THAM ÑOÀ HIEÅN QUYEÁT VAØ THI TUÏNG

CAÙC THIEÀN SÖ ÑÔØI LYÙ GIAÛNG GIAÛI

H.T THÍCH THANH TÖØ

PHAÀN II: THI TUÏNG CAÙC THIEÀN SÖ ÑÔØI LYÙ (tt)

THIEÀN SÖ HUEÄ SINH

Ngaøi hoï Laâm teân Khu Vuõ queâ laøng Ñoâng Phuø Lieät, doøng doõi Laâm Phuù ôû nuùi An Traø. Khoâng roõ naêm sinh, tòch naêm 1063, thuoäc doøng Tyø Ni Ña Löu Chi ñôøi thöù 13. Tieåu söû cuûa ngaøi ñöôïc in trong quyeån Thieàn Sö Vieät Nam cuøng taùc giaû. Sau ñaây laø baøi keä noùi veà caùch duïng taâm cuûa ngaøi khi vua hoûi:

Aâm:

            Phaùp boån nhö voâ phaùp,

            Phi höõu dieät phi voâ.

            Nhöôïc nhaân tri thöû phaùp,

            Chuùng sanh döõ phaät ñoàng.

            Tòch tònh laêng giaø nguyeät

            Khoâng khoâng ñoä haûi chu.

            Tri khoâng, khoâng giaùc höõu,

            Tam muoäi nhaäm thoâng chaâu.

Dòch:

            Phaùp goác nhö khoâng phaùp,

            Chaúng coù cuõng chaúng khoâng.

            Neáu ngöôøi bieát phaùp aáy,

            Chuùng sanh cuøng phaät ñoàng.

            Traêng Laêng Giaø vaéng laëng,

            Thuyeàn Baùt Nhaõ roãng khoâng.

            Bieát khoâng, khoâng giaùc coù,

            Chaùnh ñònh maëc thong dong.

Giaûng:

“Phaùp boån nhö voâ phaùp, phi höõu dieät phi voâ”. Phaùp goác nhö khoâng coù phaùp, chaúng phaûi coù cuõng chaúng phaûi khoâng. Chöõ phaùp nghóa laø Caùi, trong ñaïo Phaät thöôøng duøng chæ cho nhöõng hieän töôïng söï vaät coù hình töôùng nhö: caùi baøn, caùi taùch, caùi dóa, caùi nhaø, caùi chuøa…ñoù laø nghóa heïp. Coøn nghóa roäng thì Phaùp laø phaùp giôùi taùnh, hay phaùp taùnh, khoâng hình khoâng töôùng truøm khaép taát caû, khoâng coù moät vaät naøo ôû ngoaøi noù. Chöõ Phaùp trong baøi naøy chæ cho phaùp taùnh, Phaùp taùnh hay phaùp goác khoâng phaûi laø caùi gì caû, noù khoâng phaûi coù maø cuõng khoâng phaûi khoâng, töùc laø noù khoâng hình töôùng maét coù theå thaáy, tay coù theå sôø moù ñöôïc, nhöng cuõng khoâng phaûi laø khoâng ngô.

“Nhöôïc nhaân tri thöû phaùp, chuùng sanh döõ Phaät ñoàng”. Neáu bieát ñöôïc phaùp naøy thì chuùng ta laø chuùng sanh ñoàng vôùi chö Phaät, khoâng khaùc. Phaùp naøy laø caùi gì maø quan troïng nhö theá? Xöa treân hoäi Linh Sôn ñöùùc Phaät Thích Ca truyeàn phaùp cho Toå Ma Ha Ca Dieáp qua baøi keä:

            Phaùp boån phaùp voâ phaùp,

            Voâ phaùp phaùp dieät phaùp.

            Kim phoù voâ phaùp thôøi,

            Phaùp phaùp haø taèng phaùp.

Baøi keä truyeàn phaùp cuûa Phaät aûnh höôûng ñeán baøi keä cuûa ngaøi Hueä Sinh raát lôùn. Caâu ñaàu Phaät noùi “Phaùp boån phaùp voâ phaùp” töùc laø phaùp goác khoâng phaûi phaùp. Ngaøi noùi “Phaùp boån nhö voâ phaùp”, hai caâu naøy yù gioáng nhau. Caâu thöù hai Phaät noùi “Voâ phaùp phaùp dieät phaùp” töùc laø caùi khoâng phaûi phaùp maø phaùp ñoù cuõng laø phaùp. Ngaøi noùi “Phi höõu dieät phi voâ” nghóa laø phaùp ñoù khoâng phaûi coù maø cuõng khoâng phaûi khoâng. YÙ hai caâu naøy cuõng gioáng nhau. Caâu thöù ba Phaät noùi “Kim phoù voâ phaùp thôøi”, töùc laø nay trao cho caùi khoâng phaûi phaùp. Ngaøi noùi: “Nhöôïc nhaân tri thöû phaùp” nghóa laø neáu ai bieát ñöôïc phaùp naøy. Caâu thöù tö Phaät noùi “Phaùp phaùp haø taèng phaùp” töùc laø moãi phaùp moãi phaùp ñaâu töøng laø phaùp. Ngaøi noùi “Chuùng sanh döõ Phaät ñoàng” nghóa laø chuùng sanh ñoàng vôùi chö Phaät. YÙ caâu thöù ba, caâu thöù tö cuûa Phaät vaø cuûa Ngaøi khaùc nhau. Nhöng yù hai caâu ñaàu cuûa Phaät vaø cuûa Ngaøi khoâng khaùc.

Baøi keä naøy tröôùc heát laø chæ phaùp goác. Ngaøi noùi muoân söï muoân vaät treân theá gian naøy moãi phaùp coù hình töôùng rieâng cuûa noù, chuùng ta coù theå thaáy coù theå phaân bieät sôø moù ñöôïc, song nhöõng phaùp ñoù chæ laø caønh laù chöù chöa phaûi laø phaùp goác. Phaùp goác laø phaùp sanh ra phaùp caønh laù, nhöng khoâng phaûi laø moät phaùp. Taïi sao? Ví duï hieän giôø trong tham vaán ñöôøng naøy coù cöûa, coù tranh coù maøn… Cöûa laø moät phaùp, tranh laø moät phaùp, maøn laø moät phaùp… cho tôùi ngöôøi ôû trong nhaø naøy, moãi caùi ñeàu coù hình töôùng cuûa noù, maét chuùng ta coù theå thaáy, tay chuùng ta coù theå sôø moù ñöôïc. Nhöng trong choã troáng khoâng naøy coù moät caùi maét chuùng ta khoâng thaáy, tay chuùng ta khoâng sôø moù ñöôïc, ñoù laø khoâng khí. Khoâng khí khoâng coù hình daùng nhö taát caû vaät trong nhaø. Song ñoái vôùi söï soáng raát laø thieát yeáu. Neáu thieáu khoâng khí thì con ngöôøi seõ cheát. Nhö vaäy khoâng khí coù maø khoâng phaûi coù nhö caùc caùi khoù khaùc. Noùi raèng trong choã troáng naøy coù khoâng khí sao khoâng thaáy, khoâng sôø moù ñöôïc? Ñoøi thaáy ñoøi sôø moù khoâng khí môùi tin coù khoâng khí, ñoøi nhö vaäy thì coi nhö khoâng coù khoâng khí! Tuy khoâng khí nhö khoâng coù nhöng maø coù ñeå cho ngöôøi vaät thôû vaø soáng. Khoâng khí nhö khoâng maø coù, coù maø khoâng coù. Caùi coù nhö khoâng coù, khoâng coù maø coù, caùi ñoù heát söùc thieát yeáu cho loaøi ngöôøi vaø loaøi vaät, theá maø ngöôøi ta khoâng thaáy! Con ngöôøi coù thoùi quen quan nieäm raèng caùi gì thaáy vaø sôø moù ñöôïc môùi cho raèng coù, caùi gì khoâng thaáy khoâng sôø moù ñöôïc cho laø khoâng. Quan nieäm naøy khoâng ñuùng. Nhö vaäy khoâng khí noùi coù nhö caùi cöûa caùi maøn khoâng ñöôïc, maø noùi khoâng ngô cuõng khoâng ñöôïc. Theá neân ôû ñaây noùi phaùp boån töùc laø taâm theå haèng giaùc cuûa con ngöôøi, noù laø caùi goác hay sanh muoân phaùp. Phaùp boån khoâng coù hình töôùng, maét khoâng thaáy tay khoâng sôø moù ñöôïc, nhöng luùc naøo cuõng hieän höõu, do ñoù noùi nhö khoâng nhö phaûi phaùp maø laø phaùp. taïi sao? Vì thieáu noù khoâng theå ñöôïc. Ngöôøi naøo bieát ñöôïc phaùp goác thì ngöôøi aáy tuy laø chuùng sanh maø ñoàng vôùi chö Phaät. Vì chö Phaät ngoä ñöôïc phaùp goác môùi thaønh Phaät. Vaø chuùng ta laø chuùng sanh maø ngoä ñöôïc phaùp goác, cuõng gioáng nhö Phaät khoâng khaùc.

Boán caâu ñaàu Ngaøi chæ cho chuùng ta phaùp goác chaân thaät coù saün nôi chuùng ta, maø maét khoâng thaáy tay khoâng sôø moù ñöôïc neân noùi khoâng phaûi phaùp, tuy khoâng phaûi phaùp maø haèng hieän höõu neân goïi laø phaùp. Choã naøy Luïc Toå noùi “Baûn lai voâ nhaát vaät, haø xöù nhaï traàn ai”. Phaùp goác naøy khoâng phaûi vaät coù hình töôùng, neân khoâng bò nhieãm oâ, khoâng bò buïi baëm dính.

Nhö vaäy Ngaøi nhaän ñöôïc baûn taùnh chính laø nhaän ra phaùp boån naøy, nhöng phaùp boån naøy xöa nay khoâng moät vaät neân khoâng taát caû phaùp maø laø phaùp. Phaùp naøy laø phaùp troïng yeáu cuûa Chö Toå truyeàn thöøa töø xöa cho ñeán nay, roõ neùt nhaát ôû giai thoaïi: Ngaøi Hoaøi Nhöôïng ñeán Taøo Kheâ tham vaán Luïc Toå Hueä Naêng. Toå hoûi:

- ÔÛ ñaâu ñeán?

Ngaøi thöa:

- ÔÛ Tung Sôn ñeán.

- Vaät gì ñeán?

- Noùi in tuoàng moät vaät töùc khoâng truùng.

- Laïi coù theå tu chöùng chaêng?

- Tu chöùng töùc chaúng khoâng, nhieãm oâ töùc chaúng ñöôïc.

- Chính caùi khoâng nhieãm oâ naøy laø choã hoä nieäm cuûa chö Phaät, ngöôi ñaõ nhö theá ta cuõng nhö theá.

Tröôùc, Luïc Toå noùi “Xöa nay khoâng moät vaät”. Sau, ngaøi Hoaøi Nhöôïng laø ñeä töû noùi khaùc hôn “Noùi in tuoàng moät vaät töùc khoâng truùng”. Nhö vaäy luïc toå vaø Ngaøi Hoaøi Nhöôïng ñaõ thaàm noùi phaùp boån hay phaùp goác naøy vaäy. Phaùp goác naøy khoâng phaûi laø moät vaät nhöng khoâng phaûi laø khoâng, do ñoù ngaøi Hoaøi Nhöôïng noùi “Noùi in tuoàng moät vaät töùc khoâng truùng”. Luïc Toå gaïn “Laïi coù theå tu chöùng chaêng?” Ngaøi Hoaøi Nhöôïng ñaùp “Tu chöùng töùc chaúng phaûi khoâng, nhieãm oâ töùc chaúng ñöôïc” phaùp goác khoâng coù hình töôùng neân khoâng nhieãm oâ, nhöng kheùo tu thì nhaän ra, goïi laø ngoä ñaïo. Neáu hieåu ñöôïc choå naøy môùi naém vöõng lyù thieàn, khoâng hieåu thì thaáy quaù raéc roái. Boán caâu naøy noùi leân yù nghóa Phaät laø ngöôøi giaùc ngoä ñöôïc phaùp goác, töùc baûn taùnh baát sanh baát dieät khoâng hình khoâng töôùng. Phaùp goác naøy ai cuõng coù, ngöôøi naøo giaùc ngoä ñöôïc thì ñoàng vôùi chö Phaät, chöa giaùc ngoä laø chuùng sanh.

“Tòch tòch Laêng Giaø nguyeät”. Traêng saùng vaèng vaëc treân nuùi Laêng Giaø laëng yeân baát ñoäng. Caâu naøy daãn yù kinh Laêng Giaø. Ñöùc Phaät noùi kinh treân nuùi Laêng Giaø, nuùi naøy ôû giöõa bieån neân caùc vò La Haùn, Boà Taùt phaûi vaän thaàn thoâng môùi ñeán ñöôïc nuùi naøy ñeå nghe Phaät noùi kinh. Kinh naøy ñöôïc goïi laø kinh laêng giaø. Hai hình aûnh: moät ngoïn nuùi vaø moät maët traêng, nuùi thì söøng söõng laëng leõ baát ñoäng, traêng saùng soi vaèng vaëc cuõng baát ñoäng. Tuy baát ñoäng maø coù nuùi coù traêng, baát ñoäng maø traêng vaãn saùng, baát ñoäng maø nuùi vaãn hieän tieàn. Hình aûnh naøy noùi leân yù nghóa: ngöôøi tu muoán nhaän ra phaùp goác, hay theå chaân thaät thì phaûi coù ñònh vaø tueä. Nuùi laëng leõ baát ñoäng duï cho ñònh, traêng saùng soi vaèng vaëc duï cho tueä, do ñònh môùi coù tueä.

“Khoâng khoâng ñoä haûi chu”. Haûi laø bieån, chu laø thuyeàn, ñoä laø qua. Khoâng khoâng ñoä haûi chu laø con thuyeàn khoâng khoâng qua bieån. Toâi dòch thuyeàn Baùt Nhaõ roãng khoâng. Ngöôøi ñôøi döïa vaøo caâu naøy laøm thuyeàn Baùt Nhaõ khoâng ñaùy, chæ coù phaàn xung quanh vaø phaàn treân. Neáu thuyeàn khoâng ñaùy ñaåy xuoáng bieån seõ chìm, laøm sao qua bieån maø goïi laø thuyeàn Baùt Nhaõ? Ñaây noùi thuyeàn Baùt Nhaõ roãng khoâng, roãng khoâng laø ngaõ khoâng vaø phaùp khoâng. Ngöôøi naøo duøng trí tueä Baùt Nhaõ chieáu soi thaáy roõ ngaõ  khoâng vaø phaùp khoâng thì ngöôøi ñoù côõi thuyeàn vöôït qua bieån traàm luaân sanh töû. Chuùng ta tu laø phaûi thaáy roõ naêm uaån naøy khoâng thaät, töùc laø “chieáu kieán nguõ uaån giai khoâng”. Thaáy thaân naêm uaån naøy khoâng coù thaät theå, ñoù laø ngaõ khoâng, thaáy caùc phaùp duyeân hôïp khoâng coù töï taùnh ñoù laø phaùp khoâng, thaáy nhö theá môùi qua ñöôïc bieån traàm luaân sanh töû. Bieån traàm luaân sanh töû baèng trí tueä Baùt Nhaõ. Ngaøi daïy chuùng ta tu tröôùc heát phaûi coù ñònh vaø tueä. Song muoán coù ñònh tueä phaûi laøm sao? Phaûi phaù chaáp ngaõ vaø chaáp phaùp.

Ngaøy nay chuùng ta tu maø khoâng chòu phaù phaùp ngaõ. Coù laéêm ngöôi tu caøng laâu ngaõ caøng lôùn. Luùc môùi vaøo chuøa coøn toùc quí thaày sai baûo caùi gì cuõng ñöôïc khoâng buoàn. Khi caïo toùc thoï giôùi Sa Di roài, quí thaày sai baûo vieäc gì khoâng hôïp vôùi sôû thích thì buoàn, cho raèng ngöôøi xuaát gia laøm vieäc ñoù khoâng xöùng ñaùng. Nhö theá laø baûn ngaõ taêng moät chuùt roài. Neáu Thoï Tyø keo maø baûo queùt saøn nöôùc ñaõi côm ñoå thì khoâng laøm. Vì vieäc laøm ñoù cuûa maáy ngöôøi coâng quaû, khoâng phaûi vieäc laøm cuûa Tyø Keo. Ñoù laø baûn ngaõ lôùn theo giôùi phaåm. Roài danh xöng cuõng vaäy, luùc coøn toùc xöng huynh hay chuù cuõng ñöôïc, khi caïo toùc thoï giôùi Sa Di keâu huynh hay chuù thì khoâng baèng loøng. Thoï Tyø Keo khoaûng 20 tuoåi haï ñöôïc taán phong leân Hoøa Thöôïng, ai keâu Ñaïi Ñöùc thì ñoû maët, keâu baèng thöôïng toïa cuõng khoâng vui. Nhö vaäy laø baûn ngaõ taêng tröôûng theo danh xöng, taêng tröôûng nhieàu lôùp thì baûn ngaõ quaù to. Chuùng ta tu laø laøm cho baûn ngaõ moøn, caøng tu baûn ngaõ caøng nhoû. Keâu anh keâu chuù hay keâu thaèng cuõng ñöôïc, ñaâu coù gì quan troïng, vì ñoù laø giaû danh. Keâu baèng gì mình cuõng cöôøi cuõng vui thì khaû dó baûn ngaõ môùi moøn, baûn ngaõ moøn thì tu môùi tieán, baûn ngaõ taêng thì tu khoâng tieán, coù khi coøn luøi nöõa laø khaùc. Tu nhö vaäy khoâng phaûi laø “khoâng khoâng ñoä haûi chu”. Vaäy quí vò phaûi hieåu cho roõ ñeå tu. Tu maø khoâng hieåu choå naøy thì caøng tu caøng beänh khoâng tieán ñöôïc. Ñoù laø yù nghóa thuyeàn Baùt Nhaõ roãng khoâng.

“Tri khoâng khoâng giaùc höõu”. Bieát ngaõ khoâng phaùp thì nhaän ra taùnh giaùc haèng höõu baát sanh baát dieät. Töø caùi thaân naêm uaån coù hình töôùng, söï vaät coù hình töôùng, thaáy ñöôïc lyù khoâng cuûa noù thì nhaän ra taùnh giaùc haèng höõu laø caùi chaân thaät. Ñeå thaáy ñöôøng tu cuùng ta tieán töøng böôùc töøøng böôùc, nhôø trí Baùt Nhaõ chuùng ta phaù chaáp ngaõ phaù chaáp phaùp, thaáy ngaõ phaùp ñeàu khoâng, sau ñoù nhaän ra taùnh giaùc haèng höõu. Ñöôïc nhö vaäy môùi:

“Tam muoäi nhaäm thoâng chaâu”. Tam muoäi laø chöõ Phaïn, Trung Hoa dòch laø chaùnh ñònh, nhaäm laø maëc tình, thoâng chaâu laø thoâng suoát khaép caû. Tam muoäi nhaäm thoâng chaâu nghóa laø ngöôøi ñöôïc chaùnh ñònh, maëc tình thong dong daïo khaép choå nôi khoâng ngaên ngaïi. YÙ noùi ngöôøi tu khi nhaän ra taùnh giaùc roài thì trong boán oai nghi: ñi, ñöùng, naèm, ngoài ñeàu ôû trong chaùnh ñònh. Vì thaáy roõ ngaõ khoâng thaät thì ñaâu coù baän loøng lo cho caùi ngaõ. Vì thaáy phaùp khoâng thaät thì ñaâu coù ham muoán chaïy theo caûnh. Ñoái vôùi mình khoâng quí troïng khoâng quan taâm, ñoái vôùi ngöôøi, ñoái vôùi caûnh khoâng dính maéc thì ñöôïc töï do töï taïi trong tam giôùi.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM