X- QUAÙN TAÙC GIAÛ MOÂN

Laïi nöõa, taát caû phaùp khoâng. Vì côù sao ? Vì töï taùc, tha taùc, coäng taùc, voâ nhôn taùc khoâng theå ñöôïc. Nhö noùi :

Töï taùc vaø tha taùc,

Coäng taùc voâ nhôn taùc

Nhö theá khoâng theå ñöôïc,

Theá laø khoâng coù khoå.

Khoå töï taùc khoâng phaûi. Vì côù sao ? Neáu töï taùc töùc töï taïo theå kia, khoâng theå laáy vieäc aáy taïo ra vieäc aáy, nhö thöùc khoâng theå töï thöùc, ngoùn tay khoâng theå töï xuùc, neân khoâng ñöôïc noùi töï taùc. Tha taùc cuõng khoâng phaûi, tha laøm sao hay taïo khoå ?

Hoûi : Caùc duyeân goïi laø tha, caùc duyeân taïo khoå neân goïi tha taùc, taïi sao noùi chaúng töø tha taùc ?

Ñaùp : Neáu caùc duyeân goïi laø tha thì khoå aét laø caùc duyeân taïo ; khoå aáy töø caùc duyeân sanh, töùc laø taùnh caùc duyeân, taïi sao goïi laø tha ? Nhö ñaát bình, ñaát chaúng goïi laø tha ; laïi nhö vaøng xuyeán, vaøng chaúng goïi laø tha; khoå cuõng nhö theá, töø caùc duyeân sanh neân caùc duyeân chaúng ñöôïc goïi laø tha. Laïi nöõa, caùc duyeân aáy cuõng chaúng coù töï taùnh neân khoâng ñöôïc töï taïi, vì theá khoâng ñöôïc noùi töø caùc duyeân sanh quaû. Nhö Trung Luaän noùi :

Quaû töø caùc duyeân sanh,

Duyeân aáy chaúng töï taïi ;

Neáu duyeân chaúng töï taïi,

Laøm sao duyeân sanh quaû ?

Nhö theá, khoå chaúng töø tha taùc, töï taùc, coäng taùc cuõng chaúng phaûi, vì coù hai loãi. Neáu noùi töï taùc khoå, tha taùc khoå thì coù loãi töï taùc, tha taùc, theá neân coäng taùc khoå cuõng khoâng phaûi. Neáu khoå khoâng nhôn sanh cuõng khoâng phaûi. Nhö trong kinh noùi: "Ca Dieáp loõa theå ñeán hoûi Phaät : Khoå töï taùc chaêng? Phaät im laëng chaúng ñaùp. Theá Toân ! Neáu khoå chaúng töï taùc, laø tha taùc chaêng? Phaät cuõng chaúng ñaùp. Theá Toân ! Neáu vaäy, khoå töï taùc tha taùc chaêng, Phaät cuõng chaúng ñaùp. Theá Toân ! Neáu vaäy, khoå voâ nhôn voâ duyeân taùc chaêng ? Phaät cuõng chaúng ñaùp". Nhö theá boán laàn hoûi Phaät ñeàu chaúng ñaùp, neân bieát khoå aét laø khoâng.

Hoûi : Phaät noùi kinh aáy chaúng noùi khoå laø khoâng tuøy chuùng sanh neân ñoä môùi noùi theá aáy.

Ñaùp: Ca Dieáp loõa theå aáy cho ngöôøi laø nhôn khoå, coù ngaõ neân noùi: "Toát xaáu ñeàu do thaàn taïo ra thaàn thöôøng thanh tònh khoâng coù khoå naõo, sôû tri sôû giaûi thaûy ñeàu laø thaàn, thaàn taïo toát xaáu khoå vui laïi thoï caùc thöù thaân", do taø kieán aáy neân hoûi Phaät khoå töï taùc chaêng, theá neân Phaät chaúng ñaùp, khoå thaät chaúng phaûi ngaõ taùc. Neáu ngaõ laø nhôn khoå, ngaõ töùc voâ thöôøng. Vì côù sao ? Neáu phaùp laø nhôn vaø töø nhôn sanh ñeàu cuõng voâ thöôøng, neáu ngaõ voâ thöôøng thì toäi phöôùc quaû baùo thaûy ñeàu ñoaïn dieät, tu phaïm haïnh phöôùc baùo aáy cuõng laø khoâng. Neáu ngaõ laø nhôn khoå thì khoâng giaûi thoaùt. Vì côù sao ? Ngaõ neáu taïo khoå, lìa khoâng khoâng ngaõ hay taïo khoå, bôûi vì khoâng thaân. Neáu khoâng thaân maø hay taïo khoå thì ngöôøi ngöôøi ñöôïc giaûi thoaùt cuõng öng laø khoå, nhö theá aét khoâng giaûi thoaùt. Song thaät coù giaûi thoaùt, theá neân khoå töï taùc khoâng phaûi. Tha taùc khoå cuõng khoâng phaûi, lìa khoå ñaâu coù ngöôøi maø taïo khoå cho tha ?

Laïi nöõa, neáu tha taùc khoå töùc laø Töï Taïi Thieân taùc, taø kieán nhö theá hoûi neân Phaät cuõng chaúng ñaùp. Nhöng thaät chaúng töø Töï Taïi Thieân taùc. Taïi sao ? Vì töôùng traùi nhau, nhö traâu con laïi laø traâu. Neáu vaïn vaät töø Töï Taïi Thieân sanh, ñeàu neân gioáng Töï Taïi Thieân, vì laø con cuûa Ngaøi. Laïi nöõa, neáu Töï Taïi Thieân taùc chuùng sanh khoâng neân ñem khoå cho con, vì theá chaúng neân noùi Töï Taïi Thieân taïo khoå.

Hoûi : Chuùng sanh töø Töï Taïi Thieân sanh, khoå vui cuõng töø Töï Taïi Thieân sanh ra, bôûi chaúng bieát nhôn vui neân cho hoï khoå.

Ñaùp : Neáu chuùng sanh laø con Töï Taïi Thieân, chæ neân duøng vui ngaên khoå, khoâng neân cho khoå. Chæ neân cuùng döôøng Töï Taïi Thieân thì dieät khoå ñöôïc vui, maø thaät chaúng phaûi vaäy, chæ töï haønh nhôn duyeân khoå vui maø töï thoï baùo, chaúng phaûi Töï Taïi Thieân taïo. Laïi nöõa, kia neáu töï taïi thì khoâng neân coù choã caàn duøng, coù choã caàn duøng chaúng goïi Töï Taïi. Neáu khoâng choã caàn duøng, caàn gì bieán hoùa laøm vaïn vaät nhö treû con ñuøa ? Laïi nöõa, neáu Töï Taïi taïo chuùng sanh, caùi gì laïi taïo Töï Taïi ? Neáu Töï Taïi töï taïo thì khoâng phaûi, nhö vaät khoâng töï taïo thì chaúng goïi Töï Taïi.

Laïi nöõa, neáu Töï Taïi taïo thì trong vieäc taïo khoâng coù chöôùng ngaïi, nghó töùc hay laøm. Nhö Töï Taïi kinh noùi : Töï Taïi muoán taïo vaïn vaät, haønh caùc khoå haïnh lieàn sanh caùc loaøi ñi baèng buïng ; laïi haønh khoå haïnh, sanh caùc loaøi phi ñieåu, laïi haønh khoå haïnh, sanh caùc ngöôøi, trôøi. Neáu haønh khoå haïnh, ban ñaàu sanh caùc loaøi ñoäc, keá sanh phi ñieåu, sau sanh ngöôøi trôøi, phaûi bieát chuùng sanh töø nghieäp nhôn duyeân sanh, chaúng töø khoå haïnh coù.

Laïi nöõa, neáu Töï Taïi taïo vaïn vaät, laø ôû choã naøo maø taïo vaïn vaät ? Choã ôû aáy laø Töï Taïi taïo hay keû khaùc taïo ? Neáu Töï Taïi taïo laø ôû choã naøo taïo ? Nhö theá aét voâ cuøng. Neáu keû khaùc taïo thì coù hai Töï Taïi, vieäc aáy khoâng phaûi. Theá neân vaïn vaät ôû theá gian khoâng phaûi Töï Taïi taïo ra. Laïi nöõa, neáu Töï Taïo taïo, côù gì khoå haïnh cuùng döôøng nôi Ngaøi muoán khieán hoan hyû cho toaïi sôû nguyeän? Neáu khoå haïnh caàn Ngaøi, phaûi bieát chaúng Töï Taïi.

Laïi nöõa neáu Töï Taïi taïo vaïn vaät, ban ñaàu taïo lieàn ñònh, chaúng neân coù bieán ñoåi, ngöïa thì thöôøng ngöïa, ngöôøi thì thöôøng ngöôøi ; maø nay tuøy nghieäp coù bieán ñoåi, theá neân bieát chaúng phaûi Töï Taïi taïo ra. Laïi nöõa, neáu Töï Taïi taïo thì khoâng toäi phöôùc, thieän aùc, toát xaáu, vì ñeàu töø Töï Taïi taïo ; maø thaät coù toäi phöôùc, theá neân chaúng phaûi Töï Taïi taïo ra.

Laïi nöõa, neáu chuùng sanh töø Töï Taïi sanh, ñeàu neân cung kính yeâu meán, nhö con yeâu meán cha maø thaät chaúng phaûi vaäy, coù gheùt coù yeâu, theá neân phaûi bieát chaúng phaûi Töï Taïi taïo. Laïi nöõa, neáu Töï Taïi taïo, côù gì chaúng troïn taïo ngöôøi vui ? Phaûi bieát töø yeâu gheùt sanh, neân chaúng töï taïi, vì chaúng töï taïi neân chaúng phaûi Töï Taïi taïo ra.

Laïi nöõa, neáu Töï Taïi taïo, thì chuùng sanh ñeàu khoâng neân coù taïo ra ; maø chuùng sanh phöông tieän moãi thöù coù taïo ra, theá neân phaûi bieát chaúng phaûi Töï Taïi taïo ra. Laïi nöõa, neáu Töï Taïi taïo, vieäc thieän aùc khoå vui chaúng taïo maø töï ñeán, nhö theá hoaïi phaùp theá gian. Trì giôùi tu phaïm haïnh ñeàu khoâng lôïi ích, maø thaät chaúng phaûi vaäy, theá neân bieát chaúng phaûi Töï Taïi taïo.

Laïi nöõa, neáu phöôùc nghieäp nhôn duyeân neân ôû trong chuùng sanh ñöôïc lôùn, caùc chuùng sanh haønh phöôùc nhieäp cuõng laïi neân lôùn, vì sao chæ quí Töï Taïi ? Neáu khoâng nhôn duyeân maø töï taïi thì taát caû chuùng sanh cuõng neân Töï Taïi ; maø thaät chaúng phaûi vaäy, theá neân phaûi bieáy chaúng phaûi Töï Taïi taïo ra. Neáu Töï Taïi töø nôi khaùc maø ñöôïc thì, khaùc laïi töø khaùc, nhö theá aét voâ cuøng, voâ cuøng thì khoâng nhôn.

Bôûi caùc thöù nhôn duyeân nhö theá, phaûi bieát vaïn vaät khoâng phaûi Töï Taïi sanh, cuõng khoâng coù Töï Taïi. Do taø kieán nhö theá hoûi tha taùc, neân Phaät cuõng chaúng ñaùp.

Coäng taùc cuõng chaúng phaûi, vì coù hai loãi.

Caùc nhôn duyeân hoøa hôïp sanh, cho neân chaúng töø voâ nhôn, Phaät cuõng chaúng ñaùp.

Hoûi: Nhö theá, kinh naøy chæ phaù boán thöù taø kieán, chaúng noùi khoå laø khoâng.

Ñaùp : Phaät tuy noùi nhö theá töø caùc nhôn duyeân sanh khoå, phaù boán thöù taø kieán, töùc laø noùi khoâng. Khoå töø caùc nhôn duyeân sanh, töùc laø noùi nghóa khoâng. Taïi sao ? Neáu töø caùc nhôn duyeân sanh thì khoâng töï taùnh, khoâng töï taùnh töùc laø khoâng.

Nhö khoå khoâng, neân bieát höõu vi, voâ vi vaø chuùng sanh taát caû ñeàu khoâng.