ÑAÏO PHAÄT NOÙI THAÚNG LEÕ THAÄT

Thieàn vieän Truùc Laâm - 08 - 2000

Theå theo yeâu caàu cuûa quí Phaät töû, nhoùm baùc só khaùm beänh cho Taêng, Ni neân coù buoåi noùi chuyeän hoâm nay, vôùi ñeà taøi Ñaïo Phaät noùi thaúng leõ thaät. Ñaïo Phaät laø ñaïo giaùc ngoä, maø giaùc ngoä laø thaáy ñuùng nhö thaät, neân noùi vaø daïy ngöôøi cuõng ñuùng nhö thaät, khoâng coù nhöõng leäch laïc, sai laàm.

Ñaïo Phaät chuoäng leõ thaät nhö theá naøo?

Ngöôøi ñôøi vì khoâng thaáy ñöôïc leõ thaät, neân raát sôï leõ thaät. Thí duï nhö cha meï giaø saép cheát, lo saém saün caùi hoøm nhöng khoâng daùm noùi hoøm maø noùi caùi thoï. Noùi thoï laø soáng, vì sôï cheát neân khoâng noùi hoøm. Nhö vua chuùa hoài xöa thöôøng ñöôïc muoân daân tung hoâ "Vaïn tueá! " töùc laø soáng muoân naêm maø coù oâng naøo soáng ñöôïc traêm tuoåi ñaâu. Mô öôùc cuûa con ngöôøi quaù haõo huyeàn, roõ raøng khoâng daùm nhìn leõ thaät.

Ñaïo Phaät khoâng nhö theá, maø noùi thaúng leõ thaät. Moät laàn ñöùc Phaät hoûi caùc thaày Tyø-kheo: "Maïng ngöôøi soáng ñöôïc bao laâu? " Coù thaày noùi maïng ngöôøi soáng naêm naêm, coù thaày noùi moät naêm, coù thaày noùi ba thaùng cho ñeán coù thaày noùi moät ngaøy, ñeàu bò Phaät quôû caùc oâng chöa thaáy ñaïo. Roài moät thaày thöa: "Maïng ngöôøi soáng trong böõa aên", Phaät noùi: "OÂng cuõng chöa thaáy ñaïo. " Cuoái cuøng coù moät thaày Tyø-kheo thöa: "Baïch Theá Toân, maïng ngöôøi soáng trong hôi thôû. " Phaät khen: "OÂng ñaõ thaáy ñaïo. "

Ñaïo Phaät noùi maïng ngöôøi soáng trong hôi thôû laø noùi leõ thaät hay doïa daãm ngöôøi ta? Coù ngöôøi naøo hít voâ khoâng thôû ra maø soáng ñöôïc khoâng? Traêm ngöôøi nhö moät, thôû khì ra maø khoâng hít laïi thì cheát. Nhö vaäy maïng soáng khoâng phaûi "trong hôi thôû" laø gì? Môùi nghe chuùng ta thaáy ngaén quaù, ñoät ngoät, nhöng söï thaät laø nhö vaäy. Neân ngöôøi hieåu ñaïo Phaät khoâng mô töôûng soáng traêm naêm, muoân naêm, bôûi vì ñoù laø mô töôûng haõo huyeàn, khoâng ñuùng leõ thaät.

Coù moät Thieàn sö Nhaät Baûn, ñaàu naêm Phaät töû ñeán chuùc Teát Ngaøi xong, Ngaøi chuùc laïi: "Toâi chuùc quí vò, oâng cheát, baø cheát, cha cheát, meï cheát, con cheát, chaùu cheát! " Ngöôøi ta ngaån ngô, chuùc Teát gì maø laï ñôøi quaù vaäy, moät voøng cheát. Hoï hoûi: "Sao Hoøa thöôïng chuùc con nhö vaäy? " Ngaøi beøn noùi: "Chuùc nhö vaäy laø chuùc cho oâng haïnh phuùc ñoù. " Bôûi vì oâng noäi cheát, baø noäi cheát, roài tôùi con, tôùi chaùu cheát theo thöù töï. Neáu ngöôøi baát haïnh laø cha coøn con cheát, hoaëc con coøn chaùu cheát. Toâi chuùc vaäy ñoù laø haïnh phuùc cho gia ñình oâng roài.

Nhöng ngöôøi ñôøi coù chòu vaäy ñaâu. Mình chuùc theá chaéc hoï chöûi mình. Loái daïy cuûa ñaïo Phaät thöïc teá maø theá gian laïi khoâng thích. Trong cuoäc soáng naøy, ai cuõng thaàm öôùc mô mình coù haïnh phuùc, nhaát laø giôùi treû. Nhöng ngöôïc laïi, ñöùc Phaät noùi ñôøi laø ñau khoå. Töø ngöôøi giaøu tôùi ngöôøi ngheøo, giaø tôùi treû, thöû hoûi cuoäc ñôøi haïnh phuùc khoâng, coù ai daùm noùi "Ñôøi toâi hoaøn toaøn haïnh phuùc". Khoâng khoå caùi naøy cuõng khoå caùi khaùc, khoå vì con caùi, khoå vì tieàn baïc, khoå vì beänh hoaïn, khoå vì trong gia ñình khoâng hoøa thuaän v. v… Noùi chung truy nguyeân ra ai cuõng khoå. Khoâng ngöôøi naøo hoaøn toaøn töø khi sanh ra, lôùn leân cho tôùi ngaøy nhaém maét ñeàu ñöôïc haïnh phuùc.

Vaäy maø Phaät noùi cuoäc ñôøi ñau khoå, ngöôøi ta baûo ñaïo Phaät bi quan, noùi ñôøi ngöôøi ngaén nguûi, ngöôøi ta cuõng cho raèng bi quan. Nhöng ñoù laø leõ thaät. Bôûi con ngöôøi soáng trong töôûng töôïng haõo huyeàn nhieàu quaù, khoâng daùm nhìn söï thaät. Ñaïo Phaät chæ thaúng söï thaät, khoâng haõo huyeàn, khoâng töôûng töôïng. Thaáy ñöôïc leõ thaät roài, ñôøi soáng mình môùi ñöôïc an vui, töï taïi. Coøn soáng trong haõo huyeàn, töôûng töôïng, khi gaëp thöïc teá traùi ngöôïc chuùng ta raát ñau khoå, vì ñieàu mình mong maø khoâng ñöôïc. Ngöôøi thaáy ñuùng leõ thaät, caùi gì ñeán cöù ñeán, khoâng sôï chi heát. Khoâng sôï laø heát khoå. Nhö vaäy ngöôøi tu theo ñaïo Phaät laø ngöôøi nhìn thaúng söï thaät, khoâng töôûng töôïng haõo huyeàn.

Chuùng ta ai cuõng ngôõ thaân mình laø saïch ñeïp, ñaâu ai daùm nghó noù nhô nhôùp baån thæu. Song Phaät chæ thaúng thaân naøy laø ñaõy da hoâi thoái, khoâng coù gì quí. Nghe chaùn chöa! Chuùng ta gaãm laïi coù phaûi vaäy khoâng? Phaàn nhieàu ai cuõng töôûng töôïng thaân mình quí ñeïp roài töø ñoù sanh tham lam, ñaém nhieãm, ngaøy caøng toâ ñieåm theâm nhöõng sai laàm. Nhìn thaáy ngöôøi naøy ñeïp, ngöôøi kia xaáu roài cöù töôûng vôùi nhau thoâi, chôù söï thaät khoâng phaûi nhö vaäy. Con ngöôøi, neáu noùi traéng ra khoâng ai saïch seõ heát, chaúng qua kheùo che ñaäy thoâi. Ngöôøi bieát gìn giöõ, deø daët thì töông ñoái deã chòu moät chuùt, coøn loâi thoâi thì khoù chòu hôn.

Ñöùc Phaät vôùi trí tueä Baùt-nhaõ, Ngaøi thaáy taát caû phaùp höõu vi nhö moäng huyeãn baøo aûnh, nhö söông nhö ñieän. Tuoåi treû thöôøng töôûng ñôøi mình coøn daøi, chôù côõ nhö chuùng toâi nhìn laïi maáy chuïc naêm qua nhö giaác moäng. Nhöõng caùi ñöôïc, maát, thaønh, baïi chæ laø moät giaác mô, khoâng coù gì thaät heát. Nhöng ngöôøi meâ töôûng noù thaät, neân tranh giaønh nhau, cöôùp ñoaït nhau, gaây ñuû thöù khoå cho nhau. Neáu bieát cuoäc ñôøi taïm bôï thì thöông nhau khoâng heát, coù ñaâu giaønh haïi nhau. Leõ thaät thì ai cuõng chuoäng nhöng khoâng daùm nhìn thaúng. Chæ coù ñaïo Phaät daùm nhìn thaúng, noùi thaúng. Theá thì ñieàu ñoù coù lôïi hay coù haïi?

Chuùng ta töø beù ñaõ ñöôïc cha meï, oâng baø, xoùm gieàng giaùo duïc theo söï töôûng töôïng, khoâng daùm noùi leõ thaät. Cöù nuoâi nhöõng aûo töôûng ñoù, roài gaëp vieäc traùi ngöôïc lieàn hoát hoaûng, chòu khoâng noåi neân muoán töï töû. Nhö thanh nieân nam nöõ thöông meán nhau hay theà nguyeàn "non moøn bieån caïn, loøng vaãn khoâng ñoåi". Ngöôïc laïi ñöùc Phaät noùi taâm ngöôøi luoân thay ñoåi töøng phuùt töøng giaây. Voâ thöôøng maø! Taát caû nhöõng taâm nieäm cuûa chuùng ta laø moät doøng chuyeån bieán, luoân ñoåi thay. Ngöôøi ta cöù ngôõ non moøn bieån caïn, chôù loøng mình khoâng thay ñoåi, nhöng khoâng ngôø noù coù theå thay ñoåi baát cöù luùc naøo.

Thí duï moät ñoâi nam nöõ treû thöông nhau, neáu moät trong hai ngöôøi phaùt hieän ra ngöôøi mình thöông bò beänh cuøi, thì tình thöông ñoù coøn minh sôn theä haûi nöõa khoâng? Laáy gì baûo ñaûm cho lôøi theà nguyeàn ñaây? Nhö vaäy roõ raøng taâm ngöôøi ñoåi thay tuøy hoaøn caûnh, tuøy tröôøng hôïp, chôù khoâng coù gì laø thuûy chung nhö nhaát ñöôïc heát. Nhöng theá gian cöù töôûng nhö vaäy neân höùa vôùi nhau nhö vaäy. Do ñoù khi coù ngöôøi thay ñoåi thì khoå taâm ñeán noãi muoán töï töû. Ñoù laø töï chuùng ta gaït nhau thoâi.

Neáu hieåu ñuùng nhö ñaïo Phaät, taâm con ngöôøi laø moät doøng chuyeån bieán thay ñoåi. Ngaøy nay hoäi ñuû ñieàu kieän thì thöông, ngaøy mai thieáu thì heát thöông. Ñoù laø leõ thaät, ai cuõng nhö ai thoâi, chôù khoâng coù lôøi noùi naøo ñuùng söï thaät moät traêm phaàn traêm. Cho neân toâi coù vieát caâu naøy: " Ngaøy nay baïn thöông meán toâi. Vaâng, toâi caûm ôn baïn. Nhöng ngaøy mai toâi khoâng daùm nghó ñeán. " Ngaøy nay toâi bieát nhö vaäy, coøn ngaøy mai toâi chöa daùm nghó, vì ngaøy mai coøn bao nhieâu söï ñoåi thay nöõa.

Thaáy ñöôïc leõ thaät, chuùng ta soáng khoâng bò laàm, khoâng bò gaït neân vui hoaøi. Ngöôïc laïi, khoâng hieåu leõ thaät thì bò laàm, bò gaït neân khoå ñau hoaøi. Ngaøy nay ngöôøi ta meán mình, caûm ôn; ngaøy mai ngöôøi ta thay ñoåi, mình cuõng khoâng buoàn vì bieát tröôùc roài. Chuùng ta ñaõ thaáy ñöôïc leõ thaät roài thì khoâng coù gì laøm cho mình ñau khoå. Neân ngöôøi bieát ñöôïc leõ thaät laø ngöôøi thoaùt khoûi ñau khoå. Ngöôøi tu nhö quí thaày, bieát cuoäc ñôøi ñau khoå, taïm bôï… leõ ra buoàn baõ, ruõ röôïi, nhöng traùi laïi quí thaày raát vui. Coøn ngöôøi ñôøi cho cuoäc soáng laø haïnh phuùc, nhöng laïi buoàn phieàn nhieàu. Môùi thaáy giaù trò cuûa ñaïo Phaät khoâng ñaùnh löøa con ngöôøi, maø chæ thaúng leõ thaät cho con ngöôøi, töø cuoäc soáng noäi taâm cho tôùi ngoaïi caûnh.

Ñöùc Phaät ngaøy nay bò hieåu laàm quaù nhieàu. Ngaøi töøng tuyeân boá: "Ta khoâng coù quyeàn ban phöôùc, xuoáng hoïa cho ai" maø baây giôø Phaät töû laïi xin Phaät ñuû thöù. Phaät cho con caùi naøy, cho con caùi kia, neáu Phaät cho ñöôïc thì Ngaøi ñaâu noùi lyù nhaân quaû laøm chi. Chuùng ta laøm nhaân laønh höôûng quaû laønh, taïo nhaân aùc chòu quaû aùc, ñoù laø quyeàn cuûa mình, chôù khoâng phaûi cuûa Phaät.

Trong kinh, Phaät noùi moät Phaät töû taïo toäi aùc vôùi moät ngöôøi khaùc ñaïo taïo toäi aùc thì caû hai ñeàu bò quaû baùo ngang nhau. Khoâng phaûi Phaät töû taïo toäi aùc, chòu quaû baùo nheï hôn ngöôøi khaùc ñaïo taïo toäi aùc. Toäi aùc ñaõ taïo ra thì nghieäp quaû coâng baèng, naëng nheï cuøng chòu nhö nhau, khoâng coù sai bieät. Giaû söû mình laøm ñieàu toát vôùi nhieàu ngöôøi, nhöng thöông toån moät ngöôøi, roài cho raèng: "Toâi vì cöùu nhieàu ngöôøi, neân laøm khoå moät ngöôøi, vì vaäy khoâng coù toäi. " Nghó nhö vaäy laø khoâng ñöôïc.

Trong kinh Öu-baø-taéc, Phaät keå laïi ñôøi quaù khöù Ngaøi tu haïnh Boà-taùt, ñi cuøng chuyeán ñoø vôùi nhöõng ngöôøi thöông buoân. Giöõa ñöôøng, anh laùi ñoø tìm caùch gieát thöông buoân ñeå laáy tieàn. Ngaøi bieát ñöôïc neân gieát anh laùi ñoø ñeå cöùu nhöõng thöông buoân. Theá thöôøng ngöôøi ta cho raèng gieát nhö vaäy khoâng coù toäi, nhöng trong kinh noùi duø Ngaøi cöùu nhieàu ngöôøi, nhöng ñaõ gieát ai thì phaûi chòu toäi vôùi ngöôøi ñoù. Phaàn phöôùc ñoái vôùi nhöõng ngöôøi kia laø chuyeän khaùc. Nhö vaäy môùi coâng baèng chöù. Chôù gieát ngöôøi maø khoûi toäi thì khoâng coâng baèng roài. Phaät töû neân nhôù ta laøm khoå moät ngöôøi thì toäi vôùi moät ngöôøi, giuùp ñöôïc moät traêm ngöôøi thì coù phöôùc vôùi moät traêm ngöôøi. Vieäc naøo ra vieäc aáy, roõ raøng nhö vaäy.

Toäi gieát hay laøm khoå moät ngöôøi ñeå cöùu nhieàu ngöôøi coù aûnh höôûng gì ñeán cuoäc soáng naøy khoâng? Ví duï trong xoùm, coù moät ngöôøi baát löông phaù haïi, cöôùp boùc xoùm laøng, baây giôø mình toá caùo khieán hoï phaûi ôû tuø. Nhö vaäy ñoái vôùi keû xaáu kia mình laø ngöôøi haïi hoï, neân hoï vaãn thuø mình nhö thöôøng. Nhöng vì taâm ta muoán giuùp cho xoùm laøng yeân vui neân chaáp nhaän taát caû. Tôùi chöøng ra khoûi tuø, hoï muoán haïi laïi nhö vaây ñaùnh mình, khi aáy nhöõng ngöôøi ñöôïc ta cöùu tröôùc ñoù beânh vöïc laïi. Nhö vaäy nhaân quaû roõ raøng. Mình laøm khoå ngöôøi naøo thì ngöôøi ñoù traû thuø, mình giuùp ngöôøi naøo thì ngöôøi ñoù traû aân. Chôù ñöøng hieåu laàm ta haïi ngöôøi naøy ñeå cöùu ngöôøi kia laø khoâng coù toäi.

Cho neân Phaät töû khi laøm vieäc gì phaûi chaáp nhaän haäu quaû cuûa vieäc ñoù. Chuùng ta thöôøng hay traùnh neù toäi loãi, laøm phöôùc moät chuùt, hay haïi moät ngöôøi ñeå giuùp nhieàu ngöôøi, thì cöù baûo mình laøm phöôùc, khoâng coù toäi. Hieåu nhö vaäy laø traùi leõ ñaïo, thieáu söï coâng baèng. Ngöôøi thaät hieåu ñaïo Phaät, trong cuoäc soáng luùc naøo cuõng coù caùi nhìn ñuùng nhö thaät, khoâng gian doái, khoâng löøa gaït. Coøn ngöôøi khoâng hieåu thì hay lo sôï.

Thí duï ñoái vôùi ngöôøi aùc, mình muoán tröø khöû hoï ñeå cöùu nhieàu ngöôøi nhöng sôï toäi thaønh ra khoâng daùm laøm, ñoù laø ích kyû. Coøn ta chaáp nhaän coù toäi vôùi keû aùc, ñeå cöùu nhieàu ngöôøi löông thieän khaùc, thì haäu quaû theá naøo cuõng ñöôïc. Hoï chöûi cuõng ñöôïc, ñaùnh cuõng ñöôïc, gieát cuõng ñöôïc. Gan daï chaáp nhaän nhö vaäy, môùi laø taâm nieäm cao thöôïng cuûa ngöôøi Phaät töû hieåu ñuùng leõ thaät.

Trong ñaïo Phaät, taâm ích kyû vaø taâm töø bi lôïi tha khaùc nhau. Ngöôøi coù taâm töø bi lôïi tha luoân laøm ñieàu toát vaø chaáp nhaän thieät thoøi. Ngöôøi coù taâm ích kyû duø laøm vieäc toát maø mình bò thieät thoøi thì cuõng khoâng laøm. Hieåu nhö vaäy chuùng ta môùi thaáy theá naøo laø ñaïo ñöùc chaân thaät vaø ñaïo ñöùc giaû doái.

Ñöùc Phaät ñaõ noùi Ngaøi khoâng coù quyeàn ban phöôùc xuoáng hoïa cho ai, ñoù laø Ngaøi noùi leõ thaät. Nhöng chuùng ta baây giôø moãi laàn ñem phaåm vaät ñeán cuùng chuøa thì ñoøi ñuû thöù. Vì vaäy quí thaày quí coâ cuõng phaûi chieàu loøng neân taùn thaùn coâng ñöùc voâ löôïng voâ bieân, v. v… ñuû thöù. Thaät ra, neáu chuùng ta cuùng chuøa vôùi loøng thaønh cuûa mình, vì muoán Tam Baûo hieän höõu maõi ôû theá gian, neân phuï giuùp cho quí thaày, quí coâ yeân taâm tu haønh, giaûng daïy cho moïi ngöôøi hieåu ñaïo. Ñoù laø toát roài, ñoøi laøm chi nöõa. Nhöng noùi theá ngöôøi ta khoâng cuùng ñaâu, nghe khoâ khan quaù. Cho neân Taêng Ni phaûi khen ngôïi coâng ñöùc cuùng döôøng voâ löôïng voâ bieân, nhö vaäy Phaät töû môùi vui. Laâu ngaøy thaønh leä, cöù noùi cuùng laø phöôùc ñöùc voâ löôïng voâ bieân, neân thieân haï ruû nhau: "Cuùng chuøa coù phöôùc laém nghen", maø khoâng bieát taïi sao coù phöôùc. Phöôùc laø do loøng mình chaân thaønh muoán Tam Baûo thöôøng coøn ñeå lôïi laïc chuùng sanh, ñoù laø taâm toát. Töø taâm toát ban ñaàu neân quaû toát theo sau. Coøn ngöôøi caàu lôïi, muoán coù phöôùc voâ löôïng voâ bieân neân cuùng, ñoù laø taâm tham, laøm sao coù phöôùc ñöôïc.

Chuùng ta kieåm laïi xem ñaïo Phaät laø ñaïo chuoäng leõ thaät, maø ngöôøi tu thieáu leõ thaät thì voâ tình ñaùnh löøa Phaät töû. Ñaùnh löøa baèng caùch baûo: "Nhaø con coù cha beänh, ñeå thaày caàu an cho" hoaëc "nhaø con coù meï maát, ñeå thaày caàu sieâu cho". Neáu chieáu theo luaät nhaân quaû thì thaày coù theå caàu ñöôïc khoâng? Luaät nhaân quaû noùi roõ raøng, ai laøm ngöôøi ñoù phaûi chòu quaû baùo cuûa mình. Neáu caàu ñöôïc thì Phaät khoâng daïy chuùng ta tu. Ai laøm gì cöù laøm, coù tieàn ñöa thaày caàu cho thì khoâng coù toäi loãi chi heát, nhö vaäy khoûi tu. Coøn neáu tu thì khoâng phaûi do caàu maø ñöôïc.

Tu laø moãi ngöôøi töï thaáy loãi laàm cuûa mình roài traùnh söûa. Traùnh söûa, khoâng taïo toäi aùc, khoâng gaây loãi laàm thì töï mình ñaày ñuû phöôùc ñöùc, töï mình toát roài, ñaâu caàn ai ban cho. Chôù coøn cuùng maø khoâng chòu tu, cöù yû laïi thaày lo cho mình heát thì cuùng chuøa hoùa ra laø ñoùng tieàn baûo hieåm sao? Cuùng roài, maù beänh thaày khoâng ñeán kòp lieàn buoàn traùch thaày khoâng thöông, vì khoâng ñaùp laïi ñuùng nhöõng gì Phaät töû mong muoán. Vaäy thì ñoàng tieàn boû ra chæ ñeå ñaùp laïi nhöõng yeâu caàu tröôùc maét thoâi, chôù khoâng coù yù nghó saâu xa, nhö gieo duyeân vôùi Tam Baûo ñeå ñöôïc lôïi ích cho nhieàu ngöôøi. Laøm nhö vaäy voâ tình ñaïo Phaät khoâng coøn laø ñaïo cuûa leõ thaät nöõa.

Ñaïo Phaät chuoäng leõ thaät, maø baây giôø bieán thaønh ñaïo huyeàn haõo, khoâng coù leõ thaät, loãi taïi ñaâu? Chính nhöõng ngöôøi höôùng daãn phaûi chòu traùch nhieäm naøy, chôù Phaät töû coù bieát gì. Theá neân ngöôøi tu phaûi hieåu thaät thaáu ñaùo traùch nhieäm cuûa mình. Nhö Phaät töû muoán tu theo ñaïo Phaät cho heát khoå, thì phaûi daïy hoï thaáy ñöôïc leõ thaät. Ví duï khi bieát taâm con ngöôøi laø moät doøng chuyeån bieán ñoåi thay, tuøy duyeân tuøy caûnh, coù ngöôøi naøo ñoù ñoåi thay vôùi mình thì chuùng ta cöôøi thoâi, khoâng traùch moùc giaän hôøn. Ñoù laø leõ thaät ta kinh nghieäm roài, neân ñaâu coù khoå.

Nhö ñoái vôùi thaân naøy, ai daùm baûo ñaûm töø treû tôùi giaø mình khoâng beänh? Trong ngaønh y deã nhaän ñieàu naøy laém. Chính thaân mình, mình coøn khoâng bieát heát ñöôïc, khoâng töï cöùu ñöôïc, thì cöùu ngöôøi cuõng chæ moät phaàn thoâi. Coù thaân laø coù beänh, Phaät ñaõ daïy nhö theá. Thaân naøy laø oå cuûa beänh hoaïn. Chæ caàn moät gioït maùu ñoâng laïi, chaän ñöùng maïch maùu thì thaáy cheát tôùi nôi roài, phaûi khoâng? Ñoù laø môùi noùi maïch maùu, coøn bao nhieâu teá baøo sanh hoaït nöõa, suoân seû ñeàu ñaën thì yeân, neáu teá baøo naøo ngoã nghòch moät chuùt thì thaáy nguy roài. Roõ raøng ñoái vôùi thaân naøy, chuùng ta khoâng coù quyeàn laøm chuû, maø cöù ngôõ mình laø chuû. Thaät töùc cöôøi. Cho neân Phaät noùi voâ ngaõ, töùc khoâng coù chuû theå.

Thaân naøy khoâng coù chuû theå, chaúng qua duyeân ñuû thì an toaøn, duyeân thieáu thì tan raõ. Nhieàu khi chuùng ta khoâng bieát baây giôø trong ñoù noù ñang laøm gì? Chæ ñoùi thì cho côm, voâ ñoù noù tieâu hoùa ñöôïc, hay khoâng ñöôïc cuõng raùng chòu, chôù khoâng bieát gì caû. Neáu chuùng ta laøm chuû thì phaûi bieát noù ñang truïc traëc ôû ñaâu, tìm caùch giaûi quyeát ñöôïc. Ñaèng naøy khoâng bieát gì heát, cöù doàn voâ roài noù töï giaûi quyeát sao thì giaûi quyeát, nhö vaäy chuû ôû choã naøo?

Neân caùi nhìn cuûa theá gian raát hôøi hôït, cöùu ñôøi chæ laø cöùu taïm thoâi, chôù khoâng cöùu ñöôïc choã roát raùo cuøng toät. Ñaïo Phaät daïy thaân naøy khoâng coù chuû, soáng tuøy theo duyeân. Duyeân thuaän thì toát khoûe, duyeân nghòch thì ñau yeáu beänh hoaïn, vaäy thoâi. Do ñoù chuùng ta khoâng phaûi laø chuû troïn veïn cuûa thaân naøy, maø chæ nöông gaù, mai moát noù seõ hoaïi. Cuõng nhö chuùng ta saém chieác xe, khi ñang ñieàu khieån thaáy nhö mình laøm chuû noù, nhöng tôùi chöøng noù truïc traëc thì chuû cuõng phaûi côûi aùo ra söûa gaàn cheát. Roài mai moát noù cuõ khoâng bieát mình laøm chuû noù hay noù laøm chuû laïi mình. Ta ñaåy noù thì ai laø chuû? Roõ raøng moïi vaät chæ nöông gaù vôùi nhau maø toàn taïi, chôù khoâng coù chuû theå.

Trôû laïi, taïi sao chuùng ta phaûi tu? Tu laø chuaån bò cho mình giaûi thoaùt nhö Phaät. Neáu chöa thaønh töïu sôû nguyeän aáy, chuùng ta coøn trôû laïi, nhöng trôû laïi vôùi ñieàu kieän toát hôn. Do ñoù thaân naøy coù hoaïi mình cuõng khoâng sôï. Coøn neáu ta cöù lo cho thaân hieän taïi, taïo nghieäp aùc, tôùi chöøng thaân saép hoaïi khoå sôû hoaûng hoát, khoâng bieát laøm sao.

Nhö vaäy môùi nhìn ngöôøi tu nhö thieät thoøi, thua suùt, nhöng thaät ra laïi laø ngöôøi saùng suoát, bieát lo xa, bieát nghó tôùi thaân chaân thaät baát hoaïi. Mình bieát chieác xe cuõ seõ hö thì chuaån bò tieàn mua xe môùi toát hôn. Cuõng vaäy chuùng ta bieát thaân naøy phaûi giaø, phaûi cheát, neân laøm sao ngaøy noù giaø cheát, mình ñuû phöôùc, ñuû duyeân ñeå ñöôïc thaân sau toát ñeïp hôn, nheï nhaøng hôn. Ñoù laø bieát lo xa.

Theá gian ngöôøi coù ñaày ñuû phöông tieän, muoán gì cuõng coù, nhaø cao cöûa roäng, sang troïng ñuû heát, nhöng roài thaân naøy cuõng baïi hoaïi. Tuy nhieân trong thaân baïi hoaïi aáy coù caùi khoâng baïi hoaïi, maø chuùng ta cöù doàn söùc lo cho caùi baïi hoaïi, queân maát caùi chaân thaät. Chöøng thaân baïi hoaïi tan raõ, khoâng bieát laøm sao. Ngöôøi tu bieát ngay trong thaân naøy phaàn naøo baïi hoaïi, phaàn naøo khoâng baïi hoaïi, neân doàn söùc lo cho thaân khoâng baïi hoaïi.

Quí Phaät töû bieát trong thaân naøy coù caùi gì khoâng baïi hoaïi? Nhö chuùng ta thaáy caùi baøn, caùi gheá, caùi nhaø v. v… theá naøo roài cuõng hö muïc. Nhöng khoaûng khoâng trong caùi baøn, caùi gheá naøy khoâng coù hö muïc. Caùi gì coù töôùng laø duyeân hôïp, taïm coù roài maát. Coøn caùi khoâng töôùng thì khoâng do duyeân hôïp neân khoâng maát. Khoâng töôùng toâi muoán noùi ôû ñaây khoâng phaûi khoâng töôùng cuûa hö khoâng, khoâng töôùng nhöng laïi coù tri giaùc. Coù tri giaùc töùc laø coù bieát, bieát maø khoâng töôùng.

Taâm chuùng ta coù hai thöù, moät thöù bieát coù töôùng, moät thöù bieát khoâng töôùng. Bieát coù töôùng laø khi chuùng ta nghó veà ngöôøi, hình aûnh ngöôøi hieän ra; nghó veà vaät hình aûnh vaät hieän ra; ñoù laø caùi bieát coù töôùng. Coøn khi ta ngoài chôi thaûn nhieân töï taïi, khoâng nghó, khoâng suy, luùc ñoù vaãn thaáy caûnh tröôùc maét, vaãn nghe aâm thanh chung quanh, bieát raát roõ maø khoâng nghó suy, ñoù laø caùi bieát khoâng töôùng. Coù töôùng thì sanh dieät, khoâng töôùng laøm sao sanh dieät?

Nhöng chuùng ta laïi khoâng ñeå yù ñeán caùi bieát khoâng töôùng, chæ chaïy theo caùi bieát coù töôùng, nghó vieäc naøy, vieäc kia v. v… Nhöõng caùi boùng ñoù cöù theo mình suoát ngaøy, suoát ñôøi, laøm khoå chuùng ta vaø cuoái cuøng noù cuõng khoâng coøn, theá maø ta laïi chuù taâm ñeán noù. Nghó thöông, nghó gheùt, nghó buoàn, nghó giaän… chôït coù chôït khoâng. Neáu nhöõng thöù ñoù thaät thì noù coøn hoaøi; nhöng noù coù roài maát, nhö vaäy ñaâu phaûi chaân thaät. Trong khi caùi haèng thaáy haèng nghe cuûa mình, töø beù ñeán giaø luoân hieän höõu beân chuùng ta, khoâng thay ñoåi maø mình laïi queân, khoâng ñeå yù ñeán noù. Thaät laø chuùng ta ngôù ngaån laøm sao! Theá gian giaønh phaûi giaønh quaáy, nhöng söï thaät phaûi quaáy ñoù laáy gì laøm tieâu chuaån? Ngöôøi ta cho raèng nhöõng gì traùi vôùi luaät phaùp laø quaáy. Nhöng luaät phaùp coù phaûi laø chaân lyù chöa? Luaät phaùp chaúng qua do moät soá ngöôøi suy gaãm ñaët ra theo nhu caàu cuûa xaõ hoäi ñöông thôøi. Nhöng khi coù chuyeån bieán môùi thì nhu caàu xaõ hoäi thay ñoåi, cho neân luaät phaùp cuõng thay ñoåi theo. Nhö vaäy caùi gì chaân lyù?

Khi nghe moïi ngöôøi noùi "caùi naøy phaûi", mình lieàn chaáp ñoù laø phaûi, ai laøm khaùc thì cho laø quaáy, nhö vaäy maø con ngöôøi ñaû kích thuø gheùt nhau hoaøi. Caùi phaûi cuûa ngaøy nay khoâng laø caùi phaûi cuûa ngaøy xöa vaø cuõng khoâng laø caùi phaûi cuûa ngaøy mai. Nhö vaäy ñaâu coù phaûi quaáy thaät. Ví duï ôû nöôùc ta ra ñöôøng ñi tay phaûi laø ñuùng, nhöng qua beân Anh ñi nhö vaäy laø sai. Cho neân luaät leä coøn tuøy vaøo hoaøn caûnh, xöù sôû, taäp tuïc… cuûa moãi nôi nöõa, khoâng coù gì coá ñònh caû. Vaäy maø con ngöôøi cöù khen, cheâ, phaûi, quaáy, ñieân cuoàng nhö vaäy.

Ñaïo Phaät chæ ra leõ thaät chính laø caùi haèng thaáy haèng bieát, khoâng hôn thua, phaûi quaáy naèm saün ngay nôi moãi chuùng ta. Bôûi vaäy tu laø ñeå cho taâm mình yeân tònh, thaáy ñöôïc leõ thaät naøy. Soáng ñöôïc vôùi leõ thaät roài thì nhöõng oaùn hôøn, thuø gheùt cuûa theá gian khoâng laø gì ñoái vôùi mình caû. Ta soáng an laønh, töï taïi. Ngöôøi tu neáu khoâng ñöôïc nhö vaäy maø cuoàng loaïn nhö ngöôøi ñôøi thì thaät xaáu hoå voâ cuøng.

Neân hieåu töôøng taän leõ thaät cuûa ñaïo Phaät, chuùng ta môùi thaáy giaù trò cao caû cuûa söï tu haønh, neáu khoâng chuùng ta seõ khoâng bieát tu theá naøo? Taïi sao phaûi tu? Hieåu ñaïo Phaät moät caùch ñuùng ñaén thì trong cuoäc soáng ñaõ coù trí tueä. Ví duï nghe ngöôøi ta noùi baäy mình cöôøi thoâi, khoâng giaän. Khoâng giaän thì ñaâu coù khoå, khoâng khoå laø vui. Soáng vui laø soáng coù trí tueä. Chôù nghe ngöôøi ta noùi baäy, mình böïc boäi theo, laø khoå chung vôùi hoï roài. Khoå nhö vaäy thì thaät laø khôø daïi, khoâng coù chuùt trí tueä naøo caû.

Ngöôøi cuoàng loaïn, khoâng bieát leõ thaät, chuùng ta thöông hoï neân phaûi tænh, ñöøng coù ñieân theo. Ñaèng naøy ngöôøi ta ñieân mình ñieân theo, thaønh ra ñieân caû chuøm, roát cuoäc caû theá gian cuoàng loaïn, khoâng thaáy, khoâng hieåu chaân lyù chuùt naøo heát. Ñoù laø noùi ñaïo Phaät chuoäng leõ thaät.

Vì chuoäng leõ thaät cho neân ñaïo Phaät noùi thaúng leõ thaät, khoâng vuoát ve, khoâng löøa bòp. Theá gian thì traùnh neù söï thaät, toâ ñieåm theâm aûo töôûng cho con ngöôøi, neân soáng trong meâ laàm, ñau khoå. Meâ laàm laø goác cuûa ñau khoå. Chuùng ta bieát ñöôïc leõ thaät, thaáy ñöôïc leõ thaät roài, cöôøi vôùi cuoäc ñôøi thoâi, thì heát ñau khoå. Heát ñau khoå laø ngay cuoäc ñôøi naøy giaûi thoaùt roài. Mình khoâng bò voøng ñôøi cuoán troâi, soáng an vui töï taïi. Ñoù laø giaù trò chaân thaät cuûa ngöôøi tu.

]