CHÖÔNG VI: BAØI TUÏNG VEÀ ÖU-TAÁT-XOA (Thieàn)

Phaøm ñònh loaïn ñoâi ñöôøng nhöng nguoàn ñoäng tònh khoâng hai, ngu tueä traùi neûo maø goác saùng toái chaúng khaùc. Boïn meâ theo toái phaûn saùng, boû tònh caàu ñoäng. Ngöôøi ngoä phaûn ñoäng theo tònh, boû toái caàu saùng. Saùng sanh thì chuyeån ngu thaønh tueä, tònh laäp thì döùt loaïn thaønh ñònh. Ñònh laäp laø do phaûn ñoäng, tueä sanh laø do boû toái. Toái vaø ñoäng lieân heä trong loàng phieàn naõo, tònh vaø saùng höôùng veà nôi vaät bieåu loä. Vaät khoâng theå laøm ngu laø do coâng cuûa tueä, phieàn naõo khoâng theå laøm loaïn laø do coâng cuûa ñònh. Ñònh tueä laïi giuùp cho söï laëng yeân saùng suoát, ngu loaïn buoäc nhau ôû choán toái taêm, dieâu ñoäng. Ñoäng maø hay tònh töùc laø loaïn maø ñònh; toái maø hay saùng töùc laø ngu maø tueä vaäy. Nhö theá, goác cuûa toái vaø ñoäng khoâng khaùc, saùng vaø tònh do ñaây hôïp ñaïo. Nguoàn cuûa ngu vaø loaïn chaúng khaùc, ñònh vaø tueä do ñoù ñoàng toâng. Toâng ñoàng thì voâ duyeân töø, ñònh tueä thì tòch maø thöôøng chieáu. Tòch maø thöôøng chieáu thì song döõ (caû hai ñeàu cho), voâ duyeân töø thì song ñoaït (caû hai ñeàu cöôùp). Song ñoaït thì Öu-taát-xoa (thieàn), song döõ thì Tyø-baø (quaùn) vaø Xa-ma (chæ). Vì Xa-ma-tha (chæ) tuy tòch maø thöôøng chieáu, vì Tyø-baø-xaù-na (quaùn) tuy chieáu maø thöôøng tòch, vì Öu-taát-xoa (thieàn) chaúng phaûi chieáu chaúng phaûi tòch. Vì chieáu maø thöôøng tòch neân noùi tuïc maø töùc chaân, vì tòch maø thöôøng chieáu neân noùi chaân maø töùc tuïc, chaúng phaûi tòch chaúng phaûi chieáu neân ngaäm mieäng ôû Tyø-da (Trong kinh Duy-ma, khi ngaøi Duy-ma-caät ñöôïc hoûi veà phaùp moân baát nhò, ngaøi im laëng.).

Laïi nöõa coøn coù möôøi moân quaùn taâm :

1 – Noùi veà phaùp nhó

2 – Neâu ra quaùn theå

3 – Noùi veà söï töông öng

4 – Caûnh tænh söï thöôïng maïn

5 – Raên söï bieáng löôøi, xao laõng

6 – Neâu laïi quaùn theå

7 - Noùi veà thò phi

8 – Choïn löïa thuyeân chæ

9 – Chaïm caûnh thaønh quaùn

10 – Kheùo hôïp vôùi nguoàn huyeàn.

1 – Noùi veà phaùp nhó : Luaän veà taâm taùnh thì roãng rang thoâng suoát, nguoàn ñoäng tònh khoâng hai, chaân nhö tuyeät löï cuøng nieäm duyeân chaáp tröôùc cuõng chaúng khaùc. Hoaëc kieán laêng xaêng, cuøng toät chæ laø nhaát tòch. Nguoàn linh khoâng hình soi vaøo thì coù thieân sai (ngaøn thöù sai khaùc). Thieân sai chaúng ñoàng neân töï laäp ra caùi teân Phaùp nhaõn. Nhaát tòch khoâng khaùc neân caùi hieäu tueä nhaõn vaãn coøn. Caû hai lyù vaø löôïng ñeàu tieâu thì coâng naêng Phaät nhaõn troøn ñuû. Vì vaäy tam ñeá nhaát caûnh neân lyù Phaùp thaân haèng thanh tònh. Tam trí nhaát taâm neân aùnh Baùt-nhaõ thöôøng soi chieáu. Caûnh trí thaàm hôïp neân giaûi thoaùt tuøy cô, chaúng phaûi doïc chaúng phaûi ngang maø ñaïo troøn ñuû nhö chöõ y (...) gaëp gôõ nhau moät caùch nhieäm maàu. Cho neân bieát dieäu taùnh cuûa tam ñöùc (Tam ñöùc : Phaùp thaân, Baùt-nhaõ, Giaûi thoaùt.) roõ raøng khoâng traùi, nhaát taâm saâu roäng khoù löôøng ñaâu coù caùi gì chaúng phaûi laø ñöôøng giaûi thoaùt. Do ñoù, töùc taâm laø ñaïo, coù theå noùi laø laàn theo doøng maø ñeán ñöôïc nguoàn vaäy.

2 – Neâu ra quaùn theå : Chæ caàn bieát nhaát taâm töùc khoâng maø chaúng khoâng, chaúng khoâng maø chaúng phaûi chaúng khoâng.

3 – Noùi veà söï töông öng : Taâm cuøng vôùi khoâng töông öng thì khen cheâ ñaâu coù möøng lo. Thaân cuøng vôùi khoâng töông öng thì dao caét hay höông xoa cuõng ñaâu coù khoå söôùng. Y baùo cuøng vôùi khoâng töông öng thì thí cho hay cöôùp ñoaït cuõng ñaâu coù ñöôïc maát.

Taâm cuøng khoâng maø chaúng khoâng töông öng thì aùi kieán ñeàu queân, töø bi cöùu khaép taát caû. Thaân cuøng khoâng maø chaúng khoâng töông öng thì beân trong ñoàng vôùi caây khoâ, beân ngoaøi hieän ñuû oai nghi. Y baùo cuøng khoâng maø chaúng khoâng töông öng thì vónh vieãn döùt söï tham caàu maø ñem tieàn cuûa giuùp ngöôøi.

Taâm cuøng khoâng maø chaúng khoâng, chaúng khoâng maø chaúng phaûi chaúng khoâng töông öng thì thaät töôùng môùi toû, môû tri kieán Phaät. Thaân cuøng khoâng maø chaúng khoâng, chaúng khoâng maø chaúng phaûi chaúng khoâng töông öng thì moät traàn nhaäp chaùnh thoï, caùc traàn tam-muoäi khôûi. Y baùo cuøng khoâng maø chaúng khoâng, chaúng khoâng maø chaúng phaûi chaúng khoâng töông öng thì hoùa sanh ñaøi höông, laàu baùu, coõi nöôùc trang nghieâm.

4 – Caûnh tænh söï thöôïng maïn : Neáu chöa ñöôïc nhö treân thì chöa töông öng.

5 – Raên söï bieáng löôøi xao laõng : Nhö qua bieån caàn phaûi leân thuyeàn  khoâng nhôø thuyeàn thì laøm sao qua ñöôïc. Tu taâm caàn phaûi nhaäp quaùn, chaúng coù quaùn thì laáy gì ñeå minh taâm. Taâm coøn chöa minh thì ngaøy naøo töông öng. Haõy neân suy xeùt kyõ, chôù neân töï thò.

6 – Neâu laïi quaùn theå : Chæ bieát nhaát nieäm töùc khoâng baát khoâng, phi höõu phi voâ, chaúng bieát töùc nieäm, töùc khoâng baát khoâng, phi-phi-höõu phi-phi-voâ.

7 – Noùi veà thò phi : Taâm chaúng phaûi höõu, taâm chaúng phaûi voâ, taâm chaúng phaûi phi höõu, taâm chaúng phaûi phi voâ. Laø höõu laø voâ töùc laø sa vaøo thò; phi höõu phi voâ töùc laø rôi vaøo phi. Nhö vaäy, chæ laø caùi phi (sai) cuûa thò vaø phi, chöa phaûi laø caùi thò (phaûi) cuûa phi thò vaø phi phi. Nay duøng hai caùi phi ñeå phaù hai caùi thò, thò phaù phi thò vaãn coøn laø phi. Laïi duøng hai caùi phi ñeå phaù hai caùi phi, phi phaù phi phi töùc laø thò. Nhö vaäy, chæ laø caùi thò cuûa phi thò vaø phi phi, chöa phaûi laø baát phi baát baát phi, baát thò baát baát thò. Caùi laàm veà thò phi nhoû nhieäm raát khoù thaáy, phaûi ñeå tinh thaàn saùng suoát, tö löï laëng yeân haàu nghieân cöùu kyõ löôõng.

8 – Choïn löïa thuyeân chæ (Thuyeân töùc laø naêng thuyeân, Chæ töùc laø sôû thuyeân.): Nhöng maø chí lyù thì khoâng lôøi, möôïn vaên ngoân ñeå noùi veà yù chæ cuûa lyù. YÙ chæ vaø toâng thuù chaúng phaûi laø quaùn, nhôø tu quaùn ñeå hoäi ñöôïc toâng thuù. Neáu yù chæ chöa minh thì lôøi chöa ñuùng; neáu toâng thuù chöa hoäi thì quaùn chöa saâu. Quaùn saâu môùi hoäi ñöôïc toâng thuù, lôøi ñuùng môùi roõ ñöôïc yù chæ. YÙ chæ vaø toâng thuù ñaõ hieåu roõ roài thì lôøi noùi vaø quaùn ñaâu coøn toàn taïi nöõa.

9 – Chaïm caûnh thaønh quaùn : Phaøm dieãn laïi ngoân töø, neâu laïi quaùn theå laø muoán noùi veà toâng thuù vaø yù chæ khoâng khaùc. Lôøi noùi vaø quaùn tuøy nôi maø dôøi ñoåi. Ñoåi lôøi thì ngoân vaø lyù khoâng sai, ñoåi quaùn thì quaùn vaø yù chæ khoâng khaùc. YÙ chæ khoâng khaùc töùc laø lyù, lyù khoâng sai töùc laø toâng. Toâng thuù vaø yù chæ laø moät nhöng hai teân, maø lôøi noùi vaø quaùn laø phöông tieän daãn daét.

10 –  Kheùo hôïp vôùi nguoàn huyeàn : Phaøm ngöôøi ngoä taâm ñaâu chaáp quaùn maø meâ yù chæ, ngöôøi ñaït giaùo haù treä lôøi maø laàm lyù. Lyù toû thì ñöôøng ngoân ngöõ döùt, lôøi naøo coù theå noùi baøn. YÙ chæ hoäi thì choã taâm haønh dieät, quaùn naøo coù theå nghó ngôïi. Taâm ngoân chaúng theå nghó baøn, thaät ñaùng laø “dieäu kheá hoaøn trung” vaäy.

]