TV. Chaân Khoâng - 2001

Ñeà taøi toâi noùi hoâm nay laø Ai thöïc teá hôn ai? Tröôùc khi vaøo ñeà taøi toâi xin hoûi caâu naøy, neáu ngöôøi thaáy tôø giaáy traéng maø noùi ñen vaø ngöôïc laïi, tôø giaáy ñen maø noùi traéng thì chuùng ta ñaùnh giaù ngöôøi ñoù theá naøo? Ñuùng theo danh töø nhaø Phaät goïi laø ñieân ñaûo, töùc caùi thaáy loän ngöôïc, khoâng ñuùng leõ thaät.

Phaät thöôøng noùi taát caû chuùng sanh ñeàu soáng vôùi voâ minh ñieân ñaûo. Ngöôøi khoâng nhaän ra leõ thaät, soáng trong môø mòt taêm toái, khoâng thaám nhuaàn chaân lyù, goïi laø ngöôøi voâ minh. Trôû laïi thöïc teá, ngay nôi baûn thaân chuùng ta hieän giôø, laø thaät hay giaû? Noùi theo kinh saùch thì noù giaû, coøn theo tình caûm cuûa mình thì noù thaät. Nhö vaäy Phaät noùi sai hay chuùng ta thaáy sai? Chaéc khoâng ai daùm noùi Phaät noùi sai heát, theá thì chuùng ta thaáy sai. Phaät thaáy thaân giaû, chuùng ta cho laø thaät, cuõng nhö tôø giaáy traéng ta noùi ñen. Roõ raøng caùi thaáy, caùi bieát cuûa mình khoâng ñuùng nhö thaät.

Chuùng ta cuøng nhau tuaàn töï nghieäm xeùt laïi vaán ñeà naøy. Neáu thaân naøy thaät thì oâng cha chuùng ta khoâng cheát, phaûi khoâng? Thaät thì coøn hoaøi coøn maõi, nhöng ta thaáy oâng cheát roài cha cheát, anh em cheát, mình cheát, nhö vaäy ñaâu coù thaät. Ngöôøi naøy ñi, ngöôøi kia ñi, ai cuõng coù maët moät thôøi gian roài ñi. Ñoù laø ñöùng veà lyù voâ thöôøng thaân khoâng thaät vì noù coù sanh, coù giaø, coù beänh, coù cheát. Noù laø moät doøng chuyeån bieán khoâng döøng neân khoâng theå thaät ñöôïc. Nhö maáy ñöùa treû con ñoát moät caây nhang, noù caàm quay nhanh neân ta thaáy coù moät voøng troøn. Voøng troøn ñoù thaät khoâng? Neáu noùi voøng troøn thaät laø ta noùi sai, vì noù chæ laø moät caây nhang quay nhanh thoâi.

Trong con ngöôøi chuùng ta teá baøo naøy sanh, teá baøo kia dieät lieân tuïc, do doøng chuyeån bieán khoâng döøng aáy taïm keát thaønh thaân. Töø treû ñeán giaø roài cheát, ta soáng baèng söï chuyeån bieán khoâng döøng, vaäy maø ta chaáp noù thaät môùi laï chöù. Vì vaäy chaáp thaân thaät laø voâ minh. Töø voâ minh laïi sanh theâm caùc thöù ngaõ chaáp phaùp chaáp khaùc nöõa, cöù theá ta soáng trong nhieàu lôùp meâ môø, khoù thoaùt ra ñöôïc. Do ñoù ñau khoå phaùt sanh, vaø noãi khoå lôùn nhaát laø traàm luaân maõi trong sanh töû.

Böôùc sang lónh vöïc thöù hai laø duyeân hôïp. Phaät daïy toaøn boä thaân naøy do töù ñaïi hôïp thaønh. Ñaát laø chaát cöùng nhö toùc, loâng, raêng, moùng, da, thòt, gaân, xöông… Nöôùc laø moà hoâi, maùu muû v.v… Gioù laø hôi thôû ra vaøo laøm thaân chuyeån ñoäng. Löûa laø hôi aám trong ngöôøi. Boán chaát ñoù luoân coù nôi thaân, khoâng theå thieáu thöù naøo caû. Boán chaát ñoù toàn taïi ñöôïc trong thaân ta laø nhôø möôïn töù ñaïi beân ngoaøi ñem vaøo. Vì vaäy söï soáng cuûa chuùng ta luùc naøo cuõng nöông nhôø vay möôïn. Nöôùc thieáu möôïn taùch nöôùc ñem voâ. Ñaát thieáu möôïn ít cheùn côm. Hôi aám thieáu kieám göøng, kieám ôùt aên vaøo. Coøn gioù töùc khoâng khí thì ta möôïn traû lieân tuïc. Neáu traû maø khoâng möôïn laïi laø töû vong lieàn. Moät söï soáng vay möôïn nhö vaäy maø noùi laø cuûa mình, laø thaät thì khoâng ñieân ñaûo sao ñöôïc?

Toùm laïi, ñöùng veà maët thôøi gian thaân naøy chuyeån bieán khoâng döøng neân khoâng thaät. Ñöùng veà maët khoâng gian thaân naøy do vay möôïn ñaát, nöôùc, gioù, löûa lieân tuïc maø toàn taïi neân cuõng khoâng thaät. Nhö vaäy khi quaùn saùt kyõ ai cuõng bieát thaân khoâng thaät, nhöng treân tình caûm, treân aûo töôûng cuûa mình khoâng ai daùm noùi noù giaû caû. Chuùng ta phaïm moät sai laàm lôùn nhö theá neân laøm gì cuõng thaát baïi, cuõng ñau khoå.

Trong taát caû chuùng ta coù maáy ngöôøi ñöôïc giaùc ngoä? Keå caû haøng tu só cuõng thaáy noù thaät nöõa huoáng chi ngöôøi coøn toùc. Môùi thaáy coäi goác voâ minh cuûa chuùng sanh quaù saâu ñaäm, gôõ boû thaät laø khoù. Chuùng ta chæ thaáy baèng aûo töôûng, chôù khoâng phaûi töø trí tueä neân môùi coù söï sai laàm aáy. Ñoù laø ñieàu heát söùc quan troïng.

Khi thaáy thaân thaät thì moïi nhu caàu cuûa thaân nhö taøi, saéc, danh, thöïc, thuøy hay saéc, thanh, höông, vò, xuùc ñeàu trôû neân quan troïng, caàn thieát, do ñoù ngöôøi ta tìm kieám, ñoøi hoûi. AÊn thì phaûi ngon, maëc phaûi ñeïp, raát nhieàu thöù ham muoán, cho neân tham phaùt sanh. Tham ñöôïc thuï höôûng, luùc naøo cuõng muoán hôn ngöôøi, thua laø khoâng ñöôïc. Neáu ai ngaên trôû caùi mình muoán thì noåi töùc leân, cöï hoaëc ñaùnh ngöôøi ta, ñoù laø saân. Nhö vaäy tham saân coù laø töø si. Thaân khoâng thaät maø thaáy thaät ñoù laø si, si laø goác voâ minh.

Nhö vaäy töø si coù tham saân, maø tham saân coù roài thì ñau khoå theo sau. Neáu khoâng coù si thì khoâng coù tham. Nhö thaáy thaân giaû moät caùch roõ raøng döùt khoaùt thì heát tham lieàn. Vì thaáy thaät neân môùi tham thuï höôûng. Noùi tham, saân, si laø khoâng ñuùng laém, leõ ra phaûi noùi si, tham, saân. Saân noåi ra ngoaøi thaáy nhö döõ tôïn laém nhöng laïi deã deïp. ÔÛ coõi trôøi khoâng coù saân vì muoán gì ñöôïc naáy. Coøn ôû ñaây muoán maø bò giaønh maát hoaëc bò ngaên thaønh ra môùi saân. Cho neân ñoái vôùi theá gian saân quan troïng maø leân coõi trôøi thì heát quan troïng. Bôûi vaäy nhöõng ngöôøi khaù giaû laø coù phöôùc, muoán gì ñöôïc naáy neân hoï ít saân. Coøn ngöôøi ngheøo ít phöôùc, laøm aên truïc traëc, nay ñöôïc mai maát neân deã saân, deã böïc töùc. Hieåu theá môùi bieát goác ngoïn taát caû söï vieäc xaûy ra töø meâ laàm laø ñaàu.

Thaân chuùng ta coù hai phaàn, vaät chaát töùc theå xaùc, tinh thaàn töùc taâm linh. Coù theå xaùc thì phaûi coù tinh thaàn, coù vaät chaát thì phaûi coù taâm linh. Theå xaùc naøy chuùng ta phaân tích thaáy khoâng thaät roài, baây giôø ñeán taâm linh. Taâm mình laø gì? Coù ai khoâng noùi toâi suy nghó theá naøy, suy nghó theá kia, ñoù laø taâm toâi. Moïi ngöôøi ñeàu cho nhöõng suy nghó, hieåu bieát, phaân bieät laø taâm mình. Baây giôø ta thöû quaùn saùt xem ñieàu naøy ñuùng khoâng. Ñaây laø moät vaán ñeà teá nhò, saâu kín neân caàn phaûi xem xeùt kyõ löôõng môùi ñöôïc.

Nhö khi ai choïc giaän ta la leân thì noùi “toâi giaän”. Theá thì caùi giaän laø toâi roài, taâm toâi giaän. Ai laøm gì toát, mình thaáy thích thì noùi “toâi thích”, ñoù laø tham. Ai choïc mình buoàn thì noùi “toâi buoàn”, thaáy ngöôøi deã thöông, noùi “toâi thöông”, thaáy ngöôøi deã gheùt noùi “toâi gheùt”. Toùm laïi tham cuõng laø toâi, saân cuõng laø toâi, buoàn, thöông, giaän, gheùt, taát caû ñeàu laø toâi, taâm toâi. Nhöõng thöù buoàn, thöông, giaän, gheùt, phaûi, quaáy v.v… taát caû laø taâm mình phaûi khoâng? Ñoù laø ñieàu laâu nay Phaät töû chöa giaûi quyeát noåi, vì nghó noù laø taâm mình.

Baây giôø toâi ñaët caâu hoûi, töø khi chuùng ta coøn beù cho tôùi luùc giaø taét thôû, mình laø moät hay nhieàu? A töø treû ñeán giaø A laø A hay A laø B, laø C… Hoài treû keâu anh A, giaø keâu baùc A chôù ñaâu coù keâu baùc B, oâng C, nhö vaäy mình laø moät. Coøn buoàn, thöông, giaän, gheùt caû traêm thöù thì caùi gì laø mình? Chaúng leõ mình laø moät traêm thöù, ngaøn thöù loän xoän? Ñoù laø moät vaán ñeà chuùng ta phaûi suy gaãm, nhaän ñònh cho chín chaén.

Thí duï, coù Phaät töû ñang buoàn ngoài thôû ra thôû voâ, ngoù trôøi ngoù maây daøu daøu, baát chôït ai chaïy laïi noùi veù soá anh mua hoâm qua truùng roài, luùc ñoù coøn buoàn khoâng? Cöôøi nhaûy töng leân. Neáu buoàn laø mình thì phaûi buoàn hoaøi, ñaèng naøy ñang buoàn vöøa nghe tin vui lieàn heát buoàn. Nhöng neáu ñang vui maø doø laïi thaáy traät heát moät con soá, luùc ñoù laøm sao, buoàn laïi ngay. Ñoåi thay vuøn vuït nhö vaäy thì caùi naøo laø thaät mình?

Giaän, gheùt cuõng vaäy. Coù nhöõng ngöôøi mình gheùt cay gheùt ñaéng, nhöng hoâm naøo ta laøm aên thaát baïi, thieáu nôï thieáu naàn, ngöôøi ñoù mang soá baïc lôùn ñeán cho möôïn ñeå traû nôï, luùc ñoù mình coøn gheùt nöõa khoâng? Khoâng ngay. Nhö vaäy gheùt thöông khoâng thaät, tuøy duyeân maø coù. Gaëp duyeân traùi yù thì töùc giaän hay thaát baïi thì buoàn phieàn, khoâng coù gì nhaát ñònh heát. Khoâng nhaát ñònh, ñoåi thay nhö chong choùng maø noùi laø taâm mình thì taâm mình ñoåi thay khoâng thaät roài.

Luùc naøo ta cuõng cho toâi noùi phaûi, nghó phaûi, ai caõi laïi khoâng chòu. Caøng ñi saâu vaøo taâm lyù môùi thaáy ñöùc Phaät thaät saùng suoát voâ cuøng. Phaät daïy khi nghó, thì noùi ñaây laø caùi nghó cuûa toâi, ñöøng theâm caùi nghó cuûa toâi “laø ñuùng”. Trong nhaân gian coù gì laø chaân lyù baát di baát dòch ñaâu, caùi phaûi chæ töông ñoái thoâi, phaûi choã naøy maø khoâng phaûi choã kia. Thí duï luaät phaùp cuûa nhaø nöôùc phong kieán thôøi xöa thì phuï nöõ khoâng ñöôïc ra khoûi nhaø, phaûi tam toøng töù ñöùc, nhöng luaät phaùp ngaøy nay phuï nöõ bình quyeàn vôùi nam giôùi. Neáu ta cho raèng hoài xöa ñuùng nghóa laø baây giôø khoâng ñuùng. Nhöng neáu moïi ngöôøi ñeàu chaáp nhaän nhö theá thì ta noùi sao ñaây. Neân bieát khoâng coù phaùp naøo coá ñònh, khoâng coù phaùp naøo ñuùng trong moïi luùc moïi choã caû.

 Nhö vaäy maø chuùng ta cöù ñaët theá naøy laø phaûi, theá kia laø quaáy thì saùng suoát hay coá chaáp? Ñoù laø coá chaáp. Vì theá môùi xaûy ra tranh caõi nhau coù khi ñaäp loän nhau nöõa, cuõng vì caùi phaûi cuûa mình. Muoán tìm leõ phaûi raát khoù, bôûi vì ai cuõng baûo veä leõ phaûi thuoäc veà mình, khi so saùnh ñoái chieáu khaùc nhau neân cöï nhau. Ñöøng noùi xa, hai vôï choàng thoâi, neáu ai cuõng giöõ vöõng phaàn phaûi veà mình thì caõi vaõ nhau laø chuyeän thöôøng, hôn nöõa thì ñaùnh nhau, teä haïi nöõa laø ly dò luoân.

Nhìn kyõ con ngöôøi ôû theá gian naøy coù traêm ngaøn thöù laêng xaêng, loän xoän maø khoâng coù gì ñuùng vôùi söï thaät. Theá nhöng coù ai cho laø mình sai ñaâu. Ngay caû teân troäm cuõng coù caùi ñuùng cuûa noù. Nhöõng caùi ñuùng aáy ñuïng nhau, moät ngöôøi vôùi moät ngöôøi thì caõi vaõ, moät taäp theå vôùi moät taäp theå thì choáng ñoái, nöôùc naøy vôùi nöôùc kia thì chieán tranh v.v… Taát caû ñeàu töø taâm chaáp cuûa mình maø gaây ra bao nhieâu ñau khoå. Neáu roõ bieát suy nghó khoâng thaät, ñaây laø caùi nghó cuûa anh, ñaây laø caùi nghó cuûa toâi, khoâng ai ñuùng khoâng ai sai caû. Nhö vaäy khoâng ai ñuïng chaïm ai, vì ñaâu coù chaáp ñuùng maø ñuïng chaïm. Chæ khi naøo chaáp ta “ñuùng”, ngöôøi nghó khaùc laø “sai” môùi sanh chuyeän.

ÔÛ theá gian töø chaáp thaân, giaønh giöït vaät chaát thuï höôûng neân sanh ra tranh ñaáu. Ñeán chaáp taâm phaûi quaáy hôn thua laïi sanh ra tranh ñaáu nöõa, laøm con ngöôøi khoå ñau khoâng cuøng khoâng taän cuõng bôûi hai thöù chaáp ñoù. Chính vì vaäy maø Phaät daïy chaáp thaân khoâng thaät, chaáp taâm cuõng khoâng thaät, coøn moät caùi thaät chuùng ta laïi boû queân. Baây giôø phaûi trôû laïi, phaûi tìm kieám cho ra caùi thaät ñoù, khoâng thì chuùng sanh seõ ñau khoå khoâng bieát kieáp naøo môùi heát.

Bôûi chaáp thaân neân giaønh giöït taøi saûn, giaønh giöït taát caû nhöõng nhu caàu ñeå thaân ñöôïc thuï höôûng sung söôùng, cho neân con ngöôøi môùi tranh ñaáu vôùi nhau. Bôûi chaáp taâm hôn thua, phaûi quaáy neân cuõng tranh ñaáu vôùi nhau. Baây giôø thaáy thaân khoâng thaät, thaáy taâm laêng xaêng cuõng khoâng thaät. Neáu chuùng ta chòu khoù nhìn laïi taâm ñang suy nghó phaân bieät ñoù ra sao, nhìn laïi thì noù maát tieâu, tìm khoâng thaáy môùi bieát noù roõ raøng khoâng thaät. Nhö khi ta noåi giaän, mình xoay laïi tìm xem caùi giaän ñoù ôû ñaâu. Chöøng naøo tìm ra choã nôi cuûa noù haõy giaän theâm, tìm khoâng ra boû ñi cho khoûe. Nhö vaäy tu deã chôù ñaâu coù khoù.

Thaät ra tu ñôn giaûn laém, khoâng coù buøa chuù gì heát, chæ caàn nhìn laïi nhöõng thöù laêng xaêng loän xoän xem noù ôû ñaâu, tìm khoâng ra thì noù maát. Töï noù maát töùc bieát noù khoâng thaät. Chuùng ta tu theo Phaät ñaõ laâu maø khoâng daùm khaúng ñònh thaân naøy giaû, taâm suy nghó giaû, sôï thieät thoøi, sôï maát mình. Ñoù laø chöa cöông quyeát. Laøm sao moät phen giaùc thì giaùc luoân ñöøng meâ trôû laïi, bieát giaû thì giaû luoân, ñöøng ngaàm chaáp thaät. Chuùng ta nghe kinh Phaät noùi bieát thaân taâm giaû maø khoâng daùm nhaän giaû, bôûi vaäy luùc giaùc luùc meâ, ôû nhaø thì meâ, vaøo chuøa thì giaùc neân tu hoaøi maø khoâng heát khoå, roát cuoäc cuõng taïo nghieäp luaân hoài.

Moãi ñeâm chuùng ta tuïng kinh Baùt-nhaõ, chieáu kieán nguõ uaån giai khoâng, laø saéc uaån thuoäc veà thaân, thoï, töôûng, haønh, thöùc uaån thuoäc veà taâm. Thaáy hai thöù ñoù khoâng thaät lieàn qua heát taát caû khoå naïn. Khi phaân tích kyõ bieát thaân taâm khoâng thaät, ñoù laø chieáu kieán nguõ uaån giai khoâng. Taùnh laø khoâng, duyeân hôïp taïm coù, khoâng thaät. Nhö vaäy caùi gì laø mình thaät? Ñoù laø caâu hoûi raát thaâm traàm, phaûi can ñaûm laém môùi nhìn ñöôïc ñieàu naøy. Thaân khoâng thaät, taâm suy nghó cuõng khoâng thaät thì caùi gì laø mình ñaây?

Nhaø Phaät noùi beân caïnh caùi giaû doái taïm bôï ñoù, coøn moät caùi chaân thaät maø laâu nay chuùng ta queân. Vì vaäy hình aûnh anh chaøng nhaø ngheøo ñöôïc baïn ñaõi tieäc röôïu, roài nheùt voâ tuùi moät hoøn ngoïc quí ñeå anh duøng cho bôùt khoå. Khoâng ngôø coù hoøn ngoïc trong tuùi maø anh queân ñi, khoâng bieát neân kieám soáng baèng caùch aên maøy. Nhö vaäy anh khoå laø vì queân, tôùi chöøng ñöôïc ngöôøi baïn chæ hoøn ngoïc trong tuùi. Söïc nhôù, giaät mình sôø tay vaøo tuùi gaëp hoøn ngoïc, anh lieàn thaønh phuù gia, heát kieáp aên maøy, ñaâu coù laâu gì.

Phaät ñaõ kheùo leùo duøng ví duï naøy trong kinh Phaùp Hoa ñeå chæ cho chuùng ta coù caùi chaân thaät, khoâng moät tí ñau khoå naøo heát maø laïi queân. Chuùng sanh cöù lao theo caùi giaû taïo nghieäp vôùi nhau, ñeå roài luaân hoài muoân kieáp, chòu khoâng bieát bao nhieâu laø ñau khoå. Chö Phaät ñaõ noùi, caùc Toå cuõng noùi moïi ngöôøi ñeàu coù Taùnh giaùc chaân thaät maø khoâng hay bieát, cöù laên loän traàm luaân trong voïng töôûng ñaûo ñieân. Theá thì caùi thaät ñoù ôû ñaâu, noù ra sao?

Toâi xin neâu moät ví duï ñôn giaûn, nhö khi nhìn bình hoa, luùc ñaàu con maét toâi chæ thaáy roõ bình hoa thoâi. Nhöng böôùc thöù hai toâi laïi phaân bieät bình hoa naøy ñeïp hay xaáu. Ñeïp thì öa xaáu thì cheâ, ñoù laø böôùc thöù ba. Neáu ngay nôi nieäm thöù nhaát thaáy bình hoa laø bình hoa, luùc ñoù khoâng coù nghieäp gì heát. Nhöng khi baét ñaàu khôûi nieäm phaân bieät ñeïp xaáu lieàn sanh ra thöông gheùt. Töø caùi thöông gheùt ñoù maø taïo nghieäp laønh hoaëc döõ. Nhö vaäy caùi gì daãn chuùng ta ñi trong sanh töû? Laø nghieäp vaäy.

Nghieäp khoâng coù nôi caùi thaáy ban ñaàu maø coù töø chaëng thöù hai, thöù ba. Khi nhìn bình hoa chæ thaáy bình hoa, khoâng khôûi nieäm gì caû thì vaãn bieát bình hoa roõ raøng maø khoâng daáy ñoäng, qua caùi thaáy thöù hai, thöù ba môùi sanh chuyeän. Thaáy ngöôøi cuõng vaäy, neáu chæ thaáy ngöôøi bieát ngöôøi vaäy thoâi thì ñaâu coù sanh chuyeän. Nhöng ta thöôøng khoâng döøng laïi ôû caùi thaáy ban ñaàu, maø nhaûy qua chaëng thöù hai thaáy ngöôøi ñoù traéng, ñen, coù duyeân, voâ duyeân roài sanh thöông, gheùt v.v… Cho neân caùi daãn mình ñi trong luaân hoài laø chaëng thöù ba.

Nghe cuõng theá, ngöôøi ta noùi tieáng gì mình nghe roõ tieáng aáy, noùi lôøi hay lôøi dôû ñeàu nghe heát thì khoâng sao, nhöng phaân bieät ñoù laø khen, laø cheâ, laø ngöôøi thaân keû thuø thì sanh chuyeän ngay. Thaáy chæ thaáy, nghe chæ nghe, ngöûi chæ ngöûi, neám chæ neám, khoâng theâm phaân bieät khen cheâ thì taát caû moïi vieäc ñeàu yeân oån. Caùi thaáy, caùi nghe khoâng khôûi phaân bieät khen cheâ aáy coù theå dieãn taû hình daùng gì chaêng? Coøn khi ta oân laïi hoa naøy ñeïp hoa kia xaáu laø do ñoái chieáu so saùnh hình boùng cuûa chuùng neân môùi khôûi phaân bieät khen cheâ. Nghóa laø ñem boùng naøy so saùnh vôùi boùng kia, choã thaáy baèng boùng nieäm khôûi, sanh dieät. Theá maø chuùng ta thöôøng soáng vôùi caùi thaáy sanh dieät aáy, coøn caùi thaáy thöù nhaát thì boû queân. Chaëng ñaàu laø chaëng chaân thaät khoâng taïo nghieäp, khoâng nguy hieåm, chuùng ta laïi boû ñeå chaïy theo chaëng thöù hai, thöù ba laø sanh dieät, vì vaäy maø coù khoå ñau.

Vaäy chaëng thöù nhaát laø gì? Cuõng taâm, taâm ñoù bieát nhöng maø khoâng so saùnh neân laø taâm thaät, coøn taâm thöù hai thöù ba laø taâm giaû doái taïm bôï. Chuùng ta khoâng bao giôø döøng ôû Taâm chaân thaät, maø thöôøng chaïy theo taâm thöù hai, thöù ba. Thieàn sö thaáy bình hoa laø bình hoa, khoâng theâm caùi gì heát cho neân thaáy nhö muø, nghe nhö ñieác. Nhöng tuyeät nhieân khoâng phaûi ñieác, khoâng phaûi muø, maø caùc ngaøi thaáy nghe raát saùng raát roõ vì thaáy nghe ngay chaëng thöù nhaát, chôù khoâng phaûi chaëng thöù hai, thöù ba.

Chuùng ta ai cuõng coù caùi thaáy ôû chaëng thöù nhaát caû, nhöng khoâng chòu soáng ngay nôi ñoù maø thích nhaûy sang caùc chaëng sau. Thaáy nhaïy laém neân nghó ñeïp, nghó xaáu, nghó hay, nghó dôû cuõng nhaïy roài töø ñoù coù khen cheâ. Ñoù laø ñieàu heát söùc thöïc teá maø ngöôøi tu khoâng bieát, ngöôøi ñôøi cuõng khoâng bieát. Thaáy nhö muø, nghe nhö ñieác, töôûng nhö khoâng thaáy khoâng nghe. Ñaâu phaûi theá. Thaáy roõ bieát roõ nhöng khoâng daáy khôûi nieäm naøo neân taâm thanh tònh. Vöøa daáy khôûi lieàn theo caûm tính thöông gheùt cuûa mình neân môùi coù chuyeän vui buoàn.

Phaät töû tu thieàn, khi toïa thieàn thaáy nieäm vöøa daáy khôûi lieàn noùi voïng - buoâng. Nieäm khôûi laø caùi bò mình bieát, neân noù khoâng phaûi chuû, vì vaäy ta môùi buoâng. Buoâng heát, taâm ñöôïc laëng leõ, luùc ñoù ai bieát laëng? Ví duï toâi ñang ngoài trong thaát, coù ngöôøi khaùch tôùi chaøo hoûi noùi chuyeän, moät laùt ngöôøi khaùch aáy ra veà. Sau ñoù hai, ba ngöôøi khaùch khaùc tôùi roài cuõng ra veà. Ngöôøi ngoài yeân thaáy khaùch ra khoûi thaát, ngöôøi ñoù laø ai? Roõ raøng laø OÂng chuû chôù ai. Nhö vaäy taâm mình bieát ñöôïc nieäm khôûi, nieäm laëng, töùc laø OÂng chuû chaân thaät vaãn baát ñoäng yeân tònh, coù maët thöôøng xuyeân ñeå thaáy caùc nieäm sanh dieät bieán ñoåi. Vaäy maø ta laïi queân maát OÂng chuû, chaïy theo caùc thöù ñoäng tònh sanh dieät cuûa taâm.

Ñoù laø lyù do taïi sao chuùng ta phaûi ngoài thieàn, vì mình quaù ñieân ñaûo, chaïy ngöôïc chaïy xuoâi khoâng luùc naøo döøng, cho neân ngoài laïi ñeå thaáy roõ hình töôùng cuûa noù, chöøng naøo buoâng heát caùc thöù voïng nieäm, luùc noù laëng chuùng ta môùi nhaän ra mình chính laø caùi “bieát” ñöôïc coù nieäm hay khoâng coù nieäm. Khi noù laëng mình bieát laëng laø OÂng chuû hieän tieàn.

Trong nhaø Phaät noùi côõi traâu ñi tìm traâu, ñeå chæ cho chuùng sanh ñieân ñaûo, muoán kieám caùi hieän tieàn cuûa mình maø laïi quay löng vôùi chính noù thì bieát bao giôø môùi gaëp ñöôïc. Khoâng ñôïi phaûi ngoài thieàn maø baát cöù luùc naøo, ngoài döôùi coäi caây chôi hoùng maùt, ñaàu oùc roãng rang, khoâng nghó gì heát. Gioù thoåi nghe maùt, chim keâu nghe tieáng, luùc ñoù coù mình hay khoâng coù mình? Mình ñang hieän tieàn môùi nghe môùi thaáy roõ raøng ñöôïc chöù. Caùi nghe caùi thaáy ban ñaàu taát caû chuùng ta ñeàu coù maø ñeàu queân, khoâng soáng vôùi noù laïi soáng vôùi nhöõng suy tính ñieân ñaûo neân sanh cuoàng loaïn khoå ñau.

Chuùng ta tu ñeå laøm gì? Ñeå chöøa caùc laàm meâ chaáp thaân naøy thaät, chaáp taâm sanh dieät laø taâm cuûa mình roài giaønh giaät hôn thua phaûi quaáy, laøm khoå cho nhau. Khi naøo bieát hai thöù ñoù khoâng thaät roài chuùng ta môùi nhaän chaân ñöôïc caùi chaân thaät baát sanh baát dieät cuûa mình. Noù hieån hieän töø maét, töø tai… saùu caên cuûa chuùng ta. Vì taâm naøy khoâng sanh dieät neân khoâng taïo nghieäp, khoâng taïo nghieäp neân khoâng luaân hoài, khoâng luaân hoài thì giaûi thoaùt sanh töû roài.

Chuùng ta xeùt kyõ thaân naøy duø ñöôïc nuoâi döôõng cöng chieàu moïi söï sung söôùng, nhöng coù giöõ ñöôïc khoâng? Duø cöng chieàu, nuoâi döôõng maáy, tôùi ngaøy naøo ñoù cuõng baïi hoaïi. Caùi khoâng theå giöõ ñöôïc maø ñem taát caû cuoäc ñôøi lo cho noù, nhö vaäy khoâng phaûi khôø daïi laø gì? Taâm sanh dieät lung tung khoâng thaät maø chaáp laø thaät roài sanh buoàn thöông giaän gheùt, gaây ñau khoå cho nhau, nhö vaäy khoâng phaûi voâ minh laø gì?

Chuùng ta töï phuï mình, coù caùi thaät maø boû chaïy theo caùi giaû roài keâu trôøi traùch ñaát. Phaät ñaõ chæ daïy toû töôøng, chuùng ta khoâng nghe theo, tôùi chöøng khoå laïi keâu cöùu laø nghóa laøm sao? Chuùng ta tu laø phaûi gôõ boû caùi khoâng thaät, ñeå caùi chaân thaät hieån baøy. Giaùc ngoä laø khoâng thaät bieát khoâng thaät, bieát ñuùng nhö vaäy, khoâng nghi ngôø. Ai hoûi thaân anh thaät khoâng? Khoâng thaät. Baây giôø toâi chöûi anh nghe khoâng? Chöûi thì cöù chöûi, nhö vaäy töï taïi chöa. Nhôø thaáy khoâng thaät neân ta khoâng chaáp gì heát, chöûi cuõng ñöôïc, maéng cuõng ñöôïc, khinh khi cuõng ñöôïc, ñaõ khoâng thaät thì coù gì baän loøng.

Cho neân chæ caàn chieáu kieán nguõ uaån ñeàu khoâng thì qua heát taát caû khoå aùch. Soáng trong coõi ñôøi nguõ tröôïc maø chuùng ta thaûnh thôi, töï taïi, ñoùi khoâng sôï, raùch khoâng buoàn, khen khoâng möøng, cheâ khoâng giaän, coøn gì nöõa maø khoå. Tu tôùi choã cöùu kính laø vaäy, cho neân Phaät noùi giaùc ngoä roài môùi giaûi thoaùt. Laâu nay chuùng ta noùi giaùc ngoä, giaûi thoaùt, maø khoâng bieát caùi naøo tröôùc, caùi naøo sau. Thaáy ñuùng nhö thaät goïi laø giaùc ngoä, töø giaùc ngoä môùi chöøa boû caùc nghieäp neân ñöôïc giaûi thoaùt.

Bieát nhö vaäy roài tu deã hay khoù, mau hay chaäm? Trong kinh noùi ba voâ soá kieáp, nhöng coù khi Phaät noùi deã nhö trôû baøn tay. Toâi nhôù baøi keä cuûa anh chaøng haøng thòt sau khi ñaõ giaùc ngoä nhö vaày:

Taïc nhaät daï-xoa taâm,

Kim trieâu Boà-taùt dieän,

Daï-xoa döõ Boà-taùt,

Baát caùch nhaát ñieàu tuyeán.

Toâi dòch:

Hoâm qua taâm daï-xoa,

Ngaøy nay maët Boà-taùt,

Daï-xoa cuøng Boà-taùt,

Khoâng caùch moät ñöôøng tô.

Khoâng caùch moät ñöôøng tô thì coù xa gì ñaâu, nhö baøn tay laät xuoáng laø uùp, laät leân laø ngöûa. Deã quaù, chuùng ta thaáy thaân thaät, taâm laêng xaêng thaät laø uùp, thaáy thaân khoâng thaät, taâm khoâng thaät laø ngöûa. Thaáy thaân taâm naøy thaät töùc meâ laàm, ñoù laø phaøm tuïc daï-xoa, coøn thaáy noù giaû doái khoâng thaät laø Boà-taùt roài. Nhö vaäy Boà-taùt vaø daï-xoa caùch nhau bao xa, theá nhöng chuùng ta cöù than tu khoâng bieát chöøng naøo! Cho neân ngöôøi xöa thöôøng noùi hoài ñaàu thò ngaïn, nghóa laø quay ñaàu laïi thì bôø beân kia lieàn. Ngoù ra laø bôø sanh töû, xoay laïi laø bôø giaûi thoaùt, khoâng coù ñöôøng tô ngaên caùch naøo heát, chæ ñoåi caùi nhìn thoâi.

Trôû laïi vaán ñeà "ai thöïc teá hôn ai?" Ngöôøi lo boài döôõng thaân naøy aám no sung tuùc, coù danh voïng, giaøu sang, moïi ngöôøi quí phuïc; coøn moät ngöôøi thaáy roõ thaân naøy hö doái, taâm sanh dieät hö doái, lo tìm cho ra caùi chaân thaät cuûa chính mình roài chæ cho ngöôøi khaùc cuøng soáng ñöôïc nhö vaäy. Hai ngöôøi naøy ai thöïc teá hôn ai? Moät ngöôøi ñuoåi theo caùi seõ maát, seõ baïi hoaïi, coøn moät ngöôøi tìm ra caùi chaân thaät cuûa chính mình, khoâng bao giôø maát, khoâng bao giôø hoaïi, ai thöïc teá hôn ai? Caâu hoûi naøy toâi xin nhöôøng phaàn traû lôøi laïi cho taát caû moãi chuùng ta.

Coù ngöôøi bieát roõ söï thaät maø can ñaûm nhaän hay khoâng can ñaûm nhaän, laïi laø chuyeän khaùc. Cuõng theá, chuùng ta ñoàng hoïc Phaät, tu Phaät maø coù ngöôøi thaønh töïu an laïc, coù ngöôøi caøng tu caøng phieàn naõo theâm, chôù chaúng ñöôïc chuùt lôïi ích naøo caû. Ñoù laø quyeàn cuûa moãi vò, chôù khoâng ai xen vaøo ñöôïc. Chuùng toâi chæ coù traùch nhieäm trình baøy, coøn phaàn thöïc haønh ñöôïc hay khoâng laø ôû nôi moãi haønh giaû. Chuùc taát caû nhaän ra ñöôïc ai thöïc teá hôn ai ñeå con ñöôøng mình ñi khoâng bò sai laàm.

]