THAM ÑOÀ HIEÅN QUYEÁT VAØ THI TUÏNG

CAÙC THIEÀN SÖ ÑÔØI LYÙ GIAÛNG GIAÛI

H.T THÍCH THANH TÖØ

PHAÀN II: THI TUÏNG CAÙC THIEÀN SÖ ÑÔØI LYÙ (tt)

THIEÀN SÖ THÖÔØNG CHIEÁU

Thieàn sö Thöôøng Chieáu hoï Phaïm, queâ laøng Phuø Ninh, khoâng roõ naêm sinh, tòch naêm 1203 ñôøi thöù 12 doøng Voâ Noân Thoâng, tieåu söû cuûa Ngaøi in trong quyeån Thieàn Sö Vieät Nam trang 203 cuøng taùc giaû. Tröôùc khi hoïc thieàn sö Thöôøng Chieáu chuùng ta neân bieát qua vaøi neùt ñaëc bieät cuûa Ngaøi, vì ôû Long Thaønh coù moät thieàn vieän mang teân Thöôøng Chieáu. Sôû dó toâi laáy teân Ngaøi ñaëc teân cho thieàn vieän naøy laø vì toâi raát thích ngaøi Thöôøng Chieáu qua caâu chuyeän sau ñaây :

“Moät hoâm Ngaøi baùo tin saép tòch, ñeä töû Ngaøi laø Thaàn Nghi thöa raèng : “Hoøa Thöôïng cuõng tòch nöõa sao ?” Ngaøi hoûi laïi : “OÂng noùi coù ai khoâng tòch ?” Thaàn Nghi thöa : “Toå Boà Ñeà Ñaït Ma khoâng tòch”. Ngaøi hoûi : “Taïi sao oâng bieát Toå khoâng tòch ?” Thaàn Nghi thöa : “Toå choáng gaäy trôû veà AÁn Ñoä chôù khoâng tòch”. Ngaøi hoûi : “Caên cöù vaøo ñaâu?” Thaàn Nghi thöa : “Roõ raøng vua Hieáu Trang Ñeá cho ngöôøi dôû quan taøi ôû nuùi Huøng Nhó thaáy chæ coù moät chieác deùp, coøn moât chieác Toå ñaõ quaûy veà AÁn Ñoä”. Ngaøi baûo : “Moät con choù lôùn suûa laùo, baày choù nhoû suûa theo”. Caâu noùi naøy toâi raát taâm ñaéc. Taïi sao vaäy ? Vì trong Söû 33 Vò Toå Thieàn Toâng aán Hoa ghi raèng : “Khi Toå Boà Ñeà Ñaït Ma tòch nhuïc thaân cuûa Ngaøi nhaäp thaùp taïi chuøa Ñònh Laâm, nuùi Huøng Nhó. Nhöng sau Toáng Vaân ñi söù AÁn Ñoä veà gaëp Toå taïi nuùi Thoâng Laõnh tay xaùch chieác deùp, moät mình ñi nhanh nhö bay. Toáng Vaân hoûi : “Thaày ñi ñaâu ?” Toå ñaùp : “Veà AÁn Ñoä”. Toáng Vaân trôû veà taâu vieäc naøy leân vua Hieáu Trang Ñeá, vua ra leänh môû cöûa thaùp dôû quan taøi ra, thaáy quan taøi troáng khoâng chæ coøn moät chieác deùp”.

Trong söû ñaõ ghi nhö vaäy thì ai daùm caõi, nhöng taïi sao ngaøi Thöôøng Chieáu daùm phuû nhaän ? Ñoù laø moät vaán ñeà toâi cho laø heä troïng. Laâu nay chuùng ta coù caùi beänh, nhöõng gì söû saùch ghi laïi, nhöõng gì ngöôøi xöa noùi, chuùng ta ñeàu cho laø chaân lyù. Vì cho laø chaân lyù neân khoâng daùm caõi, ôû ñaây ngaøi Thöôøng Chieáu daùm caõi, ñoù laø chuyeän laï thöôøng trong giôùi tu haønh. Vaäy Ngaøi caõi coù loãi gì khoâng ? Sau ñaây laø ñoaïn ñoái thoaïi giöõa Phaät vaø ngoaïi ñaïo giuùp chuùng ta saùng toû vaán ñeà naøy.

Moät vò Baø La Moân hoûi Phaät :

Nghe noùi Gotama Ngaøi bieát huyeãn thuaät vaø duøng huyeãn thuaät aáy ñeå loâi cuoán nhöõng ngöôøi ngoaïi ñaïo phaûi khoâng ?

Phaät traû lôøi :

Naøy Baø La Moân ! Ngöôi chôù coù tin ñieàu gì do baùo caùo ñem laïi, chôù coù tin ñieàu gì do tin ñoàn ñem laïi, chôù coù tin ñieàu gì do truyeàn thoáng ñeå laïi, chôù coù tin ñieàu gì do kinh ñieån ñeå laïi, chôù coù tin ñieàu gì do  phuø hôïp vôùi ñònh kieán cuûa mình, chôù coù tin ñieàu gì do ngöôøi coù uy quyeàn noùi ra, chôù coù tin ñieàu gì do baät daïo sö chæ daïy. Naøy Baø La Moân ngöôi chæ tin nhöõng gì do chính ngöôi thöïc söï chöùng nghieäm caùi ñoù coù an laïc haïnh phuùc hay khoâng.

ÔÛ ñaây ñöùc Phaät daïy chuùng ta ñöøng voäi tin moät vieäc gì duø cho kinh ñieån ñeå laïi. Taïi sao vaäy ? Vì coù vaøi laàn toâi vieát söû  moät vaøi vò thieàn sö, khi vieát roài loøng toâi thaáy khoâng an, nhöng khoâng theå vieát khaùc ñöôïc. Chaúng haïn nhö khi vieát söû cuûa thaày mình chaú leû vieát heát nhöõng ñieàu dôû cuûa thaày. Giaû söû hoài ñoù ai laøm khoâng vöøa yù laø thaày böïc vaø raày raø, thaày heát raày ngöôøi naøy tôùi raày ngöôøi kia. Ñaâu coù vieát nhöõng ñieàu dôû cuûa thaày maø chæ vieát nhöõng caùi hay. Song, chuùng ta xeùt kyõ laø moät con ngöôøi ôû theá gian laøm sao toaøn veïn. Do ñoù nhöõng ñieàu chöa toaøn veïn cuûa thaày ngöôøi sau toâ ñieåm cho thaät toaøn veïn. Vì vieát söû laø ñeå laïi nhöõng göông toát cho ñôøi sau con chaùu ñoïc. Con chaùu ñoïc söû thaáy toå tieân mình coù nhieàu ñieàu hay maø khoâng coù ñieàu dôû. Toâi raát neå nhöõng nhaø vieát söû caùc thieàn sö Trung Hoa, daùm vieát trung thöïc. Söû thieàn sö Trung Hoa coù ghi moät Hoøa thöôïng (toâi khoâng nhôù teân) sai moät ngöôøi ñeä töû ñi giöõ trang traïi. ÔÛ chuøa maáy vò thaân caän Hoøa thöôïng baùo caùo tieàn thu hueâ lôïi cuûa trang traïi vò aáy tieâu xaøi baäy baï heát roài. Hoøa thöôïng nghe qua, keâu vò taêng ñoù veà hoûi : Ta nghe noùi tieàn thu hueâ lôïi cuûa trang traïi ñöôïc bao nhieâu ngöôi xaøi heát phaûi khoâng ? Vò taêng thöa : Daï phaûi. Hoøa thöôïng böïc taùt vò taêng moät baït tai vaø baûo ñem soå saùch leân trình. Vò taêng ñem soå leân trình raèng khoaûng naøy cho con gaùi, khoaûng kia con xaøi vaëc... oâng trình nhö vaäy, nhöng thöïc teá thì oâng khoâng xaøi gì heát, tieàn vaãn coøn nguyeân, khoâng sô suaát moät ñoàng.

Chuùng ta thaáy ngöôøi Trung Hoa hoï ghi ñieàu hay maø cuõng daùm ghi ñieàu dôû, coøn söû nhöõng vò danh taêng Vieät Nam, thaáy ghi vò naøo cuõng hay quaù, khoâng coù chuùt naøo dôû caû. Ñoù laø chuùng ta coøn nhaùt chöa daùm ghi heát söï thaät. Toâi nghó ai trong thôøi gian coøn ñang huaân tu duø coù traêm ñieàu phaûincuõng coù naêm baûy ñieàu quaáy, khoâng troïn veïn toát heát. Chæ coù ñöùc Phaät laø baät giaùc ngoä hoaøn toaøn môùi khoâng coøn nhöõng ñieàu sai traùi. Neáu chuùng ta ghi söû maø toâ ñieåm quaù seõ trôû thaønh loá bòch, vì thieáu trung thöïc. Cho neân ghi söû chuùng ta ghi vöøa phaûi ñöøng toâ ñieåm theâm, coù ñieàu naøo dôû cuõng ghi laïi cho ngöôøi sau bieát ñeå ruùt kinh nghieäm. Ñoïc ngöôøi xöa thaáy ai cuõng coù ít phaøm tình, ñeå cho chuùng ta coù chuùt anuùi raèng ai thaønh thaùnh cuõng khoâng rôøi phaøm. Ñoïc lích söû Phaät toâi thaáy quaù hay, ñöùc Phaät coù ñuû tam minh luïc thoâng, töù voâ sôû uùy, thaäp baùt baát coäng... theá maø ñeä töû cuûa Ngaøi cuõng coù nhöõng vò dôû chôù ñaâu phaûi Thaùnh heát. Naøo laø luïc quaàn tyø kheo laøm nhöõng ñieàu khoâng hôïp ñaïo laø taùc nhaâ ñeå Phaät cheá ra giôùi luaät. Naøo caùc vò tyø kheo tranh chaáp ôû Kosambi, Phaät heát lôøi khuyeân can cuõng khoâng ñöôïc. Theâm ngöôøi em chuù baùt vôùi Phaät laø Ñeà Baø Ñaït Ña gaây roái cho Phaät khoâng ít... Nhö vaäy ñeå thaáy raèng noäi boä taêng ñoaøn thôøi ñöùc Phaät cuõng coù nhöõng ngöôøi sai phaïm chôù khoâng phaûi toaøn laø Thaùnh heát. Tuy nhieân ñoái vôùi nhöõng vieäc raéc roái nhö vaäy ñöùc Phaät vaãn thaûn nhieân, khoâng chaùn naûn vaø thoái taâm treân ñöôøng hoaèng phaùp lôïi sanh.

Ngaøy nay chuùng ta laøm phaät söï cöù mong vieäc mình laøm phaûi thaønh coâng vieân maõn, mong maø khoâng ñöôïc nhö yù hoaëc laøm maø gaëp khoù khaên thaát baïi thì chaùn naûn thoái taâm. Mang taâm traïng nhö theá thì khoâng theå laøm phaät söï ôû coõi Ta baø coù nhieàu chuùng sanh cang cöôøng khoù ñieàu phuïc. Noùi nhö vaäy ñeå taêng ni seõ laõnh ñaïo ôû töông lai bieát, ñöøng nghó raèng tu laøm phaät söï laø laøm vieäc chaân chaùnh toát ñeïp thì seõ gaëp moïi vieäc nhö yù. Ñöøng bao giôø nghó nhö vaäy, maø phaûi nhôù raèng, duø gaëp khoù khaên trôû ngaïi vaãn haêng haùi tieán böôùc ñeå vöôït qua, ñoù môùi laø ngöôøi coù yù chí hoaøn thaønh traùch nhieäm cuûa mình ñoái vôùi vieäc lôïi sanh. Ngaøy xöa ñöùc Phaät vaø chö Toå cuõng gaëp nhieàu khoù khaên treân con ñöôøng hoaèng hoùa chôù ñaâu coù suoân seû. Nhöng caùc Ngaøi thaûn nhieân khoâng chaùn naûn. Vaäy thì ngaøy nay chuùng ta ra laøm phaät söï neáu gaëp nhöõng ñieàu baát nhö yù, phaûi can ñaûm vöôït qua khoâng than khoâng chaùn, luùc naøo cuõng vui cöôøi ñeå haïnh lôïi tha ñöôïc vieân maõn. Laøm phaät söï gaëp khoù khaên chöùng ngaïi maø khoâng thoái taâm thì yù chí kieân cöôøng, taâm haïnh queân mình vì ñaïo môùi ñaày ñuû.

Töø tröôùc toâi noùi hôi xa, baây giôø trôû laïi thieàn sö Thöôøng Chieáu, Ngaøi daùm quaû quyeát raèng Toå Ñaït Ma tòch chôù khoâng quaûy deùp veà AÁn Ñoä. Ai noùi Toå quaûy deùp veà AÁn Ñoä laø noùi laùo. Vì caùc vò vua quan ñeàu noùi nhö theá, neân Ngaøi noùi “Con choù lôùn suûa laùo baày choù nhoû suûa theo”. Vua quan laø ngöôøi coù theá löïc neân noùi ai nghe cuõng tin, cuõng chaáp nhaän, nhöng thieàn sö Thöôøng Chieáu thì daùm phuû nhaän. Taïi sao vaäy ? Vì Toå Boà Ñeà Ñaït Ma tu theo phaät laø ñeä töû cuûa Phaät, Phaät 80 tuoåi tòch, Toå khoâng tòch chaúng leõ Toå tu tieân ? Ñoù laø lyù do chính ñaùng ñeå chuùng ta coù quyeàn tin laø Toå ñaõ tòch. Hôn nöõa noùi raèng Toå khoâng tòch, vaäy Ngaøi veà aán Ñoä roài ôû ñaâu ? Coù ai gaëp Ngaøi khoâng ? Neáu khoâng ai bieát Ngaøi ôû ñaâu thì chaéc chaén Ngaøi ñaõ tòch. Vaû laïi giaùo lyù ñöùc Phaät daïy con ngöôøi coù sanh thì coù töû, khoâng bao giôø coù sanh maø khoâng coù töû. Taát caû caùc phaùp coù hình töôùng coù sanh thì coù dieät, neáu Toå Boà Ñeà Ñaït Ma coù sanh maø khoâng coù töû thì traùi vôùi chaùnh phaùp Phaät daïy laøm sao chuùng ta tin ñöôïc ? Toâi thaáy thieàn sö Thöôøng Chieáu laø ngöôøi can ñaûm phi thöôøng daùm noùi thaúng, ngöôøi nhuùt nhaùt sôï seät thì khoâng bao giôø daùm noùi. Vì toâi phuïc tính ngay thaúng cuûa Ngaøi neân laáy teân Ngaøi ñaëc teân thieàn vieän. Chö taêng ôû thieàn vieän Thöôøng Chieáu nhôù hoïc theo tính ñoäc ñaùo naøy cuûa Ngaøi.

Sau ñaây laø baøi keä thò tòch :

AÂm :

            Ñaïo boån voâ nhan saéc,

            Taân tieân nhaät nhaät khoa.

            Ñaïi thieân sa giôù ngoaïi,

            Haø xöù baát vi gia.

Dòch :

            Ñaïo voán khoâng nhan saéc,

            Ngaøy ngaøy laïi môùi töôi.

            Ngoaøi ñaïi thieân sa giôùi,

            Choã naøo chaúng laø nhaø.

Giaûng :

Baøi keä naøy heát söùc ñôn giaûn, nhöng ñaày ñuû yù nghóa. Ngöôøi ñôøi thöôøng noùi ñi tu laø phaùt taâm caàu ñaïo hay tìm ñaïo. Vaäy ñaïo laø gì, caàu ôû ñaâu ? Neáu ñaïo ôû ngoaøi môùi ñi tìm. ÔÛ ñaây Ngaøi möôïn chöõ Ñaïo cuûa ñaïo Laõo ñeå chæ cho taâm theå chaân thaät thanh tònh khoâng sanh khoâng dieät coù saün nôi moãi ngöôøi.

Ngaøi noùi :

“Ñaïo boån voâ nhan saéc, taân tieân nhaät nhaät khoa”. Nghóa laø ñaïo voán khoâng nhan saéc, nhöng ngaøy ngaøy laïi môùi töôi. Khoâng nhan saéc töùc laø khoâng coù hình töôùng, ñaïo chæ laø moät theå trong saùng troøn ñaày. ÔÛ theá gian caùi gì coù hình töôùng thì sanh dieät, sanh dieät thì töôi khi heùo. Coøn ñaïo laø theåoâng sanh dieät khoâng hình töôùng, nhöng ngaøy ngaøy môùi vaø töôi, chaúng phaûi laø caùi khoâng ngô voâ tri voâ giaùc. Nhö chuùng ta tu, khi xeáp chaân ngoài yeân, bao nhieâu voïng töôûng môùi cuõ khôõi leân lieân tuïc. Chuùng ta baän lo dieàu phuïc voïng töôûng neân nhoïc nhaèn neùt maët ñaêm chieâu, chaân maøy chaâu laïi... Moät luùc naøo ñoù baát chôït baët heát voïng töôûng thì göông maët töôi leân gioáng nhu ñang mæm cöôøi. Ngöôøi naøo voïng töôûng nhieàu thì böïc boäi cau coù göông maët nhö heùo xaøo. Nhìn töôïng Phaät chuùng ta thaáy göông maët Ngaøi thaûn nhieân töôi saùng vaø döôøng nhö mæm cöôøi. Vaäy khi taâm chuùng ta ña ñoan nhieàu roái loaïn thì ñaàu oùc muø môø vaø hieän ra neùt maët u toái. Ngöôïc laïi khi taâm raûnh rang thanh tònh thì ñaàu oùc nheï nhaøng saùng suoát vaø hieän ra neùt maët vui töôi. Hôn nöõa khi taâm thanh thaûn nheï nhaøng, caàn giaûi quyeát vaán ñeà gì thì trí chuùng ta raát nhaïy beùn, giaûi quyeát moät caùch mau choùng vaø chính xaùc. Thieàn toâng goïi trí naøy laø “thôøi trí” töùc laø trí kòp thôøi, trí naøy saùng suoát nhaïy beùn do taâm khoâng coù voïng töôûng che ñaäy laøm môø. Nhö vaäy luùc khoâng nghó tính thì taâm yeân laëng saùng suoát.

“Ñaïi thieân sa giôùi ngoaïi, haø xöù baát vi gia”. Ngoaøi ñaïi thieân sa giôùi choã naøo chaúng laø nhaø. Vì taâm theå khoâng töôùng maïo khoâng giôùi haïn trong moät phaïm vi coá ñònh, neân Ngaøi noùi ngoaøi ñaïi thieân sa giôùi choã naøo cuõng laø nhaø. Nghóa laø taâm theå thanh tònh khoâng töôùng maïo maø truøm khaép phaùp giôùi. Qua boán caâu keä ngaén goïn chuùng ta thaáy Ngaøi laø moät thieàn sö ngoä ñaïo thaáu suoát ñöôïc nguoàng goác cuûa ñaïo vaø kieáp soáng cuûa con ngöôøi.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM