Caùc Tyø kheo hoûi Phaät: “Vò A-la-haùn naøy tòch roài seõ veà ñaâu ?” Phaät chæ traû lôøi raèng: “Nhö cuûi heát thì löûa taét”. Moät ñoáng cuûi ñang chaùy, neáu cuûi coøn thì löûa tieáp tuïc coøn chaùy. Cuûi heát thì löûa taét. Phaät traû lôøi goïn nhö vaäy thoâi. Nhö vaäy thì sao ? Mình khoâng bieát sao nöõa heát. Nhö vaäy noùi tôùi giaûi thoaùt coù moät caùi gì chöa oån.

Cho neân böôùc qua laõnh vöïc kinh ñieån Ñaïi thöøa thì caùc Ngaøi noùi traéng ra giaûi thoaùt sanh töû laø giaûi thoaùt caùi gì ? Giaûi thoaùt sanh töû nghóa laø mình döùt saïch phieàn naõo roài thì Phaät taùnh chaân taâm cuûa mình hieån loä. Phaät taùnh chaân taâm laø caùi khoâng coù sanh töû. Cho neân döùt ñöôïc nhöõng caùi che ñaäy, nhöõng caùi coät troùi laøm cho mình phaûi sanh töû thì mình heát sanh töû. Caùi gì heát sanh töû ? Laø Phaät taùnh, laø chaân taâm cuûa mình. Caùi ñoù laø caùi giaûi thoaùt sanh töû. Roõ raøng quaù, khoâng coøn gì nghi ngôø nöõa. Coøn nhö tröôùc noùi thì mình thaáy coù gì khoâng oån. Nhöng phaûi suy cho kyõ, taïi sao ñöùc Phaät noùi tôùi ñoù thoâi ? Bôûi vì Ngaøi ra ñôøi ôû AÁn Ñoä, maø giaùo lyù cuûa ñaïo Baø la moân luoân luoân noùi con ngöôøi coù moät thaàn ngaõ. Taát caû hieåu bieát cuûa mình thuoäc veà thaàn ngaõ. Cho neân cheát roài thì thaàn ngaõ ñoù hoaëc ñöôïc sanh nôi naøy nôi kia, hoaëc ñöôïc veà vôùi Töï Taïi Thieân chaúng haïn. Vì vaäy maø Phaät deø daët. Neáu noùi coøn coù caùi gì ñoù thì ngöôøi ta noùi “Nhö vaäy laø thaàn ngaõ roài” neân Phaät khoâng noùi. Phaät chæ noùi cuûi heát löûa taét laø giaûi thoaùt. Vaäy thoâi, khoâng noùi theâm gì nöõa.

Hoaøn caûnh ñöùc Phaät buoåi ñaàu khoù khaên nhö vaäy neân Phaät khoâng muoán noùi heát. Sau naøy kinh ñieån Ñaïi thöøa laø cuûa Phaät noùi hoaëc khoâng phaûi Phaät noùi maø ñeä töû Phaät, nhöõng vò chöùng quaû A-la-haùn hoaëc quaû Boà-taùt tieáp noái giaûi thích cho roõ cho ngöôøi sau hieåu, thì vieäc ñoù khoâng loãi laàm gì heát. Cuõng laø moät böôùc ñeå cho ngöôøi sau khoâng nghi ngôø.

Chuùng ta thaáy kinh ñieån Ñaïi thöøa luùc naøo cuõng chæ chuùng ta moät höôùng ñi vöøa thöïc teá vöøa chaân thaät. Chuùng ta bieát trong ngöôøi chuùng ta caùi gì giaû, roài tìm phaêng coù caùi thaät. Caùi thaät vôùi caùi giaû, maø caùi giaû mình khoâng laàm thì caùi thaät seõ hieån hieän.

Nhö vaäy ngay nôi mình, tu roài mình thaáy roõ khoâng nghi ngôø gì heát. Söï daïy doã tu haønh raát thöïc teá, deã daøng hôn. Ñoù laø lyù do taïi sao toâi theo Baéc toâng. Nhieàu khi quí vò khoâng hieåu noùi sao cuõng ngöôøi tu Phaät ôû Vieät Nam, coù ngöôøi theo Nam toâng, ngöôøi theo Baéc toâng laø lyù do gì ? Ñaây, toâi coù lyù do roõ raøng nhö vaäy. Bôûi vì daân toäc cuûa chuùng ta, toå tieân cuûa chuùng ta ngaøy xöa tu theo Baéc toâng. Baây giôø chuùng ta thaáy Baéc toâng coù nhöõng loái nhìn cuï theå, thöïc teá maø khoâng bò goø boù.

Baéc toâng chæ cho chuùng ta thaáy giaùo lyù ñeán choã cöùu kính, khoâng phaûi noùi giaûi thoaùt khoâng. Maø giaûi thoaùt laø caùi chaân taâm, caùi Phaät taùnh cuûa chuùng ta khoâng coøn bò phieàn naõo coät troùi nöõa, cho neân caùi ñoù töï taïi, theânh thang giaûi thoaùt, khoâng bò sanh töû. Nhö vaäy caùi naøo cuõng cuï theå, cuõng roõ raøng cho neân chuùng ta theo.

Nhöõng gì toâi ñaõ noùi ôû treân laø ñeå noùi leân nguyeän voïng cuûa toâi cho quí vò bieát.

Chuùng ta laø lôùp ngöôøi sau, chuùng ta theo ñaïo Phaät maø ñaïo Phaät ñaõ truyeàn baù treân ñaát nöôùc chuùng ta gaàn hai möôi theá kyû roài, töùc laø caû hai thieân nieân kyû. Nhö vaäy ñaïo Phaät aûnh höôûng roäng lôùn saâu ñaäm theá naøo ñoái vôùi daân toäc Vieät Nam. Nhö ôû treân toâi ñaõ noùi ñôøi Traàn muoán caùch maïng vaên hoùa, khoâng leä thuoäc Trung Quoác. Baây giôø chuùng ta ôû trong ñaïo Phaät, chuùng ta coù bò leä thuoäc gì vaên hoùa cuûa Trung Quoác khoâng ? Ngaøy nay quí vò tôùi chuøa thaáy toái coâng phu Tònh ñoä, khuya trì chuù Laêng Nghieâm. Nhö vaäy thì “Hai thôøi khoùa tuïng maø hieän giôø chuùng ta tu laø Phaät daïy hay ai ñaët ra ?” Ñoù laø caâu hoûi caàn phaûi bieát. Chuùng ta tu Phaät maø thaáy ngöôøi ta laøm thì laøm theo khoâng bieát mình laøm ñoù laø hoïc theo ai, baét chöôùc ngöôøi naøo, ñoù laø thieáu soùt lôùn.

Chính khi nghieân cöùu hai thôøi khoùa tuïng roài, toâi buoàn, raát laø buoàn. Vì hai thôøi khoùa tuïng ra ñôøi trong thôøi nhaø Thanh ôû Trung Quoác, chính ñôøi vua Khang Hy. OÂng môøi caùc Thieàn sö, caùc vò Taêng coù tieáng taêm tôùi saép ñaët hai thôøi khoùa tuïng. Maø thôøi nhaø Thanh laø thôøi Phaät giaùo suy ñoài. Ñaët ra hai thôøi khoùa tuïng ñeå cho daân Trung Quoác tuïng, maø sao laïi loït qua Vieät Nam. Vieät Nam cuõng tuïng theo. Tuïng theo caû traêm naêm nay. Quí vò nghó sao ?

Neáu ôû Nhaät Baûn, quí vò thaáy coù tuïng hai thôøi khoùa tuïng nhö mình khoâng ? ÔÛ Tích Lan, Mieán Ñieän, Thaùi Lan coù tuïng hai thôøi khoùa tuïng khoâng ? Chæ coù ôû Trung Quoác ñôøi nhaø Thanh thoâi. Phaät giaùo thònh nhaát ôû Trung Quoác laø ñôøi Ñöôøng, ñôøi Toáng. Sang ñôøi Nguyeân, ñôøi Thanh laø Phaät giaùo suy ñoài. Töø caùi suy ñoài ñoù, ngöôøi ta môùi taïo ra hai thôøi khoùa tuïng. Hai thôøi khoùa tuïng ra ñôøi thì caøng suy ñoài hôn nöõa. Mình laïi laáy caùi ñoù laøm neàn taûng tu haønh cho xöù sôû mình, cho Phaät giaùo Vieät Nam thì quí vò coù vui ñöôïc khoâng ? Chính khi tuïng hai thôøi khoùa tuïng thì Phaät töû hieän nay nghe coù hieåu caâu naøo khoâng ? Cöù tuïng baèng chöõ Haùn. Mình hoïc Phaät, taïi sao ôû AÁn Ñoä sau khi Phaät nhaäp Nieát-baøn, caùc vò kieát taäp baèng vaên töï Nam phaïn vaø Baéc phaïn. Nam phaïn töùc laø tieáng Pali, Baéc phaïn töùc laø tieáng Sanskrit. Nhö vaäy kinh sau naøy cuûa AÁn Ñoä baèng hai thöù chöõ Sanskrit vaø Pali.

Khi ngöôøi Trung Hoa nghieân cöùu ñaïo Phaät, hoïc ñaïo Phaät, ngöôøi ta chuyeån thaønh chöõ Haùn heát, ba taïng kinh ñeàu baèng chöõ Haùn. Chuùng ta ngaøy xöa vì chöa coù chöõ quoác ngöõ coá ñònh neân mình cuõng phaûi hoïc kinh chöõ Haùn. Ngaøy nay ñaõ coù chöõ quoác ngöõ laø chöõ maø taát caû ñeàu chuyeån ñöôïc heát töø tieáng Phaùp, tieáng Anh chuyeån thaønh tieáng Vieät ñöôïc, taïi sao chöõ Haùn mình khoâng chuyeån thaønh chöõ Vieät. Chuùng ta cöù ñem chöõ Haùn ra ñoïc. Hieän nay nhieàu vò tu ôû chuøa, chöõ Haùn cuõng chuùt ít maø tuïng kinh chöõ Haùn coù bieát gì ñaâu. Roài Phaät töû laïi cuõng tuïng maø khoâng bieát gì heát. Nhö vaäy mình tu Phaät coù leä thuoäc nhöõng ngöôøi ñi tröôùc hay laø nhöõng nöôùc ñaøn anh ñaõ theo ñaïo Phaät ? Ngöôøi ta cheá, ngöôøi ta saép ñaët ra roài mình theo nhö vaäy thì coù leä thuoäc khoâng?

Roõ raøng, chuùng ta muoán ñoäc laäp veà vaên hoùa maø ôû trong toân giaùo chuùng ta leä thuoäc moät caùch ñau ñôùn, ñaùng buoàn. Cho neân toâi leân tieáng, toâi noùi phaûi thay ñoåi laïi, khoâng ñöôïc leä thuoäc nhö vaäy nöõa. Nhö vaäy chuùng ta muoán khoâng leä thuoäc thì phaûi can ñaûm, phaûi chuyeån hoùa nhöõng gì laâu nay chuùng ta bò leä thuoäc. Baây giôø döùt khoaùt phaûi thay ñoåi. Nhö vaäy môùi goïi laø gan, nhö vaäy môùi goïi laø ngöôøi daùm nhaän ñuùng nhaän sai. Neáu chuùng ta khoâng nhö vaäy thì khoâng coù laøm gì ñöôïc.

ÔÛ ñaây, Thieàn vieän Truùc Laâm ra ñôøi, quí vò thaáy chuùng ta coù caûi ñoåi khoâng ? Taát caû nhöõng nghi thöùc ñeàu chuyeån thaønh tieáng Vieät. Cho tôùi ngöôøi ta goïi toâi laø caàu kyø. Laâu nay ngöôøi ta quen gaëp nhau hoaëc taát caû buoåi leã khi nieäm tôùi danh hieäu ñöùc Phaät thì nieäm Nam Moâ Boån Sö Thích Ca Maâu Ni Phaät, gaàn nhö ñaây laø moät thoâng leä khoâng thay ñoåi ñöôïc. Maø toâi daùm thay ñoåi. Toâi ñoåi laïi Nam Moâ Phaät Boån Sö Thích Ca Maâu Ni. Taïi sao toâi kyø khoâi vaäy ? Laøm vieäc laï ñôøi nhö vaäy ?

Quí vò nhôù, neáu ñöùng veà maët vaên hoùa thì vaên hoùa Trung Quoác, veà caâu vaên luoân luoân danh töø chung ñöôïc ñaët sau, danh töø rieâng ñöôïc ñaët tröôùc. Nhö Nam Moâ Boån Sö Thích Ca Maâu Ni Phaät, Boån Sö Thích Ca Maâu Ni laø danh töø rieâng, Phaät laø danh töø chung. Danh töø chung ñaët sau, danh töø rieâng ñaët tröôùc. Ñoù laø loái vaên phaïm cuûa Trung Quoác.

Coøn ngöôøi Vieät Nam thì sao, danh töø chung ñöôïc ñaët tröôùc, danh töø rieâng ñöôïc ñaët sau. Thí duï nhö muoán giôùi thieäu moät vò Thöôïng toïa teân Chaân Taâm thì chuùng ta phaûi noùi sao ? Ñaây laø Thöôïng toïa Chaân Taâm hay Chaân Taâm Thöôïng toïa ? Neáu mình noùi Chaân Taâm Thöôïng toïa chaéc ngöôøi ta cöôøi raàn, phaûi khoâng ? Bôûi vì Thöôïng toïa laø danh töø chung, Chaân Taâm laø danh töø rieâng. Noùi theo Vieät Nam thì ñaây laø Thöôïng toïa Chaân Taâm. Nhö vaäy Vieät Nam phaûi roõ raøng laø Vieät Nam. Taïi sao chuùng ta leä thuoäc chöõ nghóa, roài leä thuoäc vaên phaïm, leä thuoäc hoaøn toaøn. Nhö vaäy chuùng ta coù can ñaûm hay khoâng?

Chuùng ta laø ngöôøi Vieät Nam, tu theo ñaïo Phaät, phaûi ñem chaùnh phaùp cuûa Phaät öùng duïng tu haønh, chôù khoâng neân leä thuoäc ngöôøi AÁn Ñoä veà hình thöùc cuõng nhö vaên hoùa chöõ nghóa. Maø khoâng leä thuoäc ngöôøi AÁn Ñoä chaúng leõ chuùng ta leä thuoäc Trung Hoa. Trung Hoa khoâng leä thuoäc AÁn Ñoä, Nhaät Baûn khoâng leä thuoäc AÁn Ñoä, maø Trung Hoa coù ngoân ngöõ vaên töï cuûa Trung Hoa, Nhaät Baûn coù ngoân ngöõ vaên töï cuûa Nhaät Baûn. Vieät Nam chuùng ta cuõng coù ngoân ngöõ vaên töï Vieät Nam, maø chuùng ta cöù roøng raëc ñoïc theo Trung Hoa thì coù leä thuoäc khoâng ? Chuùng ta tu theo Ñaïi thöøa, khoâng cho leä thuoäc baát cöù hình thöùc hay vaên hoùa naøo ngoaïi lai. Nhöng roõ raøng Phaät giaùo Vieät Nam chuùng ta leä thuoäc moät caùch ñaùng thöông. Cho neân toâi chuû tröông caùi gì leä thuoäc thì chuùng ta phaûi gôõ. Chuùng ta phaûi côûi aùch noâ leä. Noâ leä veà chính trò, noâ leä veà kinh teá, noâ leä veà vaên hoùa. Khoâng leõ chuùng ta ñeå bò noâ leä nhö vaäy. Ñaây laø caùi nhìn rieâng cuûa toâi.

Hôn nöõa, Phaät giaùo ñaõ ñoùng goùp vaên hoùa cho daân toäc Vieät Nam raát ñaùng keå. Nhöng nhieàu khi chuùng ta khoâng ñeå yù. Neáu ñeå yù quí vò seõ thaáy. Thuôû nhoû khoaûng möôøi tuoåi toâi thuoäc loøng caâu chuyeän “muø rôø voi”. Moãi khi laøm gì xem coù veû khoâng ñöôïc, khoâng thaønh hình thì caùc oâng giaø baø giaø noùi: “Maày laøm nhö muø rôø voi”. Toâi khoâng bieát muø rôø voi laø gì, chæ bieát laøm nhö vaäy laø khoâng ñuùng thoâi. Coù choã noùi kyõ hôn coù con voi vaø moät ñaùm ngöôøi muø rôø noù. Ngöôøi noùi con voi nhö caùi troáng, ngöôøi noùi nhö caây coät, ngöôøi noùi nhö caây choåi… Nhö vaäy bieát raèng maáy ngöôøi muø noùi khoâng ñuùng thaät hình töôïng con voi, maø chæ ñuùng moät boä phaän thoâi. Cho neân laøm vieäc gì khoâng ñuùng hoaøn toaøn, ngöôøi ta noùi “maày laø muø rôø voi”. Mình töôûng caâu ñoù, chuyeän ñoù do toå tieân mình ñaët ra, noù laø vaên hoùa cuûa daân toäc Vieät Nam. Nhöng sau naøy khi nghieân cöùu kyõ boä kinh Tröôøng A Haøm, toâi thaáy caâu chuyeän ñoù naèm ngay trong kinh A Haøm.

Trong kinh Tröôøng A Haøm keå raèng: Phaät noùi coù moät oâng Vua muoán traéc nghieäm nhöõng ngöôøi muø, oâng baûo quaàn thaàn daãn moät con voi vaøo trieàu ñeå tröôùc saân trieàu. Môøi nhöõng ngöôøi muø laïi ñöùng hai beân. OÂng quan hoâ to raèng: “Ñaây laø con voi, ôû tröôùc maët caùc oâng. Vaäy caùc oâng rôø xem dieãn taû laïi hình daùng con voi cho nhaø Vua nghe. Thöû ai dieãn taû ñuùng thì ñöôïc khen thöôûng.” Sau ñoù, moãi ngöôøi chuïp vaøo con voi, rôø ñöôïc boä phaän naøo lieàn noùi. Nhö ngöôøi chuïp ñöôïc caùi chaân, vuoát töø treân xuoáng thì la leân “con voi gioáng caây coät”. Ngöôøi chuïp ñöôïc caùi ñuoâi thì la “con voi gioáng caây choåi chaø”. Ngöôøi chuïp ñöôïc caùi buïng thì la “con voi gioáng caùi troáng”. Ngöôøi chuïp ñöôïc loã tai thì la “con voi gioáng caây quaït” v.v… Moãi ngöôøi noùi moãi caùch. Nhaø Vua vaø baù quan laø ngöôøi saùng maét nhìn thaáy töùc cöôøi. Nhöng nhöõng ngöôøi muø ñoù, ngöôøi noùi con voi gioáng caây coät, ngöôøi noùi con voi gioáng caùi troáng. Hai ngöôøi khoâng chòu thua. Ngöôøi naøo cuõng noùi mình truùng vì mình naém ñöôïc maø. Vì vaäy ngöôøi naøy noùi anh noùi baäy, ngöôøi kia noùi anh noùi traät. Hai ngöôøi caõi moät hoài ñi ñeán ñaùnh loän nhau. Ñaùnh nhau töù tung roài, nhaø Vua môùi ra leänh giaûi hoøa maø baûo raèng: “Vì caùc oâng muø neân chæ rôø ñöôïc moät boä phaän con voi. Noùi dieãn taû ñuùng choã mình rôø ñöôïc, chôù chöa thaáy toaøn boä. Moãi ngöôøi ñeàu rôø truùng nhöng chæ truùng moät boä phaän, chôù khoâng coù toaøn theå. Chæ khi naøo caùc oâng saùng maét thì môùi thaáy toaøn theå con voi”.

Neáu saùng maét roài nhìn con voi coù ai caõi loän nhau ñaâu. Con voi nhö vaäy thì thaáy nhö vaäy, coù gì ñaâu maø caõi. Sôû dó caõi loän laø taïi muø, naém ñöôïc coù moät phaàn. Cho neân mình noùi khaùc, ngöôøi noùi khaùc thaønh ra caõi loän. Keát luaän Phaät noùi: - Caùc nhaø trieát hoïc hieän ñaïi cuõng nhö vaäy, nhö ngöôøi muø. Nghóa laø naém ñöôïc moät boä phaän chaân lyù, roài hoï cho ñoù laø cöùu kính. Hoï la leân, ngöôøi khaùc cuõng naém moät boä phaän chaân lyù, cuõng la leân. Vaø hai ngöôøi khoâng gioáng nhau thaønh caõi loän, sanh ra tranh caõi hôn thua phaûi quaáy. Phaät noùi chæ coù ngöôøi giaùc ngoä troïn veïn roài thì môùi thaáy chaân lyù. Maø thaáy chaân lyù troïn veïn thì khoâng coøn gì ñeå caõi heát. Ngöôøi giaùc ngoä troïn veïn seõ thaáy nhö ñöùc Phaät.

Caâu chuyeän ñoù phaùt nguoàn töø kinh ñieån Phaät, noù aên saâu trong vaên hoùa Vieät Nam. Chaúng nhöõng moät caâu chuyeän maø coøn nhieàu caâu chuyeän nöõa. Neáu quí vò chòu khoù ñoïc nhöõng kinh nhö Baùch Duï v.v… seõ thaáy coù nhöõng thí duï maø toå tieân chuùng ta cuõng duøng ñeå daïy raên nhaéc con chaùu. Theá môùi thaáy vaên hoùa Phaät giaùo aûnh höôûng ñeán daân toäc chuùng ta raát nhieàu. Vì vaäy ngaøy nay chuùng ta bieát toân troïng söï ñoäc laäp cuûa daân toäc. Chuùng ta laø ngöôøi ôû trong toân giaùo, cuõng phaûi bieát toân troïng söï ñoäc laäp cuûa vaên hoùa Phaät giaùo. Chuùng ta ñöøng leä thuoäc hoaëc moät thöù chöõ naøy thöù chöõ khaùc. Hay cuõng ñöøng leä thuoäc baát cöù moät ñöôøng loái naøo cuûa nhöõng ngöôøi cuøng tu ñaïo Phaät ôû nôi khaùc. Ngöôøi ta thöïc hieän theo phong tuïc taäp quaùn cuûa hoï, mình cöù baét chöôùc, khoâng söû duïng ñuùng vôùi tinh thaàn cuûa Phaät giaùo Vieät Nam. Chuùng ta phaûi coù moät neàn Phaät giaùo Vieät Nam thöïc söï. Neáu khoâng thì chuùng ta leä thuoäc moät caùch ñaùng thöông. Nhaát laø baây giôø quí vò veà caùc chuøa xöa thì thaáy tuïng kinh, thaáy caùc hình thöùc leã löôït thaät laø Trung Quoác, chôù khoâng coù Vieät Nam chuùt naøo heát.

Tu theo ñaïo Phaät thì chuùng ta phaûi coù moät caùi nhìn, coù moät trí tueä saùng suoát, choïn löïa caùi gì laø höõu ích, coù giaù trò thöïc, chuùng ta öùng duïng. Caùi naøo khoâng thích hôïp, caùi naøo leä thuoäc veà vaên hoùa cuûa nöôùc naøy hoaëc nöôùc kia thì chuùng ta phaûi côûi, phaûi boû ñeå chuyeån laïi thaønh taát caû Phaät giaùo Vieät Nam laø cuûa ngöôøi Vieät Nam. Ai cuõng ñoïc, ai cuõng hieåu vaø ai cuõng coù theå aùp duïng tu ñöôïc. Nhö vaäy môùi thaáy caùi hay cuûa tinh thaàn Baéc toâng. Khoâng nhö theá thì chuùng ta theo Baéc toâng maø leä thuoäc Baéc toâng, chôù khoâng phaûi theo Baéc toâng maø ñoäc laäp nhö ngöôøi Nhaät, ngöôøi Trung Hoa.

Chính vì vaäy toâi thaáy chæ coù thieàn Truùc Laâm Yeân Töû laø moät ñöôøng loái tu thích öùng vôùi hoaøn caûnh hieän taïi cuûa xaõ hoäi. Ñoù laø moät loái tu raát laø Vieät Nam. Taïi sao ? Quí vò thaáy ngaøi Tyø Ni Ña Löu Chi, ngaøi Voâ Ngoân Thoâng, ngaøi Thaûo Ñöôøng… truyeàn baù Thieàn sang Vieät Nam. Nhöng tôùi ñôøi Traàn, caùc Ngaøi löôïm laët nhöõng tinh hoa cuûa ba vò tröôùc, roài keát hôïp laïi thaønh thieàn Truùc Laâm Yeân Töû. Maø thieàn Truùc Laâm Yeân Töû laø thieàn Vieät Nam. Vì toå Truùc Laâm laø ngöôøi Vieät Nam, khoâng phaûi töø Trung Quoác tôùi, khoâng phaûi töø AÁn Ñoä sang. Ñoù laø ngöôøi Vieät Nam ñöùng ra tinh loïc nhöõng caùi hay, nhöõng caùi quyù ñeå giaùo duïc, ñeå chæ daïy laïi cho ngöôøi sau, ngöôøi Vieät Nam. 

Nhö vaäy, chuùng ta khoâng laáy ñoù laøm caùi moác ñeå chuùng ta nhaém thì coøn caùi naøo toát hôn. Cho neân toâi phaûi duøng Truùc Laâm Yeân Töû laøm muïc tieâu chuùng ta nhaém ñeå thöïc hieän theo tinh thaàn ñoù, öùng duïng tu vaø öùng duïng truyeàn baù ñeå cho ngöôøi Vieät Nam ñöôïc töï tín raèng treân ñaát nöôùc Vieät Nam vaãn coù nhöõng ngöôøi töøng tu theo ñaïo Phaät, töøng tu theo Thieàn toâng, ñaõ chöùng ngoä, ñaõ töï taïi ra ñi vaø ñaõ thaáy ñöôïc chaân lyù, tieáp tuïc truyeàn noái maõi tôùi ngaøy nay khoâng maát.

Nhö theá ngöôøi ta môùi ñuû loøng tin raèng Phaät giaùo Vieät Nam coù giaù trò. Neáu chuùng ta chaïy theo beân naøy beân kia beân noï ñeå hoïc, roát cuoäc chuùng ta khoâng coù gì heát. Thí duï, chuùng ta qua Thaùi Lan hoïc, qua Mieán Ñieän hoïc, qua Nhaät Baûn hoïc v.v… ñeå noùi leân raèng ôû Vieät Nam chöa coù gì ñeå chuùng ta hoïc. Neáu Phaät giaùo Vieät Nam chöa coù gì laøm sao truyeàn baù ñöôïc gaàn hai möôi theá kyû. Neáu khoâng coù gì thì noù bò maát bò dieät roài. Maø truyeàn baù thôøi gian daøi nhö vaäy thì bieát raèng Phaät giaùo Vieät Nam coù moät choã ñöùng raát vöõng, coù moät ñöôøng ñi raát roõ raøng, chôù khoâng phaûi laø khoâng coù gì. Nhöng raát tieác con chaùu Vieät Nam chuùng ta khoâng bieát khai thaùc, khoâng bieát khôi daäy caùi hay, caùi ñeïp, caùi toát cuûa Toå tieân mình ñaõ laøm. Chuùng ta töôûng chöøng nhö mình khoâng coù gì, roài queân caùi hay cuûa Toå tieân mình, chaïy ñi hoïc cuûa nhöõng ngöôøi khaùc.

Nhö vaäy mình coù leä thuoäc khoâng ? Tuy theo ñaïo Phaät maø chuùng ta vaãn leä thuoäc. Cho neân toâi chuû tröông mình theo ñaïo Phaät thì phaûi coù laäp tröôøng, laáy caùi hay cuûa Phaät giaùo Vieät Nam laøm choã ñöùng cho vöõng, ñeå mình laøm lôïi ích cho ngöôøi Phaät töû Vieät Nam. Coøn tham voïng hôn laø cho taát caû nhöõng nöôùc khaùc, ngöôøi ta meán ñaïo Phaät nhìn thaáy Phaät giaùo Vieät Nam laø moät ngoïn ñuoác saùng, laø choã ñaùng tin caäy ñeå hoï hoïc hoûi. Nhö vaäy môùi hay chöù ! Chaúng leõ mình cöù chaïy ñi hoïc choã naøy hoïc choã kia, roài roát cuoäc caùi cuûa mình laïi boû.

Chuùng ta phaûi bieát khôi daäy ngoïn ñuoác saùng cuûa Toå tieân mình. Ñoù laø choã maø toâi muoán noùi cho taát caû hieåu. Vaäy nguyeän voïng cuûa toâi laø gì ? Nguyeän voïng cuûa toâi laø muoán laøm sao cho ñaát nöôùc Vieät Nam ñöôïc ñoäc laäp, vöõng beàn, laâu daøi. Vaø muoán laøm sao cho Phaät giaùo Vieät Nam cuõng coù nhöõng neùt ñoäc laäp cuûa Phaät giaùo Vieät Nam. Ñem ñaïo Phaät öùng duïng tu nôi taâm cuûa mình, chôù khoâng leä thuoäc hình thöùc ngöôøi AÁn Ñoä, cuõng khoâng leä thuoäc hình thöùc ngöôøi Trung Hoa, ngöôøi Nhaät Baûn v.v… Chæ Phaät giaùo Vieät Nam laø cuûa Vieät Nam. Nhö vaäy chuùng ta môùi coù ñöôïc moät caùi gì cho ñaát nöôùc mình, cho xöù sôû mình, chôù khoâng thì chuùng ta troáng roãng, chæ hoïc cuûa ngöôøi thoâi, mình khoâng coù gì heát. Ñoù laø choã nhaém cuûa toâi. Neáu toâi khoâng noùi ra, coù leõ trong ñaây Taêng, Ni naêm naêm, möôøi naêm sau coù ngöôøi hoûi taïi sao Thaày ñaët teân Thieàn vieän naøy laø Thieàn vieän Truùc Laâm, roài luùng tuùng khoâng bieát traû lôøi. Nhö khoâng bieát taïi sao laâu nay ngöôøi ta nieäm Nam Moâ Boån Sö Thích Ca Maâu Ni Phaät maø Thaày laïi nieäm ngöôïc laïi, kyø vaäy.

Coù theå vieäc laøm cuûa toâi, choã mong moûi, troâng ñôïi cuûa toâi, toâi muoán thöïc hieän maø ngöôøi sau toâi khoâng bieát. Ñoù cuõng laø caùi haïi. Neân hoâm nay nhaân ngaøy ñaàu naêm toâi noùi roõ nguyeän voïng cuûa toâi cho Taêng, Ni vaø Phaät töû hieåu. Sôû dó toâi ñaët teân Thieàn vieän laø caû moät nguyeän voïng gôûi gaám vaøo ñaây, chôù khoâng phaûi vieäc laøm suoâng, baét chöôùc hay tuøy höùng. Maø ñem taát caû taâm tö nguyeän voïng cuûa toâi gôûi gaám vaøo teân cuûa Thieàn vieän. Vaø nhaém maõi, troâng ñôïi maõi nhöõng ngöôøi sau toâi thaáy roõ ñöôïc nguyeän voïng cuûa toâi maø tieáp noái, laøm cho noù saùng toû, laøm cho noù ñöôïc laâu daøi. Ñoù laø choã troâng ñôïi mong moûi nôi taát caû Taêng, Ni vaø Phaät töû hieän giôø.

Hoâm nay buoåi noùi chuyeän vaøo ngaøy ñaàu Xuaân hay ngaøy Teát Nguyeân Ñaùn tôùi ñaây cuõng taïm xong. Vaäy mong taát caû Taêng, Ni quí vò nhôù kyõ hieåu roõ thaâm yù cuûa toâi troâng ñôïi, mong moûi theá naøo, quí vò raùn thöïc hieän. Nhö vaäy chuùng ta môùi coù ñöôïc moät höôùng ñi vaø môùi coù ñöôïc moät con ñöôøng tieáp noái daøi xa cho con chaùu mai sau. Ñoù laø söï mong moûi cuûa toâi.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM