Khóa
Thứ Năm
Lịch
Sử Truyền Bá Phật Giáo,
10 Tông Phái và Vũ Trụ Nhơn Sanh
Bài
Thứ 10
Nhân
Sinh Quan Phật Giáo
A.-
Mở Đề:
Đă
là người không ai không băn khoăn tự hỏi
ḿnh do đâu mà có? Sự hiện diện của ḿnh
trên cơi đời này như thế nào? Hoàn cảnh của
ḿnh sống như thế nào? v.v...Thật là bao nhiêu vấn
đề, bao nhiêu câu hỏi làm người ta băn
khoăn, thắc mắc, ăn không yên, ngũ không yên.
Để
giải quyết các vấn đề trên, các triết
học và tôn giáo đều có đưa ra những lời
giải đáp hay biện minh về "vấn đề
sống" ấy, gọi là nhân sinh quan.
Là một
tôn giáo, có một triết học rất cao, đạo
Phật tất nhiên cũng có dành một phần lớn
để nói về nhân sinh quan.
Nhân
sinh quan ấy như thế nào? Đó là một vấn
đề mà mỗi Phật tử chúng ta không thể
không biết đến được. Sự hiểu
biết này có thể giúp chúng ta nhận chân được
những ưu điểm và khuyết điển của
con người và giúp chúng ta sắp đặt cuộc
đời và sống một cuộc sống có ư nghĩa
và lợi lạc cho ḿnh và cho xă hội.
B.-
Chánh Đề:
I.-
Nhân Sinh Quan Do Đâu Mà Có?
Trước
tiên, vấn đề làm chúng ta thắc mắc nhiều
nhất là:
Con người
do đâu mà có?
Để
giải đáp vấn đề này, đạo Phật
có thuyết "mười hai nhân duyên".
Trong mười
hai nhân duyên ấy, vô minh là căn bản. Vô minh là
ǵ? Tức là đối với sự lư, không rỏ biết
được đúng như thật. Do đó mà sanh ra
mê lầm, thật cho là giả, giả cho là thật,
điên đảo hư vọng chấp ngă, chấp
pháp, phân biệt ḿnh, người; rồi theo cảnh
thuận nghịch mà theo cảnh phiền năo, nên củng
gọi là "hoặc". Từ mê hoặc mà tạo
tác ra các nghiệp, hoặc thiện hoặc ác. Sự tạo
tác ấy gọi là "Hành", chi thứ hai trong mười
hai nhân duyên.
Do nghiệp
lành dữ huân tập chưúa nhóm thành ra "nghiệp
thức". Nghiệp thức này theo chổ uân tập
thuần thục rồi thác sanh vào thai mẹ, đó là
món "Thức", chi thứ ba trong mười hai nhân
duyên.
Trong
thai mẹ, gom tinh huyết làm nhục thể, tâm thức
cùng nhục thể hào hiệp gọi là "Danh sắc"
đó là chi thứ tư rong mười hai nhân duyên,
(Danh: Tâm thức; Sắc: Nhục thể).
Từ
Danh sắc lần lần tượng đủ sáu căn,
gọi là "Lục nhập". Đó là chi thứ năm
trong
mười
hai nhân duyên.
Sau khi
ra khỏi thai, sáu căn xúc đối với sáu trần,
biết nóng, lạnh, đau, êm...nên gọi là
"Xúc", chi thứ sáu trong mười hai nhân duyên.
Do sự
cảm xúc ấy, mà tâm dần dần sanh niệm phân
biệt, rồi có những giác thọ vui, khổ ...Đó
là "Thọ", chi thứ bảy trong mười hai
nhân duyên.
Do sự
cảm thọ vui ,khổ, khởi niệm ưa ghét, chấp
đắm ấy mà sanh ra có "Ái", ci thứ tám
trong mưởi hai nhân duyên
V́
tham ái nên t́m cầu nắm lấy cái hay cái tốt,
cái ưa thích. Đó là "Thủ" chi thứ chín
trong mười hai nhân duyên.
Muốn
cho thỏa măn những chổ nhiễm trước,
ưa thích của "Ái" và"Thủ, nên phải
tạo nghiệp. Nghiệp này có thể chiêu cảm quả
báo vị lai, nên gọi là "Hữu" , chi thứ
mười trong mươi hai nhân duyên.
Đă
có "Hữu" là cái mầm giống, th́ thế
nào cũng có "Sanh" là chi thứ mười một
trong mười hai nhân duyên.
Đă
có "Sanh" th́ phải có "Lăo và Tử" là
chi thứ mười hai trong mười hai nhân duyên.
Trong mười
hai nhân duyên. "Vô minh" thuộc về "hoặc"
và "Hành" thuộc "nghiệp". Đó là nhơn
quá khứ mà có năm quả "Khổ" hiện tại
là: Thức, Danh sắc, Lục nhập, Xúc và Thọ.
Do quả
"Khổ" hiện tại nói trên mà khởi ra
"Hoặc" là ái thủ và tạo "Nhgiệp"
là hữu, để làm nhơn cho quả "Khổ"
sau là sanh và lăo tử ở vị lai.
Như
thế , từ nhơn quá khứ, sang quả hiện tại,
làm lại nhơn cho quả tương lai, ba đời
cứ nối tiếp xoay vần măi măi khong dứt, như
một bánh xe lăn tṛn, lên xuống, xuống lên không
nghỉ.
Cứ
đó mà suy ra th́ biết rằng, người chẳng
những sống một đời trong hiệh tại này,
mà trước kia, về quá khứ đă trải qua
không biết bao nhiêu đời sống rồi. Và sau
này, trong vị lai, cũng sẽ c̣n vô lượng
đời sống nữa. Người hiện sống
đây để rồi chết, mà cái chết lại
là cái nhơn làm thành đời sống vị lai.
Như
thế, sống, chết nối tiếp theo nhau không bao
giờ dứt, như những làn sóng, cái này tan đi
để hiệp lại cái khác, không bao giờ hết,
nếu c̣n gió. Con người, nếu gió vô minh c̣n thổi
th́ ḍng sanh mạng c̣n lưu chuyển, lăn trôi, ch́m
nổi măi.
II.- Thân
Người Như Thế Nào?
Sau khi
chúng ta đă biết nguyên nhân gây tạo ra sự hiện
diện của người trên cơi thế này rồi, một
câu hỏi khác hiện đến trong đầu chúng
ta là: Thân con người như thế nào? đẹp
đẽ hay xấu xa, có thật hay giả, đáng
quư hay đáng khinh?
Để
giải đáp vấn đề này, đạo Phật
có nhiều thuyết, tuy theo Tiểu Thừa hay Đại
Thừa, tôn phái này hay tôn phái khác. Những thuyết
ấy, mặc dù nhưng không trái chống nhau, mà chính
là bổ khuyết cho nhau, làm cho vấn đề này
được tŕnh bày trong nhiều khía cạnh, từ
hựp đến rộng, từ cạn đến sâu,
từ ngoài đến trong, từ tướng đến
thể, từ biệt tướng đến tổng
tướng...
Dưới
đây chúng tôi xin tuần tự tŕnh bày các quan niệm
ấy từ Nhơn thừa đến Thiên thừa, qua
Nhị thừa rồi cuối cùng đến Đại Thừa,
để quư độc giả có một quan niệm
đầy đủ đến vấn đề này:
1.-
Quan niêĩm Nhơn thừa: Thân người ḥa hợp,
do tinh huyết cha mẹ cùng thần thức, góp bốn
chất: Cứng, ướt, nóng, động mà thành.
Chủ động trong ấy là thức(nghiệp thức).
Bởi nghiệp thức người nhóm các duyên hội
họp làm thân người. Nghiệp thức ấy có
ra do bởi sự gây tạo v́ đời trước
huân tập nơi tự tâm kết thành công năng có
tánh cách người, có thể cảm đặng thân
người. Như vậy là từ nơi tự tâm tạo
tác hạnh nghiệp, các hạnh nghiệp ấy trở
lại huân tập thành công nang nghiệp người
nơi nơi tự tâm, cho đến khi công năng nghiệp
thức ấy thuần thục, gặp đủ các trợ
duyên, chiêu cản hiện ra có thân người. Vậy
thân thể không phải tự nhiên không nhân mà có, cũng
không phải ai khác làm ra, mà chính do tự tâm tạo, tự
tâm biến hiện, nên có câu: "Tâm tạo nhứt
thế" và câu "Tam giới hữu t́nh, giai tuần
nghiệp hữu". Thân thể theo nghiệp nhơn mà
có, nghiệp nhơn hữu hạn, nên thân thể có
lúc ră rời. Trong khi thân thể c̣n, từ nơi tự
tâm tạo tác các hạnh nghiệp để gây thành
công năng chiêu cảm thân sau, và thân sau này sẽ
thành hiện tại; khi thân trứơc đă theo nghiệp
báo mà tiêu diệt. Cho nên Phật giáo đối với
sự chết, chỉ là sự xoay biến của nghiệp
nơi tự tâm, để thay thân cũ, lấy thân mới.
Trong
khi mọi người, v́ sự hẻu biết cạn
hẹp đă lầm tưởng thân thể thoạt
nhiên sanh, và sau khi chết hoàn toàn tiêu diệt.
Chết
để thay đổi thân mới, sanh để thế
thân cũ, xoay vần nơi ṿng chết vàsanh, sanh và chết,
thay thân cũ lấy thân mới, lấy thân mới
để thế thân cũ, như người thay y phục.
Vậy
thân thể của người hiện nay, chỉ là một
thân trong vô lượng thân. Người đă thay bỏ
không biết bao nhiêu thân về trước, sau này người
cũng sẽ phải đổi thay không biết bao
nhiêu thân nữa, nếu không một niệm "hồi
quan phản chiếu".
Sự
sanh hiện tại, chỉ là một lần sanh trong vô
lượng lần sanh; và sự chết ngày nay cũng
chỉ là một phen chết trong vô lượng lần
chết.
Phật
giáo đối với sự sanh, không tham câu, v́ nó là
vô thường không lâu không bền; đối với
sự chết, không sợ hăi, v́ nó không phải mất
hẳn đi, mà chỉ là sự thay củ đổi mới.
Không tham cầu, không hăi sợ, nên Phật giáo đối
với thân thể khác hẳn với thường t́nh
trong đời.
Người
ta thấy nơi người đă thật hiểu Phật
giáo, khi chét như khi sống, lúc đau như lúc mạnh
vẫn an ḥa b́nh tĩnh.
Thân
hiện có đây, là cái quả của nghiệp thân
đă tạo ra từ trước và thân sẽ có sau
này là do sự tạo nghiệp bây giờ, nên người
trong Phật giáo đương thọ lănh báo thân hiện
tai, dầu khổ hay vui đều nhận chịu một
cách vui vẽ và nhẫn nai, v́ có kêu cầu chán nản
thế nào không thể làm ǵ được một khi
đă kết quả, mà nhứt là chỉ lo lắng
trau dồi cá nhân, là đều có thể đổi xấu
ra tốt, để hưởng lấy quả báo tốt
đẹp ở tương lai, tức là tu tập các
pháp lành, cùng dẹp rrừ tâm niệm hành vi bạo
ác.
Cơi người
thuộc về đường lành, mặc dầu chưa
khỏi khổ, nhưng có thể tu tạo nghiệp nhơn
để hưởng lấy nhiều hạnh phúc
ở thân người. Người ta sẽ bảo, hoặc
sẽ cảm thấy sự vui thú, sự hạnh phúc
ở nơi người xinh đẹp khỏe mạnh,
đầy đủ tất cả nhu dụng, và sự
khổ năo, sự tai hại ở người xấu xí,
đau yếu, thiếu thốn các vận dụng.
Trong hội
nói pháp ở Ta Kiệt La Long Cung, đức Phật
đă chỉ cho đại chúng biết sự sai khác nơi
thân thể của mọi loại, như thiên thân thể
tốt đẹp uy nghiêm, hàng Bát bộ sức hùng mạnh
mẽ, loài rồng cả thân h́nh thô bỏ xấu xa,
bọn cua trạnh tanh hôi hèn yếu. Đều là thân thể,
tại sao có tốt xấu khác nhau? Đó là lúc b́nh sanh nơi
thân, khẩu, ư thi thố lành hay gây tạo dữ. Nghiệp
lành cảm thân tốt đẹp; nhơn dữ chiêu cảm
quả xấu xa, do tự tâm tạo rồi tự thọ.
Muốn chúng sanh được thân thể tốt đẹp
khỏe mạnh, để hưởng hạnh phúc trong
cơi người, trong kinh Thiện sanh đức Phật
cặn kẽ chỉ dạy cách ăn ở hợp pháp
trong gia đ́nh về nhơn đạo, lấy năm
giới cấm làm căn bản. Bất sát sinh để
gây tạo thiện nhân, cảm thành quả thể xinh
đẹp khỏe mạnh sống lâu ở tương
lai. Không trộm cắp gian tham để làm thành nghiệp
lành, hưởng quả no ấm đầy đủ
cho thân thể tốt đẹp. Trừ tà dâm để
chiêu cảm thân h́nh đoan trang, cùng hưởng phúc
gia đ́nh. Tránh vọng ngữ để được
giọng nói điều ḥa, trong trẻo. Và kiêng rượu
để khỏi phạm mấy điều trên, cùng
gây dựng ở hiện tại và vị lai, bộ trí
óc sáng suốt.
2.-
Quan niệm Thiên thừa: Trọn vẹn nâưm giới
cấm, nhân đạo đă hoàn thành, đào tạo
chắc chắn nghiệp chủng người tốt lành
nơi tự tâm, và sau này khi thuần thục sẽ cảm
lấy thân thể làm người tốt đeph mạnh
khỏe, trường thọ, giọng hay, óc sáng để
hưởng hạnh phúc nơi cơi người. Trên cơi
người c̣n có các cơi Trời, về thân thể, mọi
phương diện đều hơn người; không
như thân người phải thai sanh nhớp nhúa, khổ
sở v́ các vị Trời được hóa sanh. Thân
thể cực kỳ xinh đẹp, cao lớn giống
nhau, các căn đầy đủ, thấy suốt,
nghe xa, được thần thông tự tại theo ư
muốn, đồ nhu dụng tự nhiên có, cho đến
khỏi tất cả bệnh tật. Thân thể thường
khỏe mạnh luôn, vẫn măi trẻ trung không già;
không như thân người đều không tránh khỏi
nỗi đau khổ v́ bịnh hoạn, bức bách v́
già yếu. Thân thể các loài trong thế gian, chỉ
có thân Trời là hơn hết, từ những điều
tốt đẹp của thân, nhẫn đến sự
thọ dụng.
Từ
đâu Chiêu cảm được sự thù thắng
ấy? Cũng như đă nói ở trước, tạo
nghiệp nhơn ǵ th́ tự tâm sẽ ǵn giữ nghiệp
nhơn ấy, và sẽ chuyển hiện ra quả đúng
như vậy.
Như
vậy ngay ở dưới ánh sáng mặt trời, th́
bóng của vật ấy thẳng; trái lại, vật
ấy bóng ác cong, muốn được bóng thẳng
th́ phải sửa sang cho vật ấy thật ngay. Cũng
như muốn được hưởng thân Tṛi, phải
vun trồng nhiệp nhơn Trời. Phật dạy 10
điều lành gọi là "thập thiện nghiệp"
tức là các đức tánh tốt, phát sanh từ
thân, khẩu, ư tưởng, thật hành hoàn toàn 10 nghiệp
lành. Tự tâm trong sạch, th́ nghiệp chủng có
công năng tốt đẹp, sẽ cảm thọ thân
thù thắng, không bịnh tật, khỏi già nua, trường
thọ ở cơi Trời.
Đức
Phật dạy những nguyên nhân và quả báo cùng sự
tu hành, để khỏi bị những thân xấu xa,
khổ sở và được cảm hiện những
thân cường tráng, vui vẽ tốt tươi của
người và Trời; chính là "Nhơn thừa Phật
giáo" cùng "Thên thừa Phật giáo" đối
với thân thể.
Mặc
dù vui vẻ ở tân người, song thân người
c̣n phải bị tám điều khổ lụy. Dầu
thù thắng ở thânTrời, song thân Trời chưa khỏi
nạn vô thường, khi nghiệp nhơn đă măn
(ngũ suy tướng hiện). Vi Trời và người
đều c̣n là phàm phu trong tam giới, vậy thân người
và thân Trời chưa phải là chổ đáng ham, nên
trong Phật giáo c̣n có ba Thừa siêu thoát ngoài ṿng khổ
lụy của ba cơi, tức là:Thanh văn thừa, Duyên
giác thừa và Bồ tát thừa.
3.-
Quan niệm Nhị thừa:
a).Thân
bất tịnh:- Lấy con mắt của hàng Nhị thừa
xem nơi thân thể, chỉ là một giống nhơ
nhấp, do nhiều chất nhơ uế ḥa hiệp.
Các Ngài chỉ cảm thấy nó là hiện tượng
của muôn điêu khổ sở, buộc ràng không có mảy
may chỉ đáng gọi là vui thú, nên có câu "thân
vi khổ bổn". Và thân thể là chổ nhơ, góp
tất cả sự nhơ nhớp, cùng để rồi
ră rời tan át, nên có câu "thị thân bất tịnh,
cách nang xú uế", và ""thị thân vô thường,
tất quy tán diện". Thử nghiệp xem những
sự thống khổ ở trong thế gian từ đâu
mà có? -Phải chen do nơi thân thể; các sự thống
khổ như: lạnh,nóng, đói,khát, mỏi, khổ,
đau, nghịch trái...Đều thuộc nơi về
nơi thọ, mà thọ có ra là bởi lục căn tiếp
xúc với lục trần, thân thể là chổ nương
của lục căn, nên sự khổ thọ lấy
thân làm gốc. Vả lại, người đời không
ǵ khổ bằng: lúc sinh đau đớn kêu la, khi
già lụm cụm run rẩy, lúc ốm đau, yếu
đuối bức rức, khi chết giăy giụa hăi
hùng, bốn việc đại khổ ấy, lại là
cái khổ sanh, trụ, dị, diệt, của thân thể.
Xưa
bốn thầy Tỳ kheo cho ở đời sự sợ
sệt, sự nóng giận, sự dâm dục cùng sự
đói khát là khổ nhứt. Đă bị Phật quở
trách v́ chưa xét đến thân là gốc của muôn
điều khổ. Không thân th́ các sự khổ: sợ,
giân, dâm, đói từ đâu mà có. Thấu đáo thay
cho câu "thân vi khổ bổn" và câu "thân như
oan thù". Sự nhơ nhớp hôi hám của thân thể
không thể tả xiết. Người ta không nhớ
quá khứ, không nghĩ đến vị lai, chỉ ḍm
nơi hiện tại và dùng nào là quần áo phủ
che, nào là xạ hương xông ướp, để tự
làm mê hồn ḿnh, trước đồng hôi tanh bất
tịnh.
Thử
nh́n đến các chất như cửu khiếu (9 lỗ
cống) trong thân chảy ra, tự ḿnh cũng đă
quá gớm của ḿnh, chưa nói đến thân thể
của người khác, nên trong kinh có câu " chư
khổ lưu bất tịnh".
Làn da
mỏng là một cái dăy mà trong đó chứa đầy
những: máu, mủ, thịt, xương, đàm dải
và đại tiểu tiện v.v...C̣n ǵ ghê tởm bằng
khi một thân người bụ lột cả da và bị
banh xé. Câu "Cách nạn xú uế" đă từ miệng
Phật thốt ra để cảnh tỉnh kẻ say
đắm. Thân nhơ nhớp hiện tại từ
đâu mà có?- Từ ngày trước: điểm tinh,
giọt huyết ḥa lẫn trong khi nghiệp thức vọng
tưởng mê cuồng với sự giao hợp của
cha mẹ mà kết thành. Sự dơ dáy của tinh huyết,
sự đáng nhờm của bào thai, thật không bút mực
nào tả hết, cho đến sau này nghiệp thức
đă xa ĺa, thâh thể sẽ xanh cứng, sẽ śnh
chương, sẽ nứt nở ra lần để làm
ổ cho đám gịi tửa, làm chỗ cho ruồi kiến
bu đậu, và để tiết ra những chất
nhơ nhớp nhứt và hôi tanh nhứt. Lúc mới kết
hợp: vọng tưởng tinh huyết bất tịnh;
khi to lớn,: đàm đạnh, phân đái máu mủ
bất tịnh. Lúc chết tan ră hôi tanh bất tịnh.
Như vậy thân người là một vật bất
tịnh nhứt trong các vật bất tịnh. Từ
đầu đến cuối, khi mới tượng
sanh đến lúc hư mất, thảy đều toàn
là bất tịnh.
Trong
thân nhơ nhớp bất tịnh, đáng ghê tởm nhớp
ấy, c̣n có một sự mà enếu thấy hiểu,
người ta sẽ không c̣n ham muốn ǵ về thân
thể. Từ lúc nào đến lúc nào, bao giờ cũng
ráp ranh đến chỗ tiêu diệt. Đang trẻ trung,
thắm thoát đă già nua. Từ cái mạnh mẽ tươi
tắn, không bao lâu đổi thành yếu đuối,
mệt nhọc, nhăn nheo. Trong khoảng thởi gian
ấy, không biết bao nhiêu sự đổi thay vô thường.
Thân năm trước không phải là thân năm nay, thân
tháng trước không phải là thân tháng tới, thân
ngày nay không phải là thân hôm qua,cho đến từng
giờ từng phút, từng sát na cũng đă đổi
khác. Đă có đổi thay, tất phải có lúc tiêu diệt,
không ai có thể dừng được sự thay đổi
nhanh chóng của thân, và không có ǵ bảo đảm
được cái họa trạng hấp tấp mà mọi
người đều sợ: "cái chết". Mạng
sống không khác chỉ mành treo chuông, chỉ chực
đứt dây là rớt bể, nên có câu: "nhơn mạng
tại hô hấp gian". Một hơi thở ra mà
không hít vào, tức là đời sống của thân
không c̣n, giờ tan ră sắp đến. Than ôi! Thân là
cội khổ, thân là bất tịnh, thân là vô thường,
có ǵ đáng sợ, có ǵ chán bằng thân. Ơủ
nơi thân không có máy mún, chỉ có thể tạm gọi
là đáng tŕu mến, đáng thương tiếc!
Người
tu hạnh Nhị thừa, quán sát thấy thân như vậy,
nên nhàm chán nơi thân, ghê sợ sanh tử vô thường,
gớm nhờm hôi tanh nhớp nhúa, do đó nên gấp
lo tự lợi, vội mong thoát ly thân, mà tu các pháp
môn tu siêu diệt thoát ly tam giới. Có người thấy
rơ thân là khổ sở dơ dáy vô thường như
trên, rồi sợ quá, quá nhờm, bèn vội vàng t́m
cách xa ĺa mau chóng: "tự tử". Mấy kẻ
lầm to. Họ tự tử để chóng ra khỏi
thân, mà họ không biết rằng chính họ đang bồi
đắp cho thân được chắc chắn lâu
dài. V́ thân có ra là do nghiệp nhơn, thân là quả của
nghiệp nhơn, muốn khỏi quả phải trừ
nhơn, nay nhơn cứ tạo, cứ gieo mà muốn
đừng có quả, quyết hẵn không thể
được. Không khác nào người sợ bóng
ḿnh, muốn bóng ḿnh không hiện, mà cứ chạy
trong ánh nắng. Khi Phật c̣n tại thế đă có
một người có ư tưởng sai lầm này, dó
là ông Phước Tăng Tỳ kheo, ghét thân già yếu
đau khổ, toan thoát thân bằng cách treo cổ trên bờ
suối, bèn bị Ngài Mục Kiền Liên quở trách
là khờ dại, cùng giải bày chánh lư cho nghe. Sợ
già, đau, sống, chết mà quyên sinh, thật là trở
lại gây tạo sự già đau sống chết.
Người ta có thể dứt bỏ thân hiện tại,
song không thể rời bỏ muôn ngàn thân sẽ có
ở vị lai, khi nghiệp hoặc hăy c̣n. Nghiệp hoặc
c̣n th́ khi thân này hư, tất lại tạo thành thân
khác, có thân khác tất phải có già, đau, sống,
chết, khổ sở.như vậy, muốn thoát hẵn
khổ lụy v́ thân thể, phải đoạn trừ
cội gốc hiện ra thân, tức là phải dứt
hoặc chướng cùng nghiệp nhơn.
a). Thân
giả hợp: Cái gốc "hoặc nghiệp"
đă trừ, th́ cái ngọn là "thân" tức
nhiên phải khổ mục. Nhơn đă không c̣n th́
quả cũng tự mất. Thân sau không c̣n chiêu cảm
th́ các khổ lụy không nương đâu mà có, tức
là an vui giải thoát. Dứt được nghiệp hoặc
th́ vô lậu huệ sanh, thành bựt Nhị thừa
Thánh nhơn. Đến đây thân thể các bực này
không c̣n thiệt thân thể, mà chỉ là sự kết
cấu của ngũ ấm, hay thập nhị xứ.
Trong khi người thường nhận là thiệt có
thân thể, có đàu mặt tay chân, có h́nh dung động
tác, mà với huệ chứng của các Ngài thấy
là sắc, là thọ, cho đến là thức; hay thấy
là: nhăn, nhĩ, tỷ, thiệt, thân, ư; mỗi món có
phần vị riêng, không có cái ǵ có thể gọi là
thân thể? khác nào như ở xa có thấy một cụm
rừng liên lạc um tùm, mà khi đến gần kề,
th́ chỉ thấy cây cối rời rạc, thể của
rừng không c̣n là thật. Cảnh giới ấy đối
với người chưa chứng đến, thật
khó nhận hiểu, thán chỉ không thiệt có, nó có
chỉ là có đối với nghiệp thức của
chúng ta thôi. Nó đẹp, nó đáng ưa, cũng chỉ
là phụ hợp với t́nh vọng ô nhiễm, xinh
đẹp đối với người người ,
chưa chắc hẵn đă xinh đẹp với
người khác. Nàng Tây Thi người đời ca tụng
là đẹp , là đáng yêu, mà chim gặp chim sợ
bay xa, cá thấy cá sợ lẫn trốn. Nên thân Nàng
Tây Thi chắc thiệt là đẹp đáng yêu, th́ sao
chim cá lại phải sợ hăi? Phải chăng sự
đẹp ấy, chỉ là do đồng nghiệp của
loài người . cho đến thân thể h́nh dáng tác
dụng, chỉ có con mắt thường của người
. Một mỹ nhân cực kỳ lộng lẫy, nếu
ta dùng quang tuyến mà xem, th́ mỹ nhân không c̣n, mà chỉ
hiển hiện bộ xương hồng trắng, và nếu
ta dùng kính chiếu đại gấp trên ngàn lần,
th́ ta chỉ thấy đó là một đống da thịt
rời rạc, cách nhau từng khoảng. Nếu mọi
người đều mang con mắt quang tuyến, cùng
kính chiếu đại gấp ngàn lần, th́ thử
hoủi giữa đây, c̣n có cái ǵ thiệt là thân như
trước.
Huệ
nhăn của các vị Nhị thừa Thánh nhơn củng
thế. Đối với người thường là thân
thế.đối với người thườngla thân
thể xinh đẹp,với các ngài th́ thân thể c̣n
không có, huống nữ là xinh đẹp. Chẳng phải
là duyên cảnh khác, mà chổ thấy có sai khác. Cũng
đồng một cảnh, song v́ thức trí khác nhau,
nên chổ nhận thấy thành kkhông đồng. Do không
c̣n thấy là thật cóụ thân thể, nên các Ngài
không c̣n sanh ḷng luyến áinơi thân không c̣n có niệm:
thân ḿnh, thân người , v́ tất cả đeù là
ngủ ấm, là lục căn, lục trần; dưới
huệ nhăn của các ngài, và hơn nữa đều
đồng là tứ đại giả hợp:da, thịt,
gân, xương, da, tóc, móng toàn là địa đại;
tinh, huyết, đàm, nhớt, nước mắt, mồ
hôi, ṭan về thủy đại; nhiệt độ
thuộc về thủy đại; nhiệt độ
thuộc về hỏa đại; cùng sự chuyển
động thuộc về phong đại. Tứ đại
nếu trái nhau, th́ thân thể làm sao dặng có. Rơ biết
thân thể là hư vọng, th́ cả thảy phiền
năo tự trừ, v́ thân là căn bản của ái nhiễm
khi bấy giờ vô ngă trí phát sinh vĩnh viễn thoát
ly sanh tử trong ba cơi, tức là rốt ráo được
Nhị thừa Phật giáo.
4.-
Quan niệm Đại thưa:
a) Thân
như huyễn hóa: Mở rộng tầm quan nhiệm,
thân thể đối với hàng tu quán Đại Thừa,
là một giả pháp do sự kết cấu của sắc
tâm và không rời ngoài thức. Do danh ngôn, ngă chấp,
hữu chi ba món huân tập nơi tự thức, tọa
thành danh và sắc công năng, khi đủ duyên bèn
chuyển hiện, thành thân thể, rồi bám lấy sắc
thân, làm tự thể sanh giác thọ, và cùng với
thân đồng an đồng nguy; khi thức không c̣n
cháp tŕ, th́ thân hoại diệt. Thân không tự có, do
thức tự chuyển biến mà có, thân không tự
thể, lấy thức làm thể, toàn thân là thức,
ngoài thức không thân. Thân có là do thức công năng
biến hiên, công năng hiện thân, bởi các nghiệp
duyên huân tập nơi thức mà thành. Nghiệp duyên
có ra, lại nương nơi thân mà phát khởi nên
thân thể là pháp hư giả, do thức biến hiện.
Song từ nơi thân thể tạo nghiệp nhiễm
hay tịnh, làm duyên huân tập nơi tự tâm, khiến
tự tâm chuyển thành công năng nhiễm hay tịnh.
Thân thể cùng công năng xoay chuyển làm nhơn duyên
cho nhau, có không phải thiệt có, không không phải
thiệt không, thật đồng huyễn hóa. V́ đó
nên với quán trí của Đại Thừa th́ thân thể
như huyễn hiện. Bởi như huyễn không thật
có, nên không sa vào lỗi tăng ích của phàm phu, cùng
lỗi vọng chấp thường c̣n của ngoại
đạo. Bởi như huyễn, giả có chẳng phải
không hẵn, nên khỏi bị lỗi tổn giảm của
Nhị thừa và chấp đoạn diệt của tà
giáo.
Bồ
tát nương nơi huyễn thân, tu như huyễn pháp
mô, nhứt huyễn ái kiến, độ huuyễn hữu
t́nh, chứng huyễn Thánh quả. Do thấy thân như
huyễn hóa, toàn hư vọng, không c̣n ái trước
nơi thân, nên phiền năo không sanh. Không ái trước
nơi thân, th́ khỏi vị thân mà phải thối thất
đạo hạnh. Thọ vô lượng thân, tu hành trải
qua vô lượng kiếp, mà với Bồ tát, không có
một mảy may niệm tưởng là có thọ thân,
cùng có sả thân.
Mảy
niệm c̣n không, huống ǵ có tiếp số, nên có
câu: "thọ thị khổ...kiếp số phi kiếp
số". V́ thân tùy duyên như huyễn sanh, sanh tức
vô sanh; thân tùy duyên như huyễn diệt diệt tức
vô diệt, nên có câu: "chúng duyên giả hiệp, hư
vọng danh sanh, chúng duyên ly tán, hư vọng danh diệt".
Không sanh không diệt tức là "thật-tướng".
Cổ đức có câu: "huyễn thân bổn tự
không tịt, sanh du như cảnh h́nh tượng,-Giác
liễu nhứt thế không, huyễn thân tu du chứng
thật tướng". Đó là từ nơi thân, quán
"giả" nhập "không", chứng "trung
đạo".
b)
Thân ḿnh và vũ trụ là một: Thêm lên một từng
nữa, Bồ tát quán thân ḿnh tức là toàn thể vũ
trụ, là toàn thể chúng sanh. V́ sao? Tất cả các
pháp đều đắp đổi làm duyên, đối
đăi với nhau. Một pháp này có ra, là do đối
đăi với các pháp kia, các pháp kia có ra, là do đối
đăi với pháp này. Thân thể hiện có, là nhờ
vũ trụ đối đăi làm duyên, vũ trụ trở
lại là do sự đối đăi của thân thể
mà có. Duyên nơi vũ trụ mà có thân thể , th́
thân thể là vũ trụ. Duyên nơi thân thể mà
có vũ trụ, th́ vũ trụ là thân thể. Vũ
trụ và thân thể không hai không khác. Thân ḿnh và toàn
thể vũ trụ, thân người cũng toàn thể
vũ trụ. Cho đến thân của tất cả hữu
t́nh, cũng đều là thân thể vũ trụ. Toàn
thể vũ trụ là thân ḿnh, mà toàn thể vũ trụ
cũng là thân của tất cả hữu t́nh, và thân
hữu t́nh là toàn thể thân ḿnh. Vũ trụ thể
tánh viên măn, th́ thân ḿnh là thân tất cả hữu
t́nh, thể tánh cũng đều viên măn.
III.- Thân
Phận Của Con Người Đáng Chán Hay Không Đáng
Chán
1.-
Hoàn cảnh là địa vị của con người
trong vũ trụ như thế nào?
Như
trong phần vũ trụ quan đă có nói, thế giới
có chia ra ba từng bậc là: Dục giới, Sắc giới
và vô Sắc giới. Sống trong Dục giới là những
sanh vật c̣n bị ḷng dục sai tử, điều
khiển, như thực dục, dâm dục. Những
loài sống trong Dục giới là: súc sinh, ngạ quỷ,
địa ngục, a tu la, người và chư thiên.
Như
thế nào là người cũng sống cùng một cảnh
giới với các loài vừa kể trên. Vẫn biết
trong sáu loài ấy th́ địa vị conm người
được xếp vào hạng nh́, nhưng dù sao th́
cũng không sống trong một hoàn cảnh không sáng sủa
ǵ, v́ là hoàn cảnh là chủ tể là ḷng Dục.
Cho nên Phật thường dạy: "Nước mắt
chúng sanh nhiều hơn bốn biển", là thế!
Ḷng dục đ̣i hỏi những sự ham muốn về
vật chất như thèm ăn, thèm ngủ, thèm
áiân...Nói tóm lại là muốn được thỏa
măn những khoái lạc về ngũ quan. Nhưng đâu
đă hết! Con người c̣n ham muốn được
thỏa măn những nhu cầu về tinh thần: ham muốn
chiếm đoạt, ham muốn về chế ngự,
ham muốn phô trương...nghĩa là tham danh tham lợi.
Nhưng
nếu tham mà được thỏa măn tất cả,
th́ cũng đở khổ. Ơủ đây, trái lại,
ḷng dục không bao giời được thỏa măn cả.
May ra th́ c̣n cỏ thể thỏa măn tạm thời
trong chốc lát. Và như thế lại càng nguy hiểm,
v́ chẳng khác ǵ người khác mà uống nước
mặn, càng uồngcang khác.
Loài
người bị trói buộc vào ḷng dục, như
con ngựa bị buộc vào cổ xe, cứ phải
kéo chạy măi, không bao giờ được yên nghỉ.
Hơn
nữa, ḷng dục ấy chính là cái mầm xung đột
giữa loài này với loài khác: ai cũng mong được
thỏa mănḷng dục của ḿnh, cho nên sanh ra vị kỷ,
làm khổ cho người khác và loài khác để ḿnh
được vui. Do đó, mỗi chúng ta sanh là một
kẻ địch thù của mỗi chúng sanh khác, và
cơi đời này là một băi chiến trường, mà
trong mỗi phút mỗi giây, có không biết bao nhiêu là
chiến sĩ bị ngă gục. Do đó cơi chiến trường
ấy cũng là một băi tha ma rộng lớn vô cùng.
Theo Phật dạy th́ đó là một biển khổ
mênh mông!
Biển
khổ mênh mông sóng lụt trời,
Khách
trần chèo một chiếc thuyền trôi,
Thuuyền
ai ngược gió, ai xuoi gió?
Xét lại,
cùng trong biển thảm thôi
2.-
Tánh chất vô thường và vô ngă của con người:
Con người khổ v́ ḷng dục, con người c̣n
khổ hơn nữa v́ hai tánh chất căn bản sau
đây:
a) Vô
thường: Mọi vật ở đời không đứng
yên một chỗ, mà biến chuyển di động luôn
luôntrong từng phút, từng sát na. Thân phút trước,
không phải là thân phút sau. Cứ trong mỗi phút giây,
bao nhiêu triệu tế bào trong người đang chết
và bị thay thế. Con người th́ tham được
sống, mà con người cứ bị kéo dần về
cơi chết. Càng muốn được sống chừng
nào, lại càng sợ chết chừng ấy. Sự
chuyển biến mau lẹ, từ tóc xanh đến bạc
đầu, chẳng khác ǵ một giấc chiêm bao.
b)Vô
ngă: Con người cũng như mọi vật, sở
dĩ có là do nhân duyên ḥa hợp. Con người chỉ
là một cái tên, là một giả danh để gọi
cáih hộp hợp của năm uẩn là: sắc, thọ,
yưởng, hành, thức. Khi đủ nhân duyên chúng
nó tập hợp lại th́ gọi là sống, khi nó tan
ra th́ chết. Trong năm uẩn ấy, có cái ǵ chủ
tể, thuần nhất đâu? Vả lại, ngay trong năm
uẩn ấy cũng không có cái nào gọi là thuần
nhất, mà cũng lại do sự tập hợp của
lục đại.
Không
thường mà tưởng là thường, không ngă
mà tưởng là có ngă. Đó cũng tức là cái mêm mờ
lớn nhất của con người. Và cũng chính do
cái mê mờ ấy mà con người đau khổ lại
càng đau khổ thêm.
3.- Khả
năng của con người: Xét như trên, th́ thân phận
con người thật là đáng chán. Vậy th́ chúng
ta đành thất vọng, buông xuôi tay mà than khóc để
chờ chết hay sao? Ta c̣n niềm tin ǵ ở con người
nữa chăng?
Tất
nhiên là có! Phật dạy: "Chúng sanh đều có
khả năng thành Phật". Nói một cách khác, con
người, mặc dù sống trong đau khổ,
nhưng đều có Phật tánh. Với cái Phật
tánh ấy, con người có thêt thoát ra khỏi hoàn cảnh
tối tăm của ḿnh. Để thoát ra khỏi hoàn cảnh
ấy, con người không cần phải quỳ lụy,
cầu xin một đấng nào khác, mà do tự lực
và hành động của ḿnh. Chỉ có ḿnh mới giải
thoát cho chính ḿnh được mà thôi. Con người,
chính là vị sáng tạo của đời ḿnh. Khi mê
th́ con người tự ḿnh làm cho ḿnh đau khổ,
nhưng khi biết ḿnh mê mà t́m cách thoát ra khỏi cảnh
mê, th́ con người chính là kẻ tự gầy dựng
hạnh phúc cho ḿnh.
Đó
là ưu điểm của con người, đó cũng
là niềm tin tưởng lớn của con người.
Đứng về một phưpưng diện, th́ thân phận
của con người thật là đáng chán. Nhưng
đứng về một phương diện khác, th́
con người thật đáng phấn khởi.
Cho
nên bảo rằng nhân sainh quan của đạo Phật
là bi quan cũng không đúng hẳn. Lạc quan hay bi
quan c̣n tùy thuộc ở phương diện quan sát của
ḿnh.
C.-
Kết Luận:
Rút những
nhận xét trên, chúng ta có thể nào kết luận rằng:
Khi trong mê, th́ thân phận con người thật là bi
đát. Nhưng khi bắt đầu nhận được
ḿnh mê, th́ con người có thể hoán cải
được hoàn cảnh và cuộc sống của
ḿnh.
Nhưng
làm thế nào để hoán cải? Làm thế nào
để chuyển mê thành ngộ? Làm thế nào để
chuyển khổ thành vui? May thay! Giáo lư của dức
Phật có đấy, người chỉ dẫn
phương pháp chuyển mê thành ngộ, chuyển khổ
thành vui c̣n đó.
Chúng
ta chỉ c̣n gia công tụ tập, th́ thế nào cũng
chuyển đổi được hoàn cảnh buồn
thảmcủa chúng ta. Cho nên đức Phật thường
dạy: Cảnh Ta bà này cũng tức là cảnh Phật.
Người cũng là Phật.