Kinh sach

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM CUOÁI THEÁ KYÛ 20

H.T THÍCH THANH TÖØ

YEÁU CHÆ THIEÀN TOÂNG (tt)

II. CHUÛ ÑÍCH THIEÀN TOÂNG

Khi sang Trung Quoác, Toå Boà-ñeà-ñaït-ma doõng daïc tuyeân boá veà phaùp thieàn naøy raèng: Baát laäp vaên töï, giaùo ngoaïi bieät truyeàn, tröïc chæ nhaân taâm, kieán taùnh thaønh Phaät, ñaõ neâu roõ chuû ñích cuûa Thieàn toâng.

Vaên töï kinh ñieån laø Giaùo tích chöa phaûi Giaùo theå. Giaùo tích laø daáu chaân cuûa giaùo phaùp, Giaùo theå laø nguyeân hình cuûa giaùo phaùp. Ví nhö ngöôøi tìm voi thaáy ñöôïc daáu chaân voi, tuy bieát ñöôïc höôùng ñi cuûa noù, song chöa thaáy nguyeân hình cuûa noù. Neáu ngöôøi tìm voi chæ bieát nghieân cöùu daáu chaân voi roài haøi loøng thoûa maõn nôi ñoù, thì ngaøn ñôøi cuõng khoâng thaáy ñöôïc con voi. Ñaây laø beänh cuûa hoïc giaû thôøi ñaïi xöa kia vaø hieän nay. Thieàn toâng khoâng nôõ ñeå cho chuùng ta sa laày nôi daáu chaân voi, coát daét tay chæ thaúng cho chuùng ta thaáy nguyeân hình con voi. Do ñoù môùi tuyeân boá "Chaúng laäp vaên töï, truyeàn ngoaøi giaùo lyù". Noùi "truyeàn ngoaøi" thaät söï naøo coù ngoaøi. Neáu coù phaùp truyeàn ngoaøi kinh ñieån, ñoù laø phaùp ngoaïi ñaïo, ñaâu phaûi Phaät giaùo. Vì kinh ñieån laø taám baûn ñoà veõ daáu chaân vaø höôùng ñi cuûa voi, nöông ñoù ngöôøi tìm voi tìm taän ñeán con voi laø ñaït ñöôïc muïc ñích. Neáu ngöôøi tìm voi nöông baûn ñoà tìm thaáy taän con voi, vôùi ngöôøi nhôø keû khaùc daét tay chæ thaúng con voi, caû hai ñeàu ñaït muïc ñích nhö nhau. Vì theá caâu "Chaúng laäp vaên töï, truyeàn ngoaøi giaùo lyù" mang saün tính chaát trò beänh vaø ñaày ñuû tinh thaàn chæ baøy söï thaät. Thieàn toâng coát chæ cho chuùng ta thaáy ñaïo qua moïi phöông tieän, ñöøng maéc keït phöông tieän maø queân ñaïo.

Chính vì theá, neân noùi "Chæ thaúng taâm ngöôøi, thaáy taùnh thaønh Phaät". Ñaïo khoâng phaûi caùi gì xa xoâi huyeàn dieäu, chính laø taâm theå cuûa chuùng sanh. Neáu ngöôøi nhaän ra taâm chaân thaät cuûa chính mình, söï tu haønh khoâng sôùm thì chaày cuõng seõ thaønh Phaät. Taâm chaân thaät naøy cuõng goïi laø taùnh giaùc hay Phaät taùnh. Thaáy ñöôïc taùnh giaùc thì thaønh Phaät khoâng nghi, vì ñaõ bieát Phaät nhaân nhaát ñònh seõ ñeán Phaät quaû. Chæ cho ngöôøi nhaän ñöôïc baûn taâm mình laø chuû ñích cuûa Thieàn toâng. Theá neân, Maõ Toå sai Thieàn sö Töï Taïi hieäu Phuïc Ngöu mang thô sang cho quoác sö Hueä Trung. Ñeán nôi, Quoác sö hoûi: "Gaàn ñaây Maõ ñaïi sö daïy ñoà chuùng theá naøo?" Phuïc Ngöu thöa: "Töùc taâm töùc Phaät." Quoác sö baûo: "Laø ngöõ thoaïi gì?" Giaây laâu laïi hoûi: "Ngoaøi caùi ñoù laïi coøn gì daïy chuùng?" Phuïc Ngöu thöa: "Phi taâm phi Phaät; baát thò taâm, baát thò Phaät, baát thò vaät." Quoác sö baûo: "Vaãn coøn so saùnh chuùt ít." Phuïc Ngöu thöa: "Maõ ñaïi sö daïy theá aáy, chaúng bieát daïo naøy Hoøa thöôïng daïy chuùng theá naøo?" Quoác sö baûo: "Ba ñieåm nhö doøng nöôùc, uoán cong tôï chieác lieàm." (Tam ñieåm nhö löu thuûy, khuùc tôï ngaõi hoøa lieâm) Theá thì Maõ Toå daïy chuùng coát nhaän ra taâm mình laø Phaät, Quoác sö Hueä Trung daïy chuùng cuõng taïi moät chöõ taâm. Choã daïy cuûa hai Ngaøi ñeàu naèm goïn trong caâu "Chæ thaúng taâm ngöôøi, thaáy taùnh thaønh Phaät".

Nhöõng saéc thaùi giaùo ngoaïi bieät truyeàn öùng duïng ñaày ñuû qua söï ñoái ñaùp cuûa caùc Thieàn sö, ñöôïc ñôn cöû döôùi ñaây:

Thieàn sö Voâ Nghieäp ñeán tham vaán Maõ Toå, Sö leã baùi quyø thöa:"Veà kinh ñieån con hieåu bieát ñôn sô, thöôøng nghe thieàn moân ‘Töùc taâm laø Phaät’ thaät chöa hieåu thaáu?" Maõ Toå ñaùp: "Chæ caùi taâm chöa hieåu ñoù laø phaûi, laïi khoâng coù vaät khaùc." Sö hoûi: "Theá naøo laø maät truyeàn taâm aán cuûa Toå sö töø AÁn Ñoä sang?" Maõ Toå baûo: "Ñaïi ñöùc ñang oàn, haõy ñi! Khi khaùc laïi." Sö vöøa ñi ra, Maõ Toå goïi: "Ñaïi ñöùc!" Sö xoay ñaàu laïi. Maõ Toå baûo: "Laø caùi gì?" Sö lieàn laõnh hoäi.

Thieàn sö Linh Maëc ñeán tham vaán Thaïch Ñaàu, töï öôùc heïn: "Neáu moät caâu kheá hôïp thì ôû, chaúng hôïp lieàn ñi." Khi thöa hoûi vaãn khoâng kheá hôïp, Sö beøn ra ñi. Thaïch Ñaàu theo sau ñeán cöûa ngoaøi, lieàn goïi: "Xaø leâ!" Sö xoay ñaàu laïi. Thaïch Ñaàu baûo: "Töø sanh ñeán töû chæ laø caùi aáy, xoay ñaàu chuyeån naõo laøm gì?" Sö lieàn ñaïi ngoä.

Qui Sôn daïy chuùng: "Baäc cao só ñi haønh cöôùc caàn phaûi ôû trong thanh saéc maø nguû nghæ, trong thanh saéc maø naèm ngoài môùi ñöôïc." Sô Sôn böôùc ra hoûi: "Theá naøo laø caâu chaúng rôi trong thanh saéc?" Qui Sôn döïng caây phaát töû leân. Sô Sôn thöa: "Ñaây laø caâu rôi trong thanh saéc." Qui Sôn trôû veà phöông tröôïng.

Thieàn sö Hueä Tòch ñeán tham vaán Nham Ñaàu. Nham Ñaàu thaáy lieàn döïng caây phaát töû leân. Sö traûi toïa cuï. Nham Ñaàu ñöa phaát töû laïi sau löng. Sö vaét toïa cuï leân vai ñi ra. Nham Ñaàu baûo: "Ta chaúng nhaän oâng buoâng, chæ nhaän oâng thaâu."

Thieàn sö Hueä Tòch veà thaêm thaày laø Qui Sôn Linh Höïu. Qui Sôn hoûi: "Con ñaõ xöng laø thieän tri thöùc, coù bieän ñöôïc nhöõng ngöôøi caùc nôi ñeán: bieát co?hay chaúng bieát coù, ñaõ keá thöøa thaày hay khoâng keá thöøa thaày, nghóa hoïc hay huyeàn hoïc, thöû noùi xem!" Sö thöa: "Con coù kinh nghieäm, khi thaáy taêng caùc nôi ñeán, lieàn döïng caây phaát töû daäy, hoûi y ‘Caùc nôi coù noùi caùi naøy hay chaúng noùi?’ Laïi hoûi ‘Y Ù Laõo tuùc caùc nôi theá naøo?’". Qui Sôn khen: "Ñaây laø nanh vuoát trong toâng moân töø tröôùc."

Qui Sôn laïi hoûi: "Chuùng sanh treân quaû ñaát nghieäp thöùc meânh mang, khoâng goác coù theå töïa, con laøm sao bieát hoï co?cuøng chaúng coù?" Sö thöa: "Con coù choã kinh nghieäm". Boãng coù vò taêng ñi ngang qua, Sö goïi: "Xaø leâ!" Vò taêng xoay ñaàu laïi. Sö thöa: "Baïch Hoaø thöôïng, keû naøy laø nghieäp thöùc meânh mang, khoâng goác coù theå töïa." Qui Sôn khen: "Ñaây laø moät gioït söõa sö töû laøm tan saùu ñaáu söõa löøa."

Coù ngöôøi ñeán hoûi ñaïo, lieàn döïng caây phaát töû leân, hoaëc ñöa moät vaät gì khaùc leân cuõng theá, ñeàu laø "Nanh vuoát trong toâng moân töø tröôùc". Ñoù laø hình aûnh "Ñöùc Phaät ñöa caønh hoa sen leân, Toå Ca-dieáp cöôøi chuùm chím" trong hoäi Linh Sôn. Thuaät keâu lieàn daï, quaû laø "Moät gioït söõa sö töû laøm tan saùu ñaáu söõa löøa". Chính laø choã Toå A-nan hoûi Toå Ca-dieáp: "Ngoaøi chieác y kim lan, Theá Toân coøn truyeàn caùi gì cho sö huynh?" Toå Ca-dieáp goïi: "A-nan!" A-nan: "Daï!" Toå Ca-dieáp baûo: "Caây phöôùn tröôùc chuøa ngaõ." Ngaøi lieàn ngoä ñaïo.

Hai dieäu thuaät naøy thöôøng ñöôïc öùng duïng nhieàu nhaát trong Thieàn moân. Noù laø hình aûnh linh ñoäng vaø coå truyeàn nhaát, cuõng laø hieän thaân cuûa "Giaùo ngoaïi bieät truyeàn". Trong ñaây khoâng tìm ra ñöôïc caâu naøo coù tính caùch ñaïo lyù heát. Nhöõng ngöôøi quen soáng vôùi nghóa giaûi, khoâng sao chaáp nhaän ñöôïc. Song vôùi baäc xuaát caùch, nhaân ñaây lieàn ngoä ñaïo. Vì theá, ngöôøi ta nhìn vaøo Thieàn toâng döôøng nhö coù caùi gì bí maät laï luøng khoâng theå naøo hieåu noåi.