Thieàn vieän Höông Haûi - 2001

Ñeà taøi toâi noùi chuyeän vôùi Taêng Ni vaø Phaät töû hoâm nay coù teân Hoa hay laø raùc?

Vöøa roài, ñi chôi buoåi saùng qua noäi vieän Ni ôû Truùc Laâm, toâi thaáy maáy caây hoa traø mi nôû roä thaät ñeïp. Vaøi hoâm sau cuõng ñi qua choã ñoù thaáy noù ruïng xuoáng ñaày ñaát, khoâng ai chòu queùt neân Quaûn chuùng raày: “Raùc reán ñaày heát maø sao khoâng chòu queùt”, nhaân ñoù toâi coù ñeà taøi naøy.

Hoâm qua coøn ôû treân caønh, ai cuõng traàm troà khen ñeïp, nhöng vaøi hoâm sau heùo ruïng xuoáng ñaát, khoâng ai goïi laø hoa ñeïp nöõa maø noùi laø raùc röôûi, khoâng chòu deïp saïch thì bò raày. Nhö vaäy hoa laø hoa maõi hay chæ laø hoa ít hoâm roài thaønh raùc? Chæ vieäc naøy neáu chuùng ta nghieäm kyõ seõ thaáy ñaïo lyù raát thaâm saâu.

Luùc coøn ôû Chaân Khoâng, nhaân thaáy con choù cheát, toâi coù laøm hai caâu keä: “Coøn ñoäng coøn aám coøn ta, ñoäng döøng aám döùt thì ma ra ñoàng.” Thaân chuùng ta cuõng vaäy, khi coøn hôi aám, coøn thôû ra vaøo thì coøn laø ngöôøi thaân, ngöôøi yeâu, ngöôøi quí cuûa mình. Nhöng phuùt truùt hôi thôû cuoái cuøng, hôi aám tan daàn, luùc ñoù goïi laø ngöôøi thaân yeâu hay laø thaây ma? Cuõng nhö töø moät ñoùa hoa töôi toát, chuùng ta khen quí, ít hoâm sau thaønh raùc röôûi bò cheâ boû, khoâng queùt khoâng ñöôïc. Töø moät ngöôøi thaân ñang ñöôïc quí meán maø truùt hôi thôû cuoái cuøng, taát caû hôi aám trong ngöôøi tan heát, lieàn trôû thaønh moät thaây ma. Duø thaân quyeán thöông meán maáy cuõng khoâng ai daùm ñeå thaây ma ñoù trong nhaø quaù naêm baûy hoâm.

Ngöôøi quí meán cuûa mình hoâm tröôùc, böõa nay coù khaùc vôùi ñoùa hoa khoâng? Ñoùa hoa coøn töôi treân caønh ñöôïc quí, ai haùi mình la raày. Maáy hoâm sau noù ruïng xuoáng ñaát khoâ heùo, ai khoâng queùt mình cuõng raày. Thaân chuùng ta khi khoûe maïnh vui töôi ai cuõng quí meán, nhöng mai kia taét thôû khoâng coøn hôi aám nöõa, chöøng naêm möôøi tieáng ñoàng hoà ngöôøi ta baét ñaàu sôï töø töø roài. Neáu ñeå naêm ba hoâm khoâng ñaäy, chaéc chaén khoâng ai daùm nhìn. Theá thì coù thua gì xaùc hoa ruïng ñaâu.

Chaúng nhöõng thaân phaän con ngöôøi, maø taát caû söï vaät treân theá gian naøy ñeàu nhö theá. Chuùng chæ coù giaù trò khi coøn toát, coøn lôïi ích, ñeán luùc söùc taøn löïc kieät, saéc maøu phai nhaït thì taát caû ñeàu khoâng ra gì. Vaäy maø khi soáng coøn noùi naêng ñi laïi, chuùng ta coù chòu nhòn chòu thua ai khoâng? Ít nhieàu gì cuõng raùng caõi cho thaéng ngöôøi, duø cuoái cuøng mình chæ laø moät thaây thoái thoâi. Thieàn sö Maõn Giaùc coù laøm baøi keä Teát theá naøy:

Xuaân khöù baùch hoa laïc,

Xuaân ñaùo baùch hoa khai,

Söï truïc nhaõn tieàn quaù,

Laõo tuøng ñaàu thöôïng lai.

Maïc vò Xuaân taøn hoa laïc taän,

Ñình tieàn taïc daï nhaát chi mai.

Taïm dòch:

Xuaân ñi traêm hoa ruïng,

Xuaân ñeán traêm hoa cöôøi,

Söï vieäc troâi qua maõi,

Treân ñaàu giaø ñeán roài.

Chôù baûo Xuaân taøn hoa ruïng heát,

Ñeâm qua saân tröôùc moät caønh mai.

Chæ boán caâu treân thoâi ñuû ñeå taû söï ñoåi thay khoâng bao giôø döøng laïi cuûa caû theá gian. Muøa Xuaân ñeán hoa nôû, muøa Xuaân ñi thì hoa taøn. Hoa nôû roài taøn, ngöôøi sanh roài töû, cuõng gioáng nhö nhau. Töø caùc söï vaät beân ngoaøi cho ñeán baûn thaân con ngöôøi ñeàu chòu chung moät qui luaät, nôû roài taøn, sanh roài töû, khoâng ai thoaùt ñöôïc heát. Chuùng ta hieän soáng treân quaû ñòa caàu ñang quay vuøn vuït, neáu noù ngöøng quay thì moïi vaät seõ noå tung. Con ngöôøi cuõng vaäy, soáng trong caùi ñoäng töï nhieân chuùng ta phaûi chòu chung moät qui luaät voâ thöôøng. Luaät voâ thöôøng naøy khoâng tha thöù, khoâng chöøa moät ai, theá maø mình laïi khoâng nhôù. Laøm ñöôïc vieäc naøy vieäc noï roài thì haêng haùi xoâng pha hoaøi, khoâng nhôù ngaøy mai mình ra sao!

Thieàn sö Maõn Giaùc noùi “Söï truïc nhaõn tieàn quaù” töùc laø tröôùc maét luaät voâ thöôøng gioáng nhö doøng nöôùc cuoán troâi heát. Taát caû söï vaät treân theá gian ñeàu bò doøng nöôùc voâ thöôøng cuoán ñi, khoâng döøng ôû moät choã. Nhìn laïi mình ñaàu ñaõ baïc traéng luùc naøo khoâng hay, ñoù laø luaät voâ thöôøng cuoán troâi.

Nhöng Thieàn sö coøn coù hai caâu thô sau: Maïc vò Xuaân taøn hoa laïc taän, Ñình tieàn taïc daï nhaát chi mai, nghóa laø “chôù baûo Xuaân taøn hoa ruïng heát, ñeâm qua tröôùc saân coøn caønh mai”. Taát caû hoa ñeàu bò thôøi gian Xuaân, Haï, Thu, Ñoâng laøm taøn phai, rôi ruïng, nhöng coù moät loaøi hoa vaãn nôû röïc vaøo tieát muøa Ñoâng. Hai caâu thô choùt thaám thía laøm sao! Trong caûnh ñôøi voâ thöôøng, muoân vaät cho ñeán con ngöôøi, khoâng ai thoaùt khoûi söï sanh dieät, theá maø vaãn coøn coù moät caùi luaät voâ thöôøng khoâng chi phoái ñöôïc. Noù vaãn ñöùng vöõng giöõa doøng chaûy voâ thöôøng. Ñoù laø caønh mai. Nhö vaäy caønh mai noùi leân caùi gì?

Ñaïo Phaät nhìn ñuùng chaân lyù cuûa muoân söï muoân vaät, thaáy roõ luaät voâ thöôøng, nhöng trong caùi voâ thöôøng aáy laïi ngaàm coù caùi chaân thöôøng baát sanh baát dieät. Song con ngöôøi khoâng bieát khoâng nhaän ra, neân chæ thaáy luaät voâ thöôøng chi phoái. Chuùng ta laø haøng xuaát gia, coù neân chaáp nhaän doøng cuoán aáy hay gioáng nhö hoa mai, vaãn nôû röïc giöõa muøa Ñoâng laïnh giaù? Neáu cöôõng laïi luaät voâ thöôøng goïi laø giaûi thoaùt sanh töû, coøn ñi theo luaät voâ thöôøng laø troâi laên trong sanh töû. Ñoù laø moät vaán ñeà heát söùc thieát yeáu.

Ngöôøi xuaát gia laø ngöôøi chaáp nhaän troâi laên trong luaân hoài sanh töû hay giaûi thoaùt luaân hoài sanh töû? Ñoù laø caâu hoûi maø taát caû Taêng Ni, Phaät töû chuùng ta phaûi hieåu, phaûi thaám. Chuùng ta chòu ñöa tay ñaàu haøng con quæ voâ thöôøng, maëc tình cho noù daãn ñi ñaâu thì ñi hay ngöôïc laïi, phaûi thoaùt ra voøng tay cuûa noù? Neáu qui thuaän ñaàu haøng thì tu laøm gì, ôû ngoaøi theá gian höôûng thuï aên ngon, maëc ñeïp cho söôùng. Ñi tu chay laït, khoå sôû laøm chi cuõng bò quæ voâ thöôøng daãn ñi, coù hôn ai ñaâu. Vaán ñeà naøy caàn phaûi thaâm hieåu cho thaáu ñaùo môùi thaáy giaù trò cuûa ngöôøi tu laø cao sieâu. Neáu ta thaû troâi ai sao mình vaäy thì ngöôøi tu khoâng keùm gì keû theá tuïc.

Vaäy muoán ñoái ñaàu vôùi voâ thöôøng chuùng ta phaûi laøm sao? Hoa mai nôû vaøo muøa Ñoâng laø hình aûnh thoaùt ra ngoaøi ñònh luaät voâ thöôøng, chuùng ta tìm ôû ñaâu ra caùi thoaùt khoûi voâ thöôøng ñoù? Ñaây laø ñieàu then choát ngöôøi tu chuùng ta caàn phaûi thaáu trieät.

Chuùng toâi chuû tröông moãi ñeâm Taêng Ni phaûi tuïng Baùt-nhaõ, xaû thieàn cuõng tuïng Baùt-nhaõ laø ñeå laøm gì? Toâi nhaéc laïi moät ñoaïn trong Baùt-nhaõ, ñöùc Phaät ñaõ chæ cho chuùng ta loái thoaùt ra khoûi luaät voâ thöôøng nhö theá naøy: “Quaùn Töï Taïi Boà-taùt haønh thaâm Baùt-nhaõ ba-la-maät-ña thôøi, chieáu kieán nguõ uaån giai khoâng, ñoä nhaát thieát khoå aùch.” Nghóa laø Boà-taùt Quaùn Töï Taïi khi haønh saâu Baùt-nhaõ ba-la-maät-ña, Ngaøi soi thaáy naêm uaån ñeàu khoâng, lieàn vöôït qua taát caû khoå aùch. Moät caâu naøy thoâi ñuû giaûi thoaùt roài.

Töø laâu chuùng ta soáng trong voâ minh taêm toái, chaáp thaân töù ñaïi laø thaät, taâm sanh dieät nghó suy phaân bieät laø taâm mình thaät. Thaáy hai thöù ñoù thaät, nhaø Phaät goïi laø voâ minh. Vì chaáp thaân thaät neân quí thaân, quí luoân nhöõng gì thaân öa thích. Nhö vaäy töø chaáp thaân thaät, chuùng ta chaïy theo söï ñoøi hoûi cuûa noù, gom goùp taát caû vaät chaát noù thích veà mình. Keá ñoù cho caùi hay suy nghó, phaân bieät, caûm xuùc laø taâm toâi. Toâi nghó theá naøy, toâi nghó theá noï, toâi buoàn, toâi thöông, toâi giaän, toâi gheùt, taát caû ñeàu laø toâi heát.

Cuoäc soáng con ngöôøi quan troïng ôû hai maët vaät chaát vaø tinh thaàn, hay noùi caùch khaùc laø thaân vaø taâm. Thaân thì chaáp töù ñaïi thaät, taâm thì chaáp phaân bieät, hôn thua, phaûi quaáy, toát xaáu laø taâm mình thaät roài töï maõn vôùi bao nhieâu ñoù. Khoâng bieát thaân naøy taïm bôï, ñuû duyeân thì coøn, thieáu duyeân thì maát. Traêm ngöôøi, vaïn ngöôøi, cho ñeán öùc trieäu ngöôøi, khoâng ai thoaùt khoûi giaø cheát. Caùi khoâng theå giöõ, khoâng theå coøn maõi maø chuùng ta coá giöõ, nhö vaäy coù ñuùng khoâng?

Neáu thaân naøy thaät thì cha oâng chuùng ta phaûi coøn. Hoûi ra taát caû ñeàu maát heát, mình cuõng saép maát nöõa, thì thaät ôû choã naøo? Caùi khoâng thaät maø töôûng laø thaät goïi ñoù laø gì? Laø voâ minh, muø toái, khoâng nhaän chaân ñöôïc leõ thaät. Keá ñoù taâm suy nghó, töôûng töôïng, ñöôïc maát, hôn thua, phaûi quaáy, cho laø taâm mình. Nhöng khi nhìn kyõ xem nhöõng thöù ñoù ôû ñaâu? Tìm laïi khoâng thaáy, noù bieán daïng bieán hình maát tieâu. Neáu thaät thì phaûi coù choã truù aån, neáu khoâng coù thì roõ raøng laø khoâng thaät. Chaúng qua chuùng chæ laø boùng daùng tieàn traàn do mình töôûng töôïng ra, roài theo ñoù taïo nghieäp chòu luaân hoài sanh töû.

Nhö vaäy chaáp thaân thaät, chaáp taâm thaät laø goác cuûa luaân hoài sanh töû, neân ñöùc Phaät daïy Boà-taùt Quaùn Töï Taïi quaùn saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc laø Khoâng. Saéc töùc laø thaân töù ñaïi, duyeân hôïp taïm coù khoâng thaät. Thoï töùc laø caûm giaùc cuûa mình, maét thaáy saéc lieàn phaân bieät ñeïp xaáu, ñeïp thì thích, xaáu khoâng thích, ñoù laø caûm thoï cuûa maét. Tai nghe tieáng khen cheâ lieàn vui buoàn, ñoù laø caûm thoï cuûa tai. Cho tôùi löôõi, thaân cuõng vaäy, nhöõng caûm giaùc mình öa thích hoaëc khoâng öa thích v.v… ñeàu thuoäc veà Thoï uaån. Chuùng khoâng töï coù, ñôïi caûnh duyeân tieáp xuùc vôùi caùc caên môùi coù. Nhö vaäy thoï cuõng khoâng thaät, laø Taùnh khoâng.

Töôûng töùc nhöõng töôûng nhôù veà quaù khöù hay vò lai v.v… chuùng cuõng ñeàu laø boùng daùng khoâng thaät. Quaù khöù ñaõ qua, vò lai chöa ñeán, hieän taïi laø moät doøng sanh dieät, theá thì töôûng caùi gì? Cho neân bieát töôûng chæ laø aûo töôûng thoâi, khoâng thaät. Haønh laø suy tö, nieäm naøy sanh nieäm kia dieät. Thí duï chuùng ta ñi chôï, ñònh mua moùn thöù nhaát laø rau caûi, moùn thöù hai laø nöôùc töông, thöù ba laø gì ñoù, nghó caùi naøy, nghó caùi kia, nghó luoân luoân khoâng döøng, neân goïi haønh, töùc töøng böôùc töøng böôùc tieán chôù khoâng döøng ôû moät choã. Nhö vaäy haønh cuõng khoâng thaät. Ñeán thöùc phaân bieät ñeïp xaáu, hôn thua, phaûi quaáy laø y cöù treân caên vaø caûnh maø coù söï phaân bieät. Neáu caên caûnh ñaõ khoâng thaät thì thöùc cuõng khoâng thaät.

Toùm laïi thoï, töôûng, haønh, thöùc, boán thöù naøy thuoäc taâm, saéc thuoäc veà thaân. Baûn taùnh cuûa thaân taâm laø khoâng, duyeân hôïp taïm coù, hö aûo khoâng thaät. Nhöng chuùng ta thaáy noù thaät neân môùi sanh ra luaân hoài khoå ñau muoân kieáp. Baây giôø chæ caàn soi thaáu Saéc uaån laø thaân duyeân hôïp hö doái; thoï, töôûng, haønh, thöùc laø boùng daùng duyeân theo saùu traàn khoâng thaät. Hai thöù ñoù ñeàu khoâng thaät, taùnh noù laø Khoâng, theo duyeân taïm hieän. Thaáu ñaùo ñieàu ñoù roài chaéc chaén chuùng ta vöôït qua heát taát caû khoå aùch.

Chuùng ta tu laø thaâm nhaäp lôøi Phaät daïy, hieåu cho thaáu ñaùo ñeå öùng duïng tu, chôù khoâng phaûi tuïng kinh cho Phaät nghe. Phaät thuoäc roài môùi daïy mình, vaäy maø ñeâm naøo ta cuõng tuïng cho Phaät nghe thì toäi nghieäp Phaät quaù, nghe heát baøi kinh naøy ñeán baøi kinh noï cuõng meät moûi chöù! Tuïng kinh laø nhaéc laïi lôøi Phaät daïy, nhôù hieåu ñeå öùng duïng tu cho ñuùng, chôù khoâng phaûi ñaùnh moõ cho nhanh tuïng cho leï ñeå roài boån phaän. Giaûi y ra thaáy caùi gì cuõng thaät, chöùng naøo vaãn taät naáy, tuïng kinh nhö theá chaúng khaùc naøo cheâ bai ñuøa giôõn vôùi Phaät.

Phaät noùi phaùp Töù ñeá, Möôøi hai nhaân duyeân haøng Nhò thöøa cho laø chaân lyù, neân Ngaøi baûo phaùp aáy cuõng khoâng thaät luoân. Vì sao? Vì phaùp laø ñeå trò beänh chuùng sanh. Chuùng sanh coù beänh gì Phaät noùi phaùp ñoù ñeå trò. Beänh laønh roài thuoác cuõng phaûi boû. Bôûi thuoác vaø beänh ñeàu khoâng thaät. Neáu beänh thaät thì khoâng laønh, ñaõ laønh thì khoâng thaät. Beänh khoâng thaät thì thuoác cuõng khoâng thaät. Cho neân caû Töù ñeá, Thaäp nhò nhaân duyeân ñeàu khoâng thaät, taát caû phaùp ñoái ñaõi ñeàu khoâng thaät. Vì vaäy Phaät noùi khoâng voâ minh, khoâng voâ minh dieät. Phaù ñöôïc meâ laàm veà thaân, veà taâm thì chuùng ta heát khoå.

Nhö vaäy laøm sao tìm ra caùi thaät ñaây? Caâu “dó voâ sôû ñaéc coá”, nghóa laø vì khoâng coù sôû ñaéc, neân Boà-taùt dieät heát nhöõng buoàn phieàn, ñau khoå ñeå ñi tôùi Nieát-baøn voâ sanh. Nhö vaäy caùi gì bieát taát caû phaùp khoâng thaät? Ñoù laø Baùt-nhaõ. Baùt-nhaõ laø trí tueä chaân thaät cuûa chính mình, soi thaáy ñöôïc leõ thaät neân tieâu dieät heát nhöõng nghó töôûng ñieân ñaûo, cöùu kính ñaït ñeán Nieát-baøn.

Cho neân trong thaân hö aûo, taâm giaû doái vaãn coøn coù caùi chaân thaät. Caùi aáy “bieát” hö aûo, “bieát” giaû doái, ñoù chính laø Trí tueä Baùt-nhaõ. Chuùng ta soáng ñöôïc vôùi trí tueä naøy thì ñi tôùi choã voâ sanh. Chaúng rieâng Boà-taùt thaáy nhö vaäy maø caû ba ñôøi chö Phaät cuõng ñeàu thaáy nhö vaäy. Ñoïc kinh Baùt-nhaõ, ta coù caûm töôûng döôøng nhö coù söï maâu thuaãn. Tröôùc thì noùi khoâng coù gì thaät, khoâng coù gì ñöôïc, cuoái cuøng laïi ñöôïc. Ñöôïc moät caùi maø chuùng ta ñaõ töøng coù maø töøng queân, neân noùi ñöôïc nhöng thaät ra khoâng ñöôïc gì caû.

Nôi mình coù saün Trí tueä Baùt-nhaõ nhöng vì khoâng bieát söû duïng, cuõng nhö ngöôøi chieán só coù saün caây kieám beùn, nhöng giaëc tôùi ñöa tay chòu troùi chôù khoâng duøng kieám cuûa mình ñöôïc. Chuùng ta cuõng vaäy, coù Trí tueä Baùt-nhaõ raát beùn nhaïy, raát sieâu thoaùt nhöng khoâng söû duïng neân quæ voâ thöôøng tôùi lieàn ñöa tay ñaàu haøng, maëc tình noù daãn ñi trong luïc ñaïo luaân hoài, chôù khoâng choáng cöï ñöôïc.

Trí tueä Baùt-nhaõ khoâng dính, khoâng keït vôùi taát caû caùc phaùp hö aûo neân thoaùt ly ñöôïc sanh töû. Moïi vaät treân theá gian ñeàu bò voâ thöôøng chi phoái, ñeàu bò bieán ñoäng, coøn trí tueä Baùt-nhaõ khoâng bò voâ thöôøng chi phoái, khoâng bò bieán ñoäng neân khoâng coù löïc naøo laøm toån haïi noù ñöôïc. Tu nhö vaäy môùi xöùng ñaùng moät ñôøi tu, caàu ñaïo giaùc ngoä giaûi thoaùt. Chôù chæ tu hình töôùng, ngaøy naøy qua ngaøy noï, tuïng kinh cho Phaät nghe v.v… thì khoâng bieát kieáp naøo môùi thoaùt khoûi luaân hoài sanh töû ñöôïc.

Hieåu töôøng taän theá roài, treân ñöôøng tu chuùng ta môùi khoûi laàm laãn. Toâi thaáy ña soá ngöôøi tu ñeàu quí thaân nhö vaøng ngoïc, raát quan troïng lôøi khen tieáng cheâ, cho neân phieàn naõo daãy ñaày. Ñoù laø vì khoâng thaáu trieät ñöôïc lyù ñaïo, cöù ngôõ mình tuïng kinh goõ moõ theá laø tu toát roài. Ñaâu phaûi aên chay laø giaûi thoaùt, ñaâu phaûi tuïng kinh nhieàu laø giaûi thoaùt maø phaûi thaáu ñaùo ñöôïc lôøi Phaät daïy, soáng ñuùng nhö vaäy môùi giaûi thoaùt sanh töû ñöôïc.

Hoâm nay nhaân ngaøy leã khaùnh thaønh Thieàn vieän Höông Haûi, toâi noùi cho Taêng Ni hieåu roõ haøng xuaát gia phaûi tu sao cho xöùng ñaùng, khoâng hoå theïn vì ñaõ ñaàu haøng qui luaät voâ thöôøng, chuùng ta nhaát quyeát giaûi thoaùt khoûi voâ thöôøng, ñoù laø ñieàu ghi taâm khaéc coát cuûa nhöõng ngöôøi con Phaät.

Mong taát caû Taêng Ni nghe hieåu vaø öùng duïng ñuùng nhöõng gì Phaät daïy. Ñöôïc vaäy, lo gì chuùng ta khoâng ngöûi ñöôïc muøi höông cuûa hoa mai giöõa muøa Ñoâng laïnh giaù.

]