TROÏN MOÄT ÑÔØI TOÂI

H.T THÍCH THANH TÖØ

PHAÙP PHAÄT LAØ THUOÁC TRÒ

TAÂM BEÄNH CUÛA CHUÙNG SANH

Noùi chuyeän vôùi ñoaøn Baùc só Phaät töû Thaønh phoá Hoà Chí Minh - ngaøy 08-01-2000

            Trong kinh Phaät daïy phaùp cuûa Phaät laø nhöõng phöông thuoác trò taâm beänh cho chuùng sanh. Chuùng sanh coù taùm muoân boán ngaøn phieàn naõo, thì Phaät coù taùm muoân boán ngaøn phaùp moân. Nhö vaäy moãi phaùp cuûa Phaät trò moãi beänh cuûa chuùng sanh. Neáu chuùng sanh coù beänh, bieát roõ beänh cuûa mình, laáy phaùp cuûa Phaät trò thì beänh seõ laønh. Coøn ngöôøi coù beänh maø khoâng bieát thì chòu thua, hoaëc bieát beänh nhöng khoâng bieát thuoác cuõng khoâng duøng ñöôïc.

            Nhö vaäy phaùp Phaät laø phaùp trò beänh cho chuùng sanh. Theá nhöng phaùp Phaät ñaõ coù hai ngaøn naêm traêm maáy chuïc naêm roài, maø beänh chuùng sanh cuõng khoâng heát, bôûi vì chuùng sanh nhieàu beänh quaù.

Nhö chuùng ta ñaõ bieát, sau khi ñöùc Phaät giaùc ngoä döôùi coäi boà-ñeà roài, Ngaøi tìm ñeán naêm anh em oâng Kieàu Traàn Nhö ñeå hoùa ñoä. Baøi phaùp ñaàu tieân Phaät noùi laø Töù Dieäu Ñeá. Töù Dieäu Ñeá chia ra hai phaàn, moät phaàn chæ ra söï ñau khoå, moät phaàn daïy caùch dieät ñau khoå.

Veà phaàn ñau khoå, Phaät chæ thaân naøy chöùa ñöïng bao nhieâu söï ñau khoå, neân coù thaân laø coù khoå. Vaäy caùi khoå ñoù ai ñaët ra, töø ñaâu ñeán ? Ñöùc Phaät baûo caùi khoå ñoù coù nguyeân nhaân. Nguyeân nhaân ñoù laø gì ? Goïi laø Taäp. Nhö vaäy khoå laø moät leõ thaät, nguyeân nhaân taïo khoå cuõng laø moät leõ thaät. Vì vaäy neân noùi Khoå ñeá, Taäp ñeá.

Khoå ñaõ khoâng phaûi ngaãu nhieân ñeán maø coù nguyeân nhaân. Vaäy khi bieát nguyeân nhaân roài muoán cho heát khoå thì phaûi tieâu dieät nguyeân nhaân gaây khoå. Tieâu dieät ñöôïc nguyeân nhaân gaây khoå thì seõ heát khoå. Nhöng muoán tieâu dieät nguyeân nhaân ñau khoå khoâng theå noùi suoâng, maø phaûi coù phöông phaùp. Cuõng nhö thaày thuoác bieát beänh ñang haønh, beänh nhaân ñang khoå, thì phaûi truy nguyeân tìm ra vi truøng gaây beänh. Bieát chính xaùc vi truøng roài thì phaûi dieät vi truøng, dieät vi truøng xong môùi heát beänh. Nhöng noùi dieät vi truøng suoâng thoâi thì khoâng ñöôïc, phaûi coù phöông thuoác cuï theå, môùi dieät heát vi truøng.

Cuõng vaäy, Phaät daïy taát caû khoå cuûa chuùng sanh ñeàu coù nguyeân nhaân. Neáu chuùng ta tra cöùu bieát roõ nguyeân nhaân roài thì phaûi tieâu dieät noù, muoán tieâu dieät noù phaûi coù phöông phaùp. Neân Phaät noùi Khoå ñeá laø quaû, Taäp ñeá laø nhaân. Dieät ñeá laø dieät heát nhaân khoå. Muoán dieät heát nhaân khoå phaûi coù phöông phaùp, phöông phaùp ñoù laø Ñaïo ñeá. Coù phöông phaùp môùi duøng phöông phaùp aáy dieät heát nguyeân nhaân ñau khoå. Do ñoù, Dieät ñeá laø quaû giaûi thoaùt, coøn nhaân cuûa quaû giaûi thoaùt laø Ñaïo ñeá, töùc phöông phaùp dieät khoå.

Ñöùc Phaät daïy chuùng sanh ñaâu khaùc gì vieäc cuûa caùc thaày thuoác ñang laøm. Neân ñaïo Phaät raát thöïc teá, khoâng noùi chuyeän vieãn voâng xa vôøi gì heát. Ai coù beänh chæ caàn duøng thuoác ñuùng thì trò laønh beänh. Trò laønh beänh laø heát khoå, neân noùi ñaïo Phaät laø ñaïo cöùu khoå chuùng sanh.

ÔÛ theá gian, thaày thuoác trò veà thaân beänh. Trong ñaïo, Phaät trò taâm beänh. Giöõa hai vieäc ñieàu trò ñoù, vieäc naøo quan troïng hôn ? Ñieàu trò taâm beänh quan troïng hôn. Bôûi vì duø thaày thuoác hay maáy, bieát beänh nhaân ñang bò ñau tim, hay ñau phoåi. Thaày thuoác coù thuoác nhöng ngöôøi beänh cöù raàu, cöù buoàn, thì trò noåi khoâng ? Khoâng noåi. Vì taâm ngöôøi beänh khoâng an, khoâng vui thì ñieàu trò khoù laønh. Vì vaäy neân taâm beänh raát laø heä troïng. Neáu thaày thuoác coù ñöôïc hai phöông thuoác, moät trò thaân beänh, moät trò taâm beänh thì hay bieát maáy. Trò nhö vaäy môùi toaøn haûo, coøn chæ moät phaàn thì chöa ñöôïc.

Ñeå trò taâm beänh Phaät daïy nhöõng phaùp ñeå tieâu tröø nguyeân nhaân sanh ra beänh. Beänh cuûa chuùng sanh tôùi taùm muoân boán ngaøn, phaùp cuûa Phaät cuõng coù tôùi taùm muoân boán ngaøn. Nhöng noùi veà coäi goác cuûa beänh, thì coù saùu thöù caên baûn phieàn naõo. Tröôùc khi noùi phaùp trò beänh chuùng ta caàn phaûi bieát caùc thöù beänh. Beänh tình ñoù ñang theá naøo, muoán giôùi thieäu thuoác thì phaûi bieát haäu quaû hay hieän traïng beänh ñang hoaønh haønh ra sao.

Baây giôø thöû nghieäm laïi taát caû chuùng ta trong hieän ñôøi khoå hay vui ? Neáu vui thì khoâng coù beänh, khoâng beänh thì caàn gì thuoác. Neáu coù beänh môùi tìm nguyeân nhaân gaây beänh vaø trò baèng caùch naøo. Trong nhaø Phaät noùi con ngöôøi bò boán, hoaëc taùm thöù khoå vaây haõm, khoâng ai thoaùt khoûi. Sanh khoå, giaø khoå, beänh khoå, cheát khoå, coù ai khoûi ñaâu ? Nhö vaäy quaû thaät chuùng ta laø beänh nhaân roài. Ngoaøi ra coøn aùi bieät ly khoå, oaùn taéng hoäi khoå, caàu baát ñaéc khoå, nguõ aám xí thaïnh khoå. Nghóa laø thöông yeâu xa lìa khoå, oaùn thuø maø gaëp maët hoaøi khoå, mong muoán khoâng ñöôïc khoå, thaân naøy töï baïi hoaïi khoâng an khoå. Kieåm laïi trong taùm thöù khoå chuùng ta ñeàu coù ñuû. Roõ raøng xaùc ñònh ñöôïc chuùng ta laø beänh nhaân roài, thì môùi noùi tôùi trò lieäu.

Muoán trò beänh thì phaûi phaêng tìm nguyeân nhaân. Nguyeân nhaân naøo sanh ra nhöõng thöù khoå ñoù. Phaät noùi nhieàu laém nhöng ôû ñaây toâi chæ keå saùu thöù: tham, saân, si, maïn, nghi, aùc kieán. Vì coù nhaân naøy neân coù quaû kia. Thí duï nhö tham, caên baûn laø tham soáng. Coù ngöôøi naøo khoâng tham soáng sôï cheát ñaâu ? Nhöng roài cuõng phaûi cheát, bôûi vaäy neân khoå. Baây giôø mình heát tham soáng thì khoâng sôï cheát. Maø khoâng sôï cheát thì ñaâu coøn khoå. 

Töø tham sanh bao nhieâu thöù khoå. Ñöùc Phaät chia ra hai thöù: moät laø tham veà nguõ duïc, hai laø nguõ traàn. Tham nguõ duïc laø: taøi, saéc, danh, thöïc, thuøy. Taøi laø tieàn cuûa, saéc laø saéc ñeïp, danh laø danh voïng, thöïc laø aên uoáng, thuøy laø nguû nghæ, naêm caùi naøy ñeå cho mình tham. Töø nhöõng taâm tham naøy sanh ra caùc thöù khoå kia. Vaäy chuùng ta phaûi laáy thuoác gì ñeå trò vi truøng tham.

Tham taøi phaûi laáy hai thöù thuoác hoøa hôïp laïi trò. Thuoác thöù nhaát laø “boá thí”, thuoác thöù hai laø “voâ thöôøng”. Phaät daïy taát caû taøi saûn cuûa chuùng ta bò naêm nhaø cöôùp laáy. Naêm nhaø laø gì: 1- Nöôùc luït, 2- Troäm cöôùp, 3- Con baát hieáu, 4- Löûa chaùy, 5- Vua chuùa hay quan quyeàn tìm caùch cöôõng ñoaït.

Nhö chuùng ta chöùng kieán naïn luït mieàn Trung vöøa roài, bao nhieâu naêm daønh duïm chæ moät côn luõ laø cuoán saïch, khoâng coøn gì caû. Nhö vaäy taøi saûn cuûa chuùng ta coù baûo ñaûm ñaâu, neân Phaät noùi noù thuoäc veà naêm nhaø. Neáu khoâng bò luït, coù khi bò chaùy cuõng ruïi. Khoâng chaùy thì bò troäm cöôùp, khoâng bò troäm cöôùp thì con baát hieáu phaù heát söï nghieäp. Khoâng bò con caùi thì gaëp nhöõng theá löïc beân ngoaøi cöôõng böùc cöôùp laáy.

Tuy noùi tieàn baïc cuûa caûi cuûa mình nhöng khoâng baûo ñaûm giöõ ñöôïc laâu daøi, nhö vaäy tham ñeå laøm gì ? Nghó ñeán lyù voâ thöôøng chuùng ta bôùt tham. Bôùt tham thì bôùt khoå. Con ngöôøi thöôøng coù beänh heã tieàn cuûa trong tay thì ñöôïc moät ñoøi hai, ñöôïc hai ñoøi boán, muoán theâm hoaøi. ÔÛ ñaây Phaät daïy phaûi xaû, phaûi boá thí. Neân nghó chuùng ta coù bao nhieâu ñuû aên roài, phaàn dö boá thí cho ngöôøi. Nhö vaäy laø bôùt loøng tham. Neáu ngöôøi dö daû ñem boá thí, vì bieát raèng cuûa caûi giöõ khoâng ñöôïc, khoâng coù taâm gom goùp, keo xeûn laø ñaõ trò ñöôïc beänh tham taøi. Roõ raøng coù beänh thì coù thuoác. Bieát ñöôïc nguyeân nhaân vì tham taøi, maø caàu baát ñaéc neân khoå. Muoán nhieàu cuûa nhöng muoán hoaøi khoâng ñöôïc thì khoå. Baây giôø mình ñem ra boá thí töùc khoâng caàn giöõ gìn nöõa thì ñaâu coøn loøng tham. Maø khoâng tham thì ñaâu coù khoå.

Ngöôøi tham saéc Phaät daïy duøng thuoác “quaùn baát tònh” ñeå trò. Bôûi vì khi tham saéc thì thaáy ngöôøi ñeïp, töï nhieân chuùng ta nghó ngôïi ngöôøi ñoù ñeïp theá naøy, ngöôøi ñoù quí, sang theá noï v.v… Ngöôïc laïi neáu chuùng ta quaùn thaân mình baån thæu khoâng ra gì, thaân moïi ngöôøi cuõng vaäy. Quaùn ñeán khi mình gôùm thaân mình, thì thaân ngöôøi khaùc mình cuõng gôùm luoân. Maø gôùm thì heát tham. Ñoù laø caùch trò beänh tham saéc.

Ñeán tham danh phaûi duøng phaùp quaùn “voâ thöôøng”. Bôûi vì moïi thöù treân ñôøi naøy ñöôïc roài seõ maát. Thí duï nhö ngöôøi öùng cöû Toång Thoáng ñöôïc ñaéc cöû, thì boán naêm naêm cuõng heát nhieäm kyø, coù coøn maõi ñaâu ? Bôûi noù khoâng beàn, vì vaäy phaûi quaùn voâ thöôøng, quaùn noù laø khoå hai thöù hoøa hôïp. Khi chöa ñöôïc danh vì lo laéng chaïy choït ñuû thöù ñaõ laø khoå. Khi ñöôïc roài lo noù maát laïi khoå nöõa. Neáu thaät söï noù maát thì caøng buoàn. Cho neân quaùn tham danh goác laø khoå ñau. Ngöôøi khoâng hieáu danh duø ñöôïc môøi goïi cuõng khoâng muoán. Neáu coù laøm vieäc gì thì vì taát caû lôïi ích chung chôù khoâng vì danh vò cuûa mình. Ñaõ vì taát caû lôïi ích chung thì ñöôïc khoâng möøng, maát cuõng khoâng lo, nhö vaäy môùi khoâng khoå.

Ñeán vieäc tham aên (thöïc) cuõng laø goác cuûa khoå. Phaûi duøng hai thöù thuoác “voâ thöôøng” vaø “baát tònh” hoøa laïi. Thöùc aên khi coøn ôû mieäng thì quí, nhöng nuoát qua khoûi coå roài thì heát quí. Daõ söû noù khoâng chòu vaøo maø uïa ra thì coù gôùm khoâng ? Nhö vaäy noù quí khi coøn ôû ngoaøi. Nuoát voâ roài noù trôû thaønh dô, ñaâu phaûi laø quí. Taïi vì chuùng ta cöù meâ say neân cho laø quí. Neáu thaáy nhô nhôùp thì ñaâu coù tham. Laïi moät ñieàu nöõa, thöùc aên ngon ñöôïc bao laâu ? Chæ moät hai phuùt ôû trong löôõi trong mieäng thoâi, qua khoûi coå thì heát ngon roài, neân noù taïm bôï voâ thöôøng, tham laøm gì. Xeùt nhö vaäy thì bôùt ñöôïc tham aên.

Tôùi beänh tham nguû. Nhaø Phaät daïy muoán tröø beänh tham nguû phaûi duøng thuoác “voâ thöôøng”, thuoác “tinh taán” hoøa laïi. Neân nghó maïng soáng naøy khoâng bao laâu, khoâng coù gì baûo ñaûm. Giôø naøo coøn soáng thì möøng giôø ñoù, qua giôø khaùc thì khoâng theå bieát ñöôïc. Vì thaân naøy raát moûng manh, raát taïm bôï. Neân chuùng ta hieän soáng, coù nhöõng vieäc neân laøm ñaùng laøm, maø khoâng lo laøm, cöù naèm nguû hoaøi. Nhaø Phaät duøng caâu: “Caàn tu nhö löûa chaùy ñaàu”, neáu ñoám löûa rôi treân ñaàu thì chuùng ta chaàn chôø hay phuûi ngay. Voâ thöôøng ñeán baát keå luùc naøo, chuùng ta khoâng theå löôøng tröôùc ñöôïc. Vì vaäy giôø naøo coøn soáng, coøn khoûe thì neân laøm taát caû nhöõng gì coù theå laøm, chôù khoâng boû troâi ngaøy giôø laõng phí moät caùch voâ ích.

Nhö vaäy vöøa quaùn voâ thöôøng, vöøa tinh taán thì tröø ñöôïc beänh tham nguû. Neân toâi thöôøng noùi vôùi Taêng, Ni muoán trò beänh tham nguûû thì phaûi duøng caây roi tinh taán maø ñaùnh cho noù thöùc.

Nhö vaäy laø trò naêm thöù nguõ duïc baèng naêm thöù thuoác roài. ÔÛ ñaây toâi khoâng noùi nguõ traàn vì nguõ traàn cuõng anh em vôùi nguõ duïc vaäy thoâi.

Qua saùu thöù caên baûn phieàn naõo: tham, saân, si, maïn, nghi, aùc kieán. Beänh tham ñaõ coù maáy baøi thuoác ôû treân roài, ñeán ñaây khoûi phaûi nhaéc laïi. Keá beänh saân, thì trò baèng hai thöù thuoác “töø bi” vaø “nhaãn nhuïc”. Nhaãn nhuïc laø giaûi quyeát caáp thôøi, khi ngöôøi ta laøm traùi yù, mình noåi saân leân lieàn phaûi nhaãn, buoâng xaû ñi thì goïi laø nhaãn nhuïc. Buoâng xaû döøng ñöôïc côn thònh noä roài, nhöng laâu laâu nhôù laïi cuõng töùc. Nghó raèng ngöôøi ta noùi baäy, laøm baäy, mình môùi giaän. Nhöng neáu chuùng ta bieát nghó laïi, taïi vì ngu si neân hoï laøm quaáy thaät ñaùng thöông. Nghó nhö vaäy môùi heát giaän luoân, chôù coøn ñeø neùn, mai moát nhôù laïi giaän nöõa thì khoâng ñöôïc. Cho neân coù thuoác nhaãn nhuïc maø khoâng coù thuoác töø bi thì cuõng deã taùi phaùt. Coù nhaãn nhuïc roài phaûi coù töø bi quaùn theo sau ñoù. Bôûi vì neáu chuùng ta coù tình thöông thì loãi nhieàu thaáy ít, neáu khoâng thöông thì loãi ít thaáy nhieàu, khoâng theå thöù tha ñöôïc. Vì vaäy phaûi vöøa nhaãn nhuïc, vöøa quaùn töø bi môùi trò heát beänh noùng giaän.

Ñeán si, töùc si meâ. Si meâ coù hai taàng baäc: Thöù nhaát khoâng bieát gì laø toäi, gì laø phöôùc, gì laø taø, gì laø chaùnh, khoâng phaân bieät raønh reõ. Ñoù laø si meâ haïng thaáp.

Tuy nhieân quí Phaät töû thöû xeùt laïi xem thieän, aùc chuùng ta ñaõ phaân bieät raønh chöa ? Ñoâi khi chuùng ta töôûng nhö mình ñaõ bieát raát raønh veà thieän aùc, nhöng coù nhieàu caùi thieän maø thaønh aùc, ngöôïc laïi aùc laïi thaønh thieän. Thí duï coâ giaùo phaït hoïc troø löôøi, troán hoïc hoaøi thì thaáy nhö aùc. Nhöng nhôø phaït noù sôï coá gaéng hoïc, nhö vaäy thì aùc hay thieän ? Coøn daõ söû nhö keû ghieàn aù phieän bò uïa möûa, coù ngöôøi thaáy vaäy mua aù phieän ñöa cho hoï huùt, nhö vaäy thieän hay aùc ? Môùi nhìn nhö thieän vì keû ñang khoå, cho huùt thì hoï ñôõ khoå, nhöng söï thaät thì aùc vì laøm cho hoï ghieàn hoaøi. Neân nhieàu vieäc môùi nhìn thaáy thieän, maø haäu quaû laïi aùc hoaëc ngöôïc laïi môùi nhìn thaáy aùc nhöng haäu quaû laïi thieän. Vì vaäy phaân bieät thieän aùc cuõng khoâng phaûi deã, phaûi coù trí tueä môùi coù theå phaân bieät ñöôïc. Phaân bieät ñöôïc thieän aùc môùi phaân bieät ñöôïc toäi phöôùc. Caùi gì toäi, caùi gì phöôùc ? Neáu vieäc laøm giuùp ích ñöôïc ngöôøi laâu daøi thì coù phöôùc. Coøn vieäc laøm tröôùc maét thaáy nhö thieän maø taïo thaønh caùi khoå cho ngöôøi laâu daøi thì trôû thaønh aùc. Nhö vaäy thieän aùc thaät khoù xöû, khoù giaûi quyeát. Nhöng neáu chuùng ta phaân bieät ñöôïc thieän aùc thì toäi phöôùc môùi khoâng laàm laãn.

Cuõng vaäy taø chaùnh, raát khoù phaân bieät. Coù nhöõng tröôøng hôïp môùi nghe nhö phaûi, nhö chaùnh, nhöng maø roát cuoäc laïi taø. Nhö coù ngöôøi trong ñaïo Phaät, raát cung kính Phaät. Bôûi quaù cung kính neân tin ñöùc Phaät coù ñaày ñuû vaïn naêng xin caùi gì cuõng ñöôïc. Vì vaäy moãi khi coù tai naïn hoaëc gaëp vui buoàn cöù ñeán xin Phaät caàu Phaät. Quan nieäm nhö vaäy laø ñaõ thaønh taø. Cung kính Phaät taïi sao laïi taø, ñoù laø vaán ñeà maø ñoâi khi Phaät töû chuùng ta khoâng nhaän ra. Ñöùc Phaät töøng tuyeân boá “ta khoâng coù quyeàn ban phöôùc giaùng hoïa cho ai”. Vaäy chuùng ta xin Phaät cho heát tai hoïa thì coù ngöôïc laïi lôøi Ngaøi noùi khoâng ? Phaät daïy moät ñaøng, chuùng ta laøm moät ngaû, khoâng phaûi taø laø gì ? Trong ñaïo, ngöôøi maéc keït beänh naøy raát nhieàu. Tu thì khoâng chòu tu maø cöù xin. Phaät daïy duøng phaùp ñeå trò taâm beänh maø chuùng ta cöù xin laø sao ? Coù nhieàu Phaät töû noùi toâi theo ñaïo Phaät möôøi naêm roài, maø ñoäng tôùi thì phieàn naõo ñuû thöù. Tu maø khoâng heát khoå thì ñaïo Phaät voâ hieäu, khoâng giaù trò. Nhö vaäy keû aáy laøm taêng giaù trò ñaïo Phaät hay laøm giaûm giaù trò ñaïo Phaät ? Vieäc naøy thaät teá nhò. Quí Phaät töû phaûi hieåu tin Phaät laø neân tin ñieàu gì vaø khoâng neân tin ñieàu gì. Ngöôøi ta cöù yû laïi vaøo Phaät, caàu mong Phaät cho caùi naøy caùi noï. Ñöôïc nhö yù thì noùi Phaät linh, ruû nhau ñi chuøa. Neáu khoâng ñöôïc nhö yù thì Phaät khoâng linh. Baø Chuùa Xöù linh hôn, ñi xin Baø Chuùa Xöù, theá laø ñaõ laïc vaøo ñöôøng taø.

Phaät daïy chuùng ta phöông phaùp tu, neáu coù noùng giaän neân tu phaùp gì, ñaâu coù caàu ai. ÖÙng duïng phaùp Phaät ñeå tu thì phieàn naõo giaûm, ñau khoå bôùt. Nhö vaäy Phaät cöùu khoå cho mình roài. Cuõng nhö thaày thuoác khaùm beänh, cho thuoác, nhöng beänh nhaân khoâng chòu uoáng. Vaäy laøm sao heát beänh. Keû aáy thaày thuoác cuõng chòu khoâng coù caùch naøo khaùc. Phaät laø thaày thuoác trò taâm beänh cho chuùng sanh. Nhöng chuùng sanh khoâng chòu duøng thuoác thì laøm sao heát beänh, neân theo ñaïo Phaät maø vaãn taø nhö thöôøng. Hieän nay coù raát ñoâng ngöôøi theo ñaïo Phaät nhö vaäy.

Nhieàu huynh ñeä than phieàn noùi toâi tu maø cöù chæ trích ngöôøi naøy chæ trích ngöôøi kia. Vì toâi thaáy vieäc taø maø khoâng xaây döïng, khoâng chæ daïy thì ñoái vôùi Phaät phaùp toâi ñaõ coù toäi roài. Do ñoù muoán phaân bieät taø chaùnh raát laø khoù.

Ñoù laø chöa keå nhieàu ngöôøi tuyeân boá mình laø Boà-taùt taùi theá ñeå ñoä chuùng sanh, hay hoï tuyeân boá coù caâu chuù laù buøa trò laønh taát caû beänh. Quí Phaät töû nghó sao, ñieàu ñoù chaùnh hay taø ? Trong nhaø Phaät daïy khoâng coù vò Boà-taùt naøo hieän thaân ra ñôøi maø voã ngöïc xöng teân ta laø Boà-taùt caû. Boà-taùt ñi laãn trong quaàn chuùng haønh maät haïnh Boà-taùt. Neáu noùi ta laø Boà-taùt ñeå ñöôïc ngöôøi cung kính leã laïy thì laøm sao haønh haïnh Boà-taùt ? Chæ nhö coù ngöôøi beänh caàn phaûi coõng ñi beänh vieän thì Boà-taùt laøm. Ngöôøi gaëp caûnh ngheøo ñoùi caàn giuùp thì Boà-taùt giuùp thaàm laëng, khoâng hieän töôùng khaùc ngöôøi. Ñoâi khi vì thöû ngöôøi, Boà-taùt hieän thaân thaáp keùm ñeå thöû ngöôøi meán ñaïo. Neáu xöng Boà-taùt, moïi ngöôøi ñeàu quí kính heát thì laøm ñöôïc gì. Töï xöng Boà-taùt coøn khoâng phaûi haïnh Boà-taùt, huoáng nöõa töï xöng Phaät thì chuùng ta baùi khoâng neân laïi gaàn, vì ñoù laø taø roài.

Ñieåm keá nöõa, ngöôøi daïy tu maø baûo phaûi theà ñoäc, neáu boû ñaïo seõ bò ñoïa ñòa nguïc v.v… Nhö vaäy taø hay chaùnh ? Chaéc chaén laø taø roài. Bôûi taø neân hoï sôï ngöôøi ta boû. Vì vaäy baét theà ñoäc, lôõ voâ roài phaûi trung thaønh. Ñoù laø taø giaùo, nhieàu Phaät töû bò laàm ñaùng thöông laém.

Ñöùc Phaät daïy chuùng ta qui y Phaät theà traùnh ñieàu döõ nguyeän laøm vieäc laønh, chôù khoâng theà thoát gì heát. Luùc naøo khoâng muoán tu nöõa thì thoâi, khoâng coù chuyeän haêm doïa boû ñaïo bò ñoïa ñòa nguïc. Phaân bieät taø chaùnh phaûi duøng trí tueä. Muoán trò beänh si meâ thì vaän duïng trí tueä quaùn chieáu môùi trò ñöôïc. Bôûi vì töø si meâ ngöôøi ta taïo ñuû thöù nghieäp, chòu ñuû thöù khoå. Nay muoán coù trí tueä chuùng ta phaûi: Moät hoïc chaùnh phaùp (höõu sö trí), hai tu thieàn ñònh (voâ sö trí). Laáy trí tueä deïp si meâ.

Phaàn thöù nhaát toâi noùi veà si meâ caïn, ñeán phaàn thöù hai toâi noùi veà si meâ saâu. Si meâ saâu laø giaû maø töôûng laø thaät, caùi thaät laïi khoâng bieát. Nhö thaân naøy giaû maø chuùng ta töôûng thaät. Ñoù laø si meâ. Si meâ saâu naøy raát nguy hieåm vì chaáp giaû laøm thaät, neân khoâng bao giôø bieát ñöôïc caùi thaät. Ñeán taâm cuõng chaáp caùi giaû cuûa taâm cho laø taâm thaät. Trong kinh Laêng Nghieâm, phaàn baûy choã hoûi taâm. Phaät hoûi ngaøi A-nan:

- Caùi gì laø taâm cuûa oâng ?

Ngaøi A-nan traû lôøi:

- Baïch Theá Toân caùi hay suy nghó laø taâm con.

Phaät quôû:

- Caùi ñoù khoâng phaûi taâm oâng.

Ngaøi hoaûng hoát hoûi Phaät.

- Vaäy con khoâng coù taâm sao ?

Phaät noùi:

- OÂng coù taâm, nhöng caùi suy nghó ñoù khoâng phaûi laø taâm oâng.

Phaät lieàn duøng thí duï chaøng Dieãn Nhaõ Ñaït Ña ñöùng tröôùc maët göông soi maët, thaáy ñaàu maët roõ raøng trong göông. Khi uùp göông xuoáng ñaàu maët maát. OÂng oâm ñaàu chaïy noùi: “Toâi maát ñaàu roài, toâi maát ñaàu roài”. Taïi sao oâng oâm ñaàu chaïy laïi la maát ñaàu ? Taïi chaáp boùng cho laø ñaàu thaät, neân maát boùng lieàn oâm ñaàu thaät chaïy la maát ñaàu. Chuùng ta cuõng vaäy, suy nghó phaân bieät maø cho laø taâm mình. Thaät ra ñoù laø duyeân theo boùng, nghó veà ngöôøi thì coù boùng ngöôøi, nghó veà vaät coù boùng vaät. Noù laêng xaêng nhöng tìm laïi thì maát daïng. Khoâng phaûi boùng laø gì ? Khi khoâng suy nghó, khoâng tính toaùn gì heát, laëng yeân, luùc ñoù coù taâm mình khoâng ? Taâm laø caùi bieát, maét thaáy bieát, tai nghe bieát. Vaäy maø chuùng ta khoâng bao giôø nhaän caùi ñoù, cöù nhaän boùng daùng cho laø mình. Nhö vaäy chuùng ta coù gioáng Dieãn Nhaõ Ñaït Ña khoâng, cöù chaáp boùng laø taâm mình. Chaáp boùng laø mình töùc chaáp taâm giaû cho laø thaät, thì khoâng bao giôø thaáy ñöôïc taâm thaät.

Neân bieát, taïi sao chuùng ta phaûi tu thieàn. Laø ñeå caùi taâm taïm bôï boùng daùng ñoù laëng xuoáng, neáu theo noù lieân tuïc thì laøm gì thaáy caùi thaät. Toâi thöôøng ví duï nhö caùi göông, nhìn vaøo thaáy coù boùng ngöôøi, boùng vaät. Luùc ñoù chuùng ta thaáy maët göông roõ khoâng? Bôûi maõi lo thaáy boùng maø queân göông. Neáu khi khoâng thaáy boùng môùi nhaän ra maët göông luoân trong saùng. Cuõng vaäy, taâm chuùng ta luoân hieän tieàn trong saùng. Nhöng chaïy theo voïng töôûng thì queân taâm. Khi döøng ñöôïc voïng töôûng, cuõng nhö göông khoâng coù boùng, maët göông hieän roõ raøng. Chuùng ta tu thieàn chuû yeáu laø vì theá.

Taâm theo caûnh laø taâm taïo nghieäp, buoàn thöông giaän gheùt laø maàm taïo nghieäp. Neáu khoâng nghó ngôïi laêng xaêng thì coù buoàn thöông giaän gheùt khoâng ? Taâm khoâng buoàn thöông giaän gheùt ñaâu coù sanh dieät. Khoâng sanh dieät môùi thaät laø caùi chaân thaät cuûa mình. Do ñoù si meâ taàng thöù hai naøy raát saâu. Taàng thöù nhaát vöøa noùi coù theå bieát lieàn, coøn thöù si meâ naøy thaät thaâm traàm, Phaät goïi ñoù laø voâ minh.

Ñoái vôùi si meâ caïn thì chuùng ta duøng trí tueä höõu hoïc phaân bieät chaùnh, taø. Ñoái vôùi si meâ saâu chaáp giaû laøm thaät thì phaûi coù coâng phu tu. Töø trí do huaân tu môùi nhaän chaân ñöôïc leõ thaät. Ñaây laø nhaân giaûi thoaùt sanh töû.

Toùm laïi, muoán trò beänh si meâ phaûi duøng thuoác trí tueä vaø thieàn ñònh. Trí tueä laø trí höõu hoïc, coøn thieàn ñònh ñeå taêng trí voâ sö. Nhö chæ thaép ñeøn môùi phaù ñöôïc boùng toái. Neáu khoâng nhö theá thì laøm sao phaù ñöôïc phieàn naõo. Cho neân ngöôøi hoïc Phaät khoâng coù trí tueä thì khoâng laøm sao phaù ñöôïc phieàn naõo. Vì trí tueä phaù si meâ. Maø si meâ sanh ra phieàn naõo. Si meâ chaáp thaân, si meâ chaáp taâm v.v… Bao nhieâu khoå ñau theo ñoù maø ra.

Ñeán beänh maïn, töùc ngaõ maïn. Taïi sao chuùng ta coù beänh khinh maïn hay ngaõ maïn naøy ? Vì moät laø chaáp thaân, hai laø chaáp taâm. Thí duï ngöôøi ñeïp, sang caû thì thaáy ta hôn thieân haï, hoaëc ngöôøi thoâng minh hoïc gioûi cuõng thaáy ta hôn ngöôøi. Töø hai thöù chaáp thaân chaáp taâm, thaân ñeïp thì cho laø quí, taâm lanh lôïi thì cho laø khoân ngoan, ñoù laø beänh ngaïo maïn. Beänh naøy phaûi duøng thuoác “voâ ngaõ” ñeå trò. Voâ ngaõ coù hai: Veà thaân thì do töù ñaïi hoøa hôïp. Veà taâm thì taát caû suy nghó ñeàu laø voïng töôûng hö doái, coù gì thaät ñaâu maø chaáp. Ta ñaõ khoâng thaät maø troïng mình khinh ngöôøi laø ñieàu voâ lyù. Neân duøng phaùp quaùn voâ ngaõ, thaân töù ñaïi duyeân hôïp neân khoâng coù ngaõ thaät, taâm cuõng laø boùng daùng cuûa ngoaïi traàn, neân cuõng khoâng thaät, coù gì laø khoân coù gì laø hôn. Laáy voâ ngaõ ñeå phaù ngaõ maïn, ñoù laø thuoác trò beänh maïn.

Ñeán nghi, thöôøng nghi coù hai loaïi: Trong nhaø thieàn hay noùi “ña nghi ña ngoä” thì caùi nghi naøy laø nghi quí. Coøn nghi beänh nhö: moät laø nghi mình, hai laø nghi Tam Baûo. Nghi khoâng bieát Phaät coù thaät khoâng, phaùp Phaät daïy coù ñuùng khoâng, caùc thaày tu coù thaät khoâng. Do nghi nhö vaäy neân ñoái vôùi Tam Baûo maát heát loøng tin. Keá, nghi mình tu khoâng noåi. Ñaõ nghi mình, nghi Tam Baûo thì laøm sao tieán ñöôïc. Cho neân muoán heát nghi phaûi laáy thuoác “chaùnh tín” ñeå trò. Töùc laø laáy loøng tin. Loøng tin ôû ñaây laø töø trí tueä maø coù, chôù khoâng phaûi tin muø quaùng. Bôûi tin coù hai: Tin do trí tueä goïi laø chaùnh tín. Tin moät caùch muø quaùng goïi laø meâ tín. Chöõ tin naøy caàn phaûi hieåu cho roõ raøng.

Duøng chaùnh tín töùc laø loøng tin chaân chaùnh ñeå deïp caùi nghi. Chaùnh tín laø tin theá naøo ? Moät: Tin Tam baûo baèng trí tueä, ñöùc Phaät coù thaät hay khoâng, chuùng ta phaûi tra khaûo tìm hieåu cho roõ. Khi naøo bieát thaät coù ñöùc Phaät laø con ngöôøi tu haønh thaønh ñaïo, tin ñöôïc Phaät roài. Thöù hai laø tin phaùp cuûa Phaät. Phaùp naøy ñuùng söï thaät hay huyeàn hoaëc sai vôùi chaân lyù. Neáu ñuùng thì chuùng ta môùi tin phaùp. Thöù ba laø tin Taêng, nhöõng vò xuaát gia tu theo Phaät goàm coù Taêng Ni. Caùc vò naøy coù tu chaân chaùnh hay khoâng ? Nghieäm xeùt thaáy hoaøn toaøn chaân chaùnh ñuùng vôùi chaùnh phaùp cuûa Phaät môùi tin. Nhôø bieát nhaän ñònh töø trí tueä neân goïi laø chaùnh tín. Vì vaäy Phaät daïy phaûi vaên tö tu. Xeùt ñuû roài môùi ñuû loøng tin Tam Baûo. Tin Tam Baûo laø tín tha, keá ñeán phaûi töï tín, töùc laø tin nôi mình. Tin chaéc raèng mình coù theå tu ñöôïc. Nhôø tin nhö vaäy neân môùi coá gaéng tu. Neáu khoâng, chuùng ta seõ sôï mình aên chay khoâng noåi, ngoài thieàn khoâng noåi. Khoâng tin mình thì khoâng theå laøm gì ñöôïc, maëc duø tin Tam Baûo. Cho neân tin Tam Baûo coøn phaûi töï tin nöõa. Nhöõng vieäc Phaät laøm ñöôïc chuùng ta cuõng laøm ñöôïc. Mình seõ tu ñöôïc, khoâng thua ai. Loøng töï tín phaûi maõnh lieät nhö vaäy. Toùm laïi, laáy thuoác chaùnh tín ñeå trò beänh nghi ngôø.

Cuoái cuøng laø aùc kieán. Trong phaàn aùc kieán coù: thaân kieán, bieân kieán, kieán thuû, giôùi caám thuû, taø kieán. ÔÛ ñaây, toâi chæ nhaán maïnh phaàn taø kieán, bôûi vì phaàn naøy raát teá nhò. Thöôøng ngöôøi ta noùi taø laø leäch laø nghieâng. Kieán ôû ñaây khoâng phaûi thaáy maø nhaän ñònh. Taø kieán nghóa laø nhaän ñònh moät caùch sai laàm. Thí duï nhö noùi cheát laø heát, hoaëc cho raèng cheát roài, linh hoàn vaãn coøn hoaøi, A trôû laïi laøm A, muoân kieáp vaãn laø A thoâi. Ñaây laø taø kieán, vì moät beân chaáp ñoaïn kieán, moät beân chaáp thöôøng kieán. Ngoaøi ra nhö chuyeän ñeán nuùi Sam xin vay tieàn Baø Chuùa Xöù veà laøm aên v.v… Ñaây laø vöøa thuoäc veà meâ tín, vöøa laø taø kieán.

Neáu noùi Baø Chuùa Xöù linh thieâng, ai vay tieàn Baø ñeàu phaùt ñaït heát thì töø Long Xuyeân leân Chaâu Ñoác moïi ngöôøi phaûi giaøu heát vì hoï ôû gaàn, deã chaïy leân vay. Nhöng thöïc teá xeùt kyõ töø Long Xuyeân leân Chaâu Ñoác hay vuøng laân caän ñöôïc bao nhieâu ngöôøi giaøu ? Leõ ra töø gaàn tôùi xa. Nhöng ôû gaàn ñaõ khoâng ra gì thì ôû xa laøm sao xin ñöôïc. Tin nhö vaäy laø tin nhaûm nhí, tin taø kieán. Taø kieán ngay con ngöôøi mình, cöù nghó mình coù linh hoàn, mình cheát roài linh hoàn coøn nguyeân trôû laïi laøm ngöôøi v.v… Nhaø Phaät goïi nhö theá laø taø kieán, vì chaáp thöôøng kieán. Coøn cho raèng cheát laø heát khoâng coù nhaân quaû baùo öùng gì caû thì thuoäc veà ñoaïn kieán, cuõng laø taø kieán.

Trong ñaïo Phaät khoâng noùi coøn maõi, cuõng khoâng noùi cheát laø heát. Quan troïng laø phaûi laøm sao nhaän ra nôi con ngöôøi mình phaàn naøo sanh dieät, phaàn naøo khoâng sanh dieät. Nhaän ñöôïc nhö vaäy roài, phaûi laøm sao cho phaàn khoâng sanh dieät khoâng bò phuû che. Coøn treân maët sanh dieät, noùi coøn hoaøi laø sai, noùi heát cuõng sai. Bôûi vì laâu nay ngöôøi ta hay noùi caùi gì maát roài laø heát, nhöng söï thaät khoâng heát. Taát caû ñeàu laø moät voøng chuyeån bieán tuï taùn, tuï taùn. Keå caû caùc hình thöùc nhoû nhaát nhö buïi ñaát v.v… Cuïc ñaát to ñaäp naùt thaønh buïi nhoû, nhìn cuïc ñaát thì thaáy maát, nhöng noù thaønh caùt buïi chôù khoâng maát, chæ chuyeån bieán ñoåi hình ñoåi daïng thoâi. Thaân naøy cuõng vaäy khi hoaïi ñaát traû veà ñaát, nöôùc traû veà nöôùc, gioù traû veà gioù, löûa traû veà löûa chôù khoâng maát, khoâng heát. Vaäy maø chuùng ta thöôøng nhaän ñònh sai laàm, cheát laø heát. Ñoù laø taø kieán. Neân ngöôøi Phaät töû phaûi bieát töø theå xaùc ñeán tinh thaàn ñeàu tuøy duyeân. Chuùng luaân chuyeån tuï nôi naøy tan nôi kia chôù khoâng heát. Tuøy duyeân luaân chuyeån töùc laø luaân hoài.

Bieát roõ nguyeân nhaân taïo thaønh luaân hoài nhö vaäy môùi coù theå chaän ñöùng noù laïi. Hieåu theá môùi tu giaûi thoaùt sanh töû. Nhieàu ngöôøi noùi tu ñeå giaûi thoaùt sanh töû, nhöng hoûi giaûi thoaùt caùi gì, laøm sao giaûi thoaùt thì khoâng bieát. Neáu chaáp thaân sanh dieät laø thaân mình, chaáp taâm sanh dieät laø taâm mình, ñoù laø tieáp tuïc taïo nghieäp luaân hoài, khoâng bao giôø döøng. Coøn khoâng chaáp hai thöù ñoù maø soáng ñöôïc vôùi caùi chaân thaät khoâng sanh dieät cuûa mình thì khoâng taïo nghieäp. Ñoù laø giaûi thoaùt, khoâng bò loâi cuoán ñi trong sanh töû nöõa.

Coù ngöôøi hieåu laàm ñaïo Phaät, noùi ñaïo Phaät laø ñaïo cöùu khoå nhöng sao quí Thaày ít laøm vieäc töø thieän hôn ngöôøi tu ñaïo Chuùa. Thaày chæ giaûng kinh nhö vaäy thì cöùu khoå chuùng sanh choã naøo ? Bôûi vì caùi nhìn cuûa ñaïo Phaät khaùc ñaïo Chuùa. Thí duï nhö thaáy ñöùa beù ra baõi bieån vun caùt laøm nuùi non chôi, moät laùt soùng bieån aøo leân cuoán troâi maát heát, roài noù tieáp tuïc laøm nöõa, cuõng bò cuoán troâi maõi, nhö vaäy toäi nghieäp noù toán coâng voâ ích, sao khoâng laøm gì khaùc hay hôn.

Ñaây cuõng vaäy, neáu chuùng ta coøn luaân hoài, boû thaân naøy tuï laïi thaân khaùc kieáp kieáp ñôøi ñôøi khoâng ra khoûi. Neân Phaät noùi khoâng coù khoå naøo lôùn baèng khoå luaân hoài. Cuoäc soáng maáy chuïc naêm ra gì, coù thieáu, coù ñoùi cuõng laø taïm thôøi. Daøi thì cheát muoän, ngaén thì cheát sôùm, taát caû cuõng phaûi cheát, khoâng ai thoaùt ñöôïc. Nhö vaäy ñieàu ñaùng lo nhaát laø laøm sao ngay nôi thaân naøy ñöøng tieáp tuïc laøm vieäc voâ ích nöõa. Chuùng ta xeùt xem cöù moãi laàn sanh ra cheát ñi, ta laøm ñöôïc nhöõng gì cho ngöôøi cho mình. Hay sanh ra lôùn leân roài giaø cheát, ñôøi naøy qua ñôøi khaùc. Cöù nhö vaäy hoaøi thaät laø voâ lyù. Neân Phaät noùi ñi trong luaân hoài khoâng coù khoå naøo baèng. Cöùu khoå chuùng sanh laø laøm sao cho hoï thoaùt khoûi luaân hoài. Ñoù laø goác cuûa ñaïo Phaät. Ñieàu naøy chæ coù Phaät thaáy chôù chuùng ta ñaâu thaáy. Con ngöôøi chæ thaáy ñoùi raùch vaø nhöõng thöù caàn thieát trong cuoäc soáng. Maø thaân naøy ñaõ taïm bôï thì nhöõng thöù phuï thuoäc trong cuoäc soáng caøng taïm bôï hôn. Vì vaäy Phaät noùi khoå töø ñôøi naøy sang ñôøi khaùc lieân tuïc khoâng bieát khi naøo döøng.

Trong kinh ñöùc Phaät daïy raèng: “Caùi khoå bò thieâu ñoát ôû ñòa nguïc chöa phaûi laø khoå, caùi khoå laøm ngaï quæ ñoùi khaùt chöa phaûi laø khoå, caùi khoå laøm traâu ngöïa keùo caøy keùo xe chöa phaûi laø khoå, chæ si meâ khoâng bieát loái ñi môùi laø khoå”. Cho neân ñöùc Phaät noùi voâ minh meâ laàm laø khoå nhaát. Bôûi vì noù daãn mình ñi trong luaân hoài voâ soá kieáp. Phaù ñöôïc noù, khoâng coøn laàm laãn nöõa, goïi laø giaûi thoaùt sanh töû. Ñöôïc vaäy môùi thöïc söï heát khoå. Ñaïo Phaät heát söùc thaâm saâu, chæ vì ngöôøi ta khoâng bieát neân môùi pheâ phaùn theá naøy theá noï.

Vì ñaïo Phaät ñöa chuùng ta ñi quaù caùi taàm thöôøng cuûa con ngöôøi, neân con ngöôøi khoù tin khoù nhaän. Ñöùc Phaät thaáy toät coäi nguoàn neân Ngaøi thöông chæ daïy cho chuùng ta ñeán choã ñoù môùi laø cöùu kính. Khoâng phaûi tu chuùt ít ñöôïc phöôùc sanh coõi laønh maø cho laø ñuû. Sôïi daây xích duø baèng vaøng, nhoát chuùng ta trong nhaø laàu cuõng baèng vaøng, nhöng chuùng ta vaãn thaáy khoå nhö thöôøng. Bôûi vì coøn daây xích laø coøn khoå. Duø xích vaøng hay saét gì cuõng ñeàu khoå heát. Khi naøo thoaùt khoûi daây xích môùi heát khoå. Giaûi thoaùt laø nhö vaäy. Cho neân ñaïo Phaät khoâng khuyeân chuùng ta tu ñeå ñôøi sau ñöôïc sanh leân coõi trôøi, maø phaûi giaûi thoaùt sanh töû. Ñoù môùi laø coäi goác.

Theá neân chuùng ta phaûi bieát nhöõng gì ñöùc Phaät daïy laø nhöõng phöông thuoác trò beänh cho chuùng sanh heát khoå. Töø beänh tham, beänh saân, beänh si v.v… nhöõng beänh ñoù bôùt ñöôïc laø bôùt khoå. Neáu ñöôïc heát saïch thì seõ ñi ñeán choã giaûi thoaùt sanh töû. Nhöõng phöông phaùp Phaät daïy goïi laø Ñaïo ñeá. Döùt ñöôïc maàm ñau khoå laø Dieät ñeá, laø giaûi thoaùt sanh töû.

Nhö vaäy hoïc Phaät, tu Phaät laø phaûi öùng duïng phöông phaùp Phaät daïy. Thaày thuoác cuõng vaäy, chaån beänh, cho thuoác, beänh nhaân phaûi uoáng thuoác môùi laønh beänh. Neáu cöù xin thaày cho toâi heát beänh maø khoâng chòu uoáng thuoác thì coù laønh beänh khoâng ? Ñaïo Phaät vì theá raát thöïc teá chôù khoâng phaûi huyeàn hoaëc nhö ngöôøi ta töôûng. 

Hieåu ñöôïc vaäy môùi thaáy giaù trò ñaïo Phaät raát chaân thaät. Ngöôøi Phaät töû khoâng hieåu voâ tình laøm cho ñaïo Phaät trôû thaønh meâ hoaëc. Loãi ñoù taïi ai ? Cuõng taïi moät phaàn ôû nhaø chuøa. Giaùo lyù Phaät daïy quaù roõ raøng maø ngöôøi tu khoâng aùp duïng, khoâng ñem ra daïy, laïi daïy nhöõng chuyeän ñaâu ñaâu roát cuoäc nhìn ñaïo Phaät coù khaùc gì ngoaïi ñaïo. Nhöõng gì öu, nhöõng gì quyù cuûa ñaïo Phaät cuõng khoâng bieát. Cöù noùi ñaïo naøo cuõng daïy aên hieàn ôû laønh thoâi. Maø khoâng bieát goác cuûa ñaïo Phaät laø theá naøo. Vì khoâng thaáy ñöôïc ñieàu ñoù neân ngaøy nay theo ñaïo Phaät, mai moát theo ñaïo khaùc, mieãn ñaïo naøo cuõng aên hieàn ôû laønh laø ñöôïc. Nhö vaäy laø khoâng hieåu ñaïo Phaät.

Hoâm nay nhaân gaëp gôõ quyù vò thaày thuoác neân toâi noùi veà thuoác cuûa ñaïo Phaät. Bôûi vì Baùc só, thaày thuoác laø thöïc teá khoa hoïc, thì ñaïo Phaät cuõng thöïc teá khoa hoïc khoâng coù gì huyeàn bí heát. Chæ taïi ngöôøi khoâng hieåu vaø nhaän ñònh sai laàm thoâi.

Mong quyù vò suy gaãm kyõ vaø öùng duïng tu haønh cho coù keát quaû.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM