THAM ÑOÀ HIEÅN QUYEÁT VAØ THI TUÏNG

CAÙC THIEÀN SÖ ÑÔØI LYÙ GIAÛNG GIAÛI

H.T THÍCH THANH TÖØ

PHAÀN II: THI TUÏNG CAÙC THIEÀN SÖ ÑÔØI LYÙ (tt)

THIEÀN SÖ GIAÙC HAÛI

Ngaøi hoï Nguyeãn, ôû laøng Haûi Thanh, khoâng roõ naêm sanh vaø naêm tòch, Ngaøi thuoäc ñôøi thöù 10 doøng Voâ Ngoân Thoâng. Tieåu söû cuûa Ngaøi ñöôïc in trong quyeån Thieàn Sö Vieät Nam trang 155 cuøng taùc giaû. Sau ñaây laø giai ñoaïn ñoái ñaùp giöõa Ngaøi vôùi moät vò taêng :

Phaät vaø chuùng sanh ai khaùch ai chuû ?

Sö duøng keä ñaùp :

AÂm :

            Lieãu duïng nöõ ñaàu baïch,

            Baùo nhó taùc giaû thöùc.

            Nhöôïc vaán Phaät caûnh giôùi,

            Long moân tao maëc khaùch.

Dòch :

            Bieát duøng gaùi ñaàu baïc,

            Baûo oâng ngöôøi kheùo bieát.

            Neáu hoûi caûnh giôùi Phaät,

            Long moân khaùch tao nhaõ.

Luùc saép tòch, Sö goïi chuùng noùi keä:

AÂm :

            Xuaân lai hoa ñieäp thieän tri thì,

            Hoa ñieäp öng tu coäng öùng kyø.

            Hoa ñieäp boån lai giai thò huyeãn,

            Maïc tu hoa ñieäp höôùng taâm trì.

Dòch :

            Xuaân veà hoa böôùm gaëp nhau ñaây,

            Hoa böôùm phaûi caàn hôïp luùc naøy.

            Hoa böôùm xöa nay ñeàu laø huyeãn,

            Giöõ taâm beàn chaët böôùm hoa thaây.

Giaûng :

Coù vò Taêng hoûi: “Phaät vaø chuùng sanh ai khaùch ai chuû ?”. Sö duøng keä ñaùp: “Lieãu duïng nöõ ñaàu baïch, baùo nhó taùc giaû thöùc”. Nghóa laø kheùo duøng gaùi ñaàu baïc, baûo oâng laø baäc taùc gia. Ngaøi ñaùp nhö vaäy deã hieåu khoâng ? Coâ gaùi ñaàu toùc ñen taïi sao ôû ñaây Ngaøi noùi ñaàu baïc ! Neáu coâ gaùi ñaàu baïc thì coâ gaùi aáy laø baø giaø. Sôû dó hoûi Phaät vaø chuùng sanh laø hai, gioáng nhö thaáy coâ gaùi vaø baø giaø laø hai. Nhöng Ngaøi traû lôøi: Kheùo bieát coâ gaùi ñaàu baïc, baûo raèng oâng laø baäc taùc gia. YÙ Ngaøi noùi neáu thaáy coâ gaùi vaø baø giaø khoâng hai thì seõ thaáy Phaät vaø chuùng sanh khoâng hai thì ñoù laø baäc taùc gia saùng maét, chôù khoâng phaûi ngöôøi thöôøng. Caâu traû lôøi naøy noùi nghe qua chuùng ta thaáy laï nhöng ñoù laø leõ thaät. Vì coù coâ gaùi naøo khoâng thaønh baø giaø vaø coù baø giaø naøo khoâng töø coâ gaùi ? Nhö vaäy thaáy baø giaø ñaàu baïc bieát roõ goác töø coâ gaùi toùc ñen, cuõng nhö thaáy Phaät bieát töø chuùng sanh maø thaønh. Phaät töø chuùng sanh thì ñaâu coù ai khaùch ai chuû. Neáu khoâng thaáy ai chuû ai khaùch thì thaáy Phaät vaø chuùng sanh khoâng hai khoâng khaùc, cuõng nhö coâ gaùi vaø baø giaø khoâng hai khoâng khaùc vaäy.

“Nhöôïc vaán Phaät caûnh giôùi, long moân tao maëc khaùch”. Long moân laø choã caù nhaûy qua caùc caáp roài hoùa roàng, chæ cho choã thi cöû. Tao maëc khaùch chæ cho vaên nhaân thi só. Ngaøi noùi neáu hoûi caûnh giôùi Phaät thì phaûi laø vaên nhaân thi só ñeán trieàu ñình thi ñaäu môùi bieát. YÙ noùi muoán bieát caûnh giôùi Phaät phaûi tu cho ñaït ñaïo môùi bieát, neáu chöa tu chöa giaùc laøm sao bieát ñöôïc. Cuõng nhö muoán bieát ñeàn vua phaûi ñi thi môùi bieát, khoâng ñi thi laøm sao bieát. Toùm laïi, boán caâu naøy Ngaøi daïy: Phaät vaø chuùng sanh khoâng khaùc, muoán bieát caûnh giôùi Phaät thì phaûi tu cho giaùc ngoä roài môùi bieát. Ñoù laø boán caâu keä daïy chuùng. Sau ñaây laø boán caâu keä thò tòch.

“Xuaân lai hoa ñieäp thieän tri thì, hoa ñieäp öng tu coäng öùng kyø”. Nghóa laø xuaân veà hoa böôùm phaûi kheùo bieát thôùi tieát, hoa böôùm neân ñeán ñuùng thôøi ñuùng luùc. YÙ Ngaøi noùi muøa xuaân thì hoa töï nôû, böôùm thaáy hoa nôû lieàn ñeán ñeå huùt maät. Vaäy, hoa vaø böôùm ñoàng bieát xuaân ñeán, moät beân thì nôû vaø moät beân ñi kieám aên, nghóa laø caû hai ñeàu bieát thôøi tieát ñeå laøm phaän söï cuûa mình. Hai caâu naøy döôøng nhö Ngaøi khoâng noùi gì veà ñaïo lyù, nhöng söï thaät ñaõ noùi yù nghóa ñaïo lyù raát roõ raøng. ÔÛ ñaây böôùm duï cho ngöôøi, hoa duï cho caûnh, ngöôøi vaû caûnh tuøy theo thôøi tieát nhaân duyeân maø xuaát hieän. Giaùo lyù nhaø Phaät goïi thaân ngöôøi laø chaùnh baùo, hoaøn caûnh chung quanh laø y baùo. Coù chaùnh baùo laø coù y baùo. Coù con ngöôøi laø coù caûnh vaät chung quanh, hai caùi naøy khoâng theå taùch rôøi nhau. Ngoaøi caûnh khoâng coù ngöôøi, ngoaøi ngöôøi khoâng coù caûnh, ñuû thôøi tieát nhaân duyeân thì caûnh vaø ngöôøi cuøng xuaát hieän. Nhöng:

“Hoa ñieäp boån lai giai thò huyeãn, maïc tu hoa ñieäp höôùng taâm trì”. Hoa vaø böôùm xöa nay ñeàu laø huyeãn neân maëc keä noù, phaûi quay veà gìn giöõ taâm. YÙ noùi ngöôøi vaø caûnh ñeàu huyeãn hoùa khoâng thaät, bieát noù khoâng thaät phaûi höôùng veà taâm ñeå tu.

Toùm laïi, baøi keä naøy daïy raèng: Con ngöôøi coù maët treân traàn gian naøy khoâng phaûi ñôn phöông chæ coù con ngöôøi, heã coù ngöôøi laø coù caûnh chung quanh. Tuøy thôøi tuøy duyeân maø ngöôøi vaø caûnh theo nhau öùng hôïp. Coù ngöôøi laø coù caûnh, coù caûnh laø coù ngöôøi. Nhöng bieát roõ raøng ngöôøi caûnh laø huyeãn hoaù khoâng baän loøng, luoân luoân höôùng veà noäi taâm kheùo tu cho taâm ñöôïc thanh tònh saùng suoát, môùi nhaän ra theå chaân thaät cuûa mình. Ñoù laø caên baûn cuûa söï tu haønh ñöa ñeán giaûi thoaùt luaân hoài sanh töû.

]

     
 

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM