Giaûng taïi chuøa Thaäp Phöông - Myõ naêm 2000

Baøi phaùp hoâm nay coù töïa Ngöôøi meâ, keû tænh thöông mình khaùc nhau choã naøo?

Tröôùc tieân, chuùng toâi noùi veà caùch thöông mình cuûa keû meâ. Nhö muoán thoûa maõn söï vui chôi neân ngöôøi ta baøy ra côø baïc, ñaøng ñieám… cho ñoù laø vui. Vì thöông quí baûn thaân, muoán thoûa maõn nhu caàu cuûa baûn thaân neân noù muoán gì lieàn laøm naáy. Ñoù laø thöông trong meâ. Coù ngöôøi ñeå thoûa maõn khoaùi caûm taïm thôøi, hoï duøng aù phieän, xì ke, ma tuùy… cuõng vì chieàu theo nhöõng ñoøi hoûi cuûa baûn thaân. Coù ngöôøi vì ñeå thoûa maõn khaåu vò, khoâng bieát ñieàu ñoä aên uoáng, beänh hoaïn cuõng khoâng kieâng cöõ. Thöông nhö theá laø thaät söï thöông mình hay phaù hoaïi mình? Ñoù laø phaù hoaïi chôù khoâng phaûi thöông.

Ngöôøi meâ caøng thöông mình chöøng naøo trôû laïi caøng haïi mình chöøng ñoù. Chaúng nhöõng haïi trong hieän taïi, maø coøn keùo daøi maõi veà sau. Vì thöông sai laïc, khoâng ñuùng choã neân phaûi chòu khoå ñau trong ñôøi naøy vaø ñôøi sau. Neáu thöông mình trong caùi meâ ñoù laø tai hoïa, laø thöông nguy hieåm. Coøn thöông trong caùi tænh laø tình thöông toát ñeïp.

Keá ñeán toâi noùi caùch thöông mình cuûa ngöôøi tænh. Ngöôøi tænh thöông mình tröôùc heát phaûi traùnh nhöõng hieåm nguy, toäi loãi. Nhö quí Phaät töû thì qui Tam Baûo, thoï trì Nguõ giôùi. Nguõ giôùi laø raøo chaën khoâng ñeå chuùng ta rôi vaøo choã hieåm nguy, ñau khoå. Ngöôïc laïi, khoâng giöõ Nguõ giôùi laø duyeân côù ñeå chuùng ta rôi vaøo choã toäi loãi, hieåm nguy. Laø ñeä töû Phaät, ñi chuøa, laïy Phaät, tuïng kinh lieân mieân, maø chöa giöõ troøn naêm giôùi thì thaät laø xaáu hoå. Chuùng ta giöõ giôùi cho Phaät hay cho mình? Roõ raøng vì thöông mình maø chuùng ta phaûi giöõ naêm giôùi: khoâng gieát ngöôøi, khoâng troäm cöôùp, khoâng taø daâm, khoâng noùi doái, khoâng uoáng röôïu maïnh, khoâng huùt aù phieän, xì ke, ma tuùy. Ñoù laø ngöôøi bieát thöông mình, khoâng ñeå sa ñoïa trong hoá toäi loãi, khoâng ñeå tan vôõ haïnh phuùc gia ñình.

Trong naêm giôùi, neáu phaïm giôùi Saùt gieát ngöôøi thì ôû tuø. Phaät töû giöõ giôùi Saùt, chuû yeáu laø khoâng gieát ngöôøi vaø nhöõng con vaät lôùn nhö traâu, boø, heo. Coøn nhöõng con vaät nhoû hôn giöõ ñöôïc bao nhieâu toát baáy nhieâu, khoâng baét buoäc giöõ hoaøn toaøn nhö haøng Taêng Ni. Nhieàu vò hieåu laàm, nghó khoâng saùt sanh laø khoâng ñöôïc saùt haïi sanh maïng cuûa taát caû muoân loaøi, neân ngöôøi laøm ruoäng hay ñaùnh caù khoâng daùm thoï giôùi. Hieåu nhö vaäy laø chöa thaáu trieät.

Phaät baét giöõ giôùi laø vì thöông chuùng sanh. Ngaøi töø bi cheá giôùi caám ñeå chuùng ta vaâng theo, giöõ giôùi thì khoâng chuoác quaû khoå. Nhö vaäy giöõ naêm giôùi laø giöõ cho mình, chaën ñöùng con ñöôøng toäi loãi. Ñoù laø caùch thöông chaân chaùnh, quí giaù cuûa ngöôøi tænh.

Quí Phaät töû coù sôï ba ñoäc khoâng? Ba ñoäc laø tham, saân vaø si. Taïi sao noùi chuùng ñoäc? Tham thì traàm laëng khoù thaáy, nhöng saân raát deã thaáy. Nhö trong gia ñình, vôï choàng noåi saân thì daãn ñeán caõi vaõ, ñaùnh nhau, thaäm chí ly dò nöõa. Ñoái vôùi laùng gieàng, noåi saân cuõng gaây ñuû thöù chuyeän loâi thoâi. Cho neân saân raát nguy hieåm. Trong kinh keå laïi, moät hoâm Phaät hoûi caùc thaày Tyø-kheo:

- Naøy caùc Tyø-kheo, neáu trong thaát cuûa caùc oâng coù ba con raén ñoäc chui voâ thì caùc oâng coù nguû ngon khoâng?

Caùc thaày thöa:

- Baïch Theá Toân, chuùng con nguû khoâng ngon.

Phaät hoûi:

- Laøm sao caùc oâng nguû môùi ngon?

Caùc thaày thöa:

- Baïch Theá Toân, chöøng naøo chuùng con ñuoåi heát ba con raén ñoäc ra khoûi thaát thì nguû môùi ngon.

Phaät keát thuùc:

- Ba con raén ñoäc tuy ñoäc nhöng khoâng ñoäc baèng ba thöù tham, saân, si. Taïi sao? Vì raén ñoäc caén chæ cheát thaân ñôøi naøy thoâi, coøn tham saân si haïi khoâng nhöõng ñôøi naøy maø coøn qua ñeán nhieàu ñôøi khaùc nöõa.

Ñaây laø ñieàu heát söùc cuï theå. Ngöôøi tu phaûi deïp boû ba con raén ñoäc tham, saân, si môùi coù theå tu ñöôïc. Laøm sao ñeå deïp chuùng? Noùng giaän laø raén hoå löûa. Neáu noù ôû trong nhaø mình, chuùng ta phaûi laáy roi nhaãn nhuïc ñeå ñuoåi. Nhaãn laø an nhaãn, nhòn nhuïc, daàn daàn noùng giaän seõ laéng dòu. Nhö ai noùi caâu gì traùi yù laøm mình noåi giaän, mieäng la tay muùa. Taát caû nhöõng haønh ñoäng khieán ngöôøi ta khoå goác töø noùng giaän maø ra. Muoán nhòn, coù ngöôøi noùi uoáng nöôùc cho maùt, nhöng nöôùc qua khoûi coå thì noùng laïi nöõa. Coù ngöôøi nieäm Phaät, nhöng khi ngöng nieäm cuõng noåi noùng trôû laïi. Cho neân ñoù laø nhöõng loái trò chöa höõu hieäu laém.

Baây giôø toâi ñeà nghò vôùi quí vò moät loái nhaãn thöïc teá hôn. Khi vöøa noåi noùng chöa kòp môû mieäng, chuùng ta lieàn ñoïc caâu thaàn chuù naøy: “Noùi laø ngu, nín laø khoân.” Cöù ñoïc tôùi ñoïc lui moät hoài thì côn giaän heát. Vì sao? Vì khi noåi noùng mình seõ noùi baäy. Noùi baäy töùc laø ngu. Vì vaäy ta töï nhaéc noùi laø ngu, coøn im laëng laø khoân. Cöù töï nhaéc mình nhö vaäy hoaøi seõ khoâng noùi trong luùc ñang noùng. Nhôø theá ta traùnh gaây khaåu nghieäp, traùnh luoân caû thaân nghieäp khoâng toát. Töï nhaéc nhö theá chuùng ta yeân ñöôïc moät luùc. Nhöng sau ñoù nhôù laïi cuõng noåi noùng nöõa, neân phaûi böôùc qua chaëng thöù hai laø quaùn töø bi.

Töø bi laø sao? Töø bi laø thöông meán taát caû nhö ngöôøi thaân cuûa mình. Nhöng hoï chöûi thì laøm sao ta thöông ñöôïc? Chuùng ta phaûi duøng trí suy xeùt kyõ, keû noùi nhöõng ñieàu thoâ loã voâ lyù laø ngöôøi tænh hay meâ? Ñoù laø ngöôøi meâ. Neáu ngöôøi meâ thì ta phaûi tænh môùi khoân ngoan. Ngöôøi tænh thì phaûi thöông keû meâ, chôù ñaâu theå giaän hoï ñöôïc. Ví duï chuùng ta vaøo beänh vieän taâm thaàn, gaëp moät ngöôøi ñieân chöûi mình, luùc ñoù ta xöû trí theá naøo, neân giaän hay neân thöông hoï? Hoï ñieân khuøng khoâng bieát phaûi quaáy, thaáy nhö vaäy mình caøng thöông, chôù ñaâu nôõ giaän. Ngöôøi ñieân chöûi chuùng ta khoâng giaän, thì keû noùi baäy cuõng gaàn gioáng ngöôøi ñieân roài, ta neân thöông hoï. Ñaõ thöông thì seõ khoâng coøn giaän nöõa. Ñoù laø quaùn töø bi.

Nhö vaäy chaëng thöù nhaát laø nhaãn, ñeå ngaên chaän söï noùng giaän boäc phaùt, ñeán chaëng thöù hai môùi böùng taän goác saân haän.

Ñeán tham laøm sao trò? Tham duï nhö raén hoå mang. Loaïi raén naøy thöôøng chaïy töù tung, khoâng chòu ôû yeân moät choã. Tham coù naêm thöù: tham taøi, tham saéc, tham danh, tham aên, tham nguû. Chuùng ta trò tham nhö theá naøo?

Tham tieàn thì laáy thuoác voâ thöôøng trò. Tieàn cuûa tuy coù nhöng seõ maát baát cöù luùc naøo. Phaät daïy tieàn cuûa thöôøng bò naêm nhaø laáy: moät laø bò nöôùc luït cuoán troâi, hai laø bò löûa chaùy tieâu, ba laø bò troäm cöôùp, boán laø bò con baát hieáu phaù, naêm laø bò quan quyeàn khoâng löông thieän chieám ñoaït. Tieàn cuûa chuùng ta tích luõy, gìn giöõ ñöôïc moät thì muoán theâm hai, ñöôïc hai muoán theâm ba boán… cöù muoán tích luõy theâm hoaøi goïi laø tham. Neáu chuùng ta nhôù laïi cuûa caûi nhieàu, nhöng gaëp tai naïn löûa chaùy, nöôùc luït, con baát hieáu phaù, hoaëc bò troäm cöôùp rình raäp cöôùp laáy… thì seõ tieâu tan heát. Neân ñoù laø cuûa caûi khoâng baûo ñaûm.

Muoán ñöôïc baûo ñaûm hôn chuùng ta phaûi tu phaùp boá thí. Giaû söû moät ngaøn ñoàng ñuû cho chuùng ta soáng trong moät thaùng, neáu mình coù ngaøn moát ngaøn hai thì tính ñeå daønh, ñoù cuõng laø hôi tham moät chuùt. Baây giôø coù dö ta giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi thieáu keùm hôn mình, ñoù laø boá thí. Vì vaäy noùi boá thí ñoä san tham. Dö cho thì heát tham, coøn tích luõy hoaøi thì taêng theâm loøng tham. Tröôùc heát chuùng ta nghó cuûa aáy voâ thöôøng, keá nghó mình muoán tích luõy laø tham, neân ñem giuùp ñôõ cho ngöôøi ngheøo ñoùi, ñoù laø boá thí. Boá thí nhö vaäy coù thieät thoøi khoâng? Chaúng nhöõng khoâng thieät thoøi maø coøn ñöôïc phöôùc nöõa. Phöôùc naøy khoâng ai rình raäp aên caép caû. Ngöôïc laïi, neáu chuùng ta ñeå daønh tieàn baïc trong tuû thì ngöôøi ta rình laáy ñöôïc. Nhö vaäy ñem cuûa theá gian deã maát, ñoåi laáy phöôùc cao thöôïng hôn laø khoân hay daïi?

Taát caû cuûa caûi theá gian ñeàu coù theå bò ngöôøi aên caép, chæ nghieäp laønh cuûa mình laø khoâng ai laáy. Theá taïi sao chuùng ta ít chòu laøm vieäc naøy, laïi thích chöùa hôn laø buoâng. Bieát laøm theá laø khoân maø khoâng daùm buoâng, cöù tích luõy hoaøi. Ngöôøi tích luõy cuûa caûi vôùi ngöôøi tích luõy nghieäp laønh, ai lo hôn ai? Nhö vaäy ñoái vôùi tham taøi chuùng ta duøng hai thöù thuoác: moät laø quaùn voâ thöôøng, hai laø boá thí ñeå trò.

Ñeán beänh tham saéc. Ñaây cuõng thuoäc loaïi beänh traàm troïng. Beänh naøy laáy thuoác quaùn baát tònh ñeå trò. Quaùn thaân nhôùp nhuùa baån thæu, thì töï nhieân bôùt tham saéc. Thuôû xöa ñöùc Phaät tu döôùi coäi boà-ñeà, saép chöùng quaû thì Ma vöông hieän ra thaønh myõ nöõ kieàu dieãm ñeán duï doã Ngaøi trôû veà höôûng laïc thuù gia ñình. Khi ñoù ñöùc Phaät lieàn baûo: “Haõy ñi! Ñaõy da hoâi thoái, ta khoâng duøng.” Nghe quôû boïn ma xaáu hoå ruùt lui.

Vì sao chuùng ta dính maéc vôùi saéc ñeïp? Vì nhìn moïi ngöôøi qua daùng veû beân ngoaøi, chôù khoâng thaáy toät cuøng phaàn beân trong. Ñöùc Phaät thaáy roõ con ngöôøi chæ laø moät ñaõy da hoâi thoái. Ñoù laø leõ thaät maø chuùng ta laïi khoâng daùm nhaän. Nghe hoâi lieàn kieám nöôùc hoa boâi leân cho thôm, thaáy ñen lieàn laáy phaán thoa leân cho traéng. Ñoù laø ñaùnh löøa nhau, chôù khoâng coù leõ thaät. Söï thaät thì töø ñaàu tôùi chaân, choã naøo cuõng nhôùp heát. Neáu thaân thaät ñeïp ñeõ, sang troïng, leõ ra trong ngoaøi ñeàu phaûi toát ñeïp, nhöng ñaèng naøy vöøa coù ròn chaûy choã naøo thì ta lieàn nghe hoâi haùm nhô nhôùp.

Ñoù laø Phaät daïy chuùng ta thaáy ñuùng nhö thaät giaù trò cuûa con ngöôøi. Khi ñaõ thaáy thaân laø ñaõy da hoâi thoái, mình coù muoán tìm vaøi ba ñaõy da hoâi thoái ôû chung nöõa khoâng? Moät mình ñaõ chòu khoâng noåi roài, coøn theâm hai ba caùi nöõa thì quaû laø khoå! Nhôø quaùn vaäy chuùng ta khoâng coøn ñaém meâ saéc ñeïp. Ñoù laø chöa noùi saéc ñeïp khoâng theå toàn taïi laâu daøi. Chæ löùa tuoåi thanh nieân veû ñeïp môùi sung maõn, chôù tôùi baûy taùm möôi tuoåi thì da nhaên maù hoùp, luùc ñoù heát ñeïp roài. Caùi ñeïp chæ taïm moät thôøi maø ngöôøi ta laïi laàm meâ, ñaém ñuoái theo noù.

Phaät daïy quaùn thaân naøy nhô nhôùp, laø quaùn ngay nôi mình chôù khoâng phaûi quaùn nôi ngöôøi khaùc. Nhieàu ngöôøi khoâng bieát, nghe Phaät daïy quaùn thaân baát tònh, roài thaáy ai deã thöông lieàn quaùn treân ngöôøi ñoù, quaùn moät hoài thöông theâm! Phaûi quaùn ngay nôi mình, bieát roõ thaân nhô nhôùp, gôùm thaân mình thì thaân ngöôøi khaùc cuõng seõ gôùm. Quaùn baát tònh thaønh coâng thì beänh tham saéc khoâng coøn. Neân noùi ñoù laø thuoác trò beänh tham saéc.

Ñeán tham danh laøm sao trò? Tham danh laø tham coù chöùc quyeàn. Ví duï moät Nghò só Quoác hoäi tröôùc khi ra öùng cöû coù lo khoâng? Lo laøm sao thu huùt ñöôïc quaàn chuùng, neân cuõng maát aên maát nguû. Keá laïi lo caïnh tranh giöõa nhöõng ngöôøi ñöôïc loøng daân, bôûi ñaâu phaûi chæ coù mình öùng cöû, nhö vaäy khoå khoâng? Neáu keát quaû mình rôùt thì khoå voâ cuøng, coøn ñaäu môùi thaáy nhö vui nhöng thaät ra cuõng khoâng vui. Vì laõnh traùch nhieäm vôùi daân phaûi laøm cho ñöôïc, neáu laøm khoâng ñöôïc thì bò chöûi, nhö vaäy cuõng lo nöõa. Ñeán khi maát chöùc laïi caøng khoå hôn. Nhö vaäy tröôùc khoå, giöõa khoå, sau cuõng khoå; ba thôøi ñeàu khoå chôù söôùng ích gì! Khoå maø ngöôøi ta cöù töôûng vui, cho neân môùi giaønh giöït vôùi nhau. Ngöôøi tu bieát roõ tham danh laø nhaân ñau khoå. Quaùn nhö theá thì trò ñöôïc beänh tham danh.

Ñeán tham aên, coù ai khoâng tham aên ñaâu. Ñaïi ña soá ñeàu thích aên ngon. Nhö vaäy, beänh tham aên laøm sao ñeå trò? Chuùng ta phaûi duøng hai thöù thuoác: moät laø quaùn voâ thöôøng, hai laø quaùn baát tònh. Caùi ngon khoâng toàn taïi ñöôïc laâu, chæ moät phuùt nöûa phuùt khi nhai, luùc thöùc aên coøn ôû löôõi thaáy ngon, nhöng nuoát qua khoûi coå roài thaønh hoâi dô. Nhö vaäy thöùc aên uoáng chæ laø taïm bôï, ngon trong choác laùt, chôù khoâng beàn. Chuùng ta aên coát ñeå soáng khoûe maïnh, chôù khoâng phaûi aên coát ñeå ngon. Nhieàu khi vì muoán aên ngon mình phaûi toán hao tieàn cuûa gaáp maáy laàn aên bình thöôøng. Roõ raøng do tham aên maø khoå, ñoù laø chöa noùi aên ngon quaù sanh beänh. Cho neân vieäc aên uoáng haïn cheá vöøa phaûi, ñöøng ñoøi hoûi, ñöøng tham lam. Ñoù laø bieát quaùn voâ thöôøng, quaùn baát tònh ñeå tröø beänh tham aên.

Ñeán tham nguû laáy gì ñeå trò? Tham nguû laø beänh traàm troïng chung cho nhieàu ngöôøi. Ví duï Phaät töû bieát tu, heïn naêm giôø khuya thöùc daäy tuïng kinh, hoaëc nieäm Phaät, toïa thieàn. Nhöng ñeâm ñoù nguû ngon giaác, nghe ñoàng hoà reo cöù laên qua trôû laïi, moät laùt roài thoâi cho noù qua luoân! Ñoù laø beänh tham nguû, cuõng goïi laø beänh giaûi ñaõi, löôøi bieáng. Beänh naøy chaúng nhöõng Phaät töû taïi gia, maø keå caû haøng xuaát gia cuõng thöôøng maéc phaûi. Phaät töû ôû ngoaøi naêm saùu giôø môùi thöùc, nhöng trong chuøa ba boán giôø khuya ñaõ daäy roài. Giôø ñoù nguû ngon laém, cho neân nghe keûng baùo vaãn khoâng muoán ngoài daäy, laên qua trôû laïi roài caùo beänh nguû luoân. Ñoù laø beänh tham nguû.

Ñoái vôùi beänh tham nguû, coù hai phaùp ñeå trò. Moät laø tinh taán trò giaûi ñaõi, hai laø quaùn voâ thöôøng. Khi ñang nguû, nghe tieáng keûng hoaëc ñoàng hoà reo khoâng muoán thöùc, thì phaûi nhôù raèng ngaøy nay mình khoûe maïnh, nhöng chaéc gì ngaøy mai cuõng khoûe, neân giôø naøo khoûe maïnh thì phaûi raùng tu, ñeå mai moát lôõ cheát laøm sao tu ñöôïc. Ñoù laø quaùn voâ thöôøng ñeå ñaùnh thöùc, ñeå lay tænh chuùng ta raùng tu.

Phaät thöôøng daïy phaûi quaùn voâ thöôøng nhö cöùu löûa chaùy ñaàu. Löûa rôùt moät ñoùm leân ñaàu, ta chôø naêm möôøi phuùt sau môùi phuûi hay phuûi lieàn? Vöøa thaáy löûa chaùy ñaàu thì phaûi phuûi lieàn. Cuõng vaäy, ngaøy nay chuùng ta khoûe maïnh, ngaøy mai chaéc gì khoûe maïnh. Vì vaäy ngaøy naøo khoûe maïnh thì raùng tu ngaøy aáy, khoâng chaàn chôø. Ñoù laø chuùng ta bieát thaân naøy voâ thöôøng, khoâng baûo ñaûm, luùc naøo laøm ñöôïc gì thì coá gaéng laøm, khoâng boû qua.

Nhôø quaùn voâ thöôøng ngay luùc ñoù ta troãi daäy, ñi röûa maët roài tuïng kinh nieäm Phaät hoaëc toïa thieàn. Neáu cöù laên qua trôû laïi giaät giöïa hoaøi thì khoâng troãi daäy noåi, con ma nguû seõ laøm chuû mình. Quaùn voâ thöôøng xong, keá ñoù laáy roi tinh taán ñaùnh maïnh moät caùi, baét noù troãi daäy röûa maët thì mình tu ñöôïc, khoâng bò maát thì giôø. Ñoù laø phöông phaùp trò beänh tham nguû.

Nhö vaäy, naêm beänh tham keå treân ñeàu coù thuoác trò. Chæ vì Phaät töû laâu nay khoâng bieát thuoác trò, neân gaëp beänh khoâng bieát laøm sao. Trò ñöôïc naêm beänh ñoù roài thì chuùng ta heát tham, heát saân.

Ñeán sau cuøng laø si. Si meâ laø goác ñau khoå nhaát cuûa cuoäc ñôøi. Noùi theo ñuùng thöù lôùp thì tröôùc laø si, roài tôùi tham, saân. Saân laø ngoïn, si laø goác. Taïi sao? Si meâ laø thaáy khoâng ñuùng nhö thaät. Söï vaät traéng maø mình thaáy ñen, xaáu maø cho toát, ñoù laø si meâ. Si meâ laø thaáy theo aûo töôûng, trí tueä laø thaáy ñuùng nhö thaät. Ngöôøi naøo soáng theo aûo töôûng sai laàm ñoù laø ngöôøi si meâ.

Chöõ si meâ trong nhaø Phaät coù chia töøng loaïi. Loaïi caïn nhaát khoâng bieát phaân bieät thieän aùc, toäi phöôùc, chaùnh taø. Chuùng ta tu phaûi bieát roõ gì laø thieän gì laø aùc. Trong nhaø Phaät daïy laøm gì ñöôïc toát ñeïp, saùng suoát, ñem laïi lôïi ích cho moïi ngöôøi, ñoù laø thieän. Ngöôïc laïi laøm ñieàu xaáu xa, ñem laïi nguy hieåm cho moïi ngöôøi, ñoù laø aùc. Chuùng ta bieát giöõ giôùi khoâng aên troäm laø thieän, ngöôøi laøm nhöõng ñieàu ñoù laø aùc. Trong kinh ñöùc Phaät coù noùi tôùi möôøi ñieàu thieän vaø möôøi ñieàu aùc, goïi laø thaäp thieän vaø thaäp aùc.

Thaäp thieän laø gì? Thaäp thieän bao goàm ba ñieàu thuoäc veà thaân: khoâng saùt sanh, khoâng troäm cöôùp, khoâng taø daâm. Boán ñieàu thuoäc veà mieäng: khoâng noùi doái, khoâng noùi lôøi aùc ñoäc, khoâng noùi lôøi ly giaùn, khoâng noùi lôøi theâu deät. Ba ñieàu thuoäc veà yù: bôùt tham, bôùt saân, bôùt si. Ñoù laø möôøi ñieàu thieän, ngöôïc laïi laø möôøi ñieàu aùc. Neáu ngöôøi coøn tham saân si ñaày ñuû ñoù laø ngöôøi aùc. Chuùng ta tu laø phaûi giaûm nhöõng ñieàu aùc, taêng nhöõng ñieàu thieän. Laøm ñau khoå cho ngöôøi cho vaät laø toäi, laøm vui veû cho ngöôøi cho vaät laø phöôùc.

Ñeán phaân bieät taø chaùnh, Phaät töû phaûi bieát theá naøo laø chaùnh, theá naøo laø taø, khoâng phaân bieät ñöôïc ñieàu naøy raát deã phaïm loãi laàm. Phaät daïy Phaät töû tu giöõ naêm giôùi, laøm laønh laùnh döõ, töùc tu nhaân quaû. Gieo nhaân laønh thì höôûng quaû laønh, nhaân aùc thì chuoác quaû aùc. Chuùng ta tu coát laøm sao khoâng taïo toäi loãi, khoâng phaïm giôùi, ñoàng thôøi giöõ ñuùng tinh thaàn nhaân quaû cuûa Phaät. Caùi phöôùc ñeán do mình ñaõ taïo nhaân laønh, caùi khoå ñeán do mình ñaõ taïo nhaân aùc. Ñöùc Phaät tuyeân boá Ngaøi khoâng coù quyeàn ban ôn xuoáng hoïa cho ai. Vì sao? Vì neáu coù ban ôn xuoáng hoïa thì khoâng coøn nhaân quaû. Nhaân quaû do mình taïo thì mình laõnh, chôù khoâng do ai ban caû.

Vaäy maø Phaät töû ñi chuøa, thaép höông laïy Phaät: “Phaät cho con caùi naøy, cho con caùi kia…”, xin nhieàu hôn cuùng! Ñoù laø maéc toäi tham roài vì cuùng ít maø ñoøi nhieàu. Theá laø Phaät töû phaïm hai toäi: moät tôùi chuøa maø coøn tham, hai khoâng laøm ñuùng lôøi Phaät daïy. Phaät baûo chuùng ta laøm nhaân laønh seõ ñöôïc quaû laønh, nhöng chuùng ta khoâng chòu laøm laïi xin. Neân hieåu ñi chuøa, cuùng chuøa laø vì Tam Baûo, töùc vì Phaät, Phaùp, Taêng ñeå cho ngoâi Tam Baûo ngaøy caøng saùng suûa hôn. Cuùng maø khoâng ñoøi gì cho mình, ñoù môùi ñuùng vôùi tinh thaàn cuûa Phaät töû. Neáu coù nguyeän thì nguyeän cho Tam Baûo thöôøng coøn ôû theá gian ñeå cöùu ñoä chuùng sanh. Ñoù môùi ñuùng laø taâm chaân chaùnh cuûa ngöôøi Phaät töû.

Moãi naêm tôùi moàng taùm thaùng gieâng aâm lòch, quí vò thöôøng ñi cuùng sao phaûi khoâng? Choã naøy toâi noùi cho quí Phaät töû hieåu roõ. Ñuùng ra nhaø chuøa khoâng coù coi ngaøy coi giôø, khoâng cuùng sao cuùng haïn, nhöng taïi sao baây giôø laïi cuùng? Vì ôû Vieät Nam ngaøy xöa coù caùc cuï ñoà nho chuyeân coi lòch. Trong lòch ñeå ngaøy laønh ngaøy döõ, tuoåi toát tuoåi xaáu, cuùng sao cuùng haïn. Nhöng veà sau, ñeán khi Phaùp cai trò thì khoâng cho daân mình hoïc chöõ Haùn, baét hoïc chöõ Vieät. Laàn laàn maáy oâng ñoà thaát nghieäp.

Phaàn Phaät töû chuùng ta ñaõ quen coi lòch, muoán caát nhaø khoâng coi lòch khoâng yeân, neân ñem lòch ñeán chuøa nhôø thaày coi giuøm, vì thaày môùi bieát chöõ Haùn. Ai muoán caát nhaø, muoán ñònh vôï gaû choàng cho con caùi ñeàu ñem lòch tôùi nhôø thaày coi giuøm. Nhôø thaày coi roài chaúng leõ khoâng nghó nhôù ôn thaày, cuõng taï ôn chuùt ít, laâu ngaøy thaønh thoùi quen. Phaàn maáy thaày thaáy laøm nhö vaäy ñöôïc Phaät töû cuùng döôøng, khoûi laøm gì khaùc cuõng khoûe, neân cöù theá maø laøm.

Thaät ra trong kinh Töù Thaäp Nhò Chöông, kinh Di Giaùo, Phaät ñaõ caám nhöõng ñieàu ñoù, vì noù thuoäc veà taø, khoâng phaûi chaùnh. Cho neân Phaät töû phaûi hieåu roõ, sôû dó trong chuøa coù caùc vieäc nhö theá laø vì hoaøn caûnh, chôù khoâng phaûi ñoù laø ngheà cuûa quí thaày. Ngheà cuûa quí thaày laø tu. Hieåu nhö vaäy, Phaät töû ñöøng ñoøi hoûi quí thaày laøm theá nöõa, ñem maáy cuoán lòch ñoát tuoát cho roài, khoâng cuùng sao cuùng haïn gì heát!

Toâi noùi ñieàu naøy cho quí vò thaáy, coù khi naøo cuùng sao cuùng haïn ñeå teân thaày Truï trì ñaàu soå khoâng? Khoâng coù chuyeän ñoù. Nghóa laø thaày khoâng tin, maø taïi Phaät töû ñoøi neân buoäc loøng quí thaày phaûi ñeå teân roài ñoát sôù cho quí vò vui. Neáu ñoù quaû laø moät quyeàn lôïi lôùn thì teân thaày phaûi ñöùng ñaàu. Hieåu nhö vaäy quí Phaät töû môùi bieát caùi naøo chaùnh, caùi naøo taø ñeå chöøa boû. Tin nhaân quaû laø chaùnh, tin cuùng sao cuùng haïn laø taø, ñoù laø leõ thaät.

Thí duï nhö vieäc coi ngaøy, ai cuõng löïa ngaøy toát ñeå ñi ñöôøng khoûi bò tai naïn, vaäy sao maáy chuù aên troäm cuõng löïa ngaøy ñoù nhöng vaãn bò baét nhö thöôøng. Neân bieát ngaøy ñoù ñaâu coù coá ñònh, chuû yeáu do taâm mình. Ngaøy naøo cuõng laø ngaøy toát neáu taâm mình toát. Ngaøy naøo cuõng laø ngaøy xaáu neáu taâm mình xaáu. Ñoù laø leõ thaät. Vaäy maø chuùng ta khoâng sôï taâm, laïi ñi sôï ngaøy. Ñoù laø tin taø khoâng tin chaùnh. Tin taø laø si meâ. Neáu keå ra thì raát nhieàu thöù si meâ. Boû ñöôïc nhöõng si meâ aáy laø chuùng ta ñi con ñöôøng chaùnh, phaân bieät taø chaùnh raønh reõ thì seõ khoâng coøn si meâ nöõa.

Nhö vaäy chuùng ta bieát caùi gì toäi neân traùnh, caùi gì phöôùc neân laøm, ñoù laø coù trí tueä, heát si meâ. Cho neân ngöôøi tu phaûi can ñaûm, nhìn ñuùng leõ thaät, thì vieäc tu môùi tieán. Neáu khoâng nhö theá vieäc tu khoâng tieán ñöôïc.

Phieàn naõo do tham saân si maø ra. Neáu chuùng ta bieát chöøa, bieát ngaên ñoùn tham saân si thì phieàn naõo seõ giaûm daàn. Nhöng coù nhieàu Phaät töû noùi ñi chuøa nhieàu naêm maø sao caøng ñi caøng phieàn naõo? Ñoù laø vì ñi chuøa maø khoâng bieát tu, ñi chuøa muoán ñöôïc ngöôøi ta khen, muoán ñöôïc phöôùc nhieàu maø khoâng chòu tu. Tu laø vieäc heát söùc chaân thaät cao thöôïng, chôù khoâng phaûi nhö laâu nay chuùng ta laàm töôûng.

Ñoái vôùi ngöôøi tænh, thöông mình laø phaûi tìm ra caùi gì thaät mình, caùi gì khoâng phaûi thaät mình. Chuùng ta xeùt xem nôi mình caùi gì thaät, caùi gì khoâng thaät. Thaân naøy thaät khoâng? Khoâng thaät. Taïi sao? Vì thaân voâ thöôøng, duyeân hôïp taïm coù. Nhaø Phaät noùi thaân do boán phaàn ñaát, nöôùc, gioù, löûa hôïp laïi thaønh. Chaát cöùng trong ngöôøi laø ñaát, chaát öôùt trong ngöôøi laø nöôùc, chaát ñoäng trong ngöôøi laø gioù, hôi aám trong ngöôøi laø löûa. Boán thöù ñoù thieáu moät thì khoâng soáng ñöôïc.

Khi boán chaát ñoù hôïp laïi thaønh thaân roài, muoán thaân taêng tröôûng laâu daøi thì phaûi möôïn ñaát, nöôùc, gioù, löûa beân ngoaøi boài boå theâm hoaøi. Nhö vaäy noù môùi coøn, môùi taêng tröôûng. Nhö loã muõi chuùng ta ñang thôû. Hít voâ laø möôïn, thôû ra laø traû. Möôïn traû, möôïn traû… traû ra maø khoâng möôïn laïi thì taét thôû. Neáu thaân thaät thì ñaâu caàn möôïn, maø möôïn thì khoâng thaät. Ñoù laø noùi veà gioù.

Ñeán nöôùc, moät laùt möôïn taùch nöôùc, möôïn roài traû. Roài möôïn côm töùc laø möôïn ñaát, möôïn roài cuõng traû. Nhö vaäy chuùng ta soáng an vui, khoûe maïnh laø nhôø möôïn traû suoân seû. Neáu möôïn traû truïc traëc thì phaûi ñeán beänh vieän cöùu caáp lieàn. Theá thì giaù trò cuûa con ngöôøi ôû choã naøo? Chæ laø söï möôïn traû, maø chuùng ta cöù ngôõ mình thaät, mình laø chuû taát caû. Khi thaáy ñöôïc thaân naøy vay möôïn taïm bôï, chuùng ta coù bôùt quí noù khoâng? Giaû söû ai cheâ, noùi mình xaáu quaù ta coù giaän khoâng? Ñaõ laø ñoà vay möôïn, xaáu toát coù quan troïng gì.

Sôû dó ngöôøi ta cheâ moät caâu maø mình noåi saân ñuøng ñuøng laø do ta töôûng mình quí, töôûng mình toát. Coøn neáu bieát mình laø hö giaû, ngöôøi ta noùi gì mình cuõng cöôøi thoâi. Ñoù laø ngöôøi trí tueä, ngöôïc laïi laø keû si meâ. Nhö vaäy laáy caùi taïm bôï laøm caùi chaân thaät cuûa mình coù ñöôïc khoâng? Chaéc chaén khoâng ñöôïc roài. Ñoù laø toâi noùi veà thaân.

Ñeán taâm, caùi gì laø taâm mình? Vaán ñeà naøy teá nhò hôn. Laâu nay chuùng ta quen cho nghó thieän nghó aùc… laø taâm mình. Toâi xin hoûi, töø khi cha meï sanh ta ra ñeán ngaøy nhaém maét, mình laø moät hay traêm thöù taïp nhaïp? Taâm suy nghó thieän aùc hôn thua phaûi quaáy taïp nhaïp, moät ngaøy ñoåi thay caû traêm laàn. Neáu taâm aáy laø mình thì chuùng ta taïp nhaïp maát roài. Neân phaûi bieát taâm buoàn thöông giaän gheùt hôn thua phaûi quaáy chæ laø nhöõng maûnh vuïn, taïm bôï, chôù khoâng phaûi thaät taâm mình.

Ñaïo Phaät chæ cho chuùng ta caùi gì laø thaät nôi mình. Nhö khi nieäm Phaät ñeán nhaát taâm baát loaïn, taâm khoâng coøn suy nghó laêng xaêng nöõa, môùi ñöôïc ñöùc Phaät ñoùn veà Cöïc laïc. Taïi sao phaûi nieäm tôùi choã nhaát taâm? Vì taát caû nhöõng nghó suy ñeàu laø taïp nhaïp hö doái, khoâng phaûi thaät mình. Laëng heát nhöõng thöù ñoù, Taâm chaân thaät môùi hieän baøy. Taâm chaân thaät hieän baøy neân Phaät môùi ñeán ñoùn. Cho neân nieäm Phaät phaûi nieäm tôùi nhaát taâm laø vaäy.

Coøn tu thieàn ñeå ñöôïc ñònh. Ñònh nhöõng taâm laêng xaêng loän xoän, maø laâu nay chuùng ta meâ cöù töôûng noù laø mình. Nhöõng thöù giaû doái taïm bôï aáy laëng roài thì ñöôïc ñònh. Ñònh tôùi choã cöùu kính seõ ñöôïc Nieát-baøn voâ sanh. Nhö vaäy, chuû tröông ñaïo Phaät daïy tu laø deïp taâm laêng xaêng loän xoän, trôû veà Taâm chaân thaät saün coù nôi mình. Laâu nay chuùng ta queân neân cöù chaïy theo nhöõng thöù laêng xaêng.

Khi chuùng ta ngoài chôi naêm möôøi phuùt yeân tónh, khoâng nghó gì heát, luùc ñoù coù mình khoâng? Neáu noùi suy nghó laø taâm mình thì luùc ñoù mình cheát sao? Nhöng roõ raøng khoâng suy nghó maø ta vaãn hieän tieàn. Gioù thoåi nghe maùt, chim keâu nghe tieáng, ngöôøi qua laïi thaáy roõ raøng. Nhö vaäy, caùi thaáy bieát vaãn hieän tieàn maø khoâng ñôïi suy nghó. Thaáy bieát hieän tieàn ñoù môùi laø caùi chaân thaät cuûa mình. Chæ vì laâu nay chuùng ta cöù bò taâm vuïn vaët che phuû neân laàm nhaän noù laø mình.

Trong kinh Laêng Nghieâm, ñöùc Phaät giaûng giaûi nghóa “chuû” vaø “khaùch” raát roõ raøng. Ñöùc Phaät baûo ngaøi A-nan, nhö trong moät nhaø troï, coù ngöôøi chuû coi nhaø vaø moät ngöôøi khaùch tôùi taù tuùc. Khaùch ôû moät luùc roài ñi, coøn chuû nhaø khoâng ñi. Nhö vaäy ñeán ñi laø khaùch, coøn chuû nhaø khoâng coù ñeán ñi. Cuõng theá, caùi sanh dieät ñöôïc maát laêng xaêng laø khaùch maø ta nhaän laø mình, coøn OÂng chuû thöôøng tröïc laïi boû queân. Ñoù laø nhaän khaùch laøm chuû. Nhaän nhö vaäy laø tænh hay meâ? Bôûi meâ neân Phaät daïy chuùng ta phaûi tu, ñeå ñònh laïi taâm laêng xaêng ñoù. Taâm ñoù laëng thì OÂng chuû hieän ra, goïi laø giaûi thoaùt sanh töû.

Tu Phaät laø ñeå giaûi thoaùt sanh töû. Caùi gì giaûi thoaùt? Ñoù laø taâm khoâng sanh khoâng dieät, thöôøng giaùc thöôøng tri. Bao nhieâu kinh ñieån Phaät daïy ñeàu ñi tôùi choã ñoù. Taâm laêng xaêng döøng thì Trí tueä Phaät hieän ra. Tu laø bieát nhöõng loãi laàm chöøa boû ñeå trôû thaønh con ngöôøi toát, daàn daàn boû luoân nhöõng taâm phaân bieät toát xaáu ñeå trôû veà Taâm chaân thaät. Ñoù chính laø mình, tu nhö vaäy laø töøng böôùc ñi tôùi giaùc ngoä giaûi thoaùt.

Hieåu ñuùng chuùng ta môùi bieát ñöôïc leõ thaät, neáu khoâng chuùng ta tu ñeå mong nhöõng vieäc haõo huyeàn voâ ích. Theá neân chuùng toâi giaûn traïch cho quí Phaät töû bieát caùi gì thaät mình, caùi gì khoâng phaûi thaät mình. Nhöõng nieäm nghó laêng xaêng laø voïng töôûng, ta phaûi “buoâng” ñeå noù laëng xuoáng. Chöøng naøo heát voïng töôûng thì Taâm chaân thaät hieän tieàn. Thaät ra, khoâng phaûi ñôïi heát voïng töôûng taâm ñoù môùi coù, noù luoân saün coù nhöng vì voïng töôûng che khuaát neân ta khoâng nhaän ra.

Thí duï nhö ñeâm raèm, treân hö khoâng maët traêng vaãn saùng troøn, nhöng maây ñen cöù lieân tuïc keùo daøy ñaëc neân chuùng ta khoâng thaáy maët traêng. Chöøng naøo maây tan thì traêng môùi hieän. Traêng hieän ra laø môùi coù hay ñaõ saün coù roài? Ñaõ saün coù roài. Cuõng vaäy, chuùng ta saün coù oâng Phaät cuûa mình, nhöng vì maây phieàn naõo che phuû. Neáu deïp ñöôïc maây phieàn naõo thì oâng Phaät cuûa mình hieän ra, khoâng caàn tìm kieám ôû ñaâu heát. Soáng ñöôïc vôùi oâng Phaät thaät cuûa chính mình, ñoù môùi laø ngöôøi bieát tu, bieát trôû veà caùi cöùu kính chaân thaät, nguoàn an laïc vónh cöûu. Ngöôïc laïi, chaïy theo taâm suy nghó laêng xaêng, chuùng ta chæ chuoác ñau khoå maø thoâi.

Toùm laïi, chuùng toâi neâu leân ngöôøi tænh vaø keû meâ thöông mình khaùc nhau nhö theá naøo cho quí vò thaáy roõ, ñeå choïn cho mình moät loái ñi. Ngöôøi meâ thöông mình nhöng roát cuoäc laïi haïi mình, caøng thöông laïi caøng haïi chôù khoâng lôïi ích gì. Coøn ngöôøi tænh thöông mình, töø thaáp ñeán cao, tìm cho ñöôïc choã cöùu kính mình laø caùi gì. Tìm ñöôïc roài thì vónh vieãn an laïc.

Chuùng ta phaûi luoân tænh ñeå töï cöùu mình, chôù khoâng ai cöùu mình ñöôïc. Neáu meâ thì ñi trong traàm luaân muoân kieáp, coøn tænh thì laàn laàn thoaùt khoûi phieàn naõo, vöôït ra voøng luaân hoài sanh töû. Ñoù laø choã cao sieâu, cöùu kính trong ñaïo Phaät.

]