TÖ LIEÄU COØN LÖU TRUYEÀN cuûa ÑIEÀU NGÖÏ GIAÙC HOAØNG
(Traàn Nhaân Toâng)

Thieàn sö Thích Thanh Töø dòch nguyeân ngöõ.

hõg

TÖÏA
THIEÀN TOÂNG CHÆ NAM

Traãm thaàm nghó: Phaät khoâng coù Nam Baéc, moïi ngöôøi ñeàu coù theå tu caàu. Taùnh coù trí ngu, ñoàng saün giaùc ngoä. Vì vaäy, phöông tieän daãn duï ñaùm ngöôøi meâ, ñeå saùng toû ñöôøng taét sanh töû, laø kinh ñieån cuûa ñöùc Phaät. Ñaët möïc thöôùc cho ñôøi, laøm moâ phaïm cho ngöôøi sau, laø troïng traùch cuûa caùc baäc Thaùnh tröôùc (Toå). Cho neân Luïc Toå noùi: "Nhöõng baäc Thaùnh tröôùc (Toå) cuøng Ñaïi sö (Phaät) khoâng khaùc". Neân bieát giaùo phaùp cuûa Phaät nhôø caùc baäc Thaùnh tröôùc truyeàn baù ôû ñôøi. Nay traãm ñaâu khoâng theå laáy traùch nhieäm caùc baäc Thaùnh tröôùc laøm traùch nhieäm cuûa mình, giaùo phaùp cuûa Phaät laøm giaùo phaùp cuûa mình.

Vaû laïi, thuôû traãm coøn nieân thieáu, coù chuùt ít hieåu bieát vöøa nghe lôøi daïy cuûa Thieàn sö thì taâm tö loùng laëng, boãng döng thanh tònh, neân ñeå taâm nôi noäi giaùo, tham cöùu Thieàn toâng, doác loøng tìm thaày, chí thaønh moä ñaïo. Tuy yù noùi hoài höôùng ñaõ naåy maàm, maø cô caûm xuùc chöa thaáu suoát.

Naêm möôøi saùu tuoåi, Thaùi Haäu ñaõ chaùn coõi ñôøi, traãm naèm rôm goái ñaát, khoùc ra maùu maét, ñau ñôùn naùt loøng; ngoaøi noãi ñau buoàn naøy, ñaâu raûnh nghó vieäc khaùc. Chæ vaøi naêm sau, Thaùi Toå Hoaøng Ñeá cuõng baêng haø, loøng thöông meï chöa nguoâi, noãi xoùt cha caøng thoáng thieát, buoàn thaûm traøn treà khoù beà deïp ñöôïc. Traãm nghó: Coâng cha meï ñoái vôùi con, nuoâi naáng voã veà khoâng thieáu ñieàu gì, duø con phaûi xöông tan, thòt naùt vaãn chöa ñuû ñeàn ñaùp trong muoân moät. Huoáng nöõa, Thaùi Toå Hoaøng ñeá khai cô laäp nghieäp raát ñoåi gian nan, trò nöôùc giuùp ñôøi caøng theâm heä troïng. Ngöôøi ñem ñaát nöôùc giao cho ta khi coøn thô aáu, khieán ta ngaøy ñeâm canh caùnh khoâng chuùt thaûnh thôi. Ta loøng rieâng töï baûo: treân ñaõ khoâng cha meï ñeå nöông töïa, döôùi ngaïi chaúng xöùng loøng daân mong ñôïi. Phaûi laøm sao ñaây? Ta suy ñi nghó laïi: chi baèng lui veà ôû choán nuùi röøng, tìm hoïc Phaät phaùp ñeå hieåu roõ vieäc lôùn sanh töû, laáy ñoù ñeàn ñaùp coâng ôn cha meï, chaúng hay hôn sao? Theá laø chí traãm ñaõ quyeát ñònh.

Ñeâm muøng ba thaùng tö naêm Bính Thaân, nieân hieäu Thieân ÖÙng Chính Bình thöù naêm (1242), traãm ñoåi y phuïc ñi ra khoûi cöûa cung baûo taû höõu raèng: "Traãm muoán ñi daïo ñeå ngaàm nghe lôøi daân, bieát ñöôïc chí daân, môùi hieåu thaáu noãi khoù khaên cuûa hoï". Baáy giôø taû höõu theo traãm khoâng quaù baûy taùm ngöôøi. Giôø hôïi ñeâm aáy, traãm côûi moät ngöïa laëng leõ ra ñi; sang soâng thaúng veà höôùng ñoâng, môùi noùi thöïc loøng cho taû höõu bieát. Taû höõu ngaïc nhieân, taát caû ñeàu khoùc. Giôø meïo hoâm sau, ñeán beán ñoø Ñaïi Than beân nuùi Phaû Laïi, sôï coù ngöôøi bieát, traãm laáy aùo che maët qua soâng, ñi taét theo ñöôøng nuùi. Ñeán toái vaøo nghæ chuøa Taêng Giaùc Haïnh, ñôïi saùng laïi ñi. Leo treøo laën loäi, nuùi hieåm suoái saâu, ngöïa moõi meät khoâng theå tieán leân ñöôïc; traãm beøn boû ngöïa vin vaùch ñaù laàn böôùc, ñeán giôø muøi môùi tôùi söôøn nuùi Yeân Töû. Saùng hoâm sau, traãm treøo thaúng leân ñænh nuùi, tham kieán vò ñaïi Sa moân Quoác sö Truùc Laâm. Quoác sö vöøa thaáy traãm möøng rôõ, ung dung baûo:

"Laõo taêng ôû laâu nôi sôn daõ, xöông cöùng maët gaày, aên rau ñaéng caén haït deû, uoáng nöôùc suoái daïo caûnh röøng, loøng nhö maây noåi theo gioù ñeán ñaây. Nay Beä haï boû ngoâi nhaân chuû, nghæ ñeán nôi queâ heøn röøng nuùi, chaúng hay Beä haï mong caàu ñieàu gì maø ñeán ñaây".

Traãm nghe noùi, hai haøng nöôùc maét töï traøo, ñaùp laïi Sö raèng: "Traãm coøn thô aáu voäi maát hai thaân, bô vô ñöùng treân só daân khoâng choã nöông töïa. Laïi nghó söï nghieäp caùc baäc ñeá vöông ñôøi tröôùc, thònh suy khoâng thöôøng, cho neân traãm ñeán nuùi naày chæ caàu laøm Phaät, chôù khoâng caàu gì khaùc".

Sö baûo: "Trong nuùi voán khoâng coù Phaät, Phaät chæ ôû trong taâm. Taâm laëng maø bieát goïi laø chôn Phaät. Nay Beä haï neáu ngoä taâm naøy thì töùc khaéc thaønh Phaät, khoâng nhoïc tìm caàu beân ngoaøi".

Baáy giôø oâng chuù Traàn Coâng, ngöôøi em hoï maø Tieân quaân gôûi gaám ñöùa con coâi. Sau khi Tieân quaân boû theá gian vaø quaàn thaàn, traãm phong laøm Thaùi sö tham döï quoác chính. Nghe tin traãm troán ñi,oâng lieàn sai taû höõu ñi moïi nôi doø tìm tung tích roài cuøng ngöôøi trong nöôùc leân ñeán nuùi naày.

Gaëp traãm, oâng thoáng thieát noùi:"Thaàn nhaän söï uûy thaùc cuûa Tieân quaân, toân Beä haï laøm chuùa thaàn daân. Loøng daân troâng ñôïi Beä haï nhö con nhoû mong ñôïi cha meï. Huoáng nöõa, ngaøy nay caùc coá laõo trong trieàu ñeàu laø beà toâi thaân thuoäc, daân chuùng só thöù ai cuõng vui veû phuïc tuøng. Cho ñeán ñöùa beù leân baûy cuõng bieát Beä haï laø cha meï daân. Vaû Thaùi Toå boû thaàn maø ñi, naém ñaát treân moà chöa khoâ, lôøi daën doø coøn vaúng beân tai. Nay Beä haï troán laùnh vaøo nuùi röøng, aån cö ñeå mong thoûa chí mình. Nhö thaàn nghó, Beä haï tính keá töï tu thì coù theå ñöôïc, coøn quoác gia xaõ taéc thì sao? Chæ ñeå lôøi daïy suoâng cho ñôøi, chi baèng ñem thaân mình laøm göông tröôùc cho thieân haï. Beä haï neáu khoâng nghó laïi, chuùng thaàn cuøng ngöôøi trong thieân haï ñoàng cheát ngay hoâm nay, quyeát chí khoâng trôû veà".

Traãm thaáy Thaùi sö cuøng caùc coá laõo quaàn thaàn khoâng coù yù boû traãm, lieàn ñem lôøi baøy toû vôùi Quoác sö. Quoác sö caàm tay traãm baûo: "Phaøm laøm ñaáng nhaân quaân, phaûi laáy yù muoán cuûa thieân haï laøm yù muoán cuûa mình, laáy taâm cuûa thieân haï laøm taâm cuûa mình. Nay thieân haï muoán ñoùn Beä haï trôû veà, Beä haï khoâng veà sao ñöôïc. Song phaàn nghieân cöùu noäi ñieån, mong Beä haï ñöøng xao laõng".

Vì theá, traãm cuøng moïi ngöôøi trôû veà Kinh, mieãn cöôõng leân ngoâi. Khoaûng hôn möôøi naêm, nhöõng khi ñöôïc raûnh roåi, traãm hoïp caùc vò kyø ñöùc ñeå tham cöùu thieàn, hoûi ñaïo vaø caùc kinh Ñai thöøa... ñeàu nghieân cöùu qua. Traãm thöôøng ñoïc kinh Kim Cang ñeán caâu: "Öng voâ sôû truï nhi sanh kyø taâm", trong khoaûng ñeå quyeån xuoáng ngaâm nga, boãng nhieân töï ngoä. Lieàn ñem sôû ngoä naøy vieát thaønh baøi ca, ñeå teân laø "Thieàn Toâng Chæ Nam". Naêm naøy, Quoác sö töø nuùi Yeân Töû veà kinh, traãm môøi ôû chuøa Thaéng Nghieâm, troâng coi vieäc aán baûn caùc kinh. Traãm ñem taäp saùch naøy trình Sö, Sö xem qua lieàn taùn thaùn raèng: "Taâm chö Phaät ôû troïn nôi ñaây, sao khoâng nhaân khaéc in caùc kinh, khaéc in luoân ñeå daïy keû haäu hoïc".

Traãm nghe lôøi naøy, sai thôï vieát chöõ chaân phöông, ra leänh khaéc baûn in. Chaúng nhöõng ñeå chæ ñöôøng meâ cho haäu theá, maø coøn muoán tieáp noái coâng lôùn caùc baäc Thaùnh nhôn ñôøi tröôùc. Vì theá töï laøm lôøi töïa naøy.

?