CHÖÔNG VII: CAÁP BAÄC LAÀN LÖÔÏT CUÛA BA THÖØA

Phaøm ñaïi ñaïo maàu nhieäm thì vi teá saâu xa, lyù baët söï bieåu hieän cuûa danh töôùng. Chí chaân roãng rang vaéng laëng, löôïng vöôït ra ngoaøi caùc soá, maø coù theå khôûi loøng töø voâ duyeân tuøy cô caûm öùng. Chæ thuù baát nhò tuøy theo caên taùnh ñeå phaân chia. Thuaän vaät queân mình neân laøm maø khoâng laøm, suoát ngaøy daïy baûo maø chaúng khaùc gì khoâng noùi, laäp giaùo nhieàu ñöôøng maø chaúng traùi moät ñaïo. Vì vaäy, Ñaïi thaùnh töø bi öùng cô lôïi vaät, gom veà choã saâu kín thì muoân kinh chaúng khaùc. Haøng trung haï quaùn töù ñeá, thaäp nhò nhaân duyeân maø töï thaønh Tieåu, baäc cao thöôïng tu luïc ñoä maø thaønh Ñaïi.

Do ñoù, haïng ngu meâ khoâng theå töï hieåu, hoaëc nhaân nghe noùi maø ngoä giaûi neân hieäu laø Thanh vaên, nguyeân vì choã tu laáy töù ñeá laøm baûn haïnh. Quaùn voâ thöôøng maø sanh sôï, nghó khoâng tòch ñeå caàu an, sôï luaân hoài trong luïc ñaïo, gheùt sanh töû cuûa tam giôùi. Thaáy khoå thöôøng oâm loøng chaùn lìa, döùt taäp haèng sôï noù sanh, chöùng dieät rieâng kheá hôïp vôùi voâ vi, tu ñaïo chæ luaän ñeán töï ñoä. Taâm ñaïi theä chöa khaép, ñaïo nhieáp hoùa khoâng thöïc haønh. Luïc hoøa kính (Luïc hoøa kính: 1. Ñoàng giôùi hoøa kính 2. Ñoàng kieán hoøa kính 3. Ñoàng haïnh hoøa kính 4. Thaân töø hoøa kính 5. Khaåu töø hoøa kính 6. YÙ töø hoøa kính)roãng khoâng, loøng thöông ba coõi chaúng vaän duïng, nhaân traùi vaïn haïnh, quaû thieáu vieân thöôøng, luïc ñoä chöa tu, chaúng phaûi Tieåu thöøa thì laø gì ? Ñoù laø ñaïo Thanh vaên vaäy.

Hoaëc coù ngöôøi chaúng nhaân ngöôøi khaùc noùi maø töï  ngoä voâ thöôøng, ngaãu nhieân duyeân taùn maø theå hoäi ñöôïc chaân lyù neân goïi ñoù laø Duyeân giaùc. Nguyeân choã tu taäp cuûa caùc Ngaøi laáy thaäp nhò nhaân duyeân laøm baûn haïnh. Quaùn voâ minh töùc maøø khoâng, ñaït caùc haønh maø voâ taùc. Hai nhaân (Hai nhaân : voâ minh vaø haønh) ñaõ chaúng phaûi nghieäp thì naêm qua (Naêm quaû : thöùc, danh saéc, luïc nhaäp, xuùc vaø thoï.)ñaâu coøn baùo. AÙi thuû höõu khoâng coøn tyø veát thì laõo töû cuõng ñaâu coøn raøng buoäc, neân coù theå töùc thì moät mình giaûi thoaùt. ÔÛ yeân choã vaéng veû yeân laëng quaùn vaïn vaät bieán hoùa maø ngoä lyù voâ thöôøng, thaáy thu taøn maø vaøo chaân ñaïo. Boán oai nghi nghieâm nghò, nhieáp taâm löï ñeå an vui, taùnh thích ôû moät mình, öa nghó ngôi nôi röøng vaéng. Chaúng öa thuyeát phaùp, chæ hieän söùc thaàn thoâng ñeå hoùa ñoä ngöôøi. Vaøo luùc khoâng coù Phaät xuaát theá, caùc Ngaøi laøm ngoïn löûa tieáp noái Phaät ñaêng. Thaân chæ öa vaéng laëng, yù thích trong saïch roãng rang, ôû moät mình treân ñænh nuùi hoang lieâu quaùn caùc duyeân tan maát. Chaúng laøm lôïi ích khaép cho moïi ngöôøi, töï lôïi cuõng chöa vieân maõn. Ñoái vôùi baäc haï thì coù phaàn hôn, coøn so vôùi baäc thöôïng thì chöa ñuû, caû hai ñeàu chaúng phaûi phaåm loaïi cuûa caùc Ngaøi, maø ñòa vò ôû Trung thöøa, ñaáy laø ñaïo Bích Chi Phaät vaäy.

Nhö ngöôøi caên taùnh voán saùng, coâng ñöùc chöùa nhoùm nhieàu ñôøi, hoïc chaúng baùc thieäp maø vaãn töï sanh ñöôïc söï hieåu bieát. Taâm khoâng duyeân baát cöù choã naøo maø hay lôïi vaät; töø bi raát lôùn, chaúng bò aùi kieán caâu thuùc, suoát ngaøy cöùu ñoä chuùng sanh chaúng thaáy coù chuùng sanh ñöôïc ñoä. Nhaát vaø dò ñeàu ñoàng dieäu chæ, giaûi vaø hoaëc ñoàng nguyeân, nhaân vaø phaùp ñeàu khoâng, cho neân goïi laø Boà-taùt. Nguyeân vì haïnh tu cuûa caùc ngaøi laáy luïc ñoä laøm chaùnh nhaân. Thöïc haønh boá thí thì boû thaân heát cuûa; trì giôùi thì kieát-la (giôùi nhoû) cuõng khoâng phaïm; nhaãn nhuïc thì thaáu roõ voâ ngaõ, caét thaân naøo haïi gì, an nhaãn söï khen cheâ baùt phong chaúng ñoäng; tinh taán thì sieâng naêng caàu phaùp chí ñaïo nhö cöùu löûa chaùy ñaàu, söï tu haønh vaø giaùo hoùa ngöôøi trong khoaûng saùt-na cuõng khoâng giaùn ñoaïn; thieàn-na thì thaân taâm yeân laëng, an ban (An ban : Phaùp soå töùc) vi teá, ôû trong tòch ñònh ñeå töï nuoâi thaân, duøng boán oai nghi ñeå lôïi vaät; trí tueä thì roõ bieát duyeân khôûi töï taùnh voâ sanh, muoân phaùp ñeàu Nhö, nguoàn taâm vaéng laëng. Tuy bieát phieàn naõo khoâng theå xaû boû, Boà-ñeà khoâng theå naém laáy maø coù theå chaúng chöùng voâ vi, ñoä chuùng sanh trong nhieàu kieáp, roäng tu vaïn haïnh, bình ñaúng quan saùt caùc loaøi, döôùi ñeán töù ñeá, thaäp nhò nhaân duyeân, treân goàm caû phaùp baát coäng. Taâm ñaïi theä truøm khaép, ñaïo töù nhieáp goàm thaâu, laáy ba coõi laøm nhaø, boán loaøi sanh laøm con. Vaän duïng hai thöù bi trí, hai thöù phöôùc tueä trang nghieâm sieâu vieät Nhò thöøa, rieâng ôû baäc thöôïng, ñoù laø ñaïo Ñaïi thöøa vaäy.

Vì vaäy, lyù nhaát chaân theo caên taùnh maø coù thöù baäc sai khaùc, nhö ñöôïc söï lôïi ích tuøy cô neân noùi ñuû caû ba thöøa. Nhöng maø chí lyù hö huyeàn cuøng taän ñeán choã vi dieäu thì moät coøn chaúng coù, huoáng laø noùi ñeán ba. Ba maø chaúng ba neân noùi laø ba, moät maø chaúng moät neân noùi laø moät. Chaúng phaûi ba maø moät, ba coøn chaúng ba thì moät maø ba, moät cuõng ñaâu coù moät.  Moät chaúng moät töï chaúng phaûi ba, ba chaúng ba töï chaúng phaûi moät. Chaúng phaûi moät, moät chaúng phaûi thì ba khoâng coøn. Chaúng phaûi ba, ba chaúng phaûi thì moät chaúng laäp. Moät chaúng laäp voán chaúng phaûi ba, ba khoâng coøn voán khoâng coù moät. Moät ba voán khoâng, caùi khoâng naøy cuõng khoâng, caùi khoâng khoâng ñoù khoâng coù goác neân dieäu tuyeät. Nhö vaäy thì moät ñaâu bò phaân, ba ñaâu ñöôïc hôïp, hôïp phaân laø töø nôi ngöôøi vaäy, lyù naøo coù khaùc vôùi lôøi ö ! Ví nhö coù ba con thuù qua soâng, con soâng voán moät, ñaâu coù vì ba con thuù maø hôïp. Laïi ñaâu rieâng gì con soâng chaúng phaûi vì thuù maø hôïp, maø thuù cuõng chaúng phaûi do soâng maø phaân. Soâng coøn chaúng thaønh ba con soâng, ñaâu ñöôïc laáy soâng ñeå hôïp ba con thuù. Thuù coøn chaúng thaønh moät con thuù, haù ñöôïc laáy thuù maø thaønh soâng. Soâng chaúng phaûi thuù neân ñaâu theå ba, thuù chaúng phaûi soâng neân ñaâu theå moät. Chæ moät con soâng bao caû ba con thuù maø soâng chöa töøng ba, ba con thuù qua moät con soâng maø thuù chöa töøng moät. Thuù chaúng phaûi moät con ñeå bieát chaân cuûa chuùng coù ngaén daøi, soâng chaúng phaûi ba ñeåå roõ nöôùc kia khoâng coù saâu caïn. Nöôùc khoâng coù saâu caïn ví nhö phaùp khoâng coù sai khaùc, chaân coù daøi ngaén laø duï cho trí cuûa moãi baäc coù saùng toái khaùc nhau. Nhö vaäy phaùp voán khoâng coù ba maø ngöôøi töï coù ba haïng vaäy.

Nay ñaây ñieåm khôûi ñaàu cuûa ba thöøa thì töù ñeá ñöôïc neâu leân tröôùc heát. Phaùp voán ñaõ khoâng coù sai khaùc, thì töù ñeá cuõng ñaâu chaúng phaûi ñaïi, maø noùi raèng haøng Thanh vaên quaùn noù ñòa vò laïi ôû baäc tieåu. Theá môùi bieát töù ñeá tôï nhö soâng, ngöôøi ví nhö  thuù. Haøng Thanh vaên keùm nhaát duï nhö thoû tuy loäi qua soâng maø chaân khoâng ñeán ñaùy, neân chöa coù theå bieát ñöôïc choã saâu toät, ñòa vò caùc Ngaøi coøn ôû baäc thaáp, ñaâu phaûi taát caû nhöõng ngöôøi quaùn töù ñeá ñeàu thaønh tieåu. Nhö ngöôøi trí chieáu cao minh, löôïng baèng voi lôùn thì coù theå ñeán cuøng nguoàn taän meù, hieån nhieân thaønh ñaïi, cho neân bieát keû haï trí quaùn thì ñöôïc quaû Thanh vaên, ngöôøi trung trí quaùn thì ñöôïc quaû Duyeân giaùc, baäc thöôïng trí quaùn thì ñöôïc quaû Boà-taùt. Bieát toâng roõ raøng haù cho toan tính ö !

Vì theá Thanh vaên thaáy khoå maø döùt taäp, Duyeân giaùc ngoä taäp tan raõ maø quaùn ly, Boà-taùt thaáu roõ nguoàn chaân bieát taäp voán khoâng hoøa hôïp. Ba ngöôøi cuøng quaùn töù ñeá nhöng chöùng quaû coù khaùc nhau, bôûi do quaùn coù caïn saâu, ñoái chieáu haún coù cao thaáp. Vì vaäy, haï thöøa tu baäc haï, chöa tu ñieàu cuûa baäc trung vaø thöôïng, Thöôïng thöøa tu baäc thöôïng maø goàm tu caû trung haï. Baäc trung tu trung haï, chaúng tu ñöôïc baäc thöôïng. Thöôïng trung haï do ngöôøi, chaúng phaûi töù ñeá khieán ngöôøi coù ñaïi, tieåu. Nhöng ba thöøa duø khaùc maø cuøng ñoàng moät ñieåm troïng yeáu laø thoaùt khoå. Thanh vaên tuy tieåu, hoaëc aùi kieán ñaõ tröø neân ñoái vôùi ba coõi khoâng coøn lo aâu, thaân phaàn ñoaïn dieät vaäy. Ba minh (Ba minh : Tuùc maïng minh, Thieân nhaõn minh, Laäu taän minh.) chieáu saùng toû töôøng neân vieäc trong taùm vaïn kieáp hieän tieàn, saùu thoâng (Saùu thoâng : Thieân nhaõn thoâng, thieân nhó thoâng, tuùc maïng thoâng, tha taâm thoâng, thaàn tuùc thoâng, laäu taän thoâng.) maëc yù voâ vi neân coù theå ñi xuyeân qua vaùch nuùi. Coù luùc ñi ñöùng treân khoâng hoaëc an nhieân ngoài naèm, ñi treân nöôùc nheï nhö loâng hoàng, böôùc treân ñaát nhö ñi treân nöôùc, coâng naêng cöûu ñònh ñaày ñuû, möôøi taùm thöù bieán hoùa tuøy taâm. Nhöng trong ba taïng noùi Phaät laø nhìn treân ñòa vò saùu caên thanh tònh, neân coù baèng coù keùm, choã baèng laø cuøng tröø töù truï, (Töù truï : Kieán nhaát thieát truï ñòa, Duïc aùi truï ñòa, Saéc aùi truï ñòa, Höõu aùi truï ñòa.) neáu haøng phuïc voâ minh, ba taïng laø keùm, Phaät coøn laø keùm, Nhò thöøa khaù bieát. Nhìn leân ñoaïn vaø phuïc tuy khaùc, ôû döôùi coù söï caùch bieät ngoä vaø meâ. Nhö vaäy, Nhò thöøa coù loãi gì maø chaúng muoán tu ! Ñöùc Nhö Lai vì ñoái vôùi haøng ñaïi caên muoán daãn hoï veà baûo sô,û khieán tu chuûng trí ñoàng kheá hôïp vôùi chöõ y (...) vieân maõn, ñöông thôøi hoaëc coù khen hay cheâ, ñeà cao hay haï thaáp. Haïng phaøm phu chaúng bieát, roài laïi sôï bò quôû, nhöng hoï ñaâu bieát mình aùi kieán haõy coøn neân coøn caùch haøng Nhò thöøa xa laém. Tuy cuõng noùi ñeán tu ñaïo nhöng caùc hoaëc söû chöa boû, chaúng nhöõng thaân vaø mieäng chöa ñoan chaùnh cuõng laø do taâm sieåm khuùc. Kieán sanh töø nôi yù neân giaûi traùi vôùi chaân thuyeân, chaúng y theo Thaùnh giaùo, chöa töøng hoïc hoûi baäc minh sö. Caên duyeân chaúng phaûi chæ huaân taäp töø ñôøi tröôùc, kieán giaûi chöa döï vaøo haøng sanh tri, maø coù khaû naêng theá trí bieän thoâng ñaøm luaän suoát ngaøy, coù luùc laáy lôøi trong kinh beû cong theo caùi hieåu cuûa mình, luoâng tuoàng noùi baäy ñeå doái keû ngu, baøi baùc nhaân quaû toäi phöôùc. Thuaän tình thoûa thích sanh yeâu, nghòch yù böïc boäi oâm giaän, hình traïng cuûa ba thoï coøn nguyeân maø töï xöng ñòa vò ñoàng haøng Boà-taùt. Caùc loãi ñaõ trình baøy ôû chöông ñaàu chöa döùt thì chuùng haõy coøn troùi buoäc ngöôøi. Phaùp Ñaïi thöøa chöa tu maø daùm cheâ baäc Tieåu hoïc, noùi cho söôùng moàm moät luùc, caùi hoïa cheâ bai ñaønh raønh, ba ñöôøng khoå luaân chòu baùo nhieàu kieáp. OÂi ! Thaät ñaùng thöông thay ! Noùi ñeán loøng theâm chua xoùt.

Nhöng maø ngöôøi ñaït taùnh ñoái caûnh caøng theâm soi chieáu, baäc queân taâm cuøng vôùi ñieàu thieän chaúng coù baän loøng, huoáng chi loãi laàm saùi quaáy cuûa ba nghieäp ñaâu ñeå trong taâm moät ñieåm traàn.Vì vaäy baäc ñaõ soi thaáy ñaïo huyeàn thì ba thoï (Ba thoï : khoå thoï, laïc thoï, xaû thoï.) ñaõ saïch ôû nguoàn taâm, haøng taåy ueá ñaõ taûo tröø baûy chi (Baûy chi : Thaân coù ba laø saùt sanh, troäm cöôùp, daâm duïc. Mieäng coù boán laø noùi hai löôõi, noùi doái laùo, noùi hung aùc, noùi theâu deät.) cuûa thaân mieäng. Ñoái vôùi loaïi voâ tình thì khoâng phaïm haït buïi chieác laù, ñoái vôùi loaøi höõu thöùc thì khoâng phieàn ñeán boï ñeán saâu, khe saâu chöa ñuû trong ñeå saùnh vôùi caùc Ngaøi, tuyeát bay chaúng ñuû saïch ñeå so vôùi caùc baäc aáy. Meán ñöùc nhö chim tung caùnh muoán bay cao toät ñeán traêng sao, boû aùc nhö caù sôï caâu laën saâu taän ñaùy soâng ñaùy bieån. AÙnh saùng huyeàn dieäu cuûa maët trôøi cuõng hoå vôùi söï chieáu xa cuûa trí, thöôïng giôùi theïn cuøng ba coõi duyeân tieâu. Caûnh trí hôïp ñeå roãng khoâng troøn ñaày, ñònh tueä quaân bình ñeå ngang nhau moät caùch maàu nhieäm. Ruoäng daâu daàu ñoåi nhöng taâm vaãn khoâng dôøi, nuùi bieån coù dôøi nhöng chí vaãn khoâng ñoåi, maø coù theå ôû choã huyeân naùo ngöng thaàn soi chieáu, nguoàn taâm saùng saïch tueä giaûi voâ cuøng. Quaùn phaùp taùnh ñeå ñöôïc chaân nhö, xem lôøi Phaät ñeå y theo lieãu nghóa. Nhö vaäy, trong nhaát nieäm phaùp moân naøo chaúng ñuû. Baèng nhö ngöôøi dieäu tueä chöa baøy, taâm khoâng chuaån ñích, giaûi chaúng hôïp lyù, haïnh thieáu sieâu traàn, traùi phaùp taùnh maø thuaän phaøm tình, boû vieân thuyeân maø chaáp quyeàn thuyeát. Theá neân theo thöù lôùp tuøy cô, ñoái caên maø laäp giaùo.

Chöông naøy chæ noùi ñeán gieàng moái, coøn nhöõng chi tieát khaùc boû qua chöa baøn ñeán. Ñöôøng loái toâng moân coù caïn coù saâu, nay chæ noùi sô löôïc veà chæ thuù cuûa noù, caùi hoïc cuûa ba thöøa coù aûnh höôûng laø cho bieát ñöôïc phaàn vò cuûa noù vaäy.

]