THAM ÑOÀ HIEÅN QUYEÁT VAØ THI TUÏNG

CAÙC THIEÀN SÖ ÑÔØI LYÙ GIAÛNG GIAÛI

H.T THÍCH THANH TÖØ

PHAÀN II: THI TUÏNG CAÙC THIEÀN SÖ ÑÔØI LYÙ (tt)

THIEÀN SÖ TÒNH KHOÂNG

Thieàn sö Tònh Khoâng goác Ngöôøi Trung Hoa, hoï Ngoâ, queâ ôû Phuùc Chaâu, sanh naêm 1091, tòch naêm 1170, ñôøi thöù 10 doøng Voâ Ngoân Thoâng. Tieåu söû Ngaøi in trong quyeån Thieàn Sö Vieät Nam trang 170, cuøng taùc giaû. Moät hoâm Ngaøi hoïp chuùng noùi keä :

AÂm :

            Thöôïng voâ phieán ngoõa giaù,

            Haï voâ traùc chuøy ñòa.

            Hoaëc dòch phuïc tröïc ngheä,

            Hoaëc saùch tröôïng nhi chí.

            Chuyeån ñoäng xuùc xöù gian.

            Tôï long döôùc thoân nhó.

Dòch :

            Treân khoâng meáng ngoùi che,

            Döôùi khoâng ñaát caém duøi.

            Hoaëc ñoåi aùo thaúng ñeán,

            Hoaëc xaùch tröôïng maø ñi.

            Khoaûng chuyeån ñoäng xuùc chaïm.

            Tôï roàng vaãy ñôùp moài.

Giaûng :

“Thöôïng voâ phieán ngoõa giaù,, haï voâ traùc chuøy ñòa”. Treân khoâng coù mieáng ngoùi che, döôùi khoâng coù ñaát caém duøi. Hai caâu naøy phaùt suaát töø giai thoaïi thieàn cuûa Hoa Ñình Thuyeàn Töû. Hoa Ñình Thuyeàn Töû laø teân cuûa thieàn sö Ñöùc Thaønh. Thieàn sö Ñöùc Thaønh cuøng Vaân Nham Ñaøm Thaïnh, Ñaïo Ngoâ Vieân Trí laø baïn ñoàng hoïc thaâm giao.

Khi rôøi Döôïc Sôn Sö baûo hai baïn :

Hai huynh moãi ngöôøi seõ ôû moät nôi ñeå döïng laäp toâng chæ Döôïc Sôn, rieâng toâi taùnh tình queâ muøa, chæ öa sôn thuûy laøm vui thuù. Ngaøy sau hai huynh bieát toâi ôû ñaâu, giôùi thieäu cho moät ngöôøi, toâi seõ ñem chuyeän bình sanh thoï nhaän trao laïi, goïi laø ñeàn ñaùp ôn cuûa tieân sö.

Chia tay nhau, Sö ñeán Tuù Chaâu, soâng Ngoâ, Beán Hoa Ñình laøm ngöôøi cheøo ñoø tuøy duyeân ñoä nhaät. Ngöôøi thôøi aáy goïi Sö laø Thuyeàn Töû Hoøa Thöôïng.

Sau naøy, thieàn sö Vieân Trí, Ñaïo Ngoâ coù dòp ñi ñeán Kinh Khaåu, gaëp ngaøi Thieän Hoäi thöôïng ñöôøng. Coù vò taêng hoûi : “Theá naøo laø phaùp thaân ?” Thieän Hoäi ñaùp : “Phaùp thaân khoâng töôùng”. Taêng hoûi : “Theá naøo laø phaùp nhaõn ?” Thieän Hoäi ñaùp : “Phaùp nhaõn khoâng veát”. Vieân Trí baát chôït phaùt cöôøi.

Thieän Hoäi xuoáng toøa hoûi Vieân Trí :

Toâi vöøa ñaùp caâu hoûi cuûa taêng, chaéc coù choã khoâng ñuùng khieán Thöôïng toïa phaùt cöôøi, xin Thöôïng toïa töø bi chæ daïy.

Vieân Trí baûo :

Hoøa Thöôïng nhaát ñaúng (baät nhaát) laø ñuùng, veà phaàn xuaát theá thì chöa coù thaày.

Choã naøo toâi khoâng ñuùng, mong Thöôïng toïa vì toâi noùi phaù.

Toâi hoaøn toaøn khoâng noùi, môøi Hoøa Thöôïng ñeán Hoa Ñình Thuyeàn Töû.

Ngöôøi aáy nhö theá naøo ?

Ngöôøi aáy treân khoâng coù mieáng ngoùi, döôùi khoâng coù muõi duøi. Hoøa Thöôïng muoán ñi xin ñoåi y phuïc.

Thieän Hoäi beøn giaûi taùn chuùng, söûa sang haønh lyù, ñi thaúng ñeán thieàn sö Ñöùc Thaønh.

Qua giai thoaïi naøy chuùng ta thaáy Thieän Hoäi laø ngöôøi quyeát taâm hoïc ñaïo, bieát mình coøn khuyeát, töø ñòa vò moät toïa chuû giaùm giaûi taùn chuùng, ñoåi y phuïc laøm moät thieàn khaùch lang thang tìm thaày hoïc ñaïo. Khi thieàn sö Vieân Trí giôùi thieäu thieàn sö Ñöùc Thaønh thì Thieän Hoäi hoûi Ñöùc Thaønh laø ngöôøi nhö theá naøo. Thieàn sö Vieân Trí noùi thieàn sö Ñöùc Thaønh laø ngöôøi treân khoâng coù mieáng ngoùi che ñaàu, döôùi khoâng coù mieáng ñaát caém duøi. Caâu noùi naøy coù hai nghóa : Nghóa thöù nhaát laø Ngaøi ôû treân thuyeàn, khoâng ôû chuøa neân khoâng coù ngoùi che ñaàu, vaø ôû treân thuyeà leânh ñeânh treân soâng nöôùc neân khoâng coù ñaát ñeå caém duøi. Ñoù laø nghóa thoâng thöôøng. Nghóa thöù hai sieâu thoaùt hôn, thieàn sö Ñöùc Thaønh laø con ngöôøi töï taïi thong dong khoâng vöôùng baän gì caû. Do ñoù thieàn sö Tònh Khoâng noùi “Treân khoâng mieáng ngoùi che, duôùi khoâng ñaát caém duøi” laø daãn caâu chuyeän naøy.

“Hoaëc dòch phuïc tröïc ngheä, hoaëc xaùch tröôïng nhi chí”. Nghóa laø hoaëc ñoåi aùo thaúng ñeán, hoaëc xaùch tröôïng maø ñi. YÙ noùi ngaøi Thieän Hoäi thay ñoåi y phuïc laøm moät thieàn taêng taàm thöôøng ñeå ñeán hoïc ñaïo vôùi thieàn sö Ñöùc Thaønh.

“Chuyeån ñoäng xuùc xöù gian,tôï long döôùc thoân nhó”. Khoaûng chuyeån ñoäng xuùc chaïm tôï roàng vaãy ñôùp moài. Nghóa laø chæ ñoái ñaùp trong choác laùt maø ngoä ñaïo, gioáng nhö roàng ñôùp moài vaäy. Thieän Hoäi ñeán thieàn sö Ñöùc Thaønh, qua vaøi caâu ñoái ñaùp, thieàn sö Ñöùc Taønh cöôøi baûo : “Moät caâu hôïp ñaàu ngöõ, muoân kieáp coïc coät löøa. Thaû ngaøn thöôùc tôyù ôû ñaàm saâu, liaø löôõi caâu ba taát noùi mau, noùi mau”. Thieän Hoäi vöøa môû mieäng, thieàn sö Ñöùc Thaønh ñaùnh moät cheøo teù xuoáng nöôùc. Thieän Hoäi vöøa leo leân thuyeàn, thieàn sö Ñöùc Thaønh laïi thuùc : “Noùi ! Noùi!” Thieän Hoäi vöøa môû mieäng, laïi bò thieàn sö Ñöùc Thaønh ñaùnh. Thieän Hoäi hoaùt nhieân ñaïi ngoä, beøn gaät ñaày ba caùi.

Thieàn sö Ñöùc Thaønh noùi, Ngaøi thaû daây caâu ngaøn thöôùc ñeå caâu, nhöng khoâng coù löôõi caâu ba taát ñoù dính moài. YÙ noùi khoâng cho caùi löôõi ba taát cong laïi ñeå noùi chuyeän phaûi quaáy toát xaáu... liaø ngoân ngöõ maø baûo : “Noùi ñi ! Noùi ñi !” Thaày baûo noùi, nhöng troø vöøa môû mieäng thì bò thaày ñaùnh, troø ngöôùc leân  ñaùp moät caâu, cuõng bò thaày ñaùnh. Nhö vaäy chuùng ta môùi thaáy choã “uoång khaåu voâ ngoân” cuûa ni sö Dieäu Nhaân, vöøa môû mieäng laø traät. Theá neân ôû ñaây thieàn sö Ñöùc Thaønh khoâng cho noùi, môû mieäng noùi laø bò ñaùnh. Bò ñaùnh maáy cheøo, Thieän Hoäi môùi nhaän ra theå chaân thaät moät caùch nhanh choùng. Nhôø caùch khai thò quaù ñaëc bieät cuûa thieàn sö Ñöùc Thaønh, neân Thieän Hoäi nhaän ra theå chaân thaät, do ñoù noùi hoïc ñaïo coù thaày. Toùm laïi hai caâu naøy dieãn taû giai thoaïi ngaøi Thieän Hoäi ñeán vôùi thieà sö Ñöùc Thaønh chæ trong choác laùt maø ñöôïc ngoä ñaïo. Ngaøy xöa ngaøi Thieän Hoäi bò ñaùnh trong chôùp maét ñöôïc ngoä ñaïo, chuùng ta ngaøy nay bò ñaùnh hai ba cheøo chaéc laø leân bôø chaïy maát.

Caâu “döôùi khoâng ñaát caém duøi” coøn noùi leân giai thoaïi khoâng ñaát caém duøi cuûa ngaøi Höông Nghieâm. Luùc rôøi chuùng Ngaøi ôû aån, khi cuoác ñaát löôïm soûi neùm truùng buïi tre, nghe tieáng coâc vang leân, Ngaøi ñaïi ngoä laøm keä :

            Moät tieáng queân sôû tri,

            Chaúng caàn phaûi tu trì.

            Ñoåi saéc baøy ñöôøng xöa,

            Chaúng rôi cô laëng yeân.

            Nôi nôi khoâng daáu veát,

            Oai nghi ngoaøi saéc thinh.

            Nhöõng ngöôøi baät ñaït ñaïo,

            Ñeàu goïi thöôïng thöôïng cô.

Ngaøi Quy Sôn nghe ñöôïc, noùi vôùi Ngöôõng Sôn : “Trí Nhaøn ñaõ trieät ngoä”. Ngöôõng Sôn thöa : “Ñaây laø maùy taâm yù thöùc tröôùc thuaät, ñôïi con ñeán nôi khaùm phaù môùi chaéc”. Ngöôõng Sôn ñeán thaêm, Höông Nghieâm ñoïc laïi baøi tuïng tröôùc cho Ngöôõng Sôn nghe, Ngöôõng Sôn noùi : “Ñoù laø do tröôùc kia hoïc taäp ghi nhôù maø thaønh, neáu thaät chaùnh ngoä haõy laøm baøi tuïng khaùc”. Höông Nghieâm lieàn noùi keä :

            Naêm xöa ngheøo chöa thaät ngheøo,

            Naêm nay ngheøo môùi thaät ngheøo.

            Naêm xöa ngheøo vaãn coøn chuùt ñaát caém duøi,

            Naêm ngay ngheøo duøi cuõng khoâng.

Ngöôõng Sôn nghe baøi keä tröôùc cuûa Höông Nghieâm Ngaøi khoâng tin, e raèng do hieåu bieát hoïc hoûi laømra chöù chöa thaät ngoä, neân môùi baát ngôø baûo Höông Nghieâm laøm baøi keä khaùc. Hai caâu cuoái cuøng cuûa baøi keä naøy Höông Nghieâm noùi naêm xöa ngheøo caøn coù ñaát caém duøi, naêm nay ngheøo khoâng coù duøi ñeå caém. Ngöôøi theá gian thöôøng noùi ngheøo khoâng coù ñaát ñeå caém duøi. Coøn Ngaøi noùi khoâng coù duøi ñeå caém, caùi ngheøo ñoù môùi thaät laø ngheøo. Nhö vaäy ñaát vaø duøi duï cho ngaõ vaø phaùp. YÙ Ngaøi Höông Nghieâm noùi raèng tu ñeán choã roát raùo ngaõ phaùp khoâng coøn.

Baøi keä naøy Ngaøi Tònh Khoâng daãn yù hai caâu chuyeän treân ñeå daïy chuùng ta tu phaûi ñeán choã roát raùo nhö ngöôøi xöa, khoâng coøn chaáp ngaõ chaáp phaùp, khoâng coøn keït thì môùi ñaït ñeán choã cöùu caùnh laø nhaän ra theå chaân thaät cuûa mình. Neáu noùi raèng toâi khoâng coøn chaáp ngaõ chaáp phaùp nhöng chöa nhaän ra theå chaân thaät cuûa mình thì chöa roát raùo.

Coù vò taêng ñeán hoûi: Töø tröôùc chæ thaúng laø noùi caùi gì ?

Sö ñaùp :Ngaøy ngaøy ñi gaët luùa,

            Giôø giôø kho laãm khoâng.

            Con chaúng hoäi.

            Nhaät nguyeät haèng saùng, maây noåi phuû che.

Sö noùi keä :

AÂm :

            Trí nhaân voâ ngoä ñaïo,

            Ngoä ñaïo töùc ngu nhaân.

            Thaân cöôùc cao ngoïa khaùch,

            Heà thöùc nguïy kieâm chaân.

Dòch :

            Ngöôøi trí khoâng ngoä ñaïo,

            Ngoä ñaïo töùc keû ngu.

            khaùch naèm thaân duoãi thaúng,

            Naøo bieát nguïy vaø chaân.

Giaûng :

Coù vò taêng hoûi : “Töø tröôùc chæ thaúng laø noùi caùi gì ?” Ngaøi ñaùp : “Ngaøy ngaøy ñi gaët luùa, giôø giôø kho laãm khoâng”. Vò taêng hoûi chö Toå töø tröôùc tôùi giôø chæ thaúng laø noùi caùi gì ? Ngaøi ñaùp moãi ngaøy ñi gaët luùa, maø trong kho luùc naøo cuõng troáng khoâng. Thoâng thöôøng gaët luùa thì phaûi coù luùa ñeå voâ ñaày kho, taïi sao Ngaøi noùi gaët luùa maø kho khoâng roãng khoâng ?

YÙ Ngaøi noùi, töø tröôùc caùc thieàn sö tuy duøng phöông tieän nhaän ra theå chaân thaät nôi mình, nhöng taâm caùc Ngaøi vaãn roãng laëng. Hay ngöôïc laïi, caùc Ngaøi chæ baèng ngoân ngöõ, coát ñeå cho taâm chuùng ta roãng laëng. Ngaøi chæ thaúng maø vò taêng naøy chöa nhaän ra, neân noùi : “Con chaúng hoäi”. Do ñoù Ngaøi môùi noùi :

“Nhaät nguyeät haèng saùng, maây noåi phuø che”. Maët traêng maët trôøi thöôøng saùng        , taïi maây che neân trôøi toái. maët traêng maët trôøi duï cho taâm haèng saùng coù saün nôi moãi ngöôøi, maây duï cho voïng nieäm, nghó suy. Do voïng nieäm nghó suy neân che khuaát aùnh saùng trí tueä hay Phaät taùnh cuûa mình, gioáng nhö maây bay che khuaát aùnh saùng cuûa maët trôøi maët traêng. Phaät noùi moãi ngöôøi ai cuõng coù saün taùnh giaùc, sôû dó khoâng nhaän ra laø taïi maây voïng töôûng cöù daáy leân hoaøi, neân che khuaát taùnh giaùc khoâng hieån loä.

Coù khi naøo taâm quí vò laëng yeân, voïng nieäm khoâng daáy khôûi chöøng hai möôi phuùt hoaëc nöõa giôø khoâng ? Vì daáy khôûi hoaøi neân khoâng nhaän ra taùnh giaùc saün coù nôi mình, maëc duø Phaät Toå ñaõ chæ roõ. Chuùng ta tu laø phaûi taäp ngoài yeân laëng ñeå voïng töôûng laëng xuoáng cho taùnh giaùc hieån hieän, neáu voïng töôûng chöa laéng saïch taùnh giaùc laøm sao hieän tieàn ?

Sau ñaây laø nghóa boán caâu caâu keä :

“Trí nhaân voâ ngoä ñaïo, ngoä ñaïo töùc ngu nhaân”. Ngaøi noùi ngöôøi trí thì khoâng ngoä ñaïo, ngoä ñaïo töùc laø ngöôøi ngu. Ngöôøi ta thöôøng noùi ngoä ñaïo laø ngöôøi trí, sao ñaây noùi ngöôøi trí thì khoâng ngoä ñaïo vaø ngoä ñaïo goïi laø ngöôøi ngu ? Ña soá ngöôøi hoïc ñaïo cho raèng ñaïo laø caùi gì ôû beân ngoaøi, khoâng bieát ñaïo laø taâm theå roãng laëng cuûa chính mình, neân nghe noùi ngoä ñaïo, töôûng laø ñöôïc moät caùi gì ôû beân ngoaøi. Kinh Baùt Nhaõ ñaâu khoâng töøng noùi : “Vì khoâng coù choã ñöôïc neân Boà taùt y theo Baùt Nhaõ ba la maät ña taâm khoâng ngaên ngaïi...” Ngoä ñaïo laø xuay laïi soáng vôùi taùnh giaùc cuûa mình, neân noùi khoâng coù choã ñöôïc. Do Boà taùt khoâng thaáy coù choã ñöôïc neân taâm khoâng ngaên ngaïi. Neáu ngoä ñaïo maø coøn thaáy coù chöùng ñaéc laø coøn me âchaáp chöa thaät ngoä ñaïo, neân Ngaøi noùi laø ngöôøi ngu. Coøn ngöôøi trí thì döùt voïng töôûng theå chaân thaät hieän tieàn, khoâng thaáy coù gì ñöôïc heát. Chuùng ta vì voïng töôûng che ñaäy neân meâ laàm, baây giôø nhaän ra theå chaân thaät cuûa mình vaø soáng vôùi noù thì coù gì laø ñöôïc. Cuûa mình mình nhaän ra taïm goïi laø ngoä ñaïo, chöù söï thaät khoâng coù ñaïo ôû ñaâu ñeå chuùng ta ñöôïc caû. Ngoä ñaïo laø theå chaân thaät cuûa mình hieän baøy ra. neáu thaáy coù ngoä ñaïo thì thaät laø keû ngu chöù khoâng phaûi ngöôøi trí.

“Thaân cöôùc cao ngoïa khaùch, heà thöùc nguïy kieâm chaân”. Khaùc naèm chaân duoãi thaúng, naøo bieát nguïy vaø chaân. Ngöôøi khaùch bieát tu thieàn thì cöù naèm duoãi thaúng chaân, khoâng nghó ñaây laø nguïy kia laø chaân, khoâng nghó caùi naøy phaûi caùi kia laø quaáy, caùi naøy  ñuùng caùi kia sai, töùc laø khoâng coøn thaáy hai beân. Neáu khoâng thaáy hai beân thì coù caùi gì ñeå nghó ? Khoâng coøn keït hai beân thì theå chaân thaät hieän tieàn. Nhö vaäy ngoài thieàn, ngoài chôi, naèm nghæ, ñi tôùi, ñi lui, taâm khoâng nghó hai beân thì theå chaân thaät hieän tieàn. Neáu ngoài thieàn tröôùc baøn Phaät trang nghieâm, maø taâm chaïy theo hôn thua phaûi quaáy thì chöa thaät ngoài thieàn, theå chaân thaät chöa hieän. Ñoù laø choã thieát yeáu. Quí vò nhôù ñeå kieåm tra laïi mình.

Taêng hoûi :Theá naøo laø Phaät ?

Sö ñaùp :Nhaät nguyeät saùng trôøi truøm öùc coõi,

            Ai bieát maây muø rôi nuùi soâng.

Hoûi :   Theá naøo hoäi ñöôïc ?

Ñaùp :  Muïc ñoàng chæ thích naèm löng traâu,

            Keû só thöôøng khoe ñöôïc anh huøng.

Hoûi :   YÙ Toå vaø yù Kinh ñoàng hay khaùc ?

Ñaùp :  Muoân daëm nhôø thuyeàn ñeàu ñeán trieàu vua.

Hoûi :   Hoøa Thöôïng coù vieäc kyø ñaëc, taïi sao khoâng noùi cho con ?

Ñaùp :  Ngöôi thoåi löûa, ta hoát gaïo, ngöôi khaát thöïc, ta giöõ baùt, ai maø coâ phuï ngöôi ?

Taêng nghe xong lieàn khai ngoä.

Giaûng :

Taêng hoûi : “Theá naøo laø Phaät ?”. Sö ñaùp : “Nhaät nguyeät saùng trôøi truøm öùc coõi, ai bieát maây muø rôi nuùi soâng”. Hoûi theá naøo laø Phaät, Ngaøi ñaùp maët trôøi maët traêng saùng bao truøm muoân öùc coõi nöôùc, vì maây muø che cho neân aùnh saùnh khoâng toûa khaép. Cuõng vaäy taùnh Phaät voán saùng suoát truøm khaép nhöng vì maây voâ minh che cho neân bò khuaát ñi.

Hoûi : Theá naøo hoäi ñöôïc ?” Ñaùp : “Muïc ñoàng chæ thích naèm löng traâu, keû só thöôøng khoe ñöôïc anh huøng”. Vò taêng naøy hoûi laøm sao hoäi ñöôïc taùnh Phaät. Ngaøi traû lôøi muïc ñoàng thích naèm treân löng traâu, keû só thöôøng khoe mình laø anh huøng. Ngaøi daïy nhö theá laøm sao hoäi ? Taùnh Phaät laø theå chaân thaät saün coù muoân ñôøi ôû moãi ngöôøi, chaúng phaûi caùi gì môùi laï, chæ xoay laïi soáng bình thöôøng laø hoäi ñöôïc. Gioáng nhö chuù muïc ñoàng naèm treân löng traâu, keû só ñi thi ñoã ñaït laøm quan, ra traän ñaùnh giaëc, laäp coâng to, töï khoe mình laø anh huøng. Ñoù laø nhöõng vieäc bình thöôøng trong sinh hoaït cuûa ngöôøi ñôøi khoâng coù gì laï.

Hoûi : “YÙ Toå vaø yù Kinh ñoàng hay khaùc ?” Ñaùp : Muoân daëm nhôø thuyeàn ñeàu ñeán trieàu vua”. Vò taêng naøy hoûi yù Toå daïy trong Ngöõ Luïc vaø yù Phaät daïy trong Kinh laø ñoàng hay khaùc. Ngaøi ñaùp : Ñöôøng xa muoân daëm nhôø ñi thuyeàn neân ñeán trieàu vua. YÙ noùi duø ñöôøng xa muoân daëm maø nöông nôi thuyeàn thì seõ ñeán ñích. Ngaøi noùi yù Phaät vaø yù Toå khoâng hai.

Hoûi : “Hoøa Thöôïng coù vieäc kyø ñaëc, sao khoâng noùi cho con ?” Ñaùp : “Ngöôi thoåi löûa, ta hoát gaïo,ngöôi khaát thöïc, ta giöõ baùt, ai maø coâ phuï ngöôi”. Vò taêng traùch Ngaøi sao khoâng noùi vieâc kyø ñaëc cho oâng nghe. Ngaøi noùi ngöôi thoåi löûa thì ta vo, ngöôi khaát thöïc thì ta giöõ baùt cho ngöôi, ta ñaâu coù coâ phuï. Vaäy vieäc gì laø kyø ñaëc ? Caùi gì kyø ñaëc hieän ôû ngay trong beáp luùc thoåi löûa vo gaïo naáu côm, ôû ngoaøi ñöôøng khi khaát thöïc, choã naøo cuõng coù heát. Nhöng neáu bieát thì noù kyø ñaëc, khoâng bieát thì noù taàm thöôøng. Vò taêng naøy nghe Ngaøi daïy taâm ñöôïc khai ngoä.

]

     
 

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM