ÑOAÏN 26

AÂM:

PHAÙP THAÂN PHI TÖÔÙNG.

Tu-boà-ñeà! Ö yù vaân haø? Khaû dó tam thaäp nhò töôùng quaùn Nhö Lai phuû? Tu-boà-ñeà ngoân: Nhö thò, nhö thò! Dó tam thaäp nhò töôùng quaùn Nhö Lai. Phaät ngoân: Tu-boà-ñeà! Nhöôïc dó tam thaäp nhò töôùng quaùn Nhö Lai giaû, Chuyeån Luaân Thaùnh Vöông taéc thò Nhö Lai. Tu-boà-ñeà baïch Phaät ngoân: Theá Toân! Nhö ngaõ giaûi Phaät sôû thuyeát nghóa, baát öng dó tam thaäp nhò töôùng quaùn Nhö Lai. Nhó thôøi Theá Toân nhi thuyeát keä ngoân:

Nhöôïc dó saéc kieán ngaõ,

Dó aâm thanh caàu ngaõ,

Thò nhaân haønh taø ñaïo,

Baát naêng kieán Nhö Lai.

DÒCH:

PHAÙP THAÂN CHAÚNG PHAÛI LAØ TÖÔÙNG.

Naøy Tu-boà-ñeà, yù oâng nghó sao? Coù theå do ba möôi hai töôùng maø xem Nhö Lai chaêng? Tu-boà-ñeà thöa raèng: Nhö theá, nhö theá, do ba möôi hai töôùng maø xem Nhö Lai. Phaät baûo: Tu-boà-ñeà, neáu do ba möôi hai töôùng maø xem Nhö Lai, thì Chuyeån Luaân Thaùnh Vöông töùc laø Nhö Lai. Ngaøi Tu-boà-ñeà baïch Phaät: Baïch Theá Toân, nhö choã hieåu cuûa con qua nghóa Phaät noùi, khoâng neân do ba möôi hai töôùng maø xem Nhö Lai. Khi aáy Theá Toân noùi baøi keä:

Neáu do saéc thaáy ta,

Do aâm thanh caàu ta, Ngöôøi aáy haønh ñaïo taø,

Khoâng theå thaáy Nhö Lai.

GIAÛNG:

Saùch AÁn Ñoä noùi: Ngöôøi coù ñuû ba möôi hai töôùng toát, ñi tu thì thaønh Phaät, coøn ôû theá gian thì laøm Chuyeån Luaân Thaùnh Vöông. Nhö theá nhöõng Chuyeån Luaân Thaùnh Vöông laø nhöõng vò vua hieàn coù ñuû ba möôi hai töôùng toát. Theá neân neáu do ba möôi hai töôùng maø xem Nhö Lai thì Chuyeån Luaân Thaùnh Vöông cuõng laø Nhö Lai sao?

Trong ñoaïn naøy, ñöùc Phaät muoán chæ Nhö Lai laø phaùp thaân baát sanh baát dieät. Phaùp thaân ñoù khoâng rieâng ñöùc Phaät maø taát caû chuùng ta ñeàu coù. Nôi ñöùc Phaät thì noùi ba möôi hai töôùng, nôi chuùng ta thì noùi chöøng maáy töôùng? Chaúng do moät töôùng hoaëc hai töôùng toát hoaëc khoâng töôùng toát naøo maø thaáy phaûi khoâng? Ñöùc Phaät sôï chuùng ta laàm chaáp phaùp thaân laø töôùng cho neân Ngaøi môùi hoûi ngaøi Tu-boà-ñeà: Coù theå do ba möôi hai töôùng maø thaáy Nhö Lai chaêng? Khoâng bieát luùc naøy ngaøi Tu-boà-ñeà muoán duøng loái traû lôøi sai ñeå Phaät daïy cho chuùng ta, hay laø Ngaøi nhaän khoâng ñuùng, coù leõ Ngaøi nhaän chöa ra laø phaûi hôn. Taïi sao toâi daùm noùi nhö theá? Bôûi vì trong kinh thöôøng noùi Boà-taùt töø Sô ñòa trôû leân, leân moãi ñòa laø ngoä ñöôïc moät phaàn phaùp thaân, coøn Thanh vaên thì chöa thaáy ñöôïc phaùp thaân. Ñaây noùi veà phaùp thaân neân ngaøi Tu-boà-ñeà nhaän laàm, Ngaøi noùi raèng: Nhö theá, nhö theá, do ba möôi hai töôùng maø thaáy Nhö Lai. Phaät lieàn quôû: Neáu do ba möôi hai töôùng thaáy Nhö Lai thì Chuyeån Luaân Thaùnh Vöông coù ba möôi hai töôùng laø Nhö Lai roài. Caâu noùi sau ñaây cuûa ngaøi Tu-boà-ñeà chöùng minh ñöôïc lôøi toâi noùi ôû treân. Ngaøi Tu-boà-ñeà baïch Phaät: Baïch Theá Toân, nhö choã hieåu cuûa con qua nghóa Phaät noùi. Bôûi vì veà phaùp thaân thì Ngaøi chöa ngoä, neân Ngaøi noùi theo nghóa Phaät noùi, chaúng neân do ba möôi hai töôùng maø thaáy Nhö Lai. Chuùng ta thaáy Ngaøi noùi raát laø deø daët. Baáy giôø ñöùc Phaät môùi keát thuùc laïi baèng moät baøi keä:

Neáu do saéc thaáy ta,

Do aâm thanh caàu ta,

Ngöôøi aáy haønh ñaïo taø,

Khoâng theå thaáy Nhö Lai.

Do saéc thaáy ta töùc do ba möôi hai töôùng, do aâm thanh caàu ta töùc laø do nhöõng thöù tieáng maø cho laø Nhö Lai. Caû hai saéc töôùng vaø aâm thanh laø töôùng sanh dieät, neáu duøng caùi sanh dieät maø caàu Phaät, ñoù laø ñaïo taø, khoâng theå thaáy ñöôïc phaùp thaân. Baøi keä naøy coát noùi veà phaùp thaân phi töôùng.

Hieän nay coù nhieàu ngöôøi xuyeân taïc: Khoâng do saéc thaáy ta, khoâng do aâm thanh caàu ta, ta ñaây laø chæ cho Phaät, nhö vaäy ôû chuøa thôø Phaät thì coù saéc, ñoùng chuoâng, ñaùnh moõ tuïng kinh ra tieáng ñoù laø aâm thanh, neáu laáy caùi ñoù tu ñeå caàu thaønh Phaät laø ñaïo taø, khoâng theå naøo thaáy Phaät. Ñoù laø loái xuyeân taïc, thaät laø ñaïi xuyeân taïc. ÔÛ ñaây Phaät baûo: Khoâng do saéc thaáy ta, khoâng do aâm thanh caàu ta laø ñeå noùi ñoù laø hai töôùng sanh dieät, duø aâm thanh khoâng töôùng nhöng cuõng laø sanh dieät, ñem caùi sanh dieät ñeå caàu Nhö Lai töùc phaùp thaân baát sanh baát dieät thì khoâng ñuùng, neân noùi ñoù laø haønh ñaïo taø, khoâng theå thaáy ñöôïc phaùp thaân. Nhö theá muoán thaáy phaùp thaân phaûi laøm sao? Nhö Phaät ñaõ noùi: Khoâng do ba möôi hai töôùng maø thaáy Phaät. Phaûi nhaän ngay khi taát caû taâm voïng töôûng laëng xuoáng roài, luùc ñoù caùi chaân thaät hieån loä. Caùi chaân thaät ñoù khoâng phaûi laø caùi sanh dieät neân khoâng phaûi laø saéc töôùng, laø aâm thanh. Neáu chaïy theo saéc töôùng, aâm thanh laø laàm. Vaäy ôû chuøa thôø Phaät, tuïng kinh goõ moõ ñaùnh chuoâng coù tieáng, nhö theá coù phaûi ñaïo taø khoâng? Duøng saéc, duøng thanh ñeå döøng caùi ñieân ñaûo voïng töôûng, ñeå laëng nhöõng taâm nieäm ñang chaïy theo saùu traàn, nhö theá möôïn aâm thanh saéc töôùng ñeå laëng voïng töôûng roài seõ thaáy Nhö Lai thì coù loãi gì? Ñaâu phaûi taø. Coøn nhöõng ngöôøi khoâng theo saéc töôùng, nhöng khoâng bieát laøm gì ñeå Nhö Lai hieän thì coù taø khoâng? Hoaëc laø khoâng theo saéc töôùng, nhöng ngoài töôûng xuaát hoàn leân trôøi v. v… thì coù taø khoâng? Nhö theá laø hieåu laàm, hieåu sai.Trong nhaø Phaät coù nhieàu loái tu, toâi noùi ñeå quí vò roõ. Söï truyeàn baù ñaïo Phaät ñaõ hôn hai ngaøn naêm, qua nhieàu thôøi, nhieàu vò ñeä töû Phaät coù ñuû khaû naêng, ñuû saùng kieán, neân caùc Ngaøi kheùo linh ñoäng laäp ra nhieàu phaùp tu, tuy cuøng moät goác. Theo danh töø nhaø Phaät goïi laø töø theå baát bieán nhöng kheùo tuøy duyeân, tuy tuøy duyeân maø theå vaãn baát bieán. Nghóa laø töø choã chaân thaät Phaät daïy, caùc Ngaøi kheùo tuøy duyeân, tuøy thôøi, tuøy caên cô maø linh ñoäng, khi duøng phaùp naøy, khi duøng phaùp kia… Nhö ngöôøi môùi vaøo chuøa khoâng hieåu caùch tu haønh laøm sao nhieáp taâm, cöù buoâng lung cho noù chaïy ngöôïc, chaïy xuoâi, baûo ngoài thieàn thì hoï chöa thoâng, hoaëc baûo hoï chaên traâu, hoï khoâng bieát laøm sao chaên, thì baûo: Thoâi, cöù leân chuøa tuïng kinh, ñaùnh chuoâng goõ moõ, nhìn Phaät, coát chuù yù vaøo kinh ñöøng nghó baäy coù toäi! Khi leân goõ moõ tuïng kinh maø khoâng nghó baäy, thì ñoù laø moät giôø hoaëc nöûa giôø yeân ñöôïc moät phaàn voïng töôûng thì ñaâu phaûi laø taø. Ñoù laø phöông tieän cuûa keû sô cô, laø phöông tieän trong giai ñoaïn ñoäng. Nhöõng ngöôøi khoâng hieåu cöù chaáp phaûi ngoài khôi khôi ñeå noù khoâng ngô nhö baàu trôøi khoâng môùi ñuùng, thì ñoù laø beänh. Theá neân ngöôøi tu phaûi kheùo coù phöông tieän, vôùi ngöôøi theá naøo neân duøng hình saéc ñoä hoï, vôùi ngöôøi theá naøo neân duøng aâm thanh ñoä hoï v. v… tuøy phöông tieän ñeå giuùp hoï döøng taâm ñieân ñaûo voïng töôûng, ñoù laø taøi cuûa ngöôøi giaùo hoùa chôù ñöøng coá chaáp. Nhöng ña soá ngöôøi hoïc hay coá chaáp, nghe caùi naøo laø chaáp caùi aáy, nhö nghe noùi duøng saéc töôùng aâm thanh caàu ta laø haønh ñaïo taø, khi thaáy caùi gì coù saéc töôùng lieàn baûo ñoù laø taø, caùi gì coù aâm thanh lieàn baûo ñoù laø taø… Ñoù laø töï mình taø chôù khoâng phaûi ñaïo taø. Töï mình taø nghóa laø mình chöa bieát tôùi choã cöùu kính.

Toùm laïi trong ñoaïn naøy ñöùc Phaät coát chæ cho chuùng ta thaáy phaùp thaân khoâng phaûi laø saéc töôùng, khoâng phaûi laø aâm thanh. AÂm thanh vaø saéc töôùng laø sanh dieät maø phaùp thaân laø baát sanh baát dieät, neáu keït vaøo töôùng vaø aâm thanh, cho ñoù laø thaät, ñoù laø ñaïo taø. Neáu bieát saéc töôùng aâm thanh laø giaû thì khoâng phaûi taø. Theá neân toâi thöôøng daën quí vò moãi khi leã Phaät phaûi nhôù maõi caâu chuùng ta ñoïc:"Naêng leã sôû leã taùnh khoâng tòch". Chuùng ta laø ngöôøi hay laïy, ñöùc Phaät laø vò ñeå mình laïy, caû hai ñeàu töï taùnh laø khoâng, laø laëng leõ, nhöng duyeân hôïp thì giaû coù. Chuùng ta thaáy roõ nhö vaäy, chôù khoâng phaûi thaáy Phaät ngoài treân baøn laø thaät vaø mình ñaây laø thaät. Hieåu nhö vaäy laøm sao goïi laø taø ñöôïc! Chæ taïi nhöõng ngöôøi khoâng hieåu, ñoïc laø cöù ñoïc thoâi cho neân thaønh taø! Nhö theá neáu trì boán caâu keä naøy, chuùng ta coù theå ñöôïc coâng ñöùc nhö Phaät noùi ôû ñoaïn tröôùc khoâng? Nghóa laø neáu cöù thoï trì maõi boán caâu naøy, thì chuùng ta coù theå tænh giaùc khoâng? Ñöøng nghó Nhö Lai laø Phaät Thích-ca. Phaûi nhôù Nhö Lai laø phaùp thaân thöôøng haèng cuûa chuùng ta. Phaùp thaân ñoù khoâng thuoäc saéc töôùng thì ñaâu coù chaáp ngaõ, noù cuõng khoâng thuoäc aâm thanh thì ñaâu coù chaáp aâm thanh. Taát caû aâm thanh saéc töôùng sanh dieät ñeàu khoâng chaáp töùc laø khoâng haønh ñaïo taø, nhö theá môùi thaáy ñöôïc phaùp thaân. Neáu nhôù vaø soáng nhö theá thì chuùng ta giaùc ngoä roài. Theá neân baøi keä naøy raát quan troïng.

? 

ÑOAÏN 27

AÂM:

VOÂ ÑOAÏN, VOÂ DIEÄT.

Tu-boà-ñeà! Nhöõ nhöôïc taùc thò nieäm: Nhö Lai baát dó cuï tuùc töôùng coá ñaéc A-naäu-ña-la tam-mieäu tam-boà-ñeà. Tu-boà-ñeà! Maïc taùc thò nieäm: Nhö Lai baát dó cuï tuùc töôùng coá ñaéc A-naäu-ña-la tam-mieäu tam-boà-ñeà. Tu-boà-ñeà! Nhöõ nhöôïc taùc thò nieäm: Phaùt A-naäu-ña-la tam-mieäu tam-boà-ñeà taâm giaû, thuyeát chö phaùp ñoaïn dieät, maïc taùc thò nieäm. Haø dó coá? Phaùt A-naäu-ña-la tam-mieäu tam-boà-ñeà taâm giaû, ö phaùp baát thuyeát ñoaïn dieät töôùng.

DÒCH:

KHOÂNG ÑOAÏN, KHOÂNG DIEÄT.

Naøy Tu-boà-ñeà, neáu oâng khôûi nghó theá naøyNhö Lai chaúng do caùc töôùng cuï tuùc ñöôïc Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Tu-boà-ñeà, chôù khôûi nghó theá aáy, Nhö Lai khoâng do töôùng cuï tuùc maø ñöôïc Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Tu-boà-ñeà, neáu oâng khôûi nghó theá naøy: Ngöôøi phaùt taâm Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc noùi caùc phaùp ñoaïn dieät, chôù khôûi caùi nghó naøy. Vì côù sao? Vì ngöôøi phaùt taâm Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc, ñoái vôùi phaùp khoâng coù noùi töôùng ñoaïn dieät.

GIAÛNG:

Ñaây laø ñöùc Phaät sôï khi nghe noùi taát caû saéc töôùng thanh aâm khoâng phaûi laø Phaät, chuùng ta laïi töôûng Phaät laø ngoaøi thaân naêm uaån maø coù. Nhö theá thì thaân naêm uaån naøy khoâng lieân heä gì vôùi Phaät caû. Theá neân ñeán ñaây ñöùc Phaät lieàn xaùc nhaän: Naøy Tu-boà-ñeà, oâng chôù khôûi nghó theá naøy, Nhö Lai chaúng do caùc töôùng ñaày ñuû maø ñöôïc Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Chôù khôûi nghó nhö theá. Vì sao? Vì Phaät thaønh Phaät laø ngay nôi thaân naøy maø thaønh, chôù ñaâu phaûi ngoaøi thaân naøy. Neáu chuùng ta nghó Phaät ngoaøi thaân naøy thì ñoù laø beänh. Phaùp thaân loàng saün trong thaân saéc töôùng. Chöõ Nhö Lai ôû ñaây phaûi hieåu laø phaùp thaân, phaùp thaân ñoù coù saün trong saéc thaân naøy. Ñöøng bao giôø nghó Nhö Lai chaúng do caùc töôùng cuï tuùc maø ñöôïc Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc, vì chính ñöôïc Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc laø ngay nôi thaân saéc töôùng naøy. Nhö vaäy ñeå cho chuùng ta bieát khoâng phaûi caàu Phaät ngoaøi thaân naøy maø ngay thaân naêm uaån ñaõ coù phaùp thaân, ñöøng taùch rôøi noù maø tìm Phaät.

Tieáp theo, ñöùc Phaät daïy theâm: Naøy Tu-boà-ñeà, oâng neáu khôûi nghó theá naøy, ngöôøi phaùt taâm Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc noùi caùc phaùp ñoaïn dieät. Chôù khôûi nghó nhö theá. Vì côù sao? Vì ngöôøi phaùt taâm Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc ñoái vôùi phaùp khoâng noùi töôùng ñoaïn dieät. Khi noùi ñieàu naøy, Phaät laïi sôï chuùng ta chaáp ñieàu kia. Ñöùc Phaät baûo: Muoán caàu thaønh Phaät thì phaûi ngay nôi saéc thaân naøy maø caàu. Nhöng laïi sôï chuùng ta hieåu laàm thaân saéc töôùng naøy hoaïi thì Phaät maát sao. Tuy thaân saéc töôùng hoaïi nhöng phaùp thaân khoâng maát, theá neân Phaät baûo oâng ñöøng nghó ngöôøi phaùt taâm Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc noùi phaùp ñoaïn dieät. Ngay trong thaân sanh dieät coù phaùp thaân baát sanh baát dieät. Khi nghe noùi ngay trong saéc thaân naøy caàu Phaät, chuùng ta nghó khi saéc thaân ñoaïn dieät thì Phaät cuõng ñoaïn dieät luoân… Ñöøng hieåu laàm nhö theá, vì ngöôøi thaønh Phaät khoâng bao giôø noùi caùc phaùp ñoaïn dieät. Chính ñieåm naøy laø ñieåm maø taát caû ngöôøi tu Phaät phaûi ñeå yù. Bôûi vì chuùng ta thöôøng coù hai thöù beänh, beänh chaáp thöôøng vaø beänh chaáp ñoaïn. Chaáp thöôøng laø nghó raèng trong thaân mình coù linh hoàn, linh hoàn ñôøi ñôøi khoâng bao giôø maát. Chaáp ñoaïn thì noùi thaân naøy cheát roài laø heát, khoâng coøn gì nöõa. Chuùng ta phaûi thaáy roõ thaân naøy laø töôùng hö giaû do töù ñaïi hôïp. Ñaõ laø töôùng hö giaû thì khi töù ñaïi tan raõ, thaân naøy khoâng coøn. Töù ñaïi laø voâ tri, nhöng trong töù ñaïi hôïp naøy coù caùi tri giaùc. Tri giaùc laïi chia hai phaàn, tri giaùc hö voïng sanh dieät vaø tri giaùc khoâng hö voïng, khoâng sanh dieät. Khi ngöôøi ta chaáp toaøn vaät chaát thì ñöùc Phaät phaù töù ñaïi laø khoâng thaät. Khi ngöôøi ta xem nheï phaàn vaät chaát, chaáp naëng phaàn tinh thaàn thì ñöùc Phaät phaù nguõ uaån. Saéc uaån laø töù ñaïi; thoï, töôûng, haønh, thöùc, boán uaån naøy thuoäc veà tinh thaàn. Boán uaån thoï, töôûng, haønh, thöùc laø töôùng taâm sanh dieät, boán töôùng taâm sanh dieät naøy khoâng phaûi laø ngaõ. Nhö theá laø ñeå phaù chaáp ngaõ veà thaân, chaáp ngaõ veà taâm. Khi thaân giaû vaø taâm giaû naøy maát roài thì Nhö Lai töùc phaùp thaân hieän tieàn. Theá neân phaùp thaân khoâng phaûi laø töôùng ñoaïn dieät. Thaân hö giaû vaø taâm hö giaû maát chôù khoâng phaûi phaùp thaân maát, nhö theá laø thaønh Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc, chôù khoâng phaûi tôùi ñoù laø heát. Coù ngöôøi noùi Nieát-baøn laø vieân tòch, choã ñoù laëng leõ, hoaøn toaøn khoâng coù gì caû, ñoù laø laàm laãn, hieåu khoâng thaáu ñaùo. Ñuùng ra khi khoâng coøn nhöõng maàm sanh dieät, ñoù laø chaân thaät giaûi thoaùt, ñoù laø Nhö Lai baát sanh baát dieät.

? 

ÑOAÏN 28

AÂM:

BAÁT THOÏ, BAÁT THAM.

Tu-boà-ñeà! Nhöôïc Boà-taùt dó maõn Haèng haø sa ñaúng theá giôùi thaát baûo trì duïng boá thí, nhöôïc phuïc höõu nhaân tri nhaát thieát phaùp voâ ngaõ, ñaéc thaønh ö nhaãn. Thöû Boà-taùt thaéng tieàn Boà-taùt sôû ñaéc coâng ñöùc. Haø dó coá? Tu-boà-ñeà! Dó chö Boà-taùt baát thoï phöôùc ñöùc coá. Tu-boà-ñeà baïch Phaät ngoân: Theá Toân! Vaân haø Boà-taùt baát thoï phöôùc ñöùc?

- Tu-boà-ñeà! Boà-taùt sôû taùc phöôùc ñöùc baát öng tham tröôùc, thò coá thuyeát baát thoï phöôùc ñöùc.

DÒCH:

KHOÂNG THOÏ, KHOÂNG THAM TRÖÔÙC.

Naøy Tu-boà-ñeà, neáu Boà-taùt duøng thaát baûo ñaày caû theá giôùi baèng soá caùt soâng Haèng ñeå ñem boá thí, neáu laïi coù ngöôøi bieát taát caû phaùp laø voâ ngaõ ñöôïc thaønh ñöùc nhaãn nhuïc, thì Boà-taùt naøy ñöôïc coâng ñöùc hôn vò Boà-taùt tröôùc, vì côù sao? Naøy Tu-boà-ñeà, do caùc vò Boà-taùt khoâng thoï phöôùc ñöùc. Ngaøi Tu-boà-ñeà baïch Phaät raèng: Baïch Theá Toân, theá naøo laø Boà-taùt khoâng thoï phöôùc ñöùc?

- Naøy Tu-boà-ñeà! Boà-taùt laøm phöôùc ñöùc maø chaúng neân tham tröôùc, theá neân noùi chaúng thoï phöôùc ñöùc.

GIAÛNG:

Tröôùc heát ñöùc Phaät duøng hình aûnh ngöôøi ñem cuûa baùu ñaày caû soá theá giôùi baèng soá caùt soâng Haèng ra boá thí. Quí vò thöû tính xem bao nhieâu cuûa baùu? Khoâng theå tính noåi. Cuûa baùu ñaày daãy theá giôùi maø moãi theá giôùi laø moät hoät caùt cuûa soâng Haèng, nhö theá khoâng bieát bao nhieâu theá giôùi vaø cuõng khoâng bieát bao nhieâu cuûa baùu. Laïi coù ngöôøi bieát taát caû phaùp laø voâ ngaõ, thaønh ñöôïc ñöùc nhaãn nhuïc. Nhö theá laø coù hai ñöùc, ñöùc thöù nhaát laø trí tueä, do trí tueä thaáy taát caû phaùp khoâng coù töï theå. Voâ ngaõ laø khoâng coù töï theå, do thaáy caùc phaùp duyeân hôïp, khoâng coù töï theå neân thöïc haønh haïnh nhaãn nhuïc ñöôïc vieân maõn, ñoù laø ñöùc thöù hai. Ñöùc Phaät baûo: Vò Boà-taùt duøng trí bieát taát caû phaùp voâ ngaõ, neân thöïc haønh ñöôïc haïnh nhaãn nhuïc, ñöôïc coâng ñöùc nhieàu hôn vò Boà-taùt ñem cuûa baùu ñaày daãy soá theá giôùi baèng soá caùt soâng Haèng ra boá thí. Ngaøi hoûi: Vì côù sao? Roài Ngaøi giaûi thích: Bôûi do caùc vò Boà-taùt ñoù khoâng thoï phöôùc ñöùc. Theá naøo goïi laø khoâng thoï phöôùc ñöùc? Bôûi vì chuùng ta thaáy taát caû phaùp voâ ngaõ, voâ ngaõ thì khoâng coù chuû teå, nghóa laø khoâng coù mình, duø cho laøm taát caû haïnh nhaãn nhuïc hay taát caû coâng ñöùc gì maø khoâng thaáy coù mình thaät thì khoâng coù thoï. Ñaây laø ñöùc Phaät ñaët trí tueä leân haøng ñaàu. Coâng ñöùc cuûa chuùng ta ñöôïc vieân maõn laø töø trí tueä khoâng thaáy coù ngaõ, bôûi khoâng thaáy ngaõ neân khoâng thoï, khoâng thoï neân phöôùc ñöùc môùi lôùn. Theá neân ôû ñaây chuû yeáu laø noùi khoâng thoï, maø khoâng thoï goác töø trí tueä voâ ngaõ. Duø boá thí cuûa baùu bao nhieâu ñi nöõa cuõng khoâng baèng do trí tueä Baùt-nhaõ daãn ñaàu tu ñöôïc haïnh nhaãn nhuïc. Ngöôøi nhö theá ñöôïc coâng ñöùc voâ keå, vì ngöôøi ñoù khoâng coù ngaõ. Nhö chuùng ta hieän nay tu haïnh nhaãn nhuïc thì haïnh nhaãn nhuïïc cuûa mình höõu ngaõ hay voâ ngaõ? Nhö quí phaät töû hoaëc taêng ni bieát ñaïo chuùt ít, ñeàu thaàm nghó mình laø ngöôøi bieát ñaïo thì khoâng bao giôø neân saân, khoâng bao giôø coù nieäm aùc vôùi keû khaùc. Nhöng giaû söû coù ngöôøi chaïm tôùi quyeàn lôïi cuûa mình, quyeàn lôïi nhoû thoâi, luùc ñoù mình nghó: Ñaây laø chaïm ñeán quyeàn lôïi mình, nhöng laø phaät töû hay laø ngöôøi tu thì raùn nhòn. Ñeán quyeàn lôïi kha khaù moät chuùt, khaû dó coøn raùn ñöôïc. Nhöng khi hoï chaïm ñeán quyeàn lôïi thaät to cuûa mình, luùc ñoù chaéc heát nhaãn noåi. Ñoù laø chöa noùi ñeán khi hoï laøm nhuïc, ñaùnh ñaäp, luùc ñoù mình nhaãn noåi khoâng?

Theá neân nhaãn nhuïc maø coøn ngaõ, duø ngoaïi taøi hay noäi taøi, cuõng khoù ñeán ba-la-maät. Vì theá muoán nhaãn nhuïc ba-la-maät tröôùc phaûi coù trí tueä Baùt-nhaõ thaáy roõ caùc phaùp laø voâ ngaõ. Ñaõ khoâng coù ta thaät thì coøn ai laøm khoå ta, ai haïi ta? … Khi aáy môùi nhòn ñöôïc taát caû nhöõng ñieàu khoù nhòn. Theá neân ñöùc Phaät daïy, tröôùc heát phaûi bieát caùc phaùp laø voâ ngaõ roài môùi thöïc haønh haïnh nhaãn nhuïc. Ñoù laø ñieàu tieân quyeát, vì nhaãn maø khoâng coù trí tueä Baùt-nhaõ thì khoâng bao giôø vieân maõn. Hieåu nhö theá neân khi ngöôøi nhaãn ñöôïc taát caû ñieàu khoù nhaãn, ñeán coâng ñöùc ngöôøi ñoù cuõng khoâng thoï nhaän. Taïi sao? Vì nhaãn nhuïc maø khoâng thaáy mình nhaãn nhuïc neân khoâng thoï phöôùc ñöùc. Coøn chuùng ta moãi laàn nhaãn ñöôïc thì khoe khaép moïi ngöôøi phaûi khoâng? Thaønh ra vì chuùng ta coù ngaõ neân laøm ñieàu gì cuõng thaáy coù thoï nhaän caû. Trong ñoaïn naøy ñöùc Phaät ñeà cao coâng ñöùc hay phöôùc ñöùc baát thoï, vaø phöôùc ñöùc baát thoï ñoù cuõng do trí tueä voâ ngaõ maø ra. Theá neân khi ngaøi Tu-boà-ñeà hoûi Phaät: Theá naøo laø khoâng thoï phöôùc ñöùc thì ñöùc Phaät baûo: Boà-taùt laøm phöôùc ñöùc khoâng tham tröôùc neân goïi laø khoâng thoï phöôùc ñöùc. Sôû dó chuùng ta laøm maø tham tröôùc laø vì coù ngaõ, neáu voâ ngaõ coøn tham tröôùc caùi gì? Theá neân noùi raèng khoâng tham tröôùc laø phöôùc ñöùc lôùn nhaát.

? 

ÑOAÏN 29

AÂM:

UY NGHI TÒCH TÓNH.

Tu-boà-ñeà! Nhöôïc höõu nhaân ngoân: Nhö Lai nhöôïc lai, nhöôïc khöù, nhöôïc toïa, nhöôïc ngoïa, thò nhaân baát giaûi ngaõ sôû thuyeát nghóa. Haø dó coá? Nhö Lai giaû, voâ sôû tuøng lai dieäc voâ sôû khöù, coá danh Nhö Lai.

DÒCH:

BOÁN OAI NGHI ÑEÀU TÒCH TÓNH.

Naøy Tu-boà-ñeà, neáu coù ngöôøi noùi Nhö Lai hoaëc ñeán, hoaëc ñi, hoaëc ngoài, hoaëc naèm, ngöôøi aáy khoâng hieåu nghóa cuûa ta noùi. Vì côù sao? Nhö Lai ñoù khoâng töø ñaâu ñeán cuõng khoâng ñi ñaâu neân goïi laø Nhö Lai.

GIAÛNG:

Trong kinh Kim Cang coù nhöõng choã ñònh nghóa Nhö Lai, nhö ñoaïn tröôùc, toâi nhaéc laïi ñeå quí vò nhôù. "Nhö Lai giaû, chö phaùp Nhö nghóa". Nghóa Nhö cuûa caùc phaùp, ñoù laø Nhö Lai. ÔÛ ñaây noùi: Nhö Lai giaû, voâ sôû tuøng lai dieäc voâ sôû khöù, coá danh Nhö Lai. Nhö Lai laø khoâng töø ñaâu ñeán cuõng khoâng ñi ñaâu neân goïi laø Nhö Lai. Noùi raèng: Nhö Lai khoâng töø ñaâu ñeán, cuõng khoâng ñi ñaâu, ñoù laø ñöùng veà phöông dieän naøo maø noùi? Ñeán vaø ñi laø haønh ñoäng, maø haønh ñoäng töùc laø töôùng ñoäng, neáu noùi Nhö Lai laø töôùng ñoäng thì khoâng phaûi laø Nhö Lai. Trong ñoaïn tröôùc ñaõ ñònh nghóa: Nhö Lai laø nghóa nhö cuûa caùc phaùp, nghóa nhö töùc laø nhö nhö baát ñoäng. Toùm laïi ñoaïn naøy noùi Nhö Lai laø ñeå chæ cho phaùp thaân baát sanh baát dieät, khoâng bao giôø dao ñoäng. Thaáy ñöôïc phaùp thaân baát ñoäng môùi goïi laø thaáy Phaät, chôù khoâng phaûi thaáy ñöùc Phaät coù ba möôi hai töôùng. Taïi sao? Vì neáu thaáy coù ba möôi hai töôùng laø Phaät thì khi thaân töù ñaïi raõ Phaät khoâng coøn sao? Nhö Lai khoâng coøn sao? Theá neân phaûi hieåu roõ Nhö Lai laø chæ cho phaùp thaân thanh tònh, maø phaùp thaân thanh tònh thì khoâng ñeán, khoâng ñi. Vì theá tröôùc heát ñöùc Phaät baûo: Neáu coù ngöôøi noùi Nhö Lai hoaëc ñeán, hoaëc ñi, hoaëc ngoài, hoaëc naèm, ñoù laø khoâng hieåu nghóa Phaät noùi. Neáu thaáy Nhö Lai ñeán, ñi, ngoài, naèm, ñoù laø Nhö Lai coù hình töôùng, coù taùc ñoäng, maø hình töôùng taùc ñoäng laø sanh dieät. Neáu cho Nhö Lai laø sanh dieät thì khoâng hieåu nghóa Phaät noùi. Theá neân trong ñoaïn naøy Phaät chæ roõ Nhö Lai laø phaùp thaân thanh tònh, baát sanh baát dieät, khoâng ñeán, khoâng ñi, ñoù laø ñeå chuùng ta thaáy roõ Nhö Lai laø tòch tónh, laëng leõ thöôøng haèng.

?

ÑOAÏN 30

AÂM:

NHAÁT HIEÄP TÖÔÙNG LYÙ.

Tu-boà-ñeà! Nhöôïc thieän nam töû, thieän nöõ nhaân dó tam thieân ñaïi thieân theá giôùi toaùi vi vi traàn, ö yù vaân haø? Thò vi traàn chuùng ninh vi ña phuû? Tu-boà-ñeà ngoân: Thaäm ña, Theá Toân! Haø dó coá? Nhöôïc thò vi traàn chuùng thaät höõu giaû, Phaät taéc baát thuyeát thò vi traàn chuùng. Sôû dó giaû haø? Phaät thuyeát vi traàn chuùng taéc phi vi traàn chuùng, thò danh vi traàn chuùng. Theá Toân! Nhö Lai sôû thuyeát tam thieân ñaïi thieân theá giôùi taéc phi theá giôùi, thò danh theá giôùi. Haø dó coá? Nhöôïc theá giôùi thaät höõu giaû, taéc thò nhaát hieäp töôùng. Nhö Lai thuyeát nhaát hieäp töôùng taéc phi nhaát hieäp töôùng, thò danh nhaát hieäp töôùng.

- Tu-boà-ñeà! Nhaát hieäp töôùng giaû taéc thò baát khaû thuyeát, ñaûn phaøm phu chi nhaân tham tröôùc kyø söï.

DÒCH:

LYÙ MOÄT HÔÏP TÖÔÙNG.

Naøy Tu-boà-ñeà, neáu ngöôøi thieän nam, thieän nöõ ñem theá giôùi tam thieân ñaïi thieân naøy nghieàn naùt thaønh buïi, yù oâng nghó sao? Soá buïi naøy thaät laø nhieàu chaêng? Ngaøi Tu-boà-ñeà thöa: Baïch Theá Toân! Raát nhieàu. Vì côù sao? Neáu laø buïi thaät coù ñoù thì Phaät aét khoâng noùi laø buïi nhieàu. Vì côù sao? Phaät noùi caùc buïi ñoù töùc khoâng phaûi laø buïi, aáy goïi laø buïi. Baïch Theá Toân, Nhö Lai noùi theá giôùi tam thieân ñaïi thieân töùc khoâng phaûi theá giôùi, aáy goïi laø theá giôùi. Vì côù sao? Neáu theá giôùi thaät coù thì aét laø moät hôïp töôùng. Nhö Lai noùi moät hôïp töôùng töùc khoâng phaûi moät hôïp töôùng aáy goïi laø moät hôïp töôùng.

Naøy Tu-boà-ñeà, moät hôïp töôùng ñoù aét khoâng theå noùi, chæ ngöôøi phaøm phu tham tröôùc vieäc aáy.

GIAÛNG:

Trong ñoaïn naøy ñaàu tieân ñöùc Phaät hoûi ngaøi Tu-boà-ñeà: Giaû söû coù ngöôøi nam, ngöôøi nöõ, ñem theá giôùi tam thieân ñaïi thieân naøy nghieàn naùt thaønh buïi, soá buïi ñoù nhieàu chaêng? Ngaøi Tu-boà-ñeà traû lôøi laø raát nhieàu. Traû lôøi xong, Ngaøi khoâng döøng nôi ñoù, Ngaøi giaûi thích theâm: Vì côù sao? Vì buïi neáu thaät coù thì Phaät khoâng noùi laø buïi, Phaät noùi buïi töùc khoâng phaûi buïi, aáy goïi laø buïi. Choã naøy nhaéc chuùng ta nhôù trong ñoaïn tröôùc toâi ñaõ noùi quaù roõ roài. Neáu chuùng ta laàm chaáp caùc phaùp coù thaät theå töùc laø theá giôùi laø thaät theá giôùi, haït buïi laø thaät haït buïi; lôùn nhö theá giôùi, nhoû nhö haït buïi, neáu taát caû lôùn nhoû ñeàu chaáp coù moät thaät theå thì ñoù laø caùi nhìn cuûa phaøm phu. Taïi sao? Vì neáu thaáy noù coù thaät theå töùc laø khoâng phaûi töôùng duyeân hôïp. Traùi laïi, con maét trí tueä Baùt-nhaõ cuûa Boà-taùt thaáy caùc phaùp do duyeân hôïp, maø ñaõ duyeân hôïp thì khoâng caùi naøo coù thaät theå. Theá giôùi cuõng laø töôùng duyeân hôïp neân khoâng thaät, chæ theo phaøm phu giaû ñaët teân laø theá giôùi. Nhö vaäy theá giôùi chæ coù giaû danh maø khoâng coù thaät theå. To nhö theá giôùi maø chæ coù giaû danh, coøn nhoû nhö haït buïi thì sao? Haït buïi tuy quaù nhoû ñoái vôùi theá giôùi, nhöng haït buïi cuõng khoâng phaûi laø ñôn vò cuoái cuøng. Nhoû nhö haït buïi cuõng vaãn laø moät hôïp theå do duyeân hôïp. Haït buïi do duyeân hôïp neân khoâng phaûi laø haït buïi, nhöng giaû danh goïi laø haït buïi. Nhö theá ñeå thaáy raèng duø lôùn, duø nhoû ñoái vôùi con maét trí tueä ñeàu thaáy laø töôùng duyeân hôïp, chôù khoâng moät caùi gì töï coù thaät theå. Thöôøng chuùng ta coù hai loái nhìn, hoaëc cho caùi nhoû khoâng thaät maø caùi lôùn laïi laø thaät, hoaëc cho caùi lôùn laø duyeân hôïp maø caùi nhoû laø ñôn vò cuoái cuøng. Cuõng nhö vieân ñaát baèng naém tay, ñaäp naùt thaønh buïi, chuùng ta cho vieân ñaát laø khoâng thaät, nhöng haït buïi laø thaät, ñoù laø ñôn vò thaät hôïp thaønh vieân ñaát, theá laø chuùng ta thaáy caùi lôùn laø giaû maø caùi nhoû laø thaät.

Chuû yeáu Phaät daïy ôû ñaây laø phaûi nhìn cho töôøng taän taát caû phaùp, khoâng moät phaùp naøo coù hình töôùng maø coù thaät theå. Nhö theá môùi hieåu, môùi thaáy ñöôïc lyù duyeân hôïp. Töø theá giôùi ñeán haït buïi ñeàu khoâng coù thaät theå, noù laø moät hôïp töôùng, nhöng hôïp töôùng cuõng laø giaû danh, neân noùi: Hôïp töôùng khoâng phaûi hôïp töôùng, aáy goïi laø hôïp töôùng. Cuoái cuøng Ngaøi keát laïi moät caâu: Naøy Tu-boà-ñeà, moät hôïp töôùng ñoù aét khoâng theå noùi, chæ ngöôøi phaøm phu tham tröôùc vieäc aáy. Noùi laø moät hôïp töôùng thì khoâng theå noùi. Taïi sao? Vì noù laø hö giaû, khoâng theå noùi laø coù, laø khoâng, nhöng ngöôøi phaøm phu khoâng bieát, tham tröôùc cho laø thaät. Treân nhaân gian naøy, taát caû nhöõng gì coù hình, coù töôùng, saéc, thanh, höông v. v… quí vò kieåm laïi xem coù caùi naøo khoâng phaûi laø töôùng duyeân hôïp hay khoâng? Caùi naøo cuõng laø töôùng duyeân hôïp, theá maø phaøm phu chuùng ta cho noù laø thaät hay giaû? Neáu chuùng ta noùi: Chaäu boâng cuûa toâi giaû. Coù ngöôøi khaùc noùi: Giaû thì cho toâi ñi! Khi ñoù chuùng ta noùi theá naøo? Tuy noùi giaû maø ai xin thì khoâng cho. Noùi giaû sôï ngöôøi ta xin, thaønh ra thaáy caùi gì cuõng thaät neân quí, maø quí thì tham tröôùc. Theá neân söï lieân heä laø töø choã thaáy caùc phaùp laø thaät, roài sanh ra töôûng noù laø quí vaø taâm tham tröôùc theo ñoù maø sanh. Bôûi chieác xe toâi thaät, nhaø cuûa toâi thaät neân toâi quí, toâi phaûi coá baûo veä, taát caû söï vaät ñeàu nhö theá caû. Theá neân nhöõng gì mình thaáy laø thaät, ñeàu quí, ñeàu tham tröôùc. Khoâng phaûi chuùng ta bi quan, taïo ra moät caùi töôûng töôïng khoâng ñaâu, maø ñaây ñuùng laø chuùng ta nhìn baèng trí tueä, thaáy ñöôïc leõ thaät. Noùi ñeán caùi nhaø thì bieát noù laø töôùng duyeân hôïp, khoâng coù thaät theå. Neáu noùi caùi nhaø thaät thì thöû hoûi caùi gì thaät laø nhaø? Vaùch töôøng khoâng phaûi nhaø, keøo coät khoâng phaûi nhaø… Chaúng qua laø nhieàu töôùng nhoû chung hôïp thaønh moät töôùng lôùn, töôùng lôùn ñoù taïm ñaët teân laø caùi nhaø. Vaäy caùi nhaø laø danh töø taïm ñaët ñeå chæ moät hôïp töôùng, maø hôïp töôùng laø do duyeân hôïp thì ñaâu coù caùi gì laø chuû, neân noù khoâng coù töï theå hay khoâng coù thaät theå. Ñoù laø moät leõ thaät, chuùng ta nhìn ñuùng leõ thaät chôù khoâng phaûi bi quan. Nhìn ñuùng leõ thaät neân khoâng coù taâm tham tröôùc, do khoâng tham tröôùc neân khoâng maéc keït ôû theá gian. Traùi laïi vì nhìn khoâng ñuùng leõ thaät neân khôûi taâm tham tröôùc, do ñoù maát moät caùi gì laø loøng quaën ñau, ñeán khi caùi ngaõ maát thì ñau voâ ngaàn, vì theá neân cöù quanh quaån trong theá gian khoâng coù ngaøy ra.

Phaät baûo moät hôïp töôùng khoâng theå noùi laø coù, khoâng theå noùi laø khoâng. Quí vò phaûi hieåu tinh thaàn Ñaïi thöøa coát chæ thaúng lyù duyeân hôïp, cho neân khoâng quyeát ñònh nôi hai caùi coù vaø khoâng. Ai thaáy caùc phaùp theá gian thaät coù, thaät khoâng laø beänh. Theá maø laâu nay ñaïi ña soá ngöôøi hoïc kinh Baùt-nhaõ ñeàu noùi hoïc Baùt-nhaõ laø chaáp khoâng. Chaáp khoâng laø beänh toái kî vôùi tinh thaàn Baùt-nhaõ. Thaáy coù, thaáy khoâng laø thaáy hai beân, traùi vôùi lyù Baùt-nhaõ. Baùt-nhaõ noùi caùc phaùp duyeân hôïp neân khoâng thaät, vì duyeân hôïp neân khoâng phaûi coù, vì duyeân hôïp neân khoâng phaûi khoâng. Noùi duyeân hôïp laø giaû töôùng neân khoâng phaûi coù maø cuõng khoâng phaûi khoâng. Theá gian chæ moät maët noùi coù hoaëc noùi khoâng, nhöng ta thaáy roõ caùc töôùng duyeân hôïp khoâng phaûi coù, khoâng phaûi khoâng neân khoâng theå noùi ñöôïc, khoâng theå noùi cho hoï hieåu ñöôïc. Vì theá maø ñöùc Phaät baûo moät hôïp töôùng aét khoâng theå noùi, chæ vì ngöôøi phaøm phu tham tröôùc vieäc aáy.

Quí vò ñaõ thaáy roõ yù nghóa saâu xa cuûa kinh Ñaïi thöøa laø khoâng cho chuùng ta keït moät beân naøo, hoaëc coù, hoaëc khoâng. Kim Cang vaø Baùt-nhaõ noùi caùc phaùp do duyeân hôïp khoâng coù taùnh thaät, chôù khoâng phaûi khoâng ngô. Nhö caùi baøn, ñoái vôùi con maét trí tueä Baùt-nhaõ noù coù hay khoâng? Con maét trí tueä Baùt-nhaõ thaáy caùi baøn khoâng coù töï theå, do duyeân hôïp neân chæ coù giaû danh. Giaû danh laø teân taïm, taïm goïi laø baøn, khoâng phaûi khoâng ngô, nhöng tìm thaät theå thì khoâng coù, chôù noùi caùi baøn khoâng nhö hö khoâng naøy thì ñoù laø doát. Nhieàu ngöôøi khoâng hieåu nghe caâu Thò chö phaùp khoâng töôùng baát sanh baát dieät v. v… lieàn cho raèng Baùt-nhaõ noùi caùi gì cuõng khoâng. Khoâng ñaây laø khoâng coù töôùng thaät, vì noù laø duyeân hôïp. Cuõng nhö toâi noùi khoâng coù moät naém tay thaät maø do naêm ngoùn co laïi, nhöng khi co laïi thì coù naém tay khoâng? Noùi ñuùng theo trí tueä Baùt-nhaõ laø naém tay khoâng coù thaät theå, chæ giaû danh taïm goïi laø naém tay, ñuû duyeân hôïp laïi taïm goïi laø naém tay. Nhö theá khi duyeân hôïp khoâng theå noùi khoâng, khi duyeân tan ñaâu theå noùi coù. Chính ngöôøi khoâng hieåu Baùt-nhaõ môùi chaáp khoâng, noùi caùi naøy coù laø chaáp thaät coù, noùi caùi kia khoâng laø chaáp thaät khoâng. Trí tueä Baùt-nhaõ nhìn töôøng taän caùc phaùp neân khoâng coá ñònh moät phaùp naøo laø thaät theå, vì ñoù laø töôùng duyeân hôïp, ñaõ laø duyeân hôïp thì khoâng phaûi laø khoâng haún. Theá neân môùi duøng nhöõng chöõ "nhö huyeãn, nhö hoùa" nghóa laø duyeân hôïp thì coù, duyeân ly taùn thì khoâng, chôù khoâng phaûi khoâng ngô. Hieåu nhö theá môùi khoâng laàm yù nghóa cuûa lôøi Phaät daïy trong kinh Kim Cang vaø Baùt-nhaõ.

?

ÑOAÏN 31

AÂM:

TRI KIEÁN BAÁT SANH.

- Tu-boà-ñeà! Nhöôïc nhaân ngoân: Phaät thuyeát ngaõ kieán, nhaân kieán, chuùng sanh kieán, thoï giaû kieán, Tu-boà-ñeà, ö yù vaân haø? Thò nhaân giaûi ngaõ sôû thuyeát nghóa phuû?

- Phaát daõ Theá Toân! Thò nhaân baát giaûi Nhö Lai sôû thuyeát nghóa. Haø dó coá, Theá Toân thuyeát ngaõ kieán, nhaân kieán, chuùng sanh kieán, thoï giaû kieán töùc phi ngaõ kieán, nhaân kieán, chuùng sanh kieán, thoï giaû kieán thò danh ngaõ kieán, nhaân kieán, chuùng sanh kieán, thoï giaû kieán.

- Tu-boà-ñeà! Phaùt A-naäu-ña-la tam-mieäu tam-boà-ñeà taâm giaû, ö nhaát thieát phaùp öng nhö thò tri, nhö thò kieán, nhö thò tín giaûi, baát sanh phaùp töôùng. Tu-boà-ñeà! Sôû ngoân phaùp töôùng giaû, Nhö Lai thuyeát töùc phi phaùp töôùng, thò danh phaùp töôùng.

DÒCH:

TRI KIEÁN CHAÚNG SANH.

- Naøy Tu-boà-ñeà, neáu coù ngöôøi noùi Phaät noùi ngaõ kieán, nhaân kieán, chuùng sanh kieán, thoï giaû kieán, naøy Tu-boà-ñeà, yù oâng nghó sao? Ngöôøi aáy hieåu nghóa cuûa ta noùi chaêng?

- Baïch Theá Toân, khoâng hieåu vaäy. Ngöôøi aáy khoâng hieåu nghóa cuûa Nhö Lai noùi. Vì côù sao? Theá Toân noùi ngaõ kieán, nhaân kieán, chuùng sanh kieán, thoï giaû kieán, töùc chaúng phaûi ngaõ kieán, nhaân kieán, chuùng sanh kieán, thoï giaû kieán, aáy goïi laø ngaõ kieán, nhaân kieán, chuùng sanh kieán, thoï giaû kieán.

- Naøy Tu-boà-ñeà, ngöôøi phaùt taâm Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc, ñoái vôùi taát caû phaùp neân nhö theá maø bieát, nhö theá maø thaáy, nhö theá maø tin hieåu, khoâng sanh phaùp töôùng. Naøy Tu-boà-ñeà, noùi laø phaùp töôùng ñoù, Nhö Lai noùi töùc chaúng phaûi phaùp töôùng, aáy goïi laø phaùp töôùng.

GIAÛNG:

Trong phaàn naøy, tröôùc tieân ñöùc Phaät phaù ngaõ kieán, nhaân kieán, chuùng sanh kieán, thoï giaû kieán. Nhieàu ngöôøi ñoïc tuïng trong kinh, thaáy ñöùc Phaät thöôøng noùi ngaõ, nhaân, chuùng sanh, thoï giaû, do ñoù hoï töôûng noùi ngaõ, nhaân, chuùng sanh, thoï giaû laø thaät, vaø coù caùi hieåu veà ngaõ, nhaân, chuùng sanh, thoï giaû thaät v. v… Theá neân ñöùc Phaät baûo: Neáu cho ngaõ kieán, nhaân kieán, chuùng sanh kieán, thoï giaû kieán laø thaät, laø khoâng hieåu nghóa Phaät noùi. Taïi sao? Bôûi vì Phaät noùi ngaõ kieán, nhaân kieán, chuùng sanh kieán, thoï giaû kieán, töùc khoâng phaûi ngaõ kieán, nhaân kieán, chuùng sanh kieán, thoï giaû kieán, aáy goïi laø ngaõ kieán, nhaân kieán, chuùng sanh kieán, thoï giaû kieán. Nhö theá, taát caû boán töôùng ngaõ, nhaân, chuùng sanh, thoï giaû, duø trong kinh coù noùi, nhöng ñöùc Phaät noùi khoâng phaûi nhö phaøm phu noùi. Phaøm phu noùi ngaõ laø ngaõ thaät, nhaân laø nhaân thaät, chuùng sanh laø chuùng sanh thaät, thoï giaû laø thoï giaû thaät, toùm laïi noùi caùi naøo laø thaät caùi aáy. Traùi laïi, ñöùc Phaät coù khi noùi ta noùi, nhöng chöõ ta laø ngaõ ñoù khoâng gioáng nhö phaøm phu. Ngaøi thaáy roõ ngaõ, nhaân, chuùng sanh, thoï giaû chæ laø töôùng duyeân hôïp hö giaû, neân ngaõ kieán, nhaân kieán, chuùng sanh kieán, thoï giaû kieán khoâng phaûi ngaõ kieán, nhaân kieán, chuùng sanh kieán, thoï giaû kieán. Thaáy boán töôùng ñoù, nhöng boán töôùng ñoù khoâng phaûi thaät, vì ñoù laø töôùng duyeân hôïp, vì treân giaû danh ngöôøi ta noùi ngaõ, noùi nhaân, noùi chuùng sanh, thoï giaû thì Phaät cuõng phaûi noùi nhö theá cho hoï hieåu. Vì theá phaûi thaáy roõ choã Phaät noùi boán töôùng laø hö giaû khoâng thaät, chæ coù giaû danh thoâi.

Ñeán ñaây ñöùc Phaät muoán toùm keát laïi cho nhöõng ngöôøi tu caàu thaønh Phaät hieåu bieát ñuùng nghóa Phaät daïy neân Phaät baûo: Ngöôøi phaùt taâm Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc ñoái vôùi taát caû phaùp neân bieát nhö theá, thaáy nhö theá vaø tin hieåu nhö theá. Nhö theá nghóa laø theá naøo? Theá giôùi khoâng phaûi theá giôùi, aáy goïi laø theá giôùi, chuùng sanh khoâng phaûi chuùng sanh, aáy goïi laø chuùng sanh, ngaõ kieán khoâng phaûi ngaõ kieán, aáy goïi laø ngaõ kieán… Phaûi thaáy nhö vaäy, bieát nhö vaäy vaø tin hieåu nhö vaäy thì môùi coù theå tieán tôùi quaû Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Traùi laïi neáu thaáy coù caùi gì laø thaät, coá ñònh thì khoâng theå tieán ñeán ñoù, vì Phaät laø giaùc ngoä, neáu coøn thaáy caùc phaùp thaät laø si meâ thì laøm sao giaùc ngoä ñöôïc? Theá neân phaûi thaáy ñuùng nhö vaäy thì môùi giaùc ngoä. Nhö theá laø chaúng sanh phaùp töôùng töùc laø khoâng khôûi chaáp, khoâng thaáy coù moät phaùp töôùng naøo thaät. Vöøa noùi phaùp töôùng, Ngaøi laïi sôï ngöôøi ta cho phaùp töôùng laø thaät, neân lieàn baùc: Naøy Tu-boà-ñeà, noùi phaùp töôùng ñoù, Nhö Lai noùi töùc chaúng phaûi phaùp töôùng, aáy goïi laø phaùp töôùng.

Toùm laïi taát caû danh ngoân maø ñöùc Phaät laäp ra, Ngaøi ñeàu baét chuùng ta phaûi thaáy noù khoâng coù thaät theå, chæ coù giaû danh thoâi, thaáy roõ nhö theá môùi ñuùng trí tueä Baùt-nhaõ. Neáu coøn moät caùi gì chuùng ta cho laø thaät, laø chöa thaáy ñuùng vôùi tinh thaàn Baùt-nhaõ. Nhö vaäy chuùng ta thaáy Phaät coá ñònh laø thaät hay khoâng? Thaáy theá naøo cho ñuùng vôùi tinh thaàn Phaät daïy? Neáu noùi chuùng sanh khoâng phaûi chuùng sanh aáy goïi laø chuùng sanh, thì Phaät cuõng phaûi noùi: Phaät khoâng phaûi Phaät, aáy goïi laø Phaät, chôù neáu noùi Phaät thaät thì cuõng laø khoâng hieåu Phaät. Hieåu nhö theá môùi thaáy khi thì Phaät baùc danh töø chuùng sanh, khi thì Phaät baùc ngay caû danh töø A-naäu-ña-la tam-mieäu tam-boà-ñeà. Phaät cuõng noùi khoâng coù sôû ñaéc, sôû chöùng… Toùm laïi, Phaät chæ cho chuùng ta thaáy taát caû danh ngoân Phaät laäp ra ñeàu laø khoâng coù thaät theå, chæ laø giaû danh, phaûi thaáy hoaøn toaøn nhö theá môùi laø ñuùng trí tueä Baùt-nhaõ. Nhieàu khi chuùng ta coù caùi beänh laø nhöõng danh töø theá gian thì cho laø giaû, nhöng danh töø Phaät, Boà-ñeà, Giaùc ngoä, Nhö Lai … thì cho laø thaät. Vì theá chuùng ta phaûi thaáy thaáu ñaùo caû hai beân xuaát theá gian vaø theá gian coù laäp ra cuõng ñeàu laø giaû danh.

? 

ÑOAÏN 32

AÂM:

ÖÙNG HOÙA PHI CHAÂN.

Tu-boà-ñeà! Nhöôïc höõu nhaân dó maõn voâ löôïng a-taêng-kyø theá giôùi thaát baûo, trì duïng boá thí; nhöôïc höõu thieän nam töû, thieän nöõ nhaân, phaùt boà-ñeà taâm giaû, trì ö thöû kinh, naõi chí töù cuù keä ñaúng, thoï trì ñoäc tuïng, vò nhaân dieãn thuyeát, kyø phöôùc thaéng bæ. Vaân haø vò nhaân dieãn thuyeát? Baát thuû ö töôùng, nhö nhö baát ñoäng. Haø dó coá?

Nhaát thieát höõu vi phaùp, Nhö moäng, huyeãn, baøo, aûnh, Nhö loä dieäc nhö ñieän, Öng taùc nhö thò quaùn.

Phaät thuyeát thò kinh dó, tröôûng laõo Tu-boà-ñeà caäp chö Tyø-kheo, Tyø-kheo ni, Öu-baø-taéc, Öu-baø-di, nhaát thieát theá gian thieân, nhaân, a-tu-la vaên Phaät sôû thuyeát, giai ñaïi hoan hyû, tín thoï phuïng haønh.

DÒCH:

ÖÙNG HOÙA KHOÂNG PHAÛI THAÄT.

Naøy Tu-boà-ñeà, neáu coù ngöôøi ñem baûy baùu baèng theá giôùi traûi qua soá kieáp voâ löôïng a-taêng-kyø ñeå boá thí. Neáu coù ngöôøi thieän nam, ngöôøi thieän nöõ phaùt taâm boà-ñeà ñem kinh naøy cho ñeán boán caâu keä v. v… thoï trì, ñoïc tuïng, vì ngöôøi dieãn noùi thì phöôùc cuûa ngöôøi naøy coøn hôn phöôùc cuûa ngöôøi kia. Theá naøo laø vì ngöôøi dieãn noùi? Chaúng thuû nôi töôùng, nhö nhö baát ñoäng. Vì côù sao?

Taát caû phaùp höõu vi,

Nhö moäng, huyeãn, boït, boùng,

Nhö söông cuõng nhö ñieän,

Neân khôûi quaùn nhö theá.

Phaät noùi kinh naøy roài, tröôûng laõo Tu-boà-ñeà vaø chuùng Tyø-kheo, Tyø-kheo ni, Öu-baø-taéc, Öu- baø-di, taát caû theá gian trôøi, ngöôøi, a-tu-la nghe Phaät noùi ñeàu raát vui möøng, tin thoï vaø vaâng laøm.

GIAÛNG:

Trong ñoaïn tröôùc, ñöùc Phaät baûo: Giaû söû coù ngöôøi ñem cuûa baùu ñaày caû soá theá giôùi baèng soá caùt soâng Haèng ra boá thí, coâng ñöùc khoâng baèng ngöôøi duøng trí bieát taát caû caùc phaùp laø voâ ngaõ vaø öùng duïng ñeå tu haïnh nhaãn nhuïc. ÔÛ ñaây ñöùc Phaät laïi baûo: Ñem baûy baùu ñaày caû theá giôùi traûi qua thôøi gian voâ soá voâ bieân kieáp ra boá thí. Ñoaïn tröôùc laø ñöùng veà maët khoâng gian maø noùi (theá giôùi nhieàu baèng caùt soâng Haèng), coøn ñoaïn naøy laø ñöùng veà maët thôøi gian laø voâ löôïng a-taêng-kyø. A-taêng-kyø laø voâ soá, nghóa laø traûi qua thôøi gian voâ löôïng voâ soá, maø moãi thôøi gian ñeàu ñem baûy baùu ñaày caû theá giôùi ra boá thí. Laïi moät ngöôøi khaùc, hoaëc nam, hoaëc nöõ phaùt taâm boà-ñeà ñem kinh naøy cho ñeán chæ boán caâu keä v. v… thoï trì, ñoïc tuïng vì ngöôøi dieãn noùi thì phöôùc cuûa ngöôøi naøy hôn phöôùc cuûa ngöôøi kia. Nghe nhö theá ai maø khoâng thích. Nhöng tieáp theo ñöùc Phaät lieàn ñaët caâu hoûi: Theá naøo laø vì ngöôøi dieãn noùi? Ñoaïn naøy neâu roõ ba tröôøng hôïp: Thoï trì, ñoïc tuïng, vì ngöôøi dieãn noùi, nhöng ñöùc Phaät chæ hoûi tröôøng hôïp thöù ba thoâi, tuy tröôøng hôïp thöù ba nhöng goàm caû hai tröôøng hôïp tröôùc roài. Ngaøi daïy tieáp: Chaúng thuû nôi töôùng, nhö nhö baát ñoäng, thì thoï trì cuõng chaúng thuû nôi töôùng, nhö nhö baát ñoäng, ñoïc tuïng cuõng chaúng thuû nôi töôùng, nhö nhö baát ñoäng, vì ngöôøi dieãn noùi cuõng chaúng thuû nôi töôùng, nhö nhö baát ñoäng, ñoù laø coâng ñöùc hôn ngöôøi boá thí baûy baùu traûi qua soá kieáp voâ löôïng voâ bieân. Nhö theá ñaâu phaûi laø ñôn giaûn. Ngöôøi nay cöù nghe noùi thoï trì, ñoïc tuïng beøn ñem ra ñoïc maõi, cho ñoù laø toâi thoï trì kinh Kim Cang roài tính ñöôïc moät phaåm hai phaåm… (moät phaåm laø saùu möôi quyeån), moät ñôøi toâi thoï trì ñöôïc ba phaåm kinh Kim Cang vaø cho ñoù laø hay. Nhö theá ngöôøi naøy ñaõ caên cöù treân chöõ nghóa ñeå thoï trì, laïi theâm tính phaåm, tính soá löôïng nöõa thì ñoái vôùi töôùng laø thuû töôùng. Hieåu nhö theá môùi thaáy roõ lôøi Phaät daïy chôù nhieàu khi chuùng ta bò laàm, chæ nhôù maáy chöõ thoï trì ñoïc tuïng chôù khoâng nhôù phaàn sau, maø chuû yeáu laø phaàn sau. Chuùng ta thaáy Phaät thaät laø kheùo, neáu laø chuùng ta, ñeán khi hoûi, theá naøo cuõng hoûi luoân cho ñuû ba phaàn, coøn Phaät chæ hoûi coù phaàn sau, chæ hoûi theá naøo laø vì ngöôøi dieãn noùi vaø daïy raèng:"Chaúng thuû töôùng, nhö nhö baát ñoäng" vaø boû löûng phaàn thoï trì ñoïc tuïng. Nhö theá ñeå thaáy raèng Ngaøi bieát ñi ñeán choã"Chaúng thuû töôùng, nhö nhö baát ñoäng" raát khoù, chuùng sanh ít ai laøm noåi. Neáu giaûi nghóa truøm luoân e thaáy khoù khoâng ai laøm, neân Ngaøi chæ noùi vì ngöôøi dieãn noùi laø chaúng thuû töôùng, nhö nhö baát ñoäng, maø khoâng ñeà caäp ñeán hai phaàn treân, nhöng vaên theå laø nhö theá. Ngöôøi khoâng hieåu cho raèng thoï trì ñoïc tuïng laø thöôøng, coøn vì ngöôøi dieãn noùi môùi laø chaúng thuû töôùng, nhö nhö baát ñoäng, thoâi raùn thoï trì ñoïc tuïng ñeå ñöôïc phöôùc. Theá neân nhieàu khi chuùng ta hoïc kinh maø khoâng naém vöõng yù kinh, cöù chaáp töøng ñoaïn vaø laáy ñoù laøm sôû ñaéc, ñoù laø ñieàu nguy hieåm. Hieåu nhö theá chuùng ta môùi hieåu roõ taïi sao ñöùc Phaät baûo coâng ñöùc trì kinh Kim Cang laø voâ löôïng voâ bieân, hôn taát caû coâng ñöùc. Vì duøng trí tueä Baùt-nhaõ thaáy taát caû phaùp töôùng khoâng thaät, do ñoù khoâng chaáp vaøo moät töôùng naøo neân môùi khoâng thuû töôùng. Khoâng chaáp töôùng maø haèng soáng vôùi taâm ñöa taát caû chuùng sanh vaøo voâ dö Nieát-baøn, ñoù laø nhö nhö baát ñoäng. Nhö theá choã nhö nhö baát ñoäng laø caùi khoâng sanh, khoâng dieät. Chuùng ta soáng ñöôïc vôùi noù, vì ngöôøi dieãn noùi, thöû hoûi coâng ñöùc khoâng hôn coâng ñöùc cuûa ngöôøi ñem baûy baùu ñaày khaép caû khoâng gian hoaëc laø suoát caû thôøi gian maø boá thí sao? Cuûa baùu laø caùi höõu töôùng, laø voâ thöôøng, coøn nhö nhö baát ñoäng laø khoâng coù töôùng, khoâng voâ thöôøng neân khoâng sanh dieät. Soáng ñöôïc vôùi caùi khoâng sanh dieät, vaø ñem caùi khoâng sanh dieät chæ cho ngöôøi nhaän, thì phöôùc ñöùc khoâng lôùn laø gì?

Ñeán ñaây ñöùc Phaät daïy theâm:

Nhaát thieát höõu vi phaùp,

Nhö moäng huyeãn, baøo aûnh, Nhö loä dieäc nhö ñieän,

Öng taùc nhö thò quaùn.

Nhöõng gì coù hình töôùng, coù ñoäng taùc bò voâ thöôøng sanh dieät ñeàu goïi laø phaùp höõu vi. Coù nhieàu ngöôøi noùi: ÔÛ chuøa thôø töôïng Phaät, ñaùnh chuoâng, ñaùnh troáng, ñoù laø töôùng höõu vi, chuùng toâi khoâng nhö vaäy, chuùng toâi chæ thôø moät taám vaûi, hay chuùng toâi chæ thaép moät caây höông treân baøn khoâng, hay chuùng toâi duøng taám vaûi veõ chöõ Phaät thoâi, ñoù laø voâ vi. Tuy nhieân coøn coù caây höông, coù taám vaûi, coù caùi baøn cuõng laø höõu vi maát roài. Theá maø ngöôøi ta cöù laàm, khoâng hieåu ñöôïc yù nghóa chính cuûa ñaïo Phaät. Höõu vi nghóa laø taát caû nhöõng gì coù töôùng maïo, coù töôùng maïo ñeàu bò voâ thöôøng, sanh dieät. Nhö töôïng Phaät baèng goã, baèng xi maêng coù töôùng maïo thì voâ thöôøng, taám vaûi coù töôùng maïo thì cuõng voâ thöôøng, caây nhang coù töôùng maïo thì cuõng voâ thöôøng. Caû ñeán nhöõng nieäm töôûng cuõng laø taùc ñoäng sanh dieät thì cuõng laø höõu vi. Taát caû phaùp höõu vi ñeàu nhö giaác moäng, ñeàu huyeãn hoùa, ñeàu nhö bong boùng khi haït möa rôi, ñeàu nhö boùng cuûa ngöôøi, cuûa caây, cuûa vaät khoâng thaät, cuõng nhö söông muø, ñieän chôùp, chuùng ta phaûi khôûi quaùn nhö theá môùi khoâng thuû töôùng, môùi nhö nhö baát ñoäng. Neáu thaáy coù caùi thaät, töùc laø thuû töôùng maø thuû töôùng thì taâm ñoäng. Toâi noùi moät ví duï gaàn nhaát nhö chuùng ta maëc chieác aùo thaät saïch, baát thaàn coù ngöôøi tay dính ñaày loï chuïp vaøo vai chuùng ta thì theá naøo? Mình ñoäng khoâng? Vì mình chaáp caùi töôùng saïch neân thaáy chieác aùo dô laø noåi saân lieàn. Theá neân thuû töôùng thì ñoäng, traùi laïi neáu khoâng chaáp töôùng thì nhö nhö baát ñoäng, roõ raøng nhö vaäy, ñoù laø toâi noùi nhöõng vieäc heát söùc nhoû. Ñeán nhöõng vieäc lôùn hôn nhö thaân maïng thì ñoäng lieân mieân… Giaû söû coù ngöôøi naøo nghe noùi ngaøy mai bò töû hình thì ñeâm nay ngöôøi ñoù ngoài thieàn yeân laëng ñöôïc khoâng? Quí vò töôûng töôïng xem ñeâm ñoù ngoài thieàn yeân laëng hay laø traèn troïc suoát ñeâm hay khoùc thoâi laø khoùc? Nhö theá ñeå thaáy coøn chaáp töôùng laø khoâng bao giôø an oån ñöôïc.

Ñeán ñaây toâi keå cho quí vò caâu chuyeän nhö sau: Vua nöôùc Keá Taân nghe lôøi saøm thaàn noùi Toå Sö Töû truyeàn baù taø phaùp laøm nhieãu loaïn loøng daân. Vua tay caàm kieám ñi ñeán choã Toå, hoûi: "Nghe noùi Ngaøi thaáy naêm uaån ñeàu khoâng phaûi chaêng?" Toå baûo: "Phaûi". Vua noùi: "Neáu thaáy naêm uaån ñeàu khoâng, Ngaøi cho toâi caùi ñaàu ñöôïc khoâng?" Toå baûo: "Naêm uaån ñaõ khoâng, saù gì caùi ñaàu". Vua lieàn chaët ñaàu Toå.(1)

Qua caâu chuyeän naøy, vua Traàn Thaùi Toâng coù lôøi nieâm:

Töông ñaàu laâm baïch nhaãn Du nhö traûm xuaân phong.

Dòch: Ñem ñaàu keà göôm beùn Döôøng nhö cheùm gioù xuaân.

Chuùng ta thaáy ngöôøi xöa ñaït ñaïo ñeán nhö theá, ñoù laø ngöôøi töï taïi khi sanh töû. Coøn chuùng ta vì thaáy taát caû ñeàu thaät neân nghe ñoäng ñeán töù ñaïi naøy thì taâm roái loaïn, khoâng bao giôø an oån ñöôïc. Vì theá neáu khoâng duøng trí haèng quaùn, haèng thaáy nhö lôøi Phaät daïy thì khoâng theå naøo khoâng chaáp töôùng, khoâng theå naøo nhö nhö baát ñoäng ñöôïc. Quí vò thaáy Phaät daïy coù heä thoáng roõ raøng, muoán ñöôïc nhö nhö thì tröôùc phaûi ñöøng chaáp töôùng, coøn chaáp töôùng thì ñöøng noùi nhö nhö. Baøi keä treân daïy ta phaûi duøng trí haèng thaáy, haèng quaùn taát caû phaùp höõu vi, töø thaân ñeán caûnh, nhöõng gì coù hình töôùng, coù taùc ñoäng, ñeàu laø voâ thöôøng sanh dieät neân nhö huyeãn, nhö hoaù, nhö baøo, nhö aûnh…

Phaät noùi kinh naøy roài tröôûng laõo Tu-boà-ñeà vaø caùc Tyø-kheo v. v… ñeàu hoan hyû, tín thoï phuïng haønh. Vaäy quí vò coù hoan hyû, tín thoï phuïng haønh khoâng? Hoan hyû thì coù theå coù, coøn tín thoï phuïng haønh thì xem ra coù veû khoù phaûi khoâng?

Toâi toùm taét laïi xem boä kinh Kim Cang daïy chuùng ta nhöõng gì? Toaøn boä kinh Kim Cang chia laøm ba möôi hai phaàn, trong ba möôi hai phaàn naøy, chuû yeáu coù hai ñieåm chaùnh, ñieåm thöù nhaát laø ngaøi Tu-boà-ñeà hoûi laøm sao haøng phuïc taâm, ñieåm thöù hai laø hoûi laømsao an truï taâm. Khi ngaøi Tu-boà-ñeà hoûi haøng phuïc taâm, an truï taâm laø hoûi cho ai? Cho ngöôøi caàu quaû Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Coù ngöôøi thieän nam, thieän nöõ phaùt taâm tu haønh, caàu giaùc ngoä laøm sao haøng phuïc taâm, laøm sao an truï taâm? Haøng phuïc taâm, an truï taâm laø hai ñieåm chuû yeáu cuûa boä kinh. Ñöùc Phaät daïy nhö theá naøo? Lyù ñaùng thì caâu hoûi ñaàu laø an truï taâm, caâu hoûi keá laø haøng phuïc taâm, nhöng khi traû lôøi, Phaät daïy haøng phuïc taâm tröôùc roài an truï taâm sau. Ñöùc Phaät daïy: Muoán haøng phuïc taâm thì phaûi phaùt taâm ñoä taát caû chuùng sanh, thai sanh, thaáp sanh v. v… vaøo Voâ dö y Nieát-baøn maø khoâng coù chuùng sanh ñöôïc dieät ñoä. Noùi toùm laïi muoán haøng phuïc ñöôïc taâm thì phaûi ñoä taát caû nhöõng nieäm töôûng veà coù saéc, nieäm töôûng veà khoâng saéc, veà coù töôûng, veà khoâng töôûng v. v… vaøo choã voâ sanh, ñöa chuùng vaøo choã voâ sanh khoâng coøn taêm daïng. Muoán an truï taâm phaûi laøm sao? Ñöùc Phaät daïy: Muoán taâm an truï thì ñoái vôùi saéc, thanh, höông, vò, xuùc, phaùp töùc laø ñoái vôùi saùu traàn Boà-taùt boá thí khoâng neân truï saéc sanh taâm, khoâng neân truï thanh, höông, vò, xuùc, phaùp sanh taâm, öng voâ sôû truï nhi sanh kyø taâm, töùc laø khoâng ñeå cho taâm keït vaøo saùu traàn. Taâm khoâng dính vôùi saùu traàn thì ñoù laø truï taâm. Nhö theá saùu traàn laø caùi côù ñeå taâm mình ñoäng, nghóa laø maét thaáy saéc, taâm chaïy theo saéc, laø taâm ñoäng. Traùi laïi maét thaáy saéc maø taâm khoâng chaïy theo saéc, laø taâm truï, tai nghe tieáng maø taâm khoâng chaïy theo tieáng, laø taâm truï, truï maø khoâng truï, truï choã khoâng truï. Coøn thaáy saéc maø chaïy theo saéc laø khoâng phaûi truï, truï nôi saéc töùc laø keït nôi saéc thì taâm mình ñoäng chôù khoâng phaûi truï, khoâng truï nôi saéc thì taâm môùi thaät an truï.

Nhö theá muoán truï taâm, thì ñöøng dính vôùi saùu traàn, muoán haøng phuïc taâm thì buoâng xaû moïi voïng töôûng. Voïng töôûng heát, ñoù laø haøng phuïc ñöôïc taâm, khoâng theo saùu traàn, ñoù laø an truï taâm. Tuy noùi hai maø döôøng nhö khoâng phaûi hai, vì an truï töùc laø haøng phuïc, haøng phuïc töùc laø an truï, nhöng taïi sao laïi noùi thaønh hai? Haøng phuïc vôùi an truï, quí vò thaáy caùi naøo saâu hôn? Neáu chöõ haøng phuïc coù coâng naêng laø phaûi duøng söùc ñeå ñaøn aùp thì chöõ truï laø chæ buoâng xaû roài thoâi. Theá neân haøng phuïc laø giai ñoaïn ñaàu, giai ñoaïn sô cô, khi taâm coøn chaïy theo caûnh, theo ngöôøi töùc laø theo saùu traàn moät caùch maïnh meõ. Neáu mình khoâng coù phöông tieän, khoâng kheùo duøng söùc maïnh ñeå trò noù thì döøng khoâng ñöôïc. Vì theá moãi moät nieäm töôûng naøo daáy leân thì trong giai ñoaïn ñaàu mình phaûi nhìn, phaûi phaù noù baèng moïi phöông tieän, hoaëc bieát noù laø voïng raày la noù, hoaëc thaáy noù giaû doái buoâng boû noù, ñoù goïi laø haøng phuïc. Vì luùc ñoù taâm coøn hung haêng, cho neân phaûi taän duïng khaû naêng ñaäp ñaùnh noù, noù môùi döøng. Coøn noùi ñeán an truï laø ñoái vôùi saùu traàn khoâng dính maéc, thaáy saéc maø khoâng theo saéc, ñoù laø luùc taâm hôi thuaàn roài, nghe tieáng maø khoâng theo tieáng, ñoù laø thuaàn roài. Theá neân giai ñoaïn an truï laø giai ñoaïn thöù hai khi noù thuaàn thuïc. Vì theá Phaät traû lôøi töø haøng phuïc ñeán an truï, vì giai ñoaïn haøng phuïc laø giai ñoaïn duïng coâng nhieàu, coøn giai ñoaïn an truï laø thaáy nghe ñeàu buoâng neân nheï nhaøng hôn. Tæ duï nhö chuùng ta vöøa thaáy caûnh, taâm lieàn duyeân theo caûnh töùc thì mình phaûi noùi ñaây laø voïng, laø giaû doái, theo caùi voïng naøy laø sai, duïng coâng la raày, quôû phaït noù, ñoù laø haøng phuïc, coøn an truï thì chæ laø buoâng xaû. Theá laø hai giai ñoaïn khaùc nhau roõ raøng, töø haøng phuïc chuùng ta ñi ñeán choã an truï, moät beân duïng coâng maïnh, moät beân duïng coâng nheï, nheï laø vì noù hôi thuaàn roài. Caû hai phaàn naøy ñeàu nhaém vaøo noäi taâm.

Tuy nhieân neáu chæ coù hai phaàn treân thì quyeån kinh Kim Cang chöa öùng duïng ñöôïc, caàn phaûi coù phaàn thöù ba, töùc laø phaûi duøng trí tueä Baùt-nhaõ thaáy taát caû phaùp laø töôùng duyeân hôïp khoâng coù töï taùnh, chæ coù giaû danh. Bôûi chæ coù giaû danh neân khoâng moät phaùp naøo thaät, do ñoù khoâng chaáp vaøo phaùp vaø khoâng chaáp phaùp thì môùi coù theå haøng phuïc, an truï ñöôïc taâm. Theá neân ñieàu thöù ba laø phaûi duøng trí tueä thaáy taát caû phaùp khoâng thaät, chæ coù giaû danh. Theá giôùi khoâng phaûi theá giôùi, aáy goïi laø theá giôùi, chuùng sanh khoâng phaûi chuùng sanh, aáy goïi laø chuùng sanh… Phaät laëp ñi laëp laïi yù nghóa ñoù ñeå chuùng ta haèng duøng trí tueä Baùt-nhaõ quaùn chieáu taát caû phaùp laø hö giaû, roài sau ñoù môùi haøng phuïc ñöôïc taâm, môùi an truï ñöôïc taâm. Nhö theá phaàn thöù ba döôøng nhö laø sau maø laïi ôû tröôùc. Baøi keä cuoái cuøng ñöùc Phaät daïy:

Nhaát thieát höõu vi phaùp

Nhö moäng, huyeãn, baøo, aûnh,

Nhö loä dieäc nhö ñieän,

Öng taùc nhö thò quaùn.

Phaät baûo phaûi thaáy, phaûi khôûi quaùn nhö vaäy thì môùi haøng phuïc, môùi an truï ñöôïc taâm, coøn neáu khoâng thaáy nhö theá thì khoâng theå naøo laøm ñöôïc hai vieäc treân. Vì vaäy phaàn naøy ôû sau maø thaønh ra tröôùc, bôûi vì ñöùc Phaät phaûi traû lôøi hai caâu hoûi cuûa ngaøi Tu-boà-ñeà tröôùc, roài Ngaøi môùi chæ caùch tu duøng loái quaùn chieáu ñeå vieäc haøng phuïc ñöôïc deã, vieäc an truï thöïc hieän ñöôïc. Neáu thieáu phaàn quaùn chieáu khoâng theå naøo haøng phuïc taâm vaø cuõng khoâng theå naøo an truï taâm. Vì theá hoïc Baùt-nhaõ chuùng ta phaûi duøng trí tueä quaùn chieáu caùc phaùp do duyeân hôïp, khoâng coù thaät theå, chæ coù giaû danh. Ñoù laø trieát lyù "Taùnh khoâng duy danh", theå taùnh caùc phaùp laø khoâng thaät, chæ coù giaû danh, vì giaû danh neân noù khoâng phaûi thaät coù, cuõng khoâng phaûi thaät khoâng; khoâng keït hai beân, ñoù laø tinh thaàn trung ñaïo cuûa ñaïo Phaät. Traùi laïi neáu keït moät beân naøo hoaëc coù, hoaëc khoâng ñeàu laø chöa giaûi thoaùt. Nhö vaäy Kim Cang laø trung ñaïo, chôù khoâng phaûi chaáp khoâng. Hieåu lyù Kim Cang laø hieåu lyù trung ñaïo, khoâng keït vaøo coù vaø khoâng. Theá neân ñuùng ra chuùng ta tu thì tröôùc phaûi duøng trí tueä thaáy caùc phaùp töï taùnh laø khoâng, duyeân hôïp giaû coù, keá ñoù môùi haøng phuïc taâm roài sau môùi an truï taâm. Thöù töï laø nhö theá, neáu chuùng ta khoâng öùng duïng thì khoâng theá naøo coù keát quaû. Nhieàu khi hoïc moät boä kinh roài muoán öùng duïng tu, ta khoâng bieát öùng duïng theá naøo, khoâng bieát choã naøo laø then choát cuûa söï tu haønh. Nay chuùng ta phaûi thaáy roõ ñaàu tieân laø ta duøng boán caâu keä cuoái: Quaùn taát caû phaùp höõu vi nhö moäng, huyeãn, baøo, aûnh, nhö loä, nhö ñieän, haèng quaùn nhö theá laø chuùng ta ñaõ coù trí tueä Baùt-nhaõ roài môùi khoâng chaáp töôùng. Khoâng chaáp töôùng roài môùi haøng phuïc taâm, haøng phuïc taâm roài môùi an truï taâm, nhö theá môùi nhö nhö baát ñoäng vaø nhö nhö baát ñoäng laø thoï trì kinh Kim Cang, laø ñoïc tuïng kinh Kim Cang, laø dieãn noùi kinh Kim Cang. Ñöôïc nhö vaäy thì phöôùc ñöùc nhö theá naøo? ÔÛ ñaây toâi noùi phöôùc ñöùc sau cuøng phaûi khoâng?

Toâi nhaéc laïi ñöùng veà khoâng gian, ngöôøi ñem cuûa baùu baèng tam thieân ñaïi thieân theá giôùi boá thí cuõng khoâng baèng trì boán caâu kinh Kim Cang. Ñöùng veà thôøi gian, duø ñem cuûa baùu baèng quaû ñòa caàu boá thí trong muoân ngaøn kieáp cuõng khoâng baèng trì boán caâu kinh Kim Cang. Ngay nôi thaân maïng, giaû söû buoåi saùng ñem soá thaân baèng soá caùt soâng Haèng, buoåi tröa ñem soá thaân baèng soá caùt soâng Haèng, buoåi chieàu ñem soá thaân baèng soá caùt soâng Haèng boá thí cuõng khoâng baèng trì boán caâu kinh Kim Cang. Noùi toùm laïi laø boá thí noäi taøi, ngoaïi taøi, duø bao nhieâu ñi nöõa cuõng khoâng baèng öùng duïng trì kinh Kim Cang. Nhö theá laø ñöùc Phaät so saùnh taát caû phaùp höõu vi khoâng bì ñöôïc vôùi phaùp voâ vi baát sanh baát dieät. Khoâng thuû töôùng nhö nhö baát ñoäng, ñoù laø voâ vi, coøn chaáp töôùng laø höõu vi. Do ñoù, quí vò thaáy töø giai ñoaïn thöù nhaát laø haøng phuïc taâm ñeán giai ñoaïn thöù hai laø an truï taâm, giai ñoaïn thöù ba laø quaùn caùc phaùp huyeãn hoùa, giai ñoaïn thöù tö laø so saùnh coâng ñöùc trì kinh. Giôø ñaây chuùng ta ñoåi laïi, ñaàu tieân laø phaûi quaùn taát caû phaùp höõu vi laø hö giaû huyeãn hoùa, keá ñeán môùi haøng phuïc taâm, keá laø an truï taâm vaø sau heát môùi noùi ñeán coâng ñöùc voâ löôïng voâ bieân, saùnh vôùi taát caû coâng ñöùc höõu vi khoâng coâng ñöùc naøo bì kòp. Ñoù laø troïn veïn tinh thaàn quyeån kinh Kim Cang. Boán ñieàu naøy neáu quí vò nhôù öùng duïng tu ñöôïc môùi bieát khaû naêng, dieäu duïng, keát quaû sau khi mình tu nhö theá naøo.

Toùm laïi ngöôøi öùng duïng thoï trì boán caâu kinh Kim Cang laø chaúng chaáp töôùng, nhö nhö baát ñoäng, hay vì ngöôøi dieãn noùi cuõng ñeàu laø chaúng chaáp töôùng, nhö nhö baát ñoäng. Ñoù laø choã then choát. Nhö nhö baát ñoäng laø gì? Töùc laø Nhö Lai. Theá neân noùi chö phaùp nhö nghóa hay Nhö Lai giaû voâ sôû tuøng lai, dieäc voâ sôû khöù. Nhö nhö baát ñoäng neân môùi khoâng töø ñaâu ñeán vaø khoâng ñi ñaâu, chö phaùp nhö nghóa, ñoù laø nhö. Quí vò thaáy coù heä thoáng roõ raøng, chuùng ta tu baét ñaàu töø quaùn chieáu caùc töôùng duyeân hôïp hö huyeãn chæ coù giaû danh roài daàn daàn haøng phuïc taâm, roài an truï ñöôïc taâm, keát quaû laø Nhö Lai, khoâng coøn nghi ngôø gì caû. Nhö Lai töùc laø Phaät. Bao nhieâu ñoù ñuû tu thaønh Phaät chôù khoâng coøn gì khaùc, thæ chung roõ raøng nhö vaäy. Neáu hieåu nhö theá thì vieäc öùng duïng tu coù ñaàu ñuoâi, goác ngoïn; neáu bieát öùng duïng ñeå tu thì ñoù laø xöùng ñaùng hoïc kinh Kim Cang, tu theo kinh Kim Cang vaø goïi laø thoï trì ñoïc tuïng kinh Kim Cang, chôù ñöøng coù nhôù boán caâu keä roài noùi boán caâu keä deã thuoäc quaù. Ñi ñaâu cuõng laåm nhaåm nhaát thieát höõu vi phaùp, nhö moäng, huyeãn, baøo, aûnh, nhö loä dieäc nhö ñieän, öng taùc nhö thò quaùn vaø noùi toâi trì kinh Kim Cang, hoaëc ñi ñaâu cuõng ñoïc nhöôïc dó saéc kieán ngaõ, dó aâm thanh caàu ngaõ, thò nhaân haønh taø ñaïo, baát naêng kieán Nhö Lai, hoaëc ñoïc caâu phaøm sôû höõu töôùng giai thò hö voïng, nhöôïc kieán chö töôùng phi töôùng töùc kieán Nhö Lai, roài noùi ñoù laø toâi trì kinh Kim Cang. Neáu cöù ñoïc nhö theá maõi, ñoù laø ñoäng chôù chöa phaûi "Nhö", maø ñoäng thì chöa phaûi laø choã "Nhö nhö baát ñoäng" nhö Phaät noùi ôû ñaây. Ñaõ theá coøn tính phaåm nöõa thì laø thuû töôùng, maø thuû töôùng cuõng khoâng phaûi nhö nhö. Nhö vaäy quí vò ñaõ hieåu roõ trì kinh Kim Cang laø nhö theá naøo roài phaûi khoâng?  

]