Khóa
Thứ Năm
Lịch
Sử Truyền Bá Phật Giáo,
10 Tông Phái và Vũ Trụ Nhơn Sanh
Bài
Thứ 9
Vũ
Trụ Quan Phật Giáo
A.-
Mở Đề:
Một
câu nan giải nhất của nhân loại:
"Vũ
trụ từ đâu mà có"?
Từ
xưa đến nay câu hỏi này đă làm cho bao nhiêu
đầu óc phải vô cùng bối rối, thắc mắc,
và có khi đến cuồng loạn. Bao nhiêu mực
đă chảy, bao nhiêu giấy đă chất chồng,
bao nhiêu bọt mép đă khô cạn để thuyết
minh về vấn đề trên. Nhưng cuối cùng
nhân loại vẫn chưa thấy được thỏa
măn.
Về
phía các triết gia, người th́ cho vũ trụ do
nước tạo thành, người th́ cho do không khí,
người cho do hơi nóng, người cho do tứ
đại ...tạo thành.
Về
phía các tôn giáo, th́ hầu hết đều tin vũ
trụ do một Tạo vật chủ dựng nên. Tạo
vật chủ ấy tùy theo các tôn giáo mà có tên khác
nhau: hoặc Brahma, hoặc Ngọc Hoàng thượng
đế, hoặc Chúa trời, hoặc Jéhovah ...vậy
vấn đề này, do Phật trả lời như thế
nào?
B.-Chánh
Đề:
I.-
Đặt Vấn đề Tiên Quyết.
Phật
giáo, khác với các tôn giáo khác, không tin có Tạo vật
chủ. Đối với Phật giáo, th́ vũ trụ vạn
hữu sanh ra, không nhờ một đấng nào, hay một
phép nào ở ngoài nó cả, mà chỉ do tự kỷ
nhân quả tiếp nối mà thành. Cái quả bây giờ
là do cá nhân ở trước, các cái nhân ở trước
là do cái quả ở trước nữa; cứ như
thế đi ngược trở lên măi, nhân này quả
nọ, không bao giờ cùng. Như thế, đối với
Phật giáo; vũ trụ là vô thỉ (không có cái ban
đầu). Mà đă vô thỉ th́ làm sao có cái duyên
nhân đầu tiên?
Sở
dĩ người đời tin phải có một sự
bắt đầu, là v́ với sự nhận xét có giới
hạn của ḿnh, thấy vật ǵ cũng có cái bắt
đầu cả. Thí dụ: cái bàn, trước khi
chưa có thợ mộc đóng th́ nó không có; hay con
gà, sanh ra là do mẹ nó...tương đối mà nói,
th́ cái bàn hay con gà có một sự sanh thành; nhưng nếu
chúng ta đừng cắt xén thời gian và không gian ra
từng khoảng một như thế, th́ chúng ta thấy
rằng trước cái bàn không phải là không có ǵ hết
mà phải có gỗ, trước gỗ là cây, trước
cây là hạt...Con gà cũng như thế, trước
con gà, có con gà mẹ; trước con gà mẹ là mẹ,
th́ nó là con, do một con gà mẹ khác sinh ra...
Nguyên
nhân thứ hai làm cho người đời tin có một
sự bắt đầu của vũ trụ vạn hữu
là ư niệm sai lầm về quan niệm "có và
không ".với con mắt trần nông cạn và hẹp
ḥi, khi chúng ta thấy một khoảng trồng th́ gọi
là không; khi thấy một vật có màu sắc; h́nh
dáng, trọng lượng...th́ gọi là có. Và cũng
do sự quan sát hẹp ḥi, nông cạn, chúng ta thường
có quan niệm rằng: "cái không" có trước
"cái có". Thí dụ: một khoảng đất
kia, thường ngày chúng ta đi ngang qua nó, nhận thấy
trên ấy không có nhà cửa ǵ cả, ta gọi là
đất trống. Bặt đi một dạo đọ
6 tháng, ta không đi ngang qua dó nữa. Bbây giờ có việc
đi qua đó lại, ta thấy một ṭa nhà đồ
sộ cất lên, ta tự bảo khoảng đất
ấy hết trống rồi. Trước là không có
bây giờ là có. Ta phóng đại ư nghĩ ấy ra và
cho rằng: "cái không" có trước "cái
có", hay "cái có" bao giờ cũng đến
sau "cái không". Và chúng ta dẫn ra suy luận
ấy đi xa hơn để kết luận rằng
"cái không": mà thành cái có được, tất
nhiên phải có một cái khác tạo ra.
Nhưng
chúng ta đă suy luận sai, và cái sai lầm ấy bắt
đầu từ quan niệm sai lầm ấy về
"có" và "không".
Trước
tiên, chúng ta quên rằng: khoảng đất kia không phải
là trống không, hoàn toàn không có ǵ cả, mà trống
ở đây có nghĩa là không có nhà. Và cái
"có" sau này là có nhà, chứ không phải là hoàn
toàn có, v́ một ngày kia nó cũng sẽ tan ră, và trở
thành không.
Cái
"có" và "không" ở đây là "
có", "không" tương đối. "Có"
là một cái ǵ, "không" cũng là một cái ǵ.
C̣n nói một cách tuyệt đối, th́ trong vũ trụ
này chưa bao giờ có một cái không hoàn toàn không cả.
Cũng như cái có mà ta thường thấy chung quanh
ta cũng không phải hoàn toàn, vĩnh viễn có.
"Có, không" đều tương đối,
nghĩa là dựa vào nhau mà thành. Hoặc trong một chỗ
này có th́ chỗ khác không, hoặc đắp đổi
nhau trong thời gian có trước rồi không sau, hay
không trước rồi có sau. Khi ấy lấy riêng ra
từng pháp mà xét, th́ thấy tuần tự có thành,
trụ, hoại, không, nhưng xét toàn thể th́ phút
giây này cũng đồng thởi có thành, có trụ,
có hoại, có không cả.
Như
thế, để kết luận: không phải cải
không xuất hiện trước là có."Không và
có" đều có một lần. Và v́ thế, cho
nên không thể có nguyên nhân đầu tiên của cái
có.
Trong
hiện tượng giới ta thấy có sanh diệt,
cóthể có, chúng ta cho là vô thường. Nhưng nếu
xét toàn thể vũ trụ, đứng về thật
tại giới, th́ chẳng có sanh diệt mà vạn hữu
là thường trụ.
Như
trên đă nói, không có nguyên nhân đầu tiên. Và do
đó, ta sẽ đặt sai vấn đề, nếu
ta hỏi: "nguyên nhân đầu tiên là ǵ"? và ta
lại càng đi xa hơn nữa trong sự sai lầm,
khi hỏi: "Ai sáng tạo ra vũ trụ vạn hữu"?.
Phải
đặt câu hỏi này mới đúng: " Thật
thể của cái có và cái không tương đối
(tức là vũ trụ vạn hữu) là như thế
nào? hay thật tại của vũ trụ như thế
nào?".
Đó
là câu hỏi thứ nhất, nhắm mục đích
t́m hiểu thật thể, thật tánh, thật tướng,
hay nói theo danh từ triết học, nhắm mục
đích t́m hiểu thật tại của vũ trụ
vạn hữu.
Câu hỏi
thứ hai là: "Phát nguyện từ thật tại, vũ
trụ vạn hữu đă h́nh thành và biến chuyển
bởi nguyên nhân ǵ, và như thế nào?".
Đây
là hai câu hỏi chính, sau đó, chúng ta có thể thêm
vào những câu hỏi phụ như: "Vũ trụ
rộng hay hẹp, có cùng hay không cùng?"...
Trả
lời câu hỏi thứ nhất đạo Phật có
Thật tướng luận; trả lời câu hỏi
thứ hai; đạo Phật có Duyên khởi luận;
trả lời câu hỏi thứ ba: Phật dạy: Vũ
trụ hay thế giới là vô lượng vô biên vô
cùng vô tận.
Dưới
đây, chúng ta lần lượt tŕnh bày những vấn
đề trên.
II.- Thật
Tướng Luận
Thật
tướng luận là lư thuyết giải bàyvê thật
thểcủa vũ trụ. Thật thể hay thật
tướng của vũ trụ, đạo Phật
thường gọi là chơn như. Chơn như
nghĩa là chơn thật, không giả dối. Như là
luôn luôn như thế, không biến đổi, không
sanh diệt, không c̣n mất, vô thỉ vô chung. Vậy
chơn như là một thật thể không biến
đổi, không sanh diệt, không c̣n mất, vô thỉ
vô chung, sáng suốt, có đủ tất cả những
diệu dụng đức tánh.
Để
chỉ chơn như nhiều khi Phật giáo, tùy theo mỗi
trường hợp, cũng gọi bằng những danh
từ như: Chơn tâm, Viên giác, Thắng nghĩa, Phật
tánh, Giác tánh, Pháp tánh, Như như, Nhứt như...
Thật
ra th́ khó mà kể cho hết những danh từ chỉ
cho Chơn như. Nhưng dù có kể hết, th́ cũng
chỉ là kể danh từ, chứ không thể nhận
thấy được Chơn như, chỉ có những
vị giác ngộ mới trực nhận, mới thể
nhập, hay thể chứng mà thôi.
Ngôn
ngữ, văn tự chỉ có thể diễn tả
được hiện tượng giới; c̣n khi muốn
tŕnh bày về thực tại, th́ trở thành bất lực.
Và càng bám vào, càng y như cái nhất thiết vào văn
tự, ngôn ngữ lại càng đi xa thật thể,
chân như. Một triết gia Pháp, ông Bergson đă nói
rất đúng rằng: ngôn ngữ, danh tựđă cắt
xén Sự Sống (thật tại) ra thành manh mún. Thật
thế, mỗi tên gọi, mỗi chữ đều có
một phạm vi, một nội dung nhất định
của nó. Ḍng một cái có hạn lượng để
đo lường, ḍ xét một cái không hạn lượng,
vượt ra ngoài không gian và thời gian, th́ chắc
chắn là phải sai lầm.
Cho
nên thái độ đúng đắn nhất, để
trực nhận thật thể chân như là im lặng,
ĺa xa văn tự, ngôn ngữ. Đó là thái độ mà
đức Phật đă áp dụng lần đầu
tiên sau khi chứng đạo dưới cây Bồ
đề.
Nhưng
nếu không nói ǵ cả th́ làm sau cứu độ
được chúng sinh, làm sao đưa nhân loại
đến bờ giác. Cuối cùng đức Phật phải
nói. Nhưng khi nói đến cái khó nói nhất là
"Thật tại" hay "Chơn như", th́
đức Phật không thể dùng một lối như
thông thường được. Do đó, mà chúng ta thấy
trong kinh điển Phật giáo, có những cách nói mới
nghe th́ rất vô lư, gàn dở như: cũng có, cũng
không, không phải không, không phải có, không phải
đồng, không phải khác, cũng đồng
cũng khác, không phải một,không phải nhiều,
không phải nhớp, không phải sạch, vân vân và
vân vân...
Nhưng,
mặc dù đă nói như thế rồi, đức Phật
vẫn sợ người đời chấp vào những
câu nói ấy mà cho là thật, nên Ngài lại rào đón
thêm nữa: "Chân lư như mặt trăng, giáo lư ta
dạy như ngón tay để chỉ mặt trăng
cho các người thấy. Đừng nhận lầm ngón
tay ta là mặt trăng" . Hay: "Những điều
ta biết như lá trong rừng, và cái ta nói như nắm
lá trong tay này". Hay: "Y theo kinh điển giải
nghĩa th́ oan cho tam thế chư Phật, nhưng ĺa
kinh ra một chữ th́ lại đồng với ma thuyết
". Hay: "Suốt đời, Như lai chưa nói một
câu nào".
Tóm lại,
mục đích của Thật tướng luận là muốn
cho chúng ta nhận chân rằng: Thật tại, hay Chơn
như không thể dùng ngôn ngữ văn tự mà thấy
được; trái lại, phảờiiii bỏ tất
cả danh tướng mà trực nhận. Nhưng để
có một ư niệmthô thiển về Chân như, hăy tự
bảo rằng: "Chân như là cái ǵ trái hẳn với
hiện tượng giới". Hay: "Hiện tượng
giới là mặt trái của Chơn như".
Nhưng,
khi nói đến hai chữ "mặt trái" đừng
liên tưởng rằng có một "bề mặt"
như bao nhiêu bề mặt ta thường thấy trong
hiện tượng giới.
III.- Duyên
Khởi Luận
Duyên
khởi luận tức là những lư thuyết nói về
nguyên nhân hay lư do sanh khởi của hiện tượng
giới.
Duyên
khởi luận trong Phật giáoco nhiều thuyết; những
thuyết này không trái ngược nhau, mà chỉ khác
nhau về phương diện sâu cạn, rốt ráo hay
chưa mà thôi. Vậy chúng ta hăy tuần tự đi từ
cạn đến sâu:
1.-
Nghiệp cảm duyên khởi: Nghiệp cảm duyên khới
luận là chủ trương của Tiểu-thừa
nguyên thỉ Phật giáo. Lư thuyết này rút ra từ
trong "Tứ diệu đế" và "Thập nhị
nhân duyên". Như chúng ta đă học về "Tứ
diệu đế", Phật dạy nguyên nhân của
đau khổ, của sanh tử luân hồi là do "hoặc
nghiệp". Hoặc tức là mê vọng; có hành
động sai lầm, v́ hành động sai lầm nên
chịu quả đau khổ...và cái ṿng nhân quả
luân hồi cứ tiếp tục măi, tạo ra có chánh
báo là thân ta và y báo tức là sơn hà đại
địa. Sơn hà đại địa sở dĩ
có là có một cách tương đối với thân
ta mà thôi. Khi nghiệp nhân biến đổi th́ nghiệp
quả cũng biến đổi và do đó chánh báo
và y báo cũng biến đỗi theo. Người khi tạo
những nghiệp nhân làm người th́ đời sau
đầu thai lại, chánh báo vẫn là người và
y báo vẫn là sơn hà, đại địa như
người đă nhận thấy. Nhưng nếu tạo
những nghiệp nhân dữ, th́ chánh báo ở đời
sau sẽ là loài súc sinh hay ngạ quỷ, và y báo, tức
là cảnh giới ở chung quanh cũng không c̣n giống
như cảnh giới của người nữa,
nghĩa là vũ trụ, vạn hữu sẽ biến
đổi theo tầm mắt và sự hiểu biết của
các loài ấy. Do đó mà gọi là "nghiệp cảm",
nghĩa là do nghiệp như thế nào, thí cảm thọ
cái thân và cảnh như thế ấy. Nói một cách
tổng quát, do nghiệp lực mà có thân (chánh báo) và
thế giới (y báo). Chánh báo và y báo có thể thế
này hay thế khác, tốt hay xấu, là do nghiệp lành
hay dữ. Nhưng dù sao, hễ c̣n nghiệp là c̣n có
hiên tượng giới. Dứt trừ được
nghiệp là trở về với Chân như, là nhập
Niết bàn.
2.- A lại
da duyên khởi: Thuyết này thuộc về Đại Thừa
Thỉ giáo, đi sâu hơn thuyết trên một tầng.
Trong thuyết nghiệp cảm duyên khởi, chỉ nói
có sáu thức là nhăn, nhỉ, tỹ, thiệt, thân, ư.
Sau khi chết, ngũ uẩn tan ră, nghiệp lực dẫn
dắt đi đầu thai. Nhưng dẫn dắt cái
ǵ? Lục thức hay ư thức sanh diệt vô thường,
biến chuyển luôn luôn, th́ nghiệp dù c̣n, mà lấy
ǵ giữ ǵn cái nghiệp quả, khiến cho nó triển
chuyển không dứt?
Đại
Thừa thỉ giáo, bổ khuyết cho thuyết trên,
t́m thấy trên hai thức nừala Đệ thất thức
hay Mạt na thức, và Đệ bát thức hay A lại
da thức.
Mạt
na nghĩa là cầm bắt lấy chỗ thấy biết,
nghĩa là tự nhận có một cái ngă, và ǵn giữ
cái ngă ấy. Nhưng làm sau giữ được cái
giả ngă ấy, trong lúc ngũ uẩn, lục thức
đều sanh diệt vô thường hợp ly măi măi?
Mậy th́ dưới Mạt na thức, tất phải
có một thức khác thường tại, trùm chứa
tất cả chủng tử của các pháp mới
được.
Đó
chính là thức thứ Tám, hay A lại da thức, hay tạng
thức (thức trùm chứa). Thức này không phải
vô thường như ngũ uẩn, mà là hằng khởi,
thường tại. Nó có hai công năng: một là
thâu nhiếp tất cả các pháp, hai là sinh khới tất
cả các pháp. Khi chúng ta gây thiện nghiệp hay ác
nghiệp, th́ những chủng tử được dồn
chứa vào Tạng thức, đến khi đủ nhân
duyên th́ những chủng tử ấy phát ra hiện
hành.
Bởi
A-lại-da thức bao gồm hết thảy chủng tử
của chư pháp, nên nó phát hiện được hết
năng lực vô hạn của vạn tường. Khi
căn thân của ta vừa phát sanhlà nó bao gồm hàm
khách quan giới (tức là vạn vật). Khách quan giới
thiên sai vạn biệt là do trong chủ quan giới có
ư thức tác động mà a.
Tóm lại,
A lại da thức là cái căn bản của hiện
tượng giới. Từ vô thỉ, A lại da thức
đă bao gồm chủng tử. Hiện tượng giới
do chủng tử này mà phát hiện. Hiện tượng
đă phát hiện th́ kích thích phát sinh duyên mới, dẫn
đến chỗ tác dụng. Như thế, chủng tửcùng
hiện tượng, nhân quả nhau măi, mà làm cho hiển
hiện vạn hữu, và làm nền móng qua bao kiếp
nhân quả luân hồi.
Nhưng,
nếu A lại da thức là nền móng của nhân quả
luân hồi, th́ A lại da thức cũng là căn nguyên
của giải thoát, v́ trong A lại da thức có đủ
cả chủng tử hữu lậu và chủng tử
vô lậu. Chủng tử hữu lậu là những hạt
giống phát sanh ra thiên sai vạn biệt, tức là hiện
tượng giới; c̣n chủng tử vô lậu, đối
với ngoại giới biết có hư vọng, cho nên
không đủ cho tâm vọng đọng, do đó có thể
đưa đến sự giải thoát.
3.-
Chân như duyên khởi: Thuyết này là của Đại
Thừa Chung giáo. Theo Đại Thừa Chung giáo th́ chân như
tùy duyên sanh ra muôn pháp; hay nhất thiết duy tâm tạo.
Tâm bao gồm tất cả và có hai phương diện:
về phương diện động, th́ tâm là cái cửacủa
Chân như.
Nhưng
v́ sao, cũng một tâm mà có hai phương diện
tương phản như thế? Aáy bởi vô minh.
Chân như vốn là thường trụ, bất động,
nhưng bởi vô minh làm duyên, khiến cho nó vọng
động, làm ra thiên sai vạn biệt. Vô minh không phải
là vật có thật, nó dựa vào tâm thể mà có. Nó
là một vọng niệm, cho nen trong kinh thường nói:
"hốt nhiên niệm khởi, gọi là vô minh".
Do cái vọng niệm ấy mà thấy có chủ quan,
có khách quan, có tự ngă, có phi ngă, có vũ trụ, vạn
hữu.
Nhưng
vạn hữu không phải ngoài tâm mà tồn tại
được. Chân như tuy bị vô minh kích thích mà
diêu động, nhưng trong động có tịnh,
trong tịnh có động, cũng như nước và
sóng ở trong biển: Đứng về phương diện
nước mà nh́n , th́ tất cả sóng đều là
nước: đứng về phương diện sóng
mà nh́n,th́ tất cả nước đều là sóng.
Tâm dụ cho biển, Chân như dụ cho nước, và
vạn tượng giới dụ cho sóng. Chúng sanh, v́
vô minh che lấp nên chỉ thấy có vạn tượng
giới; Bồ tát và Phật v́ đă trừ vô minh
nên thấy vạn tượng là chân như: Tịnh là
chân như, Động là vạn tượng. Động, Tịnh
không rời nhau, không cùng là một, nhưng cũng không
phải là khác nhau. Đó là hai phương diên jcủa
Tâm. Để chỉ hai phương diện này, trong kinh
thường có câu: "Tùy duyên bất biến, bất
biến tùy duyên". Tùy duyên tịnh, sanh ra tứ
thánh, tùy duyên nhiễm sanh ra lục phàm. Từ tịnh
trở thành động là đi vào cửa của sanh
diệt, và đó cũng là nguyên nhân phát triển của
vũ trụ vạn hữu. Từ động trở về
tịnh là đi ra cửa chân như, và đó cũng là
nguyên nhân của giải thoát.
4.- Lục
đại duyên khởi: Lục đại duyên khởi
là chủ trương của Mật tôn hay Chơn ngôn
tôn. Lục đại là: địa, thủy, hoả,
phong, không (tức là không gian) và thức. Năm đại
trước thuộc về sắc pháp (tức là vật),
dại thứ sáu thuộc về tâm pháp (tức là
tâm). Sáu đại này mỗi mỗi đều dung thông
ngăn ngại nhau, và tùy duyên sanh khới ra vũ trụ
vạn hữu.
Chia ra
vật và tâm là trí thức của ta phân biệt ra như
thế, chứ bản thể của thật tại vẫn
là một, vẫn không thể phân chia được. Vật
là h́nh tướng, tâm là lực hoạt động. Lực
không ĺa được h́nh. Ĺa h́nh th́ lực chẳng
tồn tại được. C̣n h́nh nếu không nhờ
lực th́ không phát hiện được. Vật và
tâm là hai phương diện ủa bản thể nhứt
như.
Ta có
dây là do Lục đại kết hợp mà ra. Lục
đại ly tán th́ ta không c̣n. C̣n mất chẳng qua
là một cuộc đổi thay của Lục đại
mà thôi. Lục đại kết hợp và ly tàn làm
thành vũ trụ hoạt động. Đứng về phương
diện tổng quát mà nh́n, th́ vũ trụ là một
sự hoạt động không ngừng của Lục
đại.
Chân
như là thực thể của lục đại, mà
lư tánh của ta trừu tượng được. Ĺa
hiện tượng không có thật thể được,
ĺa vật không có lư được.
Thánh,
phàm khác nhau, thiện, ác khác nhau ở chỗ biết
hay không biết phân biệt chân như với hiện
tượng.
5.-
Pháp-giới duyên khởi: Pháp giới duyên khởi là
chủ trương của Đại -thừa viên-giáo
(Hoa-nghiêm tôn). Thuyết này có rằng pháp-giới (tức
là vũ trụ vạn-hữu) là một duyên khởi rất
lớn nghĩa là các pháp làm nhân, làm duyên cho nhau, nương
tựa, tương phản, dung thông nhau mà thành lập.
Cái năng
lực chủ động của pháp-giới duyên khởi
không phải thuộc về "nghiệp lực" của
chúng sanh, không phải ''tạng thức'' sai biệt sanh
diệt của A-lại-da, cũng không phải cái
"lư tánh b́nh đẳng " bất sanh bất diệt
của chân như, mà chính là do vạn pháp, pháp này dung
thông với pháp kia, pháp kia dung thông với pháp này,
cùng nhau làm duyên khởi, mỗi lớp mỗi lớp
không cùng tột, cho nên gọi là "vô tận duyên khởi"
hay "trùng trùng duyên khởi".
Như
thế, vũ trụ vạn hữu là một cuộc
đại hoạt động của hiện tượng,
từ vô thỉ đến vô chung, nối tiếp và
lan tràn vô cùng tận, như những đợt sóng.
V́ có hoạt động nên mới có sanh diệt chuyển
biến, tức là không có vạn tượng, không có
vũ trụ.
Sở
dĩ các pháp làm nhân, làm duyên ḥa hợp, dung thông nhau
được là do mười đặc tánh kỳ diệu
mà Đại -thừa viên giáo gọi là "mười món
hiền môn ". lại do mười môn "huyền
môn " này, mà trong pháp-giới, Sự, (chỉ cho sự
tướng sai biệt), Lư (chỉ cho lư tánh b́nh đẳng)
Lư-sự và Sự-Sự được dung thông vô ngại
(xem lại bốn "pháp-giới " và mười
"huyền môn" trong bài nói về Hoa Nghiên tôn).
Trong
duyên khởi luận của Phật giáo, chúng ta thấy
có năm thuyết. Đó là: Nghiệp-cảm duyên khởi,
A-lại-da duyên khởi, chân như duyên khởi, Lục-đại
duyên khởi và pháp giới duyên khởi. Có người
ngạc nhiên tự hỏi: tại sao cũng là Phật
dạy cả, mà lại bất nhất như thế?
Khi th́ Phật dạy chúng sanh và thế giới do Nghiệp-cảm
mà phát sanh, khi th́ dạy do A-lại-da thức, khi th́ do
chơn-như, khi th́ do Lục-đại, khi th́ Trùng
Trùng duyên khởi, vậy th́ viết theo lư thuyết
nào đúng?
-Sự
sai khác đó là v́ căn cơ của chúng sanh không
đồng, phải dắt dẫn dần dần từ
thấp đến cao, chúng sanh mới hiểu được.
Đối
với hàng Tiểu-thừa th́ Phật nói: "nghiệp",
v́ hàng Tiểu-thừa chưa nhận được tạng
thức, chúng tử....lần lên đến Đại -thừa
Thỉ-giáo, các bậc này v́ mới hướng về
Đại -thừa, chưa rơ chơn như tùy duyên sanh ra
các pháp, nên Phật chỉ nói về "A-lại-da thức".
Đến Đại -thừa Đốn giáo v́ hạnh này chưa
nhận được lư "Trùng Trùng duyên khởi",
nên Phật nói "Chơn như tùy duyên sanh ra các pháp
". Đến Đại -thừa Viên giáo, th́ các bậc Bồ
Tát căn cơ đă thuần thục, nên Phật mới
nói đến "Lục đại " và "Trùng
Trùng duyên khởi".
Sự
sai khác ở đây, chỉ là sai khác về tầng bậc,
chứ không phải sai khác về nội dung; sai khác về
khía cạnh đứng nh́n và tầm mắt rộng hẹp,
chứ không phải sai khác về bản chất.
Nh́n một
cách nông cạn và nhỏ hẹp th́ chỉ thấy có
nghiệp lực; nhưng nh́n sâu hơn và rộng hơn
tí nữa th́ thấy: dưới cái nghiệp lực,
là A-lại-da thức. Nh́n sâu và rộng hơn nữa
th́ thấy dưới A-lại-da thức là Chân-như.
V́
Chân-như tùy duyên mà sanh ra hiện tượng. Trước
th́ bảo rằng có A-lại-da thức mới phát khởi
ra hiện tượng. Đây th́ tự Chơn-như tùy
duyên mà hiện tượng phát khởi.
Khi
đă khám phá ra Chân-như rồi, nếu nghiên cứu
kỹ lưỡng tường tận hơn nữa, th́
nhận thấy Chân như không phải là một cái
ǵ xa lạ, mà chính là chân-như nằm ngay nơi vạn
tượng. Chân-nhu là khía cạnh Tịnh, mà vạn tượng
là khía cạnh Động của một cái gọi là
"Nhát như" hay "Tâm". Nhưng nếu
đi sâu hơn nữa, th́ Tịnh vàĐộng không phải
là hai khía cạnh riêng rẽ, mà chính ngay trong Động
có Tịnh, trong Tịnh có Động. Động là "sự"
(vạn tượng), Tịnh là "lư" mà ta trực
nhận được qua "Sự" qua cái
"Trùng Trùng duyên khởi" của vạn hữu.
Đến
"Chân như duyên khởi" luận là tâ đă
t́m đến cái căn nguyên của vũ trụ vạn
hữu. Nhưng nếu c̣n phải nói đến "Lục
đại duyên khởi" và "Pháp-giới duyên khởi"
là muốn t́m hiểu cái hành tướng, cái then máy của
vạn tượng để trực nhận chơn
như. "Lục đại duyên khởi'' luận là
dựa trên kinh nghiệm mà suy diễn chân như . hai luận
này không khác nhau về nội dung hay từnh bực, mà
chỉ khác nhau về luận pháp mà thôi. Một bên
đi từ Sự đến Lư, một bên đi từ
lư đến sự.
Nếu
có thể dùng một ví dụ để chứng minh một
cách cụ thể những lư lẽ vừa nói đến
trên đây, chúng tôi xin mạn phép dùng một thí dụ
thô sơ sau đây, nhưng xin thưa trước rằng
thí dụ không phải là lư lẽ, mà chỉ nói lên một
khía cạnh nào của lư lẽ mà thôi.
Chúng
ta đi vào xem một rạo hát kỳ lạ, khi đèn
đă tắt và không biết trên sân khấu người
ta đă bắt đầu tŕnh diễn từ lúc nào. Rạp
hát tối ṃ, trên sân khấu cũng không sáng mấy,
mà chúng ta đứng ở đàng sau xa. Trước sân
khấu, nhiều lớp màn mỏng buông xuống (dụ
cho vô minh). Khi chúng ta vào th́ một tấm màn từ từ
kéo lên. Chúng ta thấy lờ mờ những cánh tay, những
cái chân và cái miệng của một con nộm nhân
đang múa máy, ca hát trên sân khấu. Chúng ta đoán chắc
ở phái trong, ở đàng sau con nộm nhân ấy có
một động lực (dụ cho nghiệp cảm duyên
khởi) làm cho can nộm nhân kia múa máy, ca hát.
Một
cái màn nữa vén lên và ta tiến tới thêm một mức
nữa để nh́n. Chúng ta thấy bóng dáng một người
đang đứng sau con nộm nhân kia (dụ cho A-lại-da
duyên khởi).
Một
cái màn nữa vén lên và ta tiến tới gần sân khấu
hơn nữa. Ta thấy rơ ràng hơn. Th́ ra con người
và nộm nhân là một: con người mang lớp nộm
nhân và đă múa máy ca hát (dụ cho Chơn như duyên
khởi).
Một
bức màn nữa được kéo lên, và ta đi sát
đến sân khấu, ta nh́n thấu suốt đến
hậu trường. Ta thấy rơ mỗi vật, mỗi
người, từng chi tiết một trên sân khấu,
sự liên lạc giữa vật này với vật kia,
giữa người làm tṛ, người kéo màn, người
đạo diễn v.v....(dụ cho Lục đại duyên
khởi).
Sau khi
đă quan sát kỹ lưỡng sân khấu, ta xây mặt
lại nh́n khán giả, và ta đă khám phá một bí mật
vô cùng quan trọng: sự liên lạc mật thiết
giữa người đóng tṛ và khán giả. Người
đóng tṛ vui th́ khán giả vui, người đóng
tṛ than thở th́ khán giả buồn. Ngược lại,
khán giả cũng ảnh hưởng rất nhiều
đến người đóng tṛ: người đóng
tṛ tuân theo ư muốn của khán giả, khi đóng hay
th́ khán giả vổ tay hoan hô và bắt buộc diễn
viên phải đóng lại; khi diễn dở, th́ khán
giả la ó, phản đối ...Diễn viên và khán giả,
hậu trường và tiền trường, tất cả
một rạp hát đều liên lạc mật thiết
với nhau, làm nhân duyên cho nhau, ảnh hưởng mật
thiết lẫn nhau (dụ cho Pháp-giới duyên khởi).
Để
kết luận về chương Duyên Khởi luận
này, chúng ta có thể tom tắt như sau:
-Nghiệp
cảm Duyên Khởi, muốn nói nghiệp lực và
nguyên nhân của hiện tượng giới. Nghiệp
bỡi mê hoặc mà có.
-A-lại-da
Duyên Khởi, muốn nói: căn nguyên của hiện tượng
giới là a-lại-da thức. A-lại-da bao trùm tất
cả chúng tử hữu lậu mà phát sanh vũ trụ
vạn hữu. Muốn giải thoát khỏi hiện tượng
giới th́ phải hoanh tập và làm phát hiện chủng
tử vô lậu.
-Chân
như Duyên Khởi, là muốn nói: chân như v́ duyên với
vô minh mà diêu động và làm phát sanh ra vũ trụ
vạn hữu.
- Lục
đại Duyên Khởi và Pháp-giới Duyên Khởi là
hai thuyết mường tượng giống nhau, đều
thuyết minh hai phương diện hiện tượng
và thật thể của nhất-như. Bất triăưu
bất giác là cái nguyên nhân của hiện tượng.
Tri giác được th́ giải thoát được.
Những
thuyết trên này đều có những điễm giống
nhau: mỗi thuyết đều cong nhận có chơn
như là bản thể của vũ trụ vạn hữu.
Cái nguyên nhân làm sanh khởi vũ trụ vạn hữu
là mê vọng hay vô minh. Muốn giải thoát th́ phải
trừ cho được mê vọng.
IV.-
Không Gian Và Thời Gian Của Pháp Giới
Chúng
ta đă nói về nguyên nhân sanh khởi của vũ trụ,
vạn hữu. Đến đây chúng ta hăy nghe Phật dạy
về sự rộng lớn vô biên và sự tồn tại
vô cùng của vũ trụ, hay pháp giới.
1.-
Không gian: Theo lời dạy của các kinh, th́ vũ trụ
hay nói theo danh từ của Phật giáo: pháp-giới rộng
lớn vô cùng vô tận. Thế-giới mà chúng ta
ở đây không phải là một, mà nhiều như
cát sông Hằng. Cứ một ngàn thế giới nhỏ
hiệp thành một Tiểu-thiên thế giới; hiệp
một ngàn Tiểu-thiên thế giới thành một
Trung thiên thế giới; hiệp một ngàn Trung thiên
thế giới thành một Đại -thiên thế giới,
hay "tam thiên đại thiên thế giới". Mỗi
tam thiên đại thiên thế giới gồm có một
ngàn triệu thế giới của chúng nhỏ như
thế giới ta. Hơn nữa, vũ trụ không phải
chỉ có một Đại -thiên tam thiên đại thiên
thế giới, mà gồm có vô số Đại -thiên tam
thiên đại thiên thế giới.
2.- Thế
gian: Phật đă dạy: "các pháp hữu vi, bất
cứ một pháp nào cũng đều bị bốn thời
kỳ chi phối, tức là thành, trụ, hoại,
không". Thế giới cũng vậy, không thể
thoát ra ngoài cái luật: thành, trụ, hoại, không
ấy được. Nhưng biết v́ trong pháp giới
có không biết bao nhiêu thế giới, nên sự thành,
trụ của một thế giới này là sự hoại.
Không của một thế giới khác, cứ như thế
mà xoay ṿng không dứt.
Nếu
lấy riêng ra một thế giới để đo
lường thời gian, th́ chúng ta sẽ có một con
số như sau: Mỗi một thế giới đều
có bốn thời kỳ hay bốn trung kiếp; mỗi
trung kiếp có hai mươi tiểu-kiếp, mỗi tiểu
kiếp có mười sáu triệu (16.000.000) năm.
Như thế một thế giới từ khi thành lập,
đến khi tiêu diệt, phải trải qua:
4x20x16.000.000 = 1.280.000.000. Nhưng chúng ta đă biết thế
giới nhiều như cát sông Hằng, th́ sự tồn
tại của Pháp-giới lâu dài không thể suy tính,
nghĩ bàn được.
Ơủ
đây, chúng ta không có ư nêu lên một con số như
trên đễ đo lường đích xác sự rộng
lớn và sự dài lâu của Pháp-giới là bao nhiêu.
Chúng ta chỉ có mục đích là nêu lên những con số
để có ư niệm về "sự vô cùng cô tận,
vô thỉ, vô chung" của Pháp-giới mà thôi. Yù-niệm
ấy, ngày nay cũng được khoa học tán
đồng.
C.-
Kết Luận:
Pháp-giới
tuy rộng lớn vô cùng vô tận, nhưng như chúng
ta đă thấy trong đoạn nói về "Duyên khởi
luận", pháp-giới và nhân sanh ảnh hưởng
trực tiếp lănh nhau. Hơn nữa, như trong nghiệp
cảm duyên khởi đă nói: vũ trụ do nghiệp
lực của chúng sanh chiêu cảm kết thành; nghiệp
lành chiêu cảm th́ thân căn được viên măn,
mà vũ trụ cũng tốt đẹp; c̣n nghiệp
dữ chiêu cảm th́ thân căn xấu xa mà vũ trụ
ô uế, lắm tai họa.
C̣n
theo như A-lại-da duyên khởi đă nói: do chúng tử
trong A-lại-da thức huân tập và hiện hành mà
chúng ta có căn thân về thế giới như thế
này hay thé khác. Nếu chúng ta huân tập chủng tử
hữu lậu th́ chúng ta quay cuồng măi trong cảnh giới
đau khổ, ô trược; nếu chúng ta huân tập
chủng tử vô lậu, th́ chúng ta sẽ thoát ra khỏi
cảnh giới khổ đau này.
Theo
tŕnh độ, căn cơ của chúng ta hiện tại
th́ hai thuyết trên này thích hợp với chúng ta hơn;
c̣n ba thuyết dưới th́ v́ cao quá, khó mà thực
hành cho được.
Vậy
chúng ta hăy nghe lời của Phật dạy trong hai thuyết
"Nghiệp cảm duyên khởi" và "A-lại-da
duyên khởi" mà cải tạo vũ trụ và nhân
sinh.
Trong
hai pháp này, về nghiệp th́ chúng ta nên dứt trừ
"sự hoặc" và "lư hoặc" cải tạo
các nghiệp dử đổi lại các việc lành, tức
là ta chiêu cảm lấy quả báo đời sau
được thân thể và vũ trụ rất trang
nghiêm tốt đẹp, không c̣n bị khổ quả
như hiện nay nữa.
Về
chủng tử, th́ hằng ngày chúng ta nên cẩn thận
trong sự huân tập. Bởi v́ công việc hằng
ngày đều ghi vào tạng thức chúng ta, không khi
nào mất được. Ta phải huân tập những
điều chân lẽ chính của thánh hiền. C̣n về
phần tu tập, chúng ta phải quán tất cả các
pháp đều do Duy thức tạo, và phải phá trừ
ngă chấp và pháp chấp.
Làm
được như thế, chắc chắn chúng ta sẽ
cải tạo thân thể và vũ trụ xấu xa này
trở thành trang nghiêm tôt đẹp