Giaûng taïi chuøa Vaïn Haïnh

San Diego - Myõ naêm 2000

Laâu nay moãi chuùng ta theo ñaïo Phaät nhöng coù nhieàu ñieåm nghi ngôø, thaáy ñaïo Phaät hình nhö tieâu cöïc, ña soá chuøa chieàn ñeàu ôû treân nuùi, caùch xa thaønh thò. Gaàn ñaây môùi coù moät soá chuøa ôû thaønh thò. Chö Taêng, chö Ni chæ lo tu, ít ñeán nôi naøy nôi kia giaùo hoùa. Hoaëc nhö ñöùc Phaät ngaøy xöa cöù oâm bình baùt ñi khaát thöïc, ngaøy nay hình thöùc aáy vaãn coøn.

Qua nhöõng hình aûnh aáy, ngöôøi ta nghó ñaïo Phaät bi quan, Taêng Ni khoâng coá gaéng, khoâng noã löïc taïo kinh teá soáng cho mình, cöù ñi xin hoaøi. Vì vaäy toâi seõ giaûi thích caâu Phaät hoùa höõu duyeân nhaân cho taát caû hieåu. Ñaïo Phaät chæ giaùo hoùa ngöôøi coù duyeân thoâi. Nghe theá ña soá Phaät töû nghi ngôø ñaïo Phaät giaùo hoùa coù söï löïa choïn, khoâng coâng baèng. Nhöng nhìn cho thaáu ñaùo, coù theå noùi raèng ngöôøi Vieät Nam chuùng ta thaám nhuaàn ñaïo Phaät raát saâu. Hoài xöa khi coøn beù, toâi thích ñoïc Minh Taâm Böûu Giaùm, trong ñoù coù caâu:

Höõu duyeân thieân lyù naêng töông ngoä,

Voâ duyeân ñoái dieän baát töông phuøng.

Coù duyeân duø ôû xa ngaøn daëm cuõng gaëp nhau, coøn khoâng coù duyeân duø ñoái dieän tröôùc maët cuõng khoâng thoâng caûm nhau ñöôïc. Hai caâu ñoù cuûa saùch Nho ñôøi Toáng, laø do aûnh höôûng Phaät neân môùi noùi theá.

Daân queâ nöôùc ta khi thaáy hai ngöôøi thöông meán nhau thì noùi “hai ngöôøi ñoù coù duyeân nôï vôùi nhau”. Nhö vaäy daân toäc mình hieåu ñaïo Phaät quaù roài. Hoaëc khi ta giaûi thích ñieàu gì cho ai maø hoï khoâng theøm nghe, ta noùi “ngöôøi ñoù khoâng coù duyeân vôùi toâi”. Duø muoán duø khoâng chuùng ta cuõng phaûi thöøa nhaän raèng, ai coù duyeân vôùi mình, mình môùi coù theå thaân meán, ai khoâng coù duyeân vôùi mình, duø gaëp nhau hoaøi mình cuõng khoâng coù chuùt caûm tình. Chuùng ta thaáy chöõ “coù duyeân” hay “voâ duyeân” thöôøng duøng trong ñôøi soáng haøng ngaøy cuûa moïi ngöôøi, thaät ra do aûnh höôûng Phaät giaùo maø coù.

Nhö vaäy chöõ Duyeân trong nhaø Phaät noùi leân toaøn boä moái töông duyeân töông quan giöõa mình vaø moïi ngöôøi töø nhieàu ñôøi ñeán nay. Neáu khoâng coù duyeân gaëp nhau cuõng khoâng thaân thích. Nhö haøng thaùng chuùng toâi veà Thöôøng Chieáu giaûng, Phaät töû töø xa töïu hoäi veà chuøa raát ñoâng, trong khi nhöõng nhaø laân caän tôùi raát ít. Nhö vaäy laø sao? Ñuùng laø coù duyeân thì thieân lyù ngoä, maø voâ duyeân thì ñoái dieän baát töông phuøng.

Caâu “Phaät hoùa höõu duyeân nhaân” noùi leân leõ thaät chuùng ta ñang soáng chôù khoâng phaûi töôûng töôïng. Trong kinh keå moãi buoåi saùng, tröôùc khi ñi giaùo hoùa, ñöùc Phaät duøng thieân nhaõn xem hoâm nay ngöôøi naøo coù duyeân vôùi mình, Ngaøi ñi thaúng tôùi ñoù giaùo hoùa. Nôi naøo khoâng coù duyeân Ngaøi khoâng ñi. Raát tieác Taêng Ni thôøi nay khoâng coù thieân nhaõn, neân nhieàu khi ñi giaùo hoùa bò thieân haï raày. Ñoù laø vì mình khoâng coù duyeân maø ñi ñaïi, ñi caøn. Toâi noùi vaäy ñeå quí vò thaáy yù nghóa cuûa chöõ coù duyeân vaø voâ duyeân.

Ngöôøi hoïc vaø hieåu ñaïo Phaät roài, seõ thaáy nhöõng ñieåm raát kyø ñaëc. Nhö ñöùc Phaät oâm bình baùt vaøo xoùm laøng khaát thöïc, theá thöôøng goïi Ngaøi ñi aên xin, nhöng Phaät noùi Ngaøi gieo duyeân vôùi chuùng sanh. Neáu ai coù chuùt loøng löông thieän, duø chöa bieát Phaät phaùp, thaáy Ngaøi oâm baùt tôùi xin, hoï khoâng tieác moät vaøi baùt côm cuùng. Ñoù laø hoï gieo duyeân vôùi Phaät roài. Khi thaáy Phaät, chö Taêng, chö Ni tôùi tröôùc cöûa nhaø, gia chuû naøo khoâng nôõ laøm thinh, ñem ít thöùc aên cuùng döôøng, ñoù laø gieo duyeân. Moät laàn ñöùc Phaät ñi khaát thöïc, thaáy maáy chuù beù ñang ñuøa caùt, laøm nuùi chôi beân ñöôøng. Gaëp Phaät, moät chuù hoát caùt voâ caùi vuøa daâng leân cuùng döôøng. Phaät nhaän roài baûo Toân giaû A-nan ñem veà raûi nôi tònh thaát cuûa Ngaøi. Vaäy maø sau naøy, lòch söû noùi vua A-duïc chính laø haäu thaân cuûa chuù beù cuùng caùt ñöùc Theá Toân thuôû noï. Cho neân hai baøn tay cuûa oâng nhaùm nhö caùt. OÂng chính laø vò vua hieáu chieán ñöôïc Phaät caûm hoùa trôû thaønh moät Phaät töû truyeàn baù, môû mang ñaïo Phaät roäng nhaát töø tröôùc ñeán giôø. Vôùi haønh ñoäng laáy caùt thoâ daâng Phaät cuûa ñöùa beù, nhöng taám loøng chaân thaät neân veà sau coù phöôùc ñöôïc laøm Vua, gaëp Phaät vaø trôû thaønh vò hoä phaùp ñaéc löïc nhaát.

Nhö vaäy roõ raøng Phaät ñi khaát thöïc laø gieo duyeân vôùi chuùng sanh. Neáu cöù ngoài moät choã, chuùng sanh ñaâu coù duyeân ñeå ñeán vôùi Ngaøi. Nhôø gieo duyeân nhö theá, Ngaøi ñoä ñöôïc voâ löôïng chuùng sanh. Ñoù laø yù nghóa gieo duyeân cuûa ñöùc Phaät. Ngaøi laøm hai vieäc moät luùc: Vieäc thöù nhaát tìm ngöôøi ñaõ coù duyeân ñeå ñoä. Vieäc thöù hai ngöôøi chöa coù duyeân thì tôùi ñeå gieo duyeân. Thöû hoûi ñöùc Phaät haønh ñaïo nhö theá coù tieâu cöïc khoâng?

Khi ñaïo Phaät truyeàn sang caùc nöôùc AÙ Ñoâng, nhaát laø Trung Quoác, Vieät Nam, Nhaät Baûn, do caùc baäc vua quan kính troïng ñaïo Phaät neân chö Sö cuõng ñöôïc kính troïng theo. Coù nhieàu vò laøm tôùi Quoác sö, töùc thaày trong nöôùc, thaày cuûa caû vua. Thaày cuûa vua maø oâm baùt ñi khaát thöïc thì khoù coi quaù, vì vaäy vua caát chuøa cuùng ñaát, yeâu caàu caùc ngaøi ôû yeân moät choã lo vieäc hoùa ñaïo. Coù ñaát, caùc ngaøi möôïn ngöôøi laøm nöông raãy, laáy ñoù laøm kinh teá töï tuùc tu soáng. Loái sanh hoaït nhö vaäy tieän cho vieäc tu haønh, nhöng khoâng tieän cho vieäc gieo duyeân. Veà sau, tuy Taêng Ni khoâng ñi khaát thöïc, nhöng ñeán ngaøy raèm hay nhöõng ngaøy leã lôùn, Phaät töû ñeán cuùng döôøng Tam Baûo, ñoù cuõng laø moät hình thöùc gieo duyeân.

Taêng Ni nhaän cuûa Phaät töû cuùng döôøng laø nhaän duyeân ngöôøi ta gieo vôùi mình. Cho neân khi thoï giôùi Tyø-kheo, Tyø-kheo ni roài, Taêng Ni ñaép y coù nhieàu maûnh noái, töôïng tröng cho nhöõng thöûa ruoäng phöôùc maø chuùng sanh ñaõ gieo vôùi mình. Nhö vaäy tinh thaàn gieo duyeân cuûa ñaïo Phaät raát roõ raøng. Ngöôøi naøo ñaõ coù duyeân thì Phaät vaø chö Taêng, chö Ni ñoä tröôùc. Ngöôøi naøo chöa coù duyeân thì tìm caùch gieo duyeân. Ñaõ coù duyeân thì duø xa maáy cuõng tìm ñeán, cho neân chuøa chieàn khoâng caàn phaûi ôû giöõa thaønh thò. Tuy aån mình treân nuùi röøng, nhöng Phaät töû coù duyeân vaãn tìm tôùi nhö thöôøng. Ñoù laø tinh thaàn ñaëc bieät cuûa ñaïo Phaät.

Ñaïo Phaät chuû tröông ngöôøi phaùt taâm tìm ñeán, chôù khoâng khuyeán duï, khoâng tuyeân truyeàn, khoâng eùp buoäc. Chö Sö laëng leõ tu treân nuùi röøng, ai tìm tôùi laø ngöôøi coù duyeân, neân saün loøng hoùa ñoä. Vì vaäy ñaïo Phaät khoâng coù tham voïng laøm baù chuû nhaân loaïi. Chuùng ta chæ höôùng daãn, giaùo duïc ngöôøi naøo coù duyeân, coøn ngöôøi khoâng coù duyeân thì hoï töï do löïa choïn con ñöôøng cuûa mình, cuoäc soáng cuûa mình. Qua ñoù ñuû thaáy ñaïo Phaät raát toân troïng töï do cuûa moãi ngöôøi, coù duyeân thì ñeán khoâng duyeân thì thoâi.

Ñaõ coù tinh thaàn ñoù, chuùng ta khoâng neân quan nieäm phaûi baét moïi ngöôøi theo ñaïo Phaät, ai khoâng theo ñaïo mình thì buoàn giaän ngöôøi ta. Buoàn giaän nhö vaäy coù hôïp lyù khoâng? Ñoù laø traùi vôùi tinh thaàn cuûa ñaïo Phaät. Neân khi qui y cho Phaät töû, toâi thöôøng nhaéc: Phaät daïy Phaät töû taïi gia phaûi giöõ gìn naêm giôùi, nhöng neáu coù moät hoaëc hai giôùi naøo Phaät töû chöa theå giöõ ñöôïc thì cho giöõ tröôùc ba giôùi, nhöõng giôùi sau giöõ töø töø. Phaät daïy chuùng ta tu laø vì thöông neân giaùo hoùa, chôù khoâng phaûi Ngaøi muoán taát caû moïi ngöôøi ñeàu qui höôùng veà mình.

Ngöôøi tu theo ñaïo Phaät caàn hieåu roõ ñieàu naøy, khoâng neân böïc boäi, buoàn phieàn khi thaáy tín ñoà ñaïo Phaät khoâng ñoâng nhö tín ñoà caùc toân giaùo khaùc. Taïi sao? Vì ñoù laø duyeân maø. Khoâng duyeân thì thoâi chôù coù gì ñaâu phaûi böïc boäi. Hieåu nhö vaäy môùi thaáy ñaïo Phaät hieàn hoøa voâ cuøng, khoâng tranh ñua, khoâng giaønh giöït vôùi ai. Ai caàn ñeán thì mình saün loøng, khoâng caàn thì thoâi, khoâng eùp buoäc, khoâng naøi næ. Ñoù laø yù nghóa Phaät hoùa höõu duyeân nhaân.

Neáu hieåu tinh thaàn naøy, quí thaày coâ Truï trì thaáy Phaät töû chuøa mình ít, Phaät töû chuøa khaùc nhieàu cuõng khoâng buoàn, vì bieát ñoù laø duyeân cuûa moãi vò khaùc nhau. Neáu buoàn töùc vò aáy chöa bieát yù nghóa Phaät hoùa höõu duyeân nhaân. Nhöõng thaày coâ tröôùc ñaõ gieo duyeân vôùi Phaät töû nhieàu neân baây giôø Phaät töû ñoâng. Nhöõng thaày coâ tröôùc ít gieo duyeân neân baây giôø Phaät töû ít, ñoù laø leõ ñöông nhieân thoâi, coù gì phaûi buoàn phieàn.

Nhaân ñaây toâi keå laïi caâu chuyeän thôøi ñöùc Phaät coøn taïi theá. Ngaøy xöa coù moät vò Tyø-kheo, ñeä töû ngaøi Xaù-lôïi-phaát, tu chöùng quaû A-la-haùn. Thaày ñi khaát thöïc caû xoùm khoâng ai cuùng. Nhieàu laàn lieân tuïc nhö vaäy khieán Thaày phaûi nhòn ñoùi. Ngaøi Xaù-lôïi-phaát thaáy thöông quaù, beøn baûo: “Ñeå ta khaát thöïc ñem veà cho.” Khi Toân giaû khaát thöïc veà, sôùt côm qua baùt cuûa Thaày. Vì ñoùi quaù, tay Thaày run raåy laøm ñoå baùt côm ñi, neân cuõng khoâng aên ñöôïc. Phaät noùi nguyeân nhaân ñôøi tröôùc Thaày ñaõ maáy laàn ngaên khoâng cho ngöôøi ta cuùng döôøng chuùng Taêng, neân baây giôø bò quaû baùo nhö theá. Ñoù laø vì thaày Tyø-kheo naøy khoâng gieo duyeân ñeå ngöôøi cuùng döôøng, neân baây giôø khoâng ñöôïc cuùng döôøng, duø Thaày ñaõ chöùng quaû nhöng vaãn ñoùi nhö thöôøng.

Chuùng ta khoâng neân hieåu ngöôøi ít ñöôïc Phaät töû lui tôùi laø tu dôû, ñoâi khi vò ñoù tu hay laém, nhöng taïi khoâng coù duyeân vôùi chuùng sanh neân khoâng ngöôøi lui tôùi. Coøn ngöôøi coù duyeân nhieàu thì chuùng sanh tôùi ñoâng. Chuùng ta tu Phaät phaûi hieåu lyù nhaân duyeân. Quí thaày quí coâ nhaän cuûa Phaät töû cuùng döôøng laø gieo duyeân. Ví duï, Phaät töû cuùng döôøng toâi möôøi ñoàng, toâi nhaän. Ñoù laø Phaät töû gieo duyeân vôùi toâi. Coøn toâi thì thieáu nôï quí vò, neân ngöôøi ta thöôøng noùi hai chöõ duyeân nôï. Thieáu nôï thì phaûi traû. Vì theá baây giôø toâi traû nôï quí vò hoaøi ñaây. Thieáu nôï nhieàu thì traû nhieàu, traû khoâng daùm nghæ, khoâng daùm meät. Neáu ngöôøi thieáu nôï khoâng coù phöôùc, khoâng coù ñaïo ñöùc, thì phaûi traû baèng caùch laøm toâi tôù cho ngöôøi. Coøn baäc coù ñaïo ñöùc thì traû nôï baèng caùch giaùo hoùa, daïy doã ngöôøi bieát tu.

Hieåu vaäy roài chuùng ta môùi bieát thoâng caûm, Taêng Ni naøo ñöôïc Phaät töû tôùi ñoâng ñaûo laø vì quí vò ñoù ñaõ gieo duyeân vôùi Phaät töû nhieàu. Choã naøy toâi noùi xa hôn moät chuùt. Trong kinh Phaùp Hoa ñöùc Phaät keå: Thuôû xöa, khi Ngaøi coøn laø Boà-taùt thöôøng ñi giaùo hoùa nôi naøy nôi kia. Nhöõng Phaät töû ñöôïc Ngaøi giaùo hoùa laàn laàn tu tieán leân Thanh vaên, Duyeân giaùc. Ñeán khi Ngaøi ñöôïc thaønh Phaät thì nhöõng vò kia thaønh A-la-haùn, Boà-taùt döï trong hoäi Phaùp Hoa. Traû nôï nhö vaäy cuõng vui, phaûi khoâng? Thaày tieán troø tieán, traû hoaøi khoâng chaùn. Thaày thaønh Phaät thì troø thaønh Boà-taùt. Ñoù laø yù nghóa höõu duyeân, chuùng ta phaûi traû chôù khoâng troán. Traû baèng dìu daét ngöôøi coù duyeân cuøng tu tieán nhö ta.

Tröôøng hôïp gieo duyeân vôùi nhöõng keû aùc thì sao? Thì cuõng gaëp laïi, nhöng gaëp trong ñau khoå. Nhieàu ngöôøi ñaët caâu hoûi vôùi toâi: “Thöa Thaày, cuùng döôøng chö Taêng cuõng laø boá thí, cho ngöôøi aên maøy cuõng laø boá thí. Vaäy hai vieäc boá thí ñoù khaùc nhau nhö theá naøo?” Toâi traû lôøi theá naøy, neáu do loøng quí kính Tam Baûo vaø thöông xoùt keû ngheøo ñoùi, ta cuùng döôøng hay boá thí thì phöôùc khoâng khaùc. Nhöng vôùi ngöôøi ngheøo, hoï khoâng coù duyeân laøm lôïi ích lôùn cho mình mai kia. Coøn vôùi ngöôøi tu, ta gieo duyeân ñöôïc thì khi gaëp laïi, söï tu haønh cuûa mình coù cô hoäi tieán leân. Khaùc nhau ôû choã ñoù.

Vì vaäy hoài xöa ñöùc Phaät tôùi moät vuøng gaëp maát muøa, khaát thöïc khoâng ñöôïc côm. Khi aáy coù vò Tyø-kheo baùn laù y cuûa mình, ñoåi ñöôïc baùt côm daâng cuùng Phaät. Phaät hoûi:

- ÔÛ nhaø, meï ngöôi coù côm aên khoâng?

Thaày Tyø-kheo traû lôøi:

- Baïch Theá Toân, meï con ñaâu coù côm aên.

Phaät hoûi:

- Taïi sao ngöôi khoâng cuùng döôøng meï, laïi cuùng döôøng cho ta?

Thaày Tyø-kheo thöa:

- Vì Ngaøi laø Phaät, laø baäc Theá Toân cuûa chuùng sanh, neân con cuùng döôøng cho Ngaøi.

Phaät baûo:

- Baùt côm naøy ta khoâng daùm nhaän, neân ñem veà cuùng döôøng cho meï ngöôi.

Thaày Tyø-kheo coù loøng toát thöông kính Phaät, nhöng ñöùng veà maët cuùng döôøng, thì cuùng döôøng chö Phaät cuõng nhö cuùng döôøng cha meï, phöôùc khoâng thua keùm nhau. Ta phaùt taâm cuùng döôøng chö Phaät hay caùc baäc toân quí, cho ngöôøi thaân nhö cha meï, phöôùc aáy nhö nhau. Nhöng khaùc ôû choã Phaät hoaëc caùc baäc toân quí giaùo hoùa mình bieát ñaïo lyù tieán tu, coøn cha meï chæ nuoâi daïy thaân mình theo neáp soáng bình thöôøng thoâi. Ñaây laø ñieåm quan troïng.

Neáu chuùng ta hieåu ñöôïc lyù nhaân duyeân, thì baïn beø laøm aên giaøu coù, mình ngheøo nhöng loøng vaãn an vui, khoâng ñoá kî. Vì ta bieát duyeân cuûa baïn toát, duyeân cuûa ta keùm, thieáu phöôùc neân ngheøo. Cuõng theá, ngöôøi tu thaáy chuøa naøo phaùt trieån toát ñeïp, Phaät töû ñi ñoâng, thì bieát ñoù laø duyeân cuûa vò Truï trì toát, nhôø theá ta khoâng sanh loøng ñoá kî, ñoù laø mình bieát tu. Soáng nhö vaäy coù phieàn ai ñaâu. Ngöôøi tu naøo chöa naém vöõng lyù nhaân duyeân, thaáy ai hôn mình thì buoàn, töø ñoù maø sanh phieàn naõo, chuøa naøy khoâng thích chuøa kia.

Chuùng ta thaáy ñaïo lyù raát thaâm saâu nhöng cuõng heát söùc ñôn giaûn, chæ vì mình khoâng thaáy, khoâng hieåu, neân sanh taâm khoâng toát vôùi nhau. Leõ ra ai hôn mình, ta vui möøng taùn thaùn: “Thaày thaät coù duyeân vôùi chuùng sanh.” ÖÙng xöû nhö vaäy, moïi vieäc seõ toát laønh bieát maáy. Cho neân chuùng ta tu laø phaûi hieåu vaø öùng duïng Phaät phaùp vaøo ñôøi soáng haèng ngaøy cuûa mình; trong töøng lôøi noùi, haønh ñoäng, caùch cö xöû… chôù khoâng phaûi ñoïc kinh nhieàu laø tu nhieàu. Ñoïc kinh maø khoâng vaän duïng ñöôïc lyù kinh thì vaãn bò phieàn naõo troùi buoäc nhö thöôøng.

Vò naøo chöa coù duyeân thì phaûi taïo duyeân. Ngaøy xöa ñoïc kinh Phaät, ñoâi choã toâi hôi buoàn. Nhöõng luùc ñöùc Phaät veà vuøng ñöôïc Phaät töû quí kính nhieàu, Ngaøi ôû Tinh xaù, thí chuû gaùnh côm, gaùnh nöôùc ñeán cuùng döôøng sung maõn, chö Taêng thoï duïng khoâng heát. Ngaøi beøn baûo ñem cho chim quaï aên. Toâi nghó chö Taêng aên khoâng heát thì traû laïi, nhaän chi nhieàu roài ñem cho chim quaï aên; nhö vaäy coù toäi khoâng? Nhöng sau naøy toâi môùi bieát Phaät daïy nhaän laø ñeå gieo duyeân vôùi ngöôøi cuùng. Neáu Ngaøi khoâng nhaän thì ngöôøi cuùng khoâng gieo duyeân ñöôïc, sau naøy laøm sao ñoä hoï. Thaønh ra vieäc laøm cuûa Ngaøi nhìn caïn côït thaáy nhö phí, nhöng thaät söï treân tinh thaàn gieo duyeân, ñeå coù cô hoäi giaùo hoùa chuùng sanh thì thaät laø quaù bi thieát.

Ngaøy nay moät soá Taêng Ni ñi laøm coù chuùt ít tieàn, ai muoán cuùng döôøng, lieàn töø choái: “Toâi ñuû xaøi, xin khoâng nhaän.” Môùi thaáy thì nhö hay, nhöng sau naøy seõ khoâng coù duyeân ñeå ñoä ngöôøi. Chuùng ta neân nhôù goác cuûa ñaïo Phaät laø giaùc ngoä vaø töø bi, ñoä mình ñoä ngöôøi moät caùch vieân maõn môùi ñöôïc. Cho neân caàn phaûi gieo duyeân vôùi chuùng sanh. Khoâng thieáu nôï thì khoâng gaëp nhau, khoâng gaëp nhau thì laøm sao giaùo hoùa. Ñoù laø haïnh nguyeän cuûa ngöôøi tu Phaät.

Rieâng toâi ñôøi naøy nôï quí Phaät töû quaù nhieàu, bôûi vì ai cuùng toâi cuõng nhaän heát. Coù leõ ñôøi tröôùc cuõng theá, neân baây giôø gaëp Phaät töû hôi ñoâng. Ñoù laø nôï khieán chuùng ta cuøng gaëp nhau ñeå höôùng daãn, dìu daét nhau tu haønh. Nieàm vui cuûa ngöôøi tu chính ôû choã naøy. Neáu chuùng ta troán, khoâng muoán möôïn nôï, khoâng muoán dính daùng vôùi ai heát, thì tu tôùi ñaâu? Ñoù laø yù nghóa veà giaùo hoùa vaø gieo duyeân cuûa ñaïo Phaät.

ÔÛ theá gian, ngöôøi ñôøi cuõng coù duyeân nôï môùi gaëp gôõ, traû heát roài thoâi. Nhöng trong ñaïo laïi khaùc, duyeân choàng theâm duyeân, ñôøi naøy ít ñôøi sau nhieàu hôn. Ñôøi naøy duyeân chöa saâu, ñôøi sau duyeân saâu hôn, ñoù laø ñieåm khaùc nhau. Treân ñöôøng tu, chuùng ta muoán theo Phaät töø ñôøi naøy ñeán kieáp noï, khoâng bao giôø bò queân, khoâng bao giôø bò laïc, thì phaûi gieo duyeân vôùi Tam Baûo, ñôøi naøy cho ñeán ñôøi sau. Gieo baèng caùch naøo?

Coù nhieàu caùch gieo duyeân vôùi Tam Baûo. Ví duï Phaät töû ñeán chuøa, cuùng naêm möôøi ñoàng, nguyeän Phaät cho con caùi naøy, cho con caùi kia, nhö vaäy laø ñoåi chaùc soøng phaúng, ñaâu coøn duyeân nöõa. Baây giôø ta cuùng naêm möôøi ñoàng laø ñeå gieo duyeân vôùi Tam Baûo, theá môùi coøn duyeân, môùi laâu daøi. Quí Phaät töû quen taät vöøa cuùng laø ñoøi traû lieàn. Vöøa cuùng thaày möôøi ñoàng, nhôø thaày caàu sieâu cho ba con moät ñeâm. Neáu vaäy qua ñeâm ñoù laø xong roài, ñaâu coøn duyeân nöõa. Ñoù laø ñieåm dôû cuûa Phaät töû chuùng ta.

Moät soá ngöôøi tu coù khuyeát ñieåm khoâng giaûi thích cho Phaät töû hieåu, cöù maëc nhieân thuø lao qua laïi nhö vaäy thaønh quen, laáy ñoù laøm söï soáng haøng ngaøy. Thaønh ra ngöôøi ta goïi ngöôøi tu laøm ngheà “thaày chuøa”, nghe thaät ñau loøng, khoâng coøn gì cao thöôïng heát. Neân haøng xuaát gia cuõng nhö cö só taïi gia phaûi giöõ tinh thaàn cao thöôïng trong nhaø Phaät moät chuùt. Khi thaày ñeán tuïng kinh, thaày cöù tuïng ñoä trong gia quyeán roài veà, Phaät töû khoâng thuø lao gì caû. Mai kia, quí vò coù ñuû ñieàu kieän ñeán cuùng döôøng Tam Baûo naêm möôøi ñoàng gì cuõng ñöôïc, ñoù laø gieo duyeân vôùi Tam Baûo. Thaày vì loøng töø bi ñeán hoùa ñoä Phaät töû, Phaät töû vì loøng toân kính bieát ôn neân cuùng döôøng Tam Baûo, nhö vaäy coù phaûi hay khoâng, cao ñeïp khoâng?

Quí Phaät töû caàn hieåu roõ nhöõng vieäc laøm cuûa mình. Neáu laøm maø khoâng hieåu, ñoâi khi voâ tình quí vò bieán vieäc toát thaønh xaáu, ñoàng thôøi laøm cho Taêng Ni trôû thaønh khoù xöû. Phaàn Taêng Ni cuõng neân maïnh daïn giaûi thích, höôùng daãn Phaät töû ñuùng vôùi chaân tinh thaàn cuûa nhaø Phaät, khoâng neân taäp cho Phaät töû thoùi quen sai laàm ñaùng tieác. Chuùng ta phaûi hieåu roõ yù nghóa cuûa vieäc cuùng döôøng. Nhö vaäy thaày toát troø cuõng toát, ngöôïc laïi khoâng kheùo thì hoûng heát. Ñoù laø choã sai laàm laâu nay chuùng ta maéc keït.

Chuùng ta gieo duyeân vôùi Tam Baûo baèng caùch cuùng döôøng, coøn ñieàu thieát yeáu hôn nöõa trong vieäc gieo duyeân laø qui y vôùi Tam Baûo. Quí vò chöa thaønh Phaät töû, baây giôø muoán coù chuûng duyeân saâu daøy vôùi Tam Baûo, thì neân phaùt nguyeän qui y. Quí vò qui y roài, nhaéc nhôû cho thaân quyeán cuøng hieåu ñaïo lyù, cuøng qui y. Ñoù laø gieo duyeân cho mình vaø cho ngöôøi. Duyeân qui y ñöôïc phöôùc raát lôùn.

Ngaøy xöa, luùc baø Ma-ha Ba-xaø-ba-ñeà phaùt taâm ñi tu, tìm tôùi Phaät caàu xin xuaát gia, Phaät töø choái. Baø buoàn trôû veà. Laàn thöù hai, baø tôùi nöõa Phaät cuõng töø choái. Baø ñöùng ngoaøi cöûa tònh thaát khoùc roøng. Ngaøi A-nan laø Thò giaû Phaät, thaáy vaäy xoùt xa môùi ñeán hoûi thaêm. Baø keå laïi ñaàu ñuoâi caâu chuyeän, khi ñoù ngaøi A-nan lieàn voâ xin Phaät baèng caùch keå ôn cuûa baø:

- Khi Theá Toân ra ñôøi chæ môùi ñöôïc baûy ngaøy Hoaøng haäu maát. Chính Di maãu laø ngöôøi nuoâi döôõng Nhö Lai töø thuôû beù ñeán giôø. Coâng ñöùc aáy raát lôùn, taïi sao Theá Toân töø choái lôøi caàu xin xuaát gia cuûa Di maãu?

Phaät baûo:

- Coâng ôn cuûa Phuï vöông vaø Di maãu, ta ñaõ ñeàn ñaùp xong.

Ngaøi A-nan hoûi:

- Theá Toân ñeàn ñaùp baèng caùch naøo?

Phaät traû lôøi:

- Ngay khi trôû veà thaønh Ca-tì-la-veä thaêm Phuï vöông vaø Di maãu, ta ñaõ ñoä cho hai vò phaùt taâm qui y Tam Baûo, thoï trì naêm giôùi. Ñoù laø ta ñaõ ñeàn ôn hai baäc sanh thaønh nuoâi döôõng ta roài.

Ñoái vôùi Phaät, duyeân saâu ñaäm cao caû nhaát laø giuùp cha meï thaân quyeán cho ñeán taát caû chuùng sanh bieát qui y Tam Baûo. Nhôø qui y Tam Baûo cho neân haït gioáng ñoù coøn maõi khoâng maát. Cuõng vôùi yù nghóa ñoù, thuôû xöa baø Lieân Hoa Saéc, moät Tyø-kheo ni tu haønh chöùng quaû A-la-haùn. Treân ñöôøng ñi, gaëp maáy coâ thieáu nöõ möôøi baûy möôøi taùm tuoåi, baø noùi: “Caùc con neân ñi tu, thoï giôùi Tyø-kheo.” Maáy coâ noùi: “Thöa baø, con coøn ham aên ham nguû quaù, tu khoâng ñöôïc.” Baø cöù baûo: “Ñi tu ñi. Khoâng sao ñaâu.” Maáy coâ thöa: “Neáu ñi tu, chuùng con phaïm giôùi, ñoïa ñòa nguïc thì sao?” Baø noùi: “Khoâng sao, ñoïa ñòa nguïc heát nghieäp roài leân tu nöõa.” Sao laï vaäy? Bôûi vì neáu khoâng coù duyeân laønh, khi heát toäi ôû ñòa nguïc, trôû leân khoâng gieo duyeân vôùi Phaät phaùp tröôùc, laøm sao tu ñöôïc? Ñaõ gieo duyeân vôùi Phaät phaùp, neáu lôõ coù toäi bò ñoïa duyeân ñoù vaãn coøn, khi heát toäi ta coù theå tieáp tuïc tu ñöôïc. Laøm toäi thì chòu toäi, nhöng heát toäi roài vaãn gaëp ñöôïc Phaät phaùp neáu nhö ta ñaõ gieo tröôùc.

Chuùng ta qui y Tam Baûo, höùa troïn ñôøi giöõ giôùi theo Phaät theo Phaùp theo Taêng, ñoù laø gieo haït gioáng raát saâu ñaäm. Vì theá ñôøi naøy ñôøi sau ta khoâng queân, khoâng maát. Nhieàu ngöôøi ñaët caâu hoûi theá naøy: “Nhöõng vò quan lôùn, giaøu sang laø nhôø phöôùc ñôøi tröôùc ñaõ coù tu. Vaäy taïi sao ñôøi naøy coù khi hoï laøm aùc?” Phaät daïy phöôùc ñeán töø hai caùch. Neáu laøm phöôùc nhöng khoâng coù ñaïo ñöùc thì phöôùc chæ ñöa tôùi choã thuï höôûng, roài queân maát. Thí duï ngöôøi coù chuùt ít taøi saûn, thaáy keû khaùc khoå thì giuùp, do ñoù ñöôïc phöôùc. Tuy ñöôïc phöôùc nhöng khoâng coù haït gioáng ñaïo ñöùc. Khi laøm quan, ôû ñòa vò cao töùc höôûng phöôùc ñaõ laøm nhöng khoâng bieát gì ñaïo ñöùc. Höôûng heát phöôùc roài, hoï taïo nghieäp xaáu aùc, thì sau phaûi chòu khoå. Coøn ñoái vôùi ngöôøi laøm quan nhöng hieàn laønh, ñoù laø coù haït gioáng ñaïo ñöùc. Nhôø theá ñôøi naøy höôûng ñöôïc phöôùc cuõ, ñoàng thôøi taïo phöôùc môùi, cöù theá ñöôïc thaêng tieán maõi, phöôùc khoâng maát haït gioáng ñaïo ñöùc cuõng khoâng lui suït.

Cho neân noùi tôùi qui y Tam Baûo laø noùi tôùi gieo haït gioáng ñôøi ñôøi khoâng maát, khoâng queân. Ñoù laø chuùng ta gieo nhaân ñeå ñôøi ñôøi gaëp laïi Tam Baûo. Ngöôøi naøo coù duyeân vôùi Tam Baûo ñôøi naøy, ñôøi sau ñöôïc gaëp Tam Baûo, lieân tuïc tu haønh thì seõ tieán. Phöôùc chæ daãn tôùi choã thuï höôûng, coøn ñaïo ñöùc môùi ñöa ta tôùi söï an vui chaân thaät, laâu daøi. Neáu khoâng coù goác ñaïo ñöùc, phöôùc höôûng roài seõ heát, ta laïi bò ñoïa theo caùc nghieäp aùc ñaõ taïo.

Hieän giôø coù nhieàu ngöôøi laøm phöôùc, nhöng khoâng phaûi Phaät töû. Laøm phöôùc thì ñöôïc phöôùc, duø laø Phaät töû hay khoâng laø Phaät töû, song khaùc nhau ôû choã coù ñaïo ñöùc hay khoâng thoâi. Cho neân ngöôøi bieát tu luùc naøo cuõng saün loøng ñoä keû khaùc. Nhö Phaät töû xin qui y, quí thaày cho qui y. Nhö theá coù lôïi cho quí thaày hay cho Phaät töû? Qui y laø vì Phaät töû muoán gieo haït gioáng Tam Baûo ñeå ñôøi sau quí vò coù voán lieáng tu haønh.

Phaät töû giöõ giôùi khoâng saùt sanh thì ñôøi sau ñöôïc soáng laâu. Giöõ giôùi khoâng troäm cöôùp thì ñôøi sau coù cuûa khoâng bò hao maát. Giöõ giôùi khoâng taø daâm thì ñôøi sau thaân töôùng ñoan chaùnh toát ñeïp. Giöõ giôùi khoâng noùi doái thì ñôøi sau noùi ra ñieàu gì moïi ngöôøi ñeàu tin töôûng, nghe theo. Giöõ giôùi khoâng uoáng ruôïu, huùt aù phieän xì ke ma tuùy thì ñôøi sau thoâng minh saùng suoát. Cho neân qui y, thoï giôùi laø nhaèm baûo veä cho Phaät töû ñöôïc an toaøn ñôøi naøy vaø caû ñôøi sau, chôù khoâng phaûi lôïi ích cho thaày cho Phaät. Phaät vaø chö Taêng vì thöông, muoán ñoä cho moïi ngöôøi bieát ñaïo, tieán leân neân môùi khuyeán khích Phaät töû qui y Tam Baûo. Ñoù laø gieo duyeân baèng caùch qui y Tam Baûo.

Keá ñeán gieo duyeân baèng caùch truyeàn baù chaùnh phaùp. Nhö trong nhöõng buoåi giaûng theá naøy, Phaät töû coù duyeân vôùi quí thaày heát hay cuõng coù nhöõng ngöôøi chöa coù duyeân? Cuõng coù ngöôøi chöa coù duyeân. Nhöng nhôø nghe, hieåu, thaáy coù lyù neân phaùt taâm tu, ñoù gieo duyeân baèng caùch truyeàn baù chaùnh phaùp. Nhôø truyeàn baù chaùnh phaùp, ngöôøi nghe thaâm nhaäp neân hoï phaùt taâm tu. Ñaây laø moät trong nhöõng caùch gieo duyeân cuûa nhaø Phaät. Nhieàu ngöôøi cho raèng caùc toân giaùo khaùc laøm vieäc töø thieän raát maïnh, coøn ñaïo Phaät khoâng quan taâm ñeán vieäc naøy, cöù giaûng kinh hoaøi, nhö vaäy khoâng thöïc teá. Chuùng ta nghó sao veà nhaän xeùt naøy?

Giaûng kinh töùc noùi lyù thuyeát, coù lôïi ích hay khoâng lôïi ích? Toâi thöôøng ví duï, nhö chuù ñaïp xe xích loâ, moãi ngaøy kieám ñöôïc hai ba chuïc ngaøn. Chieàu veà chuù gheù quaùn nhaäu khoâng coøn ñoàng naøo. Vì theá vôï con nheo nhoùc, khoå sôû. Haøng xoùm thaáy vaäy thöông, ñem chuùt ít tieàn gaïo ñeán giuùp. Neáu ngaøy naøo cuõng theá, thì haøng xoùm coù giuùp ñöôïc suoát ñôøi khoâng? Chæ giuùp luùc naøo thoâi, neân noù mang tính caùch taïm thôøi. Baây giôø neáu ngöôøi hieåu ñaïo lyù, ñeán khuyeân giaûi cho chuù bieát vieäc laøm cuûa chuù coù haïi cho baûn thaân cho gia ñình, chuù khoâng neân tieáp tuïc con ñöôøng ñoù nöõa. Nhaän hieåu roài, chuù thay ñoåi khoâng nhaäu nheït, ñeå taâm lo laéng cho gia ñình vôï con. Nhö vaäy giöõa ngöôøi cho tieàn moãi ngaøy vôùi ngöôøi khuyeân giaûi cho chuù thöùc tænh, ai quí hôn?

Cho neân trong nhaø Phaät noùi boá thí coù hai: tröôùc taøi thí, sau phaùp thí. Song phaùp thí quí hôn taøi thí. Taïi sao? Moät caâu noùi ñaïo ñöùc ngöôøi ta nghe, hieåu vaø nhôù maõi trong loøng, khieán cho caû cuoäc ñôøi chuyeån ñoåi xaáu trôû thaønh toát. Trong khi giuùp tieàn cuûa chæ xaøi ñöôïc vaøi hoâm roài heát, ñoù laø chöa noùi hoï yû laïi vaøo ñoàng tieàn nhaân ñaïo, neân khoâng theøm phaán ñaáu tieán leân. Vì vaäy nhaø Phaät chuû tröông gieo duyeân baèng caùch truyeàn baù chaùnh phaùp. Laøm sao cho moãi ngöôøi ñeàu coù duyeân vôùi Phaät phaùp, ñeå hoï phaùt taâm tu haønh tôùi ñöôïc choã an laønh töï taïi. Ñoù laø gieo duyeân baèng caùch giaùo hoùa.

Khoâng phaûi chæ coù Taêng Ni môùi coù theå gieo duyeân baèng caùch truyeàn baù Phaät phaùp. Phaät töû bieát tu bieát thöông ngöôøi, cuõng coù theå giuùp baïn beø baèng caùch ruû hoï ñi nghe phaùp, hoaëc taïo ñieàu kieän cho hoï coù theå tieáp xuùc vôùi chaùnh phaùp. Ngöôøi ñoù chöa coù duyeân vôùi Phaät phaùp, ta khuyeân hoï ñi nghe phaùp, nghe roài hoï hieåu, hieåu roài hoï tu. Nhö vaäy chuùng ta ñaõ gieo duyeân giuøm hoï.

Kinh Phaùp Hoa noùi neáu ngöôøi tôùi nghe phaùp khoâng coù choã ngoài, ta nhöôøng choã ñoù cuõng laø phöôùc ñöùc lôùn. Vì ta ñaõ gieo duyeân Phaät phaùp cho hoï. Cöù giöõ haïnh nhö theá bieát ñaâu ñôøi sau ta ñöôïc laøm Taêng, ñoä mình ñoä ngöôøi, vieäc giaùo hoùa roäng lôùn hôn. Ngöôïc laïi chæ lo phaän mình, khoâng thöông, khoâng nhaéc ai heát thì sau naøy ta cuõng chæ coù moät mình thoâi, coâng haïnh khoâng theå troøn ñaày ñöôïc. Phaät töû neân thaáy roõ, treân ñöôøng tu chuùng ta phaûi boøn moùt coâng ñöùc baèng caùch gieo duyeân vôùi nhau, ñeå roài gaët haùi nhöõng keát quaû ñaïo ñöùc toát ñeïp, chôù khoâng neân coù yù ñoá kî nhau.

Hieåu roõ yù nghóa caâu Phaät hoùa höõu duyeân nhaân roài, chuùng ta seõ khoâng coøn tranh chaáp, khoâng ñoá kî nhau, ñaïo ñöùc ñöôïc vun boài. Chuùng toâi mong muoán taát caû Phaät töû ñeán vôùi ñaïo, ñeàu coù taâm hoàn roäng môû, thöông töôûng, giuùp ñôõ nhau. Ai laøm ñöôïc gì thì mình hoan hæ, vui möøng, chôù khoâng sanh taâm ñoá kî. Chuùng ta ñi chuøa baèng caû nieàm tin thaân yeâu vôùi nhau, cuøng tu hoïc trong neàn ñaïo ñöùc thuaàn tuùy, khoâng ñeå nhöõng taâm nieäm heïp hoøi, taàm thöôøng laøm maát yù nghóa cao thöôïng cuûa ñaïo. Ngöôïc laïi, neáu ñi chuøa nhieàu maø phe naøy nhoùm noï kình choáng nhau, ñoù laø chöa bieát ñi chuøa.

Lyù Phaät hoùa höõu duyeân nhaân thöïc teá nhö vaäy, taát caû chuùng ta ñeàu phaûi coá gaéng noã löïc tu ñuùng vôùi tinh thaàn ñaïo ñöùc Phaät daïy. Nhö vaäy vöøa toát cho ñaïo, vöøa ñeïp cho ta. Hieåu theá môùi thaät laø ngöôøi hieåu ñaïo, lo cho ñaïo. Khoâng hieåu theá, voâ tình chuùng ta ngaàm phaù hoaïi ñaïo luùc naøo khoâng hay. Ñoù laø ñieàu raát quan troïng, taát caû chuùng ta caàn phaûi yù thöùc.

]